M A G A Z I N E. n u m m e r 8 0 d e c e m b e r g r a t i s m a g a z i n e

Transcriptie

1 F M A G A Z I N E o o l c o l o R n u m m e r 8 0 d e c e m b e r g r a t i s m a g a z i n e

2 Van de redactie We schrijven vandaag 29 september. Na een totaal verregende zomer incasseren wij nu glimlachend de herfstbonus een week lang warm en zonnig weer. Ik heb er zelf van geprofiteerd door een dagje naar Schiermonnikoog te gaan heerlijk gewandeld over een zonovergoten eiland. Op het moment dat je dit leest, ligt er misschien wel een dik pak sneeuw wie zal het zeggen? Het thema van dit nummer is familie. We brengen een algemeen informatief artikel, een stuk over gezinsverbanden en een interview met Hetty Ligtenberg, voorzitter van de familieraad van Lentis, een orgaan opgericht om de belangen van familieleden van cliënten van Lentis te behartigen. Verder wil ik er nog uitlichten ons vraaggesprek met Peter Reuvekamp. Hij is regiovoorzitter van Anoiksis (de vereniging voor mensen die één of meer psychosen gehad hebben) maar daarover ging het deze keer niet. Hij vertelt ons hoe hij door vele bezuinigingsmaatregelen tegelijk getroffen wordt, iets wat voor veel meer cliënten geldt. Ten slotte wil ik eenieder fijne feestdagen en een voorspoedig 2012 toewensen. Veel leesplezier! Chris van Boetzelaer Februarinummer Thema Iedereen gek! Inzenden kopij vóór woensdag 7 december 12 uur Aprilnummer Thema Dwangbehandeling Inzenden kopij vóór woensdag 8 februari 12 uur Colofon Foolcolor is een magazine voor en door cliënten van Lentis Oplage: 3250 ISSN Redactie Joanne Hillenga, Andras Mebius, Gijs van der Paauw, Chris van Boetzelaer, Roelien Raidt, Frieda, Erik Bies, Herbert-Jan Schwander, Elisabeth Smelik, Bert Jan Born Eindredactie Henk Santing Websitebeheer Brrrt, Ska Fotografie Fotobureau Foolcolor Media: Ed Lankhorst, Inge Jansen, Cindy van Helden, Alfons Wijninga, Johan Dunnink, Thea Mulder Illustraties, cartoons Margje Molenkamp-van den Berg, Anna de Ruiter, Eriko, Henk de Vries, Houkje van Dijk Vormgeving Simone Scholtens, Ester Oegema Druk en afwerking Drukkerij Drupon Cover Fotobureau Foolcolor Media Met dank aan de modellen Redactieadres Foolcolor Media Van Oldenbarneveltlaan EA Groningen Telefoon Website adres redactie@foolcolormedia.nl Projectondersteuners Ine Paulien Weijer, Henk Santing Telefoon: Foolcolor Media is een werkproject van Lentis Aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg besteed. Voor informatie die desondanks onvolledig of onjuist is opgenomen aanvaardt de redactie geen aansprakelijkheid. Tevens behoudt zij zich het recht voor advertenties en ingezonden kopij, zonder opgave van reden, te weigeren, in te korten en/of taalkundig te bewerken. Publiceren onder pseudoniem mag, mits naam en adres bij de redactie bekend zijn.

3 3 Inhoud Van de redactie Van je familie moet je het hebben... Hetty Ligtenberg: Doorgaan tot je niet meer kunt Uit wat voor nest kom jij? Spons Steekje los Bekende gevallen - Simon Vestdijk Alle gekheid in een hokje - Dis Foppe op Hawaï Gedichten Vragenfestijn: Jet de Wilde Het rampscenario van P. Reuvekamp De goocheldoos van Meeterini Het is gezien Gijs op reis Heldenangst Petje en Von Puckhausen Kerstmis Puzzel Levenslessen van Hajé <---- Nieuwe rubriek Toekomst Etalage In therapie Postvak in Op een rij Neus en Neus Supercliënt Af-en-toe-mama

4 4 Thema-column Familie De knellende bloedband

5 5 Er wordt wel gezegd dat het ergste wat er kan gebeuren op deze wereld is dat ouders hun kind(eren) moeten begraven en ik denk dat ik het daarmee eens ben. Toch is het ook heel zielig als kinderen één of beide ouders verliezen. Als een kind één van beide ouders verliest, is het te hopen dat de overgebleven ouder de zorg voor het kind op zich kan nemen en dat zij het verlies kunnen verwerken. Als een kind beide ouders verliest, is het te hopen dat hij of zij goede stief- of pleegouders krijgt. Familie is nu eenmaal belangrijk, vooral voor kinderen. Tegenwoordig is er veel sprake van mantelzorg. Ongediplomeerde mensen zorgen dan voor een bejaarde, zieke of andere hulpbehoevende. In bijna alle gevallen is dat familie. Ik ben tegen deze mantelzorg omdat ik meer zie in bejaardentehuizen, ziekenhuizen en andere professionele hulpinstellingen, compleet met gediplomeerd personeel. Die mensen hebben hun opleidingen toch niet voor niets gedaan? Mantelzorg is eigenlijk ook een beetje een stap terug in de tijd, naar vroeger, meer dan vijftig jaar geleden, toen er nog niet zoveel goede opvanginstellingen waren. Vooral niet voor mensen met psychische problemen. Men moest elkaar noodgedwongen opvangen in eigen huis. Ik denk dat de hulpbehoevende beter af is met gediplomeerd personeel en gebouwen met de juiste voorzieningen en die zijn er gelukkig ook. Dat moet niet afgeschaft worden, we moeten niet terug in de tijd en de familie kan de hulpbehoevende gewoon bezoeken in de opvanginstellingen, want dat is niet verboden. Denk bovendien ook eens aan mensen die geen familie (meer) hebben. Dus: weg met de mantelzorg! Uiteindelijk heb je aan familie méér dan aan vrienden en kennissen. Vrienden en kennissen komen en gaan, terwijl familie meestal blijft tot de dood er een einde aan maakt. Ik heb in mijn leven heel veel vrienden en kennissen gehad. Waar zijn ze gebleven? Misschien leven ze nog en anders zijn ze dood, ik hoef ze hoe dan ook niet meer te zien. Het beste wat er met vriendschap kan gebeuren is dat het verwatert of doodbloedt. Minder leuk is het als de boel in ruzie eindigt. Zo leerde ik in de zomer van 1987, toen ik in militaire dienst zat, een zekere Roy van Slechtum kennen. We hielden beiden ongeveer van dezelfde muziek en dat schept een band. Ik bezocht hem vaak in zijn huis in Groningen waar hij met zijn vriendin woonde. Toen ik in 1989 van plan was te gaan studeren, vertelde ik hem dat. Ik wil eigenlijk niet met studenten omgaan, zei hij. Maar ik blijf toch dezelfde persoon? zei ik. Of ik nou studeer of niet, dat verandert mij toch niet? Maar de verwijdering was al ingetreden, al had ik dat toen nog niet meteen door. Korte tijd later, toen ik al met mijn studie begonnen was, wilde ik op een dag geld pinnen om sigaretten te kopen, maar op het scherm van de pinautomaat verscheen de mededeling dat mijn saldo niet toereikend was. Nu zat ik zonder sigaretten en dat ging natuurlijk niet. Ik besloot naar Roy te gaan en hem vijf gulden te leen te vragen voor een pakje shag met vloei. Ik leen je geen geld, zei hij. Kan ik dan een pakje shag van je krijgen? Jij hebt een hele voorraad shag en je krijgt zo snel mogelijk een nieuw pakje van mij terug. Nee, ook geen pakje shag, zei Roy. Ik dacht dat wij vrienden waren, zei ik. Nee, ik ben niet bevriend met een student zei hij met stemverheffing. En doe nu die pruik ook maar af! schreeuwde hij en hij trok heel hard aan mijn haar. Dat deed pijn, want ik had helemaal geen pruik, maar wel echt haar. Leek mijn haar op een pruik? Waarschijnlijk heeft hij al lange tijd gedacht dat ik een pruik had en hij zal van zichzelf gedacht hebben: wat ben ik toch een goed mens dat ik bevriend ben met iemand van wie ik weet dat hij een pruik heeft en dat ik daarvan toch niets laat merken en met hem omga alsof hij een normaal mens met echt haar is. Nee, een pruik had en heb ik niet en zal ik ook nooit krijgen, omdat de vader van mijn moeder op zijn tachtigste nog haar op zijn hoofd had. Nee, ik niet, maar het zou mij niet verbazen als deze Roy van Slechtum zelf inmiddels wél rondloopt met een pruik op zijn kale kop. Zo zie je maar weer dat je niets hebt aan vrienden en kennissen. Familie zou nooit zomaar denken dat ik een pruik had en aan mijn haar trekken. Overigens heb ik later op die dag vijf gulden voor een pakje shag kunnen lenen van iemand van wie ik helemaal niet verwacht had dat hij mij geld zou lenen. Soms komt hulp uit onverwachte hoek. Toen ik een psychose kreeg, heb ik geen steun aan mijn familie gehad omdat zij niet wisten wat zij moesten doen. Ze begrepen niet goed wat er aan de hand was en ook ik wist het niet precies. Mijn huisarts wist het wel en zij heeft ervoor gezorgd dat ik professionele hulp kreeg. Ik werd geholpen door psychiaters, psychologen en verpleegkundigen. Het waren allemaal mensen die ik niet kende, maar zij hebben er wel voor gezorgd dat het nu goed met mij gaat en dat ik stukjes schrijf voor Foolcolor Magazine en de Riepe en het diploma Copywriting heb gehaald. En daarom is het zo goed dat er professionele hulp is en je niet, in geval van ziekte, afhankelijk bent van familie, ook al hebben zij het beste met je voor. Erik Bies Illustratie: Margje Molenkamp - van den Berg

6 6 Interview met Hetty Ligtenberg van de Centrale Familieraad De familieband blijft altijd bestaan We spraken met Hetty Ligtenberg (75), die ons energiek vertelt over de mede door haar opgerichte Centrale Familieraad. In 1989 is de Familievereniging opgericht, die een zelfstandige vereniging was en die uit onvrede met de bestaande toestand was ontstaan. Later kwam er een aansluiting bij de landelijke koepel van familieraden. Sinds november 2010 bestaat de Centrale Familieraad als onderdeel van Lentis. De Centrale Familieraad behartigt de belangen van familieleden en naastbetrokkenen van Lentiscliënten en Hetty is er de voorzitter van. De Centrale Familieraad is de overkoepeling van de Familieraden van de zorggroepen van Lentis. De meeste Familieraden moeten nog worden opgericht. Alleen de zorggroep Linis voor langdurende ambulante of klinische begeleiding heeft sinds maart 2011 een eigen Familieraad. Onder Linis vallen ook de FACT-teams, die de langdurige ambulante zorg bieden. De Centrale Familieraad is als het ware de luis in de pels van Lentis, waar de Familievereniging dat vroeger ook was, alleen hadden ze toen geen poot om op te staan. Zes keer per jaar is er een overleg met de Raad van Bestuur. Daarbij wordt de Centrale Familieraad geïnformeerd over beleidsontwikkelingen en organisatorische veranderingen zoals het samenwerkingsverband van Lentis met Menzis. Directe hulpverlening is niet de taak van een familieraad, wel informatie en ondersteuning bieden. Familieleden kunnen zich via hun huisarts bij een ggz-instelling aanmelden voor hulp voor zichzelf. De broodnodige contactpersoon Elk cliëntendossier moet de gegevens van een contactpersoon bevatten. De cliënt wijst aan wie hij wil hebben als contactpersoon, meestal is dit een familielid. Deze contactpersoon moet binnen zes weken na de intake door de hulpverlener uitgenodigd worden voor een gesprek. Als er geen contactpersoon is, moet er naar gestreefd worden om er één te vinden. Dit is een taak van de hulpverlening. De hulpverlener behoort de contactpersoon in te schakelen als dat nodig is. Lentis noemt dat partners in de zorg: de hulpverlener, de cliënt en de contactpersoon. Voor een goede samenwerking tussen cliënt, hulpverlener en contactpersoon heeft Ypsilon de Triadekaart ontworpen. Hierin staat wie wat doet, zowel in het dagelijkse leven als in crisissituaties. Men is bezig deze Triadekaart op alle afdelingen in te voeren. Lentis behoort twee keer per jaar een bijeenkomst voor contactpersonen te organiseren op elke afdeling. Cliënten kunnen niet verbieden dat een familielid naar zo n bijeenkomst gaat, omdat het hier algemene informatie betreft. Hierop wordt gehamerd in het beleid van de Centrale Familieraad. De raad beschikt niet over de adressen of andere gegevens van familieleden en naastbetrokkenen. Men heeft alleen de adressen van 150 familieleden die het blad Familie van Lentis rechtstreeks willen ontvangen. De Centrale Familieraad bewaakt ook de belangen van kinderen van cliënten. De hulpverlening heeft hier steeds meer oog voor gekregen. Mantel zorg: je voelt je l angdurig verantwoordelijk Pas sinds een paar jaar voelt Hetty zich officieel mantelzorger, terwijl ze al langere tijd te maken had met ziekte van haar man, dochter en ouders. Ze zag dit niet als mantelzorg omdat je zoiets uit liefde doet. Het hangt er volgens haar ook van af hoeveel tijd je aan de zorg besteedt. Ze definieert het als volgt: Voel je je langdurig verantwoordelijk voor het welzijn van een zelfstandig, volwassen persoon, dan ben je een mantelzorger. Dit werk kan niet verplicht worden gesteld, daarvoor heeft het te veel met liefdewerk te maken. Mantelzorg gebeurt altijd op vrijwillige basis en dat van twee kanten. Je gaat door tot je bijna niet meer kunt, daarna zoek je professionele hulp. Hetty s dochter heeft een manisch depressieve stoornis en heeft soms veel aandacht nodig. Het is een proces van voortdurend aan- en afhechten, zegt Hetty daarover. Patiënten en hun familie hebben levenslang, je houdt je hele leven een bepaalde kwetsbaarheid. Maar de familieband blijft bestaan. Ze heeft bij Lentis een cursus gevolgd voor het omgaan met depressieve mensen. Er worden ook cursussen georganiseerd voor mantelzorgers om weerbaarder te worden, zodat er geluisterd wordt naar familieleden of contactpersonen. Om de mantelzorg vol te houden moet je leuke dingen voor jezelf blijven doen. Je hebt ook recht op ondersteuning door Lentis om dit werk te kunnen blijven doen. Hetty zegt: Je moet je grenzen bewaken als mantelzorger, het kan vérstrekkende gevolgen hebben voor je relaties. Echter je eigen ontwikkeling stopt nooit, je blijft aan je vorming werken en daar blijf je jong bij. Roelien Raidt, Joanne Hillenga Foto: Inge Jansen Wil je meer informatie over de Familieraad van Lentis, neem dan contact op met het secretariaat: Diny Eleveld, tel centralefamilieraad@lentis.nl Zie ook:

7 7

8 8 Elk gezin in een hokje

9 9 Vormen van gezinsverband Wat is het gezin? Vaak wordt het gezin gezien als een groep mensen die samen in een woning leven, waarbij vaak één of twee ouders samen met kind(eren) wonen. Je kunt iemand die alleen woont in een woning ook met gemak een gezinsvorm noemen. In de praktijk wordt het gezin toch vaak gezien als een statistisch gegeven. Een hokje in de wetenschap om onderzoek makkelijker te maken, en instanties zoals de overheid of reclamemakers van informatie te voorzien over de bevolking. Hierdoor worden verschillende typen gezinnen in verschillende hokjes geplaatst. En naarmate er een grotere variatie ontstaat in het type gezinnen komen er steeds meer categorieën bij. Iemand die alleen woont, zit zo in het hokje Alleenstaanden. Tenzij je een LAT relatie hebt, waarbij LAT staat voor Living Apart Together, een gezinsvorm waarbij een koppel wel een relatie heeft of getrouwd is, maar niet samen onder één dak leeft. In 2010 bestond 36 procent van de gezinnen in Nederland uit alleenstaanden. Als je wel samenwoont maar geen relatie hebt dan heet dat: LTA, Living Together Apart, denk hierbij bijvoorbeeld aan studentenhuizen en woongroepen. Kerngezin Een andere veel voorkomende vorm van het gezin in Nederland is ondergebracht in de categorie Kerngezin. Dit is de gezinsvorm waarbij een gehuwd koppel, met of zonder kinderen, onder één dak woont. Als het koppel ongehuwd is, kom je in het hokje Ongehuwd Samenwonen. Dit kan overigens een zeer grote variatie van redenen hebben. Ter voorbereiding van een huwelijk of tijdelijk na een scheiding. Maar het kan ook een principiële of economische reden hebben. Als het koppel lesbisch, biseksueel of homoseksueel is, wordt het plotseling een HOLEBI-Ouderschap. Het kerngezin was in 2010 overigens de meest voorkomende gezinsvorm in Nederland, 57 procent van de gezinnen bestond uit gehuwde of ongehuwde paren, ongeveer de helft met thuiswonende kinderen. Uitgebreid gezin Als een kerngezin vervolgens nog een bloedverwant in huis neemt (dit zijn vaak ouders van het koppel), dan zit je in het hokje Uitgebreid gezin. Deze bloedverwant hoeft trouwens niet in dit huis te wonen. Een oom die heel vaak langskomt, zo vaak dat hij er praktisch bij inwoont, zet een gezin ook over naar dit hokje. Deze gezinsvorm zie je nog vaak in andere landen. In India en Japan is het heel normaal dat de zoon zijn ouders in huis neemt als ze ouder worden, het kind is in deze landen dan ook een vorm van zekerheid op je oude dag. Je merkt bij deze culturen ook dat de ouders veel meer bezig zijn met de partnerkeuze van hun zoons. Ze moeten immers hun oude dag onder één dak met die vrouw doorbrengen. In principe vallen polygame relaties (meerdere partners) soms ook onder deze categorie. Mikadogezin Maar niet elk kind brengt zijn of haar jeugd met beide ouders door. Van de gezinnen in Nederland in 2011 bestond 7 procent uit eenoudergezinnen. Deze bestaan nog voor een groot deel uit vrouwen met een kind. Er heerst maatschappelijk toch nog een behoorlijke seksediscriminatie tegenover alleenstaande vaders, iets wat je bijvoorbeeld tegenkomt in de rechtbank. En als een alleenstaande ouder een partner vindt waarmee hij of zij gaat samenwonen dan krijg je een Nieuw Samengesteld Gezin, tenzij de partner ook kinderen heeft, dan krijg je een Mikado-gezin, twee gezinnen die als mikadostokjes uit elkaar zijn gevallen en weer een nieuwe constructie vormen. Er bestaat zelfs een gezinsvorm die Bird-Nesting wordt genoemd. Hierbij woont een kind in een huis en de ouders verhuizen telkens tussen dit huis en een eigen woning. Hierbij neemt elke ouder een soortgelijke verantwoordelijkheid over het kind. Dit hoeft trouwens niet met drie woningen. Bird-Nesting is een vorm van Co-ouderschap, voorlopig het laatste hokje. De variant waarbij twee ouders, samenwonend of niet samenwonend, een gelijke verantwoordelijkheid nemen over de opvoeding van het kind. En dan heb je nog niet elk gezin ondergebracht in een hokje, en sommige gezinnen vallen onder meerdere hokjes. Het is vrij duidelijk waarom het zo moeilijk is om een goed idee te krijgen wat het gezin nu daadwerkelijk inhoudt. De vormen zijn zó divers dat het lastig is om er een goed beeld van te krijgen. Laten we het voorlopig gewoon een vorm van samenleven noemen. Herbert-Jan Schwander Foto: Thea Mulder Fotobewerking: Inge Jansen

10 10 Spons is het pseudoniem van José Bakker. José is kunstenares en publiceert in elke Foolcolor een nieuw werk.

11 11 Zin om te acteren in ons theaterproject? Wie zijn zij? Ergens, midden in de stad, in een heel gewone straat, woont een ouder echtpaar. Niemand kent ze. Niemand weet zelfs hoe ze heten, want er staat geen naambordje op de deur. Ze wonen er al tien jaar. De meeste buren in de straat kennen elkaar goed. Ze komen elkaar bijna dagelijks tegen. Ze maken een praatje met elkaar of gaan samen naar sport, of ze gaan op burenbezoek. Iedereen praat over het oudere echtpaar. Wat zouden dat toch voor mensen zijn? Je ziet ze nooit. Ze willen zeker niets met anderen te maken hebben. Nou, laat ze dan maar lekker in hun eigen sop gaarkoken. Zo gaat dat al tien jaar. Het oudere echtpaar leidt een geïsoleerd leven. Niet omdat ze daarvoor gekozen hebben, maar omdat het niet anders kan. Hij is bedlegerig, al jaren. Zij zorgt voor hem, al jaren. Regelmatig komt er iemand van de thuiszorg langs en soms de dokter. Wekelijks worden de boodschappen bezorgd, en dat was het dan. Verder komt er niemand. Het echtpaar zelf komt inderdaad nooit buiten. Zij heeft een dagtaak aan de verzorging van haar man. Ze doet het met liefde, maar toch... Door het raam ziet ze de buren met elkaar praten, elkaar groeten of samen vertrekken met de auto of op de fiets. Vaak is ze best jaloers. Zij kan dat allemaal niet. En er is niemand die naar haar en haar man omkijkt. Niemand die even een praatje komt maken. Waarom eigenlijk niet? Deden ze dat maar. Dan zouden ze weten wie dat oudere echtpaar bij hen in de straat is. Dan zouden ze eens een bezoekje kunnen brengen. Dan zouden ze het leven voor die mensen misschien een beetje aangenamer kunnen maken. Wonen er bij jou misschien ook van die mensen in de straat waarvan je denkt: Wat zijn dat toch voor lui? Begin 2012 starten we weer met de voorbereidingen van een nieuwe theaterproductie. Voor deze groep zoeken we nog een paar enthousiastelingen. Start februari 2012 Elke donderdag - en later ook de vrijdagmiddagen repeteren van tot uur Optredens zullen vanaf september zijn Belangrijk is dat je supergemotiveerd bent en (in principe) altijd aanwezig bent Voor meer informatie: Ine Paulien Weijer, of kijk op

12 12 Portret van een Simon Vestdijk

13 13 veelschrijver Simon Vestdijk is een bekende Nederlandse schrijver. Bijzonder is dat hij enorm veel geschreven heeft, er werd wel eens gezegd dat hij sneller schreef dan God kon lezen. Minder bekend is dat hij ook aan depressies leed. Verder speelde het thema angst een belangrijke rol in zijn werk. In het navolgende een korte beschrijving van leven en werken van Simon Vestdijk. Simon Vestdijk wordt op 17 oktober 1898 geboren te Harlingen. Hij is het enig kind van Simon Vestdijk senior en Anna Mulder. Zijn vader is gymleraar. Simon gaat in Harlingen naar de HBS (de Hogere Burger School, te vergelijken met het atheneum). De hoogste klassen van de HBS volgt hij te Leeuwarden. Op zijn zeventiende krijgt hij voor het eerst een depressie. De aanleiding is een onbeantwoorde liefde. De depressie zal nog vele malen terugkomen, bijna jaarlijks, meestentijds in de herfst. Simon wil arts worden en gaat daarom geneeskunde studeren in Amsterdam. Tijdens zijn studie ontmoet hij Slauerhoff, die later als dichter bekend zal worden. Het wezen van de angst Vermeldenswaard is dat Vestdijk ook aan een proefschrift (dat is een wetenschappelijke verhandeling waarmee een doctorandus tot doctor kan promoveren) over angst gewerkt heeft. Dat geeft eens te meer aan hoezeer dit onderwerp Vestdijk fascineerde. Hij betoogt dat de angst de belangrijkste menselijke drijfveer is, die hem onder meer aanzet tot liefhebben en haten. Overigens is het nooit tot een promotie gekomen, de promotor vond het proefschrift niet goed genoeg. In 1927 studeert Vestdijk af en gaat hij aan het werk als arts. Hij werkt vijf jaar lang als huisarts en scheepsarts (dat laatste heeft hij gemeen met de eerder vermelde Slauerhoff). Vanaf 1932 wijdt hij zich helemaal aan de literatuur. Dan breekt in 1940 de oorlog uit in Nederland. De bezetting door Nazi-Duitsland begint. In het jaar 1942 wordt Vestdijk samen met een heleboel andere prominenten en intellectuelen gevangengezet in de gevangenis te Sint Michielsgestel. Later zit hij een maand vast in Scheveningen. Hij wordt uiteindelijk vrijgelaten. Hij raakt in een zware depressie en schrijft een aantal maanden niet. Als een bezetene Na de oorlog heeft hij een tijd een relatie met Henriëtte van Eyck. Op zich lijkt dit niet zo bijzonder, maar sinds 1936 woont Vestdijk al samen met Ans Koster in Doorn. Hij maakt geen definitieve keuze voor de een of de ander, hij blijft van twee walletjes eten. De affaire met Van Eyck duurt voort tot Ondertussen schrijft hij door als een bezetene. De ene roman na de andere komt uit. Verder publiceert hij essays (veel over muziek; muziek was een grote liefde) en gedichten. Hij ontwikkelt zich tot een vooraanstaande figuur binnen de Nederlandse literatuur en ontvangt de nodige prijzen. In 1965 krijgt hij een zware klap te verwerken als Ans Koster overlijdt. Krachtdadig als hij is, vindt hij snel een nieuwe geliefde: Mieke van der Hoeven en nog hetzelfde jaar trouwt hij met haar. Ze krijgen een zoon en een dochter. Helaas kan Vestdijk niet lang genieten van dit gezinsgeluk. In 1968 wordt hij ziek en in 1971 komt hij te overlijden, 72 jaar oud. Terug tot Ina Damman Vestdijk laat een enorm oeuvre na. Wat te denken van 52 romans en zo n vijftienhonderd bladzijden poëzie? Daarnaast nog vele essays en muziekkritieken. Een buitengewone prestatie, als we ook nog bedenken dat hij dit alles op een typemachine heeft moeten schrijven: pc s bestonden nog niet. Het bekendste werk is waarschijnlijk Terug tot Ina Damman, het verslag van een onbeantwoorde jeugdliefde. De favoriet van Vestdijk zelf was De koperen tuin. Het verrast niet dat het hier om een liefdesgeschiedenis gaat. In 1975 werd dit boek bewerkt tot een tv-serie. Simon Vestdijk: hij schreef als een bezetene, wetend dat om de hoek de depressie op de loer lag. Het lijkt erop dat het schrijven voor hem de beste therapie was. Chris van Boetzelaer Beeld: Cindy van Helden

14 14 Een psychische stoornis kenmerkt zich door afwijkende ervaringen en gedragingen. Aan de hand van observatie en gesprekken met de patiënt kan de arts zo goed mogelijk proberen een diagnose te stellen. Hij of zij zal daarbij het handboek van diagnostiek (DSM) gebruiken waarin beschrijvingen en symptomen van stoornissen systematisch vermeld staan.

15 15 Dissociatieve stoornis Wat is dissociatie? In het Coëlho Zakwoordenboek van de geneeskunde staat bij dissociatie: het ontbreken van eenheid van het bewustzijn, het in zekere mate onafhankelijk van elkaar bestaan van meerdere bewustzijnsinhouden meestal tengevolge van heftige, traumatiserende, emotionele gebeurtenissen in het verleden, die een integratie van geheugen, gedachten, handelingen of persoonlijke identiteit verhinderen. Een hele mond vol. Iedereen dissocieert wel eens. Als we een eind aan het fietsen zijn en ons opeens bedenken of we een bepaald stuk wel hebben gefietst, waren we even gedissocieerd. Mensen die langdurig en regelmatig dissociëren, hebben veel last van hun stoornis. Ze raken tijd kwijt, horen van anderen dat ze dingen hebben gezegd die ze zich absoluut niet kunnnen herinneren. Ook wil het gebeuren dat patiënten in hun dissociaties zichzelf beschadigen. Een gat in de tijd Van de dissociatieve stoornissen is de dissociatieve identiteitsstoornis wel de bekendste. Er zijn boeken over geschreven (zoals Sibyl) en films over gemaakt, waardoor DIS (vroeger meervoudige persoonlijkheidsstoornis genoemd) bij het grote publiek bekend is. Iemand met een DIS is niet in staat om verschillende delen van zijn/haar identiteit, het geheugen en het bewustzijn te integreren. De verschillende identiteiten hebben verschillende herinneringen van een stukje van de geschiedenis van de cliënt. De identiteiten hebben hun eigen leeftijd, hun eigen naam, en hun eigen geheugen. Als de schijnbaar normale persoon dissocieert en handelt en doet als een andere identiteit en de schijnbaar normale persoon keert weer terug, herinnert de schijnbaar normale persoon de gebeurtenissen niet. Er ontstaat een gat, ook wel aangeduid met verloren tijd. Niet verwarren met schizofrenie Bijna altijd heeft iemand met een DIS langdurige ernstige trauma s meegemaakt in de vroege jeugd (in het algemeen tot het achtste levensjaar). Dus voordat het kind een eigen identiteit heeft ontwikkeld. De behandeling van iemand met een DIS kan vele jaren in beslag nemen. De behandeling bestaat uit drie fasen: 1. Stabilisatie en symptoomreductie (medicatie), 2. Het verwerken van de traumatische belevingen en 3. De verschillende delen (ook wel alters genoemd) te integreren in de normale persoon. DIS moet niet worden verward met schizofrenie of een gespleten persoonlijkheid. Er zijn wel overeenkomsten met persoonlijkheidsstoornissen, zoals borderline. Tegenwoordig is de diagnose gelukkig vast te stellen met gestructureerde interviewtechnieken. In de hersenen van een persoon die DIS heeft, zijn blijvende veranderingen vastgesteld in de hippocampus en de amygdala. Mensen die langdurend getraumatiseerd zijn, hebben een kleinere hippocampus. De hippocampus leidt beelden, geluiden en emoties naar de verschillende hersendelen. De amygdala functioneert nauw samen met de hippocampus. De hippocampus heeft een functie bij het onthouden van de feiten en de amygdala is voornamelijk betrokken bij de emotionele betekenis van die feiten. Deze afwijkingen worden ook gezien bij de dissociatieve stoornis niet anders omschreven (DSNAO). DSNAO Deze stoornis kent zes verschillende vormen, maar de bekendste is wel de DSNAO die lijkt op DIS. DSNAO komt veel vaker voor dan DIS. De DSNAO zit als het ware tussen de posttraumatische stress-stoornis (PTSS) en de DIS in. Iemand met DSNAO dissocieert veel vaker dan iemand met een PTSS, maar de cliënt heeft veel klachten die ook iemand met PTSS heeft. Het verschil tussen de DSNAO vorm die lijkt op DIS is dat de persoonlijkheden zich niet volledig hebben ontwikkeld tot andere identiteiten. De identiteiten hebben wel een ik-besef en een eigen levensgeschiedenis. Ze nemen geregeld de controle volledig van elkaar over. Het verschil met DIS is dus erg klein. Triggergevoeligheid Ook de behandeling van DSNAO is hetzelfde als de behandeling van DIS: langdurige therapie. Vaak moet men eerst een aantal jaren werken aan de stabiliteit van de patiënt voordat kan worden overgegaan tot de integratie van de verschillende delen. Een zekere gevoeligheid voor triggers blijven bestaan. Triggers zijn de dingen waardoor iemand gaat dissociëren, bijvoorbeeld door een bepaald geluid, een bepaalde geur, door het zien van iets naars, een zekere kleur, enzovoort. Het goede nieuws is dat je kunt herstellen van deze aandoening! Elisabeth Smelik Foto: Inge Jansen

16 16 Foppe op Hawaï Foppe voelt zich depressief door de herfststormen. Hij ligt op bed met sombere gedachten en nu moet het ook nog winter worden. De beer houdt zijn winterslaap, denkt Foppe, maar waar moet ik naartoe? De psychiatriemeisjes zorgen heel goed voor hem maar hij besluit op advies van de huisarts naar Hawaï te vertrekken. Op goed geluk. Foppe moet dus met het vliegtuig maar durft dat niet helaas. Gelukkig is er de zeeman uit Bergum die hem meeneemt met de vrachtboot met Sinterklaascadeaus en die vaart via de Bermuda Driehoek naar Hawaï. Het is een hele tocht en Foppe is zeeziek. Meer dood dan levend komt hij aan op Hawaï waar ooit Elvis Presley zijn concert gaf over de satelliettelevisie. Een douanebeambte bekijkt zijn paspoort en laat hem over aan de taxichauffeur die hem naar het hotel brengt waar een bloemenmeisje hem verwelkomt en meneer Foppe voelt zich ineens een stukje beter want de zon schijnt immers! De eerste avond in het hotel is er bingo en dansen en barbecue. Hier houdt Foppe niet van en hij gaat naar het strand dat verlaten is. Daar schrijft hij zijn dagboeknotitie en valt in slaap bij zijn kampvuur. Hij ziet de zon in de zee zakken, mist zijn moeder en droomt over een tropische storm. Dan valt er een kokosnoot op zijn kop en hij wordt wakker in het ziekenhuis. Een lieve verpleegster kijkt hem aan en zegt: hello mister Presley! Aloha hè, zegt Foppe, eet een fruitcocktail en stapt maar weer eens op. Iedereen vindt me hier een Elvis, denkt Foppe en koopt een gitaar en gaat spelen op het strand. Nice, zeggen de danseresjes met de hoelahoeprokjes en bloemen in het haar. Foppe staart verlegen naar de grond en doet zijn jailhouserockdansje voor hen. Dan is er een maand voorbij gegaan. Foppe denkt aan Friesland en de herfststormen en de Elfstedentocht en Sinterklaas. Het weer is hier heerlijk, denkt Foppe, neemt een duik in zee en is aan het surfen en zwemmen met dolfijnen. Hij rookt ook niet meer en is niet meer depressief, nee hij schildert de meisjes met allerlei kleurtjes en is erg gelukkig. Zo gaat een halfjaar voorbij en als het voorjaar is, denkt hij: ik ga helemaal niet weer terug. Maar dan belt zijn moeder dat het ook goed weer is in Friesland en hij neemt de boot terug en bereikt de haven van Rotterdam waar hij wordt opgehaald door zijn moeder met de Suzuki. Zo heeft hij heel wat te vertellen als hij thuis is en dat het goed met hem gaat aan zijn buikje en bruine kop te zien. Als hij zijn hawaïshirt maar aan kan houden en de zon blijft schijnen gaat hij weer aan de slag in de psychiatrische inrichting. En hij weet altijd waar Hawaï is als het in Nederland weer eens slecht weer is, want Sinterklaas komt immers ieder jaar met de boot en neemt hem dan weer mee, zodoende is Foppe nooit meer depressief maar erg creatief. Foppe Oostenbrug Illustratie: Margje Molenkamp - van den Berg

17 17 Familietafereeltje Tijdens het sjoelen binnen de familiekring riep ik, poète maudit in de dop, plotseling: Groots en meeslepend wil ik leven! en ik gooide alle sjoelschijven door de kamer. Er vielen meer tranen dan sjoelschijven... Meneer Bier Duisternis Door duisternis omgeven En oorverdovende stilte Voel ik de vochtige kilte In mijn geest herleven Het is alsof mijn leven Van generlei waarde is Voel ik het grote gemis Wil ik het opgeven Dan zie ik de held re maan Levenslust borrelt op Ik maak een tussenstop Het verleden is gedaan Door duisternis omgeven En oorverdovende stilte Voel ik mij weer flinker Sla mijn armen om t leven Elisabeth Smelik Heel diep binnen in mij zit een erge pijn een pijn van angst, gekwetst, ontkend en afgewezen zijn. Heel diep binnen in mij huil ik, schreeuw ik, fragmenteer ik innerlijk reageer ik en toch word ik niet vrij. Heel diep binnen in mij leeft een grote wens de pijn te kunnen uiten in therapie, van mens tot mens. Heel diep binnen in mij zie ik dan een straaltje licht omdat ik toch erkend ben tot een mens met een gezicht. Paulien Bakker Foto: Inge Jansen

18 18

19 V R A G E N F E S T IJ N 19 Jet de Wilde (43), van oorsprong hulpverlener, heeft zich de afgelopen tien jaar fulltime met creativiteit beziggehouden: schilderen, illustreren en lesgeven. Onlangs heeft ze een praktijk in Creatieve Coaching opgezet. Haar ervaring is dat je kracht kunt putten uit scheppingsdrang. En de belangrijkste troef van creativiteit is dat het je energie geeft. Dat merkt ze dagelijks. De mensen die haar schilderijen kopen, de opdrachtgevers van haar illustraties en haar cursisten, ze zijn vaak blij met wat ze maakt en doet. Dat voelt geweldig: creativiteit is het levenswater dat zelfs de troebelste modderpoel weer in beweging zet. Naam: Geboortedatum: Woont in: Soort huis: Getrouwd/verkering met: Nakomelingen: Opleiding: Professie: Laatste strohalm: Favoriet kledingstuk: Waarom?: Meest openlijk beleden waanidee: Heilig boek: Meest te vermijden vraag: In de woestijn zou je roepen: Doel van de wandeling des levens: Dood, einde of nieuw begin: Trooster(es) der bedroefden: Op kerkenpad: Met alle winden meewaaien: Per trekschuit of spaceshuttle: Slepende zaak: Uitdragerij of Italiaans design: Vals sentiment: Nooit meer in mijn leven: Dagsluiting: Jet de Wilde Thesinge Vissershuisje Hans Hof Famke Maatschappelijk werkster Illustrator, kunstenaar, coach Mijn Hollandsche nuchterheid Iets warms wat lekker zit, vies mag worden en ook nog eens oogverblindend staat (zie vorige vraag) Dat een ander het voor je zal gaan doen De meest verschrikkelijke ellende wordt aangericht door figuren die zich beroepen op een heilig boek. Wat ging er door je heen toen...etc? Wat moet dat met dat zand De dood Begin van een open einde Creativiteit. En een paar liter thee Groeit mos Maakt je een windvaan Trekschuit, tegen de stroom in Tango met de Belastingdienst Italiaans design uit de uitdragerij Het verlangen naar een wijze vader Naar Disneyland Na het rondje met de wekker de hond zetten Foto: Thea Mulder

20 20 Door bezuinigingen verlies ik mijn zelfstandigheid