Taal op niveau Schrijven niveau 3F

Transcriptie

1 Taal op niveau Schrijven niveau 3F Naam: Groep:

2 Uitgeverij: Edu Actief b.v. Meppel Auteur: Martin Bouwman Redactie: Edu Actief b.v. Meppel Inhoudelijke redactie: Jos Schuurman Vormgeving: Edu Actief b.v. Meppel Illustraties: Edu Actief b.v. Meppel Drukwerk: Ipskamp Drukkers Enschede Taal op niveau ISBN: NUR: 174 Trefwoord: Schrijven niveau 3F Copyright 2009 Uitgeverij Edu'Actief b.v. Postbus KB Meppel Tel.: Fax: info@edu-actief.nl Internet: Eerste druk/tweede oplage Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, microfilm, fotokopie of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means, without written permission from the publisher. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb. 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (Postbus 3060, 2130 KB) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.

3 Voorwoord Als je gebruik wilt maken van moet je eerst de DigiCode die voor in je map staat activeren. Tijdens dit activeren maak je een eigen wachtwoord en gebruikersnaam aan waarmee je kunt inloggen op de website. Het activeren van de DigiCode gaat als volgt: 1. Ga naar de website digicode.edu-actief.nl. 2. Als dit de eerste keer is dat je een DigiCode activeert, moet je op deze pagina klikken op hier registreren. Anders kun je verder gaan met stap Kies een gebruikersnaam en wachtwoord en voer een geldig adres in. 4. Klik op DigiCode activeren. 5. Vul de DigiCode in die voor in dit boek staat. Dit is de code die bestaat uit 4x6 tekens. Met behulp van de gebruikersnaam en het wachtwoord die je hebt aangemaakt, kun je inloggen op Voer je gebruikersnaam en wachtwoord rechtsboven op de website in. 3

4 4

5 Inhoud Introductie Doelgericht schrijven Structuur aanbieden Tekststructuren De boodschap komt niet over Noteren van belangrijke informatie Aantekeningen maken Laat zien of je kunt schrijven

6 6

7 Introductie Heel veel communicatie tussen mensen vindt schriftelijk plaats. Je zou voor de aardigheid eens langs de administratie van je school of BPV-bedrijf moeten lopen om te zien hoeveel papier- en er dagelijks passeert. Ga eens na hoeveel papierwerk er door je brievenbus wordt gemikt of hoeveel geschreven informatie jij tot je neemt op een dag. Jij zult ook in staat moeten zijn om informatie op schrift over te dragen. Als je aan het werk bent, zal er een beroep worden gedaan op je schrijfvaardigheid. Je zult verslagen moeten maken van werkprocessen, een overdracht moeten schrijven, per antwoord geven op vragen van klanten of leveranciers, je zult jouw ideeën moeten verwoorden in een aanbevelingsbrief en je zult in staat moeten zijn een goede sollicitatiebrief te schrijven. In deze module ga je leren hoe je gedetailleerde teksten moet schrijven over opleidings-, beroepsgebonden en maatschappelijke onderwerpen. Introductie 7

8 8 Introductie

9 1. Doelgericht schrijven Slechte strategieën Er zijn schrijvers die van alles verzinnen om het schrijven uit te stellen: ze halen koffie voor collega s, verzamelen eindeloos materiaal en naslagwerken, ruimen voor de zoveelste keer het bureau op of proberen op het beeldscherm een voorbeeld te vinden. Andere schrijvers gaan wel aan het werk, maar denken meer na over de vorm dan over de inhoud. Ze zijn eindeloos bezig in hun tekstverwerkingsprogramma s om de juiste regelafstand, het lettertype, de grootte van de koppen en dergelijke te vinden. Weer andere schrijvers denken dat hun product meteen een bestseller moet worden. Ze denken lang na over de formulering, over de plaats van punten en komma s en andere leestekens en over de correcte spelling. Ze proberen meteen perfect te zijn. Er is ook een categorie schrijvers die denkt dat het gebruik van moeilijke woorden en ingewikkelde zinnen wel indruk zal maken op de lezer. Goede strategieën Ga zo snel mogelijk aan het werk. Natuurlijk heb je een planning en weet je wanneer een brief, een memo, een verslag of de notulen klaar moeten zijn. Toch hoef je niet meteen met de inleiding te beginnen en naar het slot toe te werken. Al brainstormend en nadenkend kun je alvast wat begrippen en stukjes tekst noteren, die je later in je totale tekst kunt verwerken. Denk tijdens het schrijven na over: Wie is straks de lezer? Ben je duidelijk genoeg? Hoe zal de lezer op dit product reageren? Welke vragen zal dit bij de lezer oproepen en welke emoties? Realiseer je dat een schriftelijk stuk niet meteen goed hoeft te zijn. Je zult de tekst nog verschillende keren nalezen en daarin de nodige verbeteringen aanbrengen. Teksten en rapporten zullen nooit honderd procent volmaakt zijn. Andere factoren, zoals de planning halen en andere werkzaamheden die gedaan moeten worden, zijn in de praktijk ook belangrijk. 1. Doelgericht schrijven 9

10 Case: Door de zure appel heen Je werkt als medewerker op de Stafafdeling Personeelszaken van CuroSap, een fabrikant van vruchtensappen. Het concern heeft twee vestigingen in Nederland. Door de toenemende concurrentie en de tegenvallende resultaten wordt één vestiging opgeheven. Een deel van het productiepersoneel van deze vestiging kan overgeplaatst worden naar het bedrijf dat zal blijven bestaan. Vijftien kantoormedewerkers en zo n honderd productiemedewerkers zullen ontslagen moeten worden. Het personeel is de afgelopen jaren regelmatig geïnformeerd over de resultaten. Toch zal een reorganisatie van deze omvang niet verwacht worden. De directie is zich bewust van haar verantwoordelijkheid voor alle medewerkers en zoekt naar aanvaardbare oplossingen. De reorganisatie moet in openheid en zo goed mogelijk uitgevoerd worden. De afdeling Personeelszaken moet dit proces begeleiden en alle medewerkers correct en zorgvuldig informeren. Opdracht 1 Jij hebt de opdracht een brief te schrijven waarin je alle werknemers op de hoogte stelt. Je hebt daarvoor de volgende gegevens: - De omzet is de afgelopen jaren met 22% teruggelopen. - De prijzen op de wereldvruchtenmarkt stijgen. - Er moet op beide vestigingen geïnvesteerd worden in onderhoud en in de vervanging van persmachines. Er is geen geld voor deze dubbele investeringen. - De directie bezint zich op ingrijpende maatregelen. De directie wilt dat de medewerkers bovenstaande informatie krijgen. Het is de bedoeling dat de medewerkers een positief gevoel houden zodat ze hun werk goed blijven doen. Schrijf de brief en bewaar deze in je map. Je hebt gezien dat er aan de brief van opdracht 1 verschillende doelen werden gesteld. Er moest duidelijk beschreven informatie overgedragen worden (informatiedoel). De werknemers moesten een positief gevoel overhouden aan de brief (emotiedoel) en de medewerkers moesten hun werk op een goede manier blijven uitvoeren (actiedoel). Hiermee zijn alledrie de doelgebieden aan bod gekomen. Onthoud dat je doel niet alleen ligt in het overbrengen van bepaalde informatie, maar dat je vaak ook een emotie wilt creëren bij de lezer. Soms wil je ook dat de lezer tot een bepaalde actie overgaat. In de volgende case gaan we deze doelen opnieuw onder de loep nemen Doelgericht schrijven

11 Opdracht 2 Je laat je brief lezen door een medeleerling en/of docent. Vul hieronder de verbeterpunten in die je van je medeleerling en/of docent hebt gekregen. De offerte Een goede relatie heeft een drukker de opdracht gegeven een aantal jubileumboeken te produceren. Hij heeft de offertes goedgekeurd, maar enkele dagen later komt hij met de mededeling dat er wat extra kleurenfoto s opgenomen moeten worden. Over de meerkosten maakt hij zich niet druk: Daar komen we wel uit. De nota valt dus hoger uit, maar als het op betalen aankomt, beroept hij zich op de offerte en betaalt het offertebedrag. De drukker laat zijn administratie hier schriftelijk op reageren. De opdracht is het voorzichtig aan te pakken; het gaat immers om een goede klant. Opdracht 3 Jij krijgt de opdracht om namens de drukker een brief te schrijven aan de klant. a. Formuleer eerst je doelen. Het informatiedoel is duidelijk: de extra kosten die gemaakt zijn en niet in de offerte zijn opgenomen moeten betaald worden, want dat is van tevoren mondeling afgesproken. Emotiedoel: Actiedoel: b. Schrijf nu de brief en laat deze door twee mensen lezen. Wat is hun feedback? 1. Doelgericht schrijven 11

12 12 1. Doelgericht schrijven

13 2. Structuur aanbieden Om een tekst begrijpbaar te houden, is het noodzakelijk om een logische structuur aan te brengen in je tekst. In deze paragraaf zie je welke structuren er zijn en hoe je een inhoudelijke structuur terug laat komen in de lay-out. Een tekst bestaat uit drie delen: - inleiding - kern - slot. De naam van elk onderdeel zegt waar het onderdeel voor staat. In de inleiding leid je het onderwerp in, je probeert de lezer te motiveren verder te lezen en je legt uit waar de tekst over zal gaan. In de inleiding kun je ook aangeven wat de structuur van de kern is. Opdracht 1 Een inleiding zit vooraan, maar wordt als laatste geschreven. Leg uit waarom de inleiding als laatste wordt geschreven. In de kern staat de boodschap helemaal uitgewerkt. In het slot staat een afsluitende tekst. Dit kan een korte samenvatting van de kern zijn plus een conclusie. Opdracht 2 Kijk nog eens naar je brief van opgave 3 van het vorige hoofdstuk. Vind je dat deze brief een juiste structuur heeft met een duidelijke inleiding, kern en slot. Leg uit wat er goed en/of niet goed aan deze brief is. 2. Structuur aanbieden 13

14 Opdracht 3 In een sollicitatiebrief zie je dezelfde indeling terug. Vertel wat je in je sollicitatiebrief in de inleiding zou zetten, wat in de kern en waarmee zou je afsluiten. Ga de brief niet schrijven, leg alleen uit wat je zou schrijven. Bekijk eventueel eerst een sollicitatiebrief. Op internet zijn genoeg voorbeelden te vinden. Inleiding: Kern: Slot: Een tekst wordt goed leesbaar als je de structuur laat zien in de lay-out. Neem deze module eens als voorbeeld. Zonder al te veel moeite kun je de uitleg en de vragen van elkaar onderscheiden. Om houvast te krijgen in de tekst kun je gebruik maken van structuuraanduiders: - titel en subtitel - inhoudsopgave - alinea s - kopjes en tussenkopjes - opsommingen - veranderingen in het lettertype - kleurgebruik Structuur aanbieden

15 Opdracht 4 Een curriculum vitae (cv) is mooi voorbeeld van een stukje tekst waarin de lay-out heel belangrijk is. In één oogopslag moet de lezer kunnen zien wat je diploma s zijn, wat je werkervaring is, welke stages je hebt gelopen enzovoort. Zoek op internet drie voorbeelden van een cv. Vervolgens ga je je eigen cv maken op basis van de lay-out van één van de cv s die je hebt gevonden. Bewaar de cv s in je dossier. Laat jouw cv controleren door en docent en schrijf zijn feedback op. Indien nodig verbeter je je cv. Een aantal zinnen die bij elkaar horen omdat ze over hetzelfde onderdeel van het hoofdonderwerp gaan, noemen we een alinea. Een alinea kan van een andere alinea gescheiden worden door een witregel, door het inspringen van de eerste regel van een nieuwe alinea of door de laatste zin van de vorige alinea niet helemaal door te laten lopen tot het einde. In één van de eerste zinnen van een alinea staat vaak een signaalwoord. Dit is een woord dat het verband aangeeft met de vorige alinea. Hieronder vind je een aantal signaalwoorden en het soort verband dat aangegeven wordt: - chronologie: eerst, vervolgens, daarna, toen enzovoort - ruimtelijk: hier, daar, waarin, waarop enzovoort - opsomming: ten eerste, ook, en, bovendien enzovoort - argument: naar mijn mening, concluderend, namelijk enzovoort - verklaring: dus, daarom, daardoor enzovoort - tegenstelling: niettemin, desondanks, enerzijds, anderzijds enzovoort - mate van belangrijkheid: erg, zeer, bijzonder enzovoort - voorwaarde: als, indien, tenzij, in dat geval, aangenomen dat enzovoort. Opdracht 5 Schrijf een stuk tekst over een beroepsgerelateerd onderwerp. Je kunt bijvoorbeeld beschrijven hoe je een ingewikkelde handeling verricht in jouw vak. De tekst moet minstens vier alinea s hebben en in elke alinea moet een signaalwoord op een juiste manier gebruikt worden. Je hoeft de tekst hier niet op te schrijven, je mag op de computer werken. Voeg een print van je tekst toe. 2. Structuur aanbieden 15

16 De kernzin van de alinea is de zin waarin het in de alinea om draait. Vaak is de kernzin de eerste zin. Je kunt het zien als een soort inleiding: kijk, hier gaat het om in deze alinea. Soms is de kernzin de laatste zin van de alinea. In dat geval is het een soort conclusie. Voorbeeld 1 Veel mensen huren tegenwoordig een ketel in plaats van er een te kopen. Twee jaar geleden was het huurde nog dertig procent van de huishoudens een ketel. Tegenwoordig, na de introductie van een vaste huurprijs, is 65% van de huishoudens die aan een nieuwe ketel toe waren, overgegaan op het huren van een ketel. Opdracht 6 a. Wat is de kernzin in voorbeeld 1? b. Wat is de functie van de andere zinnen in de alinea van voorbeeld 1? Voorbeeld 2. Onze club heeft een extra bedrag van euro gestoken in een opknapbeurt van de kantine. Er is verder euro gebruikt voor het opknappen van de velden en nog eens 5000 euro voor vervanging van materiaal. We kunnen rustig concluderen dat de inzamelactie van een half jaar geleden veel heeft opgeleverd. Opdracht 7 a. Wat is de kernzin in voorbeeld 2? b. Wat is de functie van de andere zinnen in de alinea van voorbeeld 2? Structuur aanbieden

17 In voorbeeld 1 en 2 gaat het om een kernzin met daarbij een aantal feiten als toelichting op de kernzin. In plaats van feiten is het ook denkbaar dat de rest van de alinea bestaat uit een toelichtend voorbeeld. Opdracht 8 De eerste zin van de alinea staat er al. Jij moet de alinea aanvullen met een toelichtend voorbeeld. Veel mensen huren tegenwoordig een cv-ketel in plaats van dat ze er een kopen. Je ziet dat als je dezelfde kernzin neemt als uit voorbeeld 1, maar de rest van de zinnen anders opbouwt, je een heel ander karakter aan de alinea kan geven. Er zijn veel meer manieren mogelijk waarop je zinnen rond de kernzin kunt plaatsen. Opdracht 9 Schrijf een kernzin op en gebruik de rest van de alinea als uitleg van die kernzin. Wat kun je met de kennis over structuuraanduiders, kernzinnen en alinea s? Hiermee kun je je tekst logisch opbouwen. Stel je moet een uitleg geven over het plakken van banden. Dan neem je eerst globaal de grote lijnen door: - Het wiel moet vrijgemaakt worden, zodat het kan draaien. - De binnenband moet uit de buitenband gehaald worden. - De binnenband moet nageplozen worden op gaatjes. - Je moet de buitenband controleren op spijkers en dergelijke. - De binnenband moet geplakt worden. - De binnen- en buitenband moeten weer teruggezet worden. De structuur van de tekst is al neergezet. Elke zin is een kernzin en in de rest van de alinea wordt de kernzin uitgelegd. 2. Structuur aanbieden 17

18 Opdracht 10 Zoek op internet of in de krant naar een maatschappelijk probleem dat leeft. Achterhaal bij twee politieke partijen hoe zij dit probleem willen oplossen. Schrijf hier een verslag over. Doe dat als volgt: - Leg uit wat het maatschappelijke probleem is. - Leg uit wat de verschillende oplossingen zijn van de twee politieke partijen die jij hebt gekozen. - Leg uit welke standpunt jij het beste vindt. - Breng een duidelijke structuur aan in de tekst (alinea s met kernzinnen, tussenkopjes, titel en andere structuuraanduiders die in paragraaf 2 staan beschreven). - Maak goed gebruik van signaalwoorden. Schrijf je verslag op een apart papier. Lever de tekst in bij je docent. Schrijf hieronder op welke verbeterpunten je docent je mee heeft gegeven. Indien nodig verbeter je je tekst naar aanleiding van deze verbeterpunten Structuur aanbieden