De aanleiding voor het uitvoeren van het onderzoek is het voornemen lichtmasten te plaatsen bij de tennisbaan.

Transcriptie

1 NatuurBeleven b.v. Oostermeerkade TV Amstelveen info@natuurbeleven.nl gemeente Heemstede T.a.v. de heer Jarda Dijk afdeling Uitvoering Openbare Ruimte Datum: 14 september 2010 Uw brief van 16 december 2009 Uw kenmerk /V09157 Project tennispark Groenendaal onderwerp briefrapport Vleermuisonderzoek tennispark Groenendaal Geachte heer Dijk, Conform uw opdracht hebben wij een veldonderzoek opgestart naar het voorkomen van beschermde vleermuizen in de directe omgeving van het tennispark Groenendaal. Het onderzoek is uitgevoerd conform het vleermuisprotocol. Het terrein is viermaal onderzocht met de batdetector. Aanleiding De aanleiding voor het uitvoeren van het onderzoek is het voornemen lichtmasten te plaatsen bij de tennisbaan. Vanuit de Flora- en faunawet is bij ruimtelijke ingrepen de initiatiefnemer verplicht op de hoogte te zijn van mogelijk voorkomende beschermde natuurwaarden binnen het projectgebied. Het doel van de Flora- en faunawet is het in stand houden van de inheemse flora en fauna. Door, voorafgaand aan ruimtelijke ingrepen, stil te staan bij aanwezige natuurwaarden, kan onnodige schade aan beschermde soorten worden voorkomen of beperkt. Indien schade niet te voorkomen is, is een ontheffing ex art. 75 Flora- en faunawet noodzakelijk. Doel van het onderzoek Het doel van het onderzoek is het opsporen van eventuele strijdigheden van de voorgenomen werkzaamheden met de natuurwetgeving, om deze op te vangen en/of zoveel mogelijk weg te nemen. Het onderzoek is in het bijzonder gericht op het voorkomen van vleermuizen in de directe omgeving van de tennisbaan. 1

2 Werkwijze Om bovenstaand doel te bereiken, zijn de volgende werkstappen doorlopen: 1. Viermaal veldonderzoek met batdetector in het plangebied. 2. Opstellen van een effectbeschrijving op basis van de waarnemingen en de inrichtingsplannen. Hierbij wordt voornamelijk aandacht besteed aan eventueel voorkomende strikt beschermde plant- en diersoorten. 3. Zo nodig, een beschrijving van verzachtende maatregelen. 4. Formuleren van een conclusie of een ontheffing ex art. 75 Flora- en faunawet noodzakelijk is. Resultaten Veldonderzoek 1 mei April werd gekenmerkt door regen en kou, waardoor geschikte nachten om vleermuizen waar te nemen schaars waren. Het eerste onderzoek vond plaats in de eerste week van mei met koel, maar rustig weer. De vleermuizen bleken goed te vliegen. De volgende vleermuizen werden waargenomen: Gewone dwergvleermuis vijf tot tien exemplaren jagend boven het tennispark en tussen de bomen direct aan de rand van de tennisbaan. o De gewone dwergvleermuis verblijft overdag in de regel in gebouwen; o Parken zijn een favoriet jachtgebied voor de gewone dwergvleermuis. Rosse vleermuizen (minimaal drie) werden enkele malen op afstand gehoord. De dieren trokken boven de bomen over de tennisbaan. o Klaarblijkelijk verblijven deze rosse vleermuizen in oude bomen op enige afstand in de omgeving in het wandelbos of in de aangrenzende landgoederen. o De rosse vleermuizen trekken weg naar jachtgebieden met een meer (half)open karakter, mogelijk de Haarlemmermeer of de duinen. Watervleermuizen werden op vergelijkbare manier, overtrekkend, waargenomen, maar tussen de parkeerplaats en de tennisbaan werden enkele exemplaren gedurende langere tijd waargenomen. Mogelijk bevindt zich er een kolonie in de meer nabije omgeving? Veldonderzoek 2 juli Warm windstil weer. De volgende vleermuizen werden waargenomen: Gewone dwergvleermuis ongeveer vijftien exemplaren jagend tussen de bomen direct aan de rand van de tennisbaan. Laatvlieger: tweemaal twee exemplaren langs en boven de toppen van de bomen naast de tennisbaan. Rosse vleermuis niet waargenomen. Watervleermuis mogelijk nabij parkeerplaats. Veldonderzoek 3 augustus Nachtelijk onderzoek onder gunstige omstandigheden: weinig wind, hoge temperatuur. Gewone dwergvleermuis vijftien tot twintig exemplaren jagend tussen de bomen direct aan de rand van de tennisbaan. Rosse vleermuizen (minimaal twee) werden enkele malen op afstand gehoord. De dieren trokken boven de bomen over de tennisbaan. 2

3 Watervleermuizen werden, overtrekkend, waargenomen, tussen de parkeerplaats en de tennisbaan werden weer enkele exemplaren gedurende langere tijd waargenomen. Ten oosten en noorden van de tennisbaan foerageerden tweemaal twee Laatvliegers om en boven hoge bomen. Veldonderzoek 4 september Koel, windstil weer. Gewone dwergvleermuis ongeveer tien exemplaren jagend tussen de bomen direct aan de rand van de tennisbaan. Rosse vleermuis: territoriaal mannetje in oude beuk bij parkeerplaats en een exemplaar werd hoog overvliegend, op afstand gehoord. Watervleermuizen werden niet waargenomen Ten oosten en noorden van de tennisbaan foerageerden twee laatvliegers om en boven hoge bomen. Ten zuidoosten van de tennisbaan werden minimaal twee territoria van de ruige dwergvleermuis vast gesteld. Samenvattend Groenendaal is een belangrijk landgoed voor vleermuizen. Niet alleen de wijdverspreide ruige en gewone dwergvleermuis en de laatvlieger komen in redelijke aantallen voor, ook kritische soorten als watervleermuis en rosse vleermuis zijn goed vertegenwoordigd. De aanwezigheid van deze soorten is vooral te danken aan de grote aantallen oude, holle bomen in het park. Het tennispark zelf heeft weinig belang voor vleermuizen af en toe jagen er gewone dwergvleermuizen boven de tennisbanen, zoals overal in een groenere omgeving. Het is waarschijnlijk dat het restaurant vaste verblijfplaatsen biedt aan met name de gewone dwergvleermuizen. De directe omgeving van de tennisbaan is vrij intensief in gebruik als foerageergebied voor gewone dwergvleermuis en laatvlieger. Ruige dwergvleermuis, watervleermuis en rosse vleermuis hebben vaste verblijfplaatsen op korte afstand van de tennisbaan. 3

4 Oranje pijlen geven foerageerplekken aan van gewone dwergvleermuis. 4

5 In de rode cirkel werden watervleermuizen gedurende langere tijd waargenomen. 5

6 Groene pijl geeft ongeveer aan waar rosse vleermuis en watervleermuis hoog over trekken. 6

7 Groene pijlen foerageerroutes laatvliegers. Rode cirkels twee of meer territoria van ruige dwergvleermuis. Paarse cirkel territorium rosse vleermuis 7

8 Tennisbaan is slechts een klein deel van het parkbiotoop Groenendaal. 8

9 Consequenties resultaten In de huidige situatie met een vrij beperkte verlichting van paden, restaurant, terras en tennisbaan, kunnen de vleermuizen klaarblijkelijk uit de vleugels met het licht. Verbetering van de verlichting op de tennisbaan zelf zal nauwelijks een negatieve invloed hebben op de vleermuizen. Omdat vleermuizen licht mijden, zeker in een omgeving met predatoren in de vorm van roofvogels en uilen zoals Groenendaal, zal uitstraling van licht buiten de tennisbaan het leefgebied van met name de foeragerende gewone dwergvleermuizen en de territoriale ruige dwergvleermuizen en rosse vleermuis negatief beïnvloeden. Daarbij is wel te bedenken dat het om een relatief klein gebied van het park gaat. Dit brengt ons tot de conclusie dat 1. Verlichting uitsluitend op de tennisbaan geen negatieve invloed zal hebben op de populaties vleermuizen. De overtrekkende vleermuizen, met name watervleermuis en rosse vleermuis, zullen weinig moeite hebben de lichtzone te ontwijken. 2. Beslissend voor de uiteindelijke invloed van het licht is de mate waarin ook de omgeving wordt meeverlicht. Met de huidige verlichting hebben de dieren op een afstand van ongeveer tien meter al weinig hinder van de verlichting. Is de zijwaartse uitstraling van het licht groter, dan beperkt dit het leefgebied van de vleermuizen. Indien de invloed van de verlichting duidelijk tot voorbij de grens van de tennisbaan is te merken, in die zin dat de vleermuizen die hier zouden willen vliegen zichtbaar worden, is ons inziens ontheffing van de Flora- en faunawet nodig. De kans dat deze niet wordt verleend, is naar onze inschatting reëel. Indien lichtuitstraling voldoende te voorkomen is, is een dergelijke ontheffing naar ons oordeel niet nodig. Wij baseren dit advies op uitspraken van het ministerie van LNV in vergelijkbare zaken. Vergelijkbare situaties elders Tennisvereniging Festina in het Amsterdamse Vondelpark is met een vergelijkbaar probleem geconfronteerd. Hier is men tot een oplossing gekomen door met mitigerende maatregelen schade aan de vleermuizen te voorkomen. Deze maatregelen bestonden uit: Plaatsen van verlichting die minimaal uitstraalt naar de omgeving. Afschermen van de velden middels dicht groen. Beleid dat voorschrijft de verlichting minimaal te gebruiken alleen als er daadwerkelijk wordt gespeeld. 1 De overweging dat er voldoende foerageergebied in de omgeving overblijft, geldt evenzeer voor Groenendaal. Mitigerende maatregelen voor tennispark Groenendaal De noodzaak van ontheffing is dus afhankelijk van het doorvoeren van effectieve mitigerende maatregelen. De invloed van de verlichting op de omgeving is afhankelijk van: de sterkte van de verlichting; 1 Brief Dienst Regelingen 30 juni

10 de uitstraling naar de omgeving van de tennisbaan; de mate waarin het licht kan worden afgeschermd; de kleur van het licht (blauw/violette spectrum ongunstig). We adviseren een belichtingsplan op te (laten) stellen waarin de volgende elementen aan bod komen: Verlichting niet sterker dan minimaal nodig voor dit type tennisbaan en het specifieke gebruik ervan. Verlichting zo min mogelijk buiten het eigenlijke speelveld laten stralen; o Hiervoor zijn diverse technische oplossingen hoogte van de masten, afschermen van de lichtbron, type lichtbron (LED is bijvoorbeeld beter te richten). Scherm de tennisbaan af van de omgeving, bij voorkeur met dichte, hoge haag. Kies een type lichtbron die geen violet en geen of weinig blauw (dat trekt insecten en vleermuizen aan) uitstraalt. Stel een regiem in waarbij de verlichting wordt uitgeschakeld zodra het veld niet bespeeld wordt. Hierbij is te bedenken dat vleermuizen vooral vliegen in de periode maart oktober. In deze periode zijn maatregelen urgent. Tip: Overweeg LED verlichting die is goed te richten, kan worden gedimd (en bespaart aanzienlijk energie) en kan snel aan/uit worden geschakeld. Een dergelijk verlichtingsplan kan ter beoordeling worden voorgelegd aan LNV. Met vriendelijke groet, M. Kuiper NatuurBeleven b.v. 10