De Vereniging van Goudse Museumvrienden en het Museum Gouda. schenking Voorjaar Aan onze Vrienden

Transcriptie

1 Uitgave van de Vereniging van Goudse Museumvrienden in samenwerking met Museum Gouda schenking 1960 Voorjaar 2013 Aan onze Vrienden De ruggengraat van een Museum wordt onder anderen gevormd door Museumvrienden. Zij zijn de ambassadeurs van het Museum. Zo bent u als Museumvriend de ambassadeur van Museum Gouda. Dat staat ook in de statuten van onze Vereniging. Museum Gouda heeft zijn Vrienden hard nodig maar de Vrienden krijgen er ook wat voor terug: Gratis entree, uitnodigingen voor vele activiteiten waaronder twee Vriendenlezingen, twee Museumbrieven en drie Nieuwsbrieven per jaar en u kunt deelnemen aan de excursie. Als Museumvriend ontvangt u vandaag Museumbrief 75. Deze Museumbrief is vooral gewijd aan de schenkingen die de Museumvrienden in de loop der jaren aan Museum Gouda gedaan hebben. Zie bijlage bij deze Museumbrief. Conservator Hans Vogels heeft de tekst verzorgd bij een aantal kunstwerken en collectie beheerster Julia Zwijnenburg heeft de foto's bij de tekst gezocht. Deze Museumbrief geeft haar Vrienden als het ware "een klein museum aan huis". Toon de Museumbrief aan vrienden en bekenden. Misschien inspireert het hen ook Museumvriend te worden. Els Scholten-Quispel, voorzitter Vereniging van Goudse Museumvrienden Jan C.B. Sluijters ( ), Modelstudie. Le Jabot vert, 1938, olieverf op doek, inv.nr Jan C.B. Sluijters ( ) Gedurende zijn hele leven is Sluijters goed bevriend geweest met Leo Gestel maar in het bijzonder tijdens zijn opleiding aan de Amsterdamse Academie vanaf In 1904 wint Sluijters de Prix de Rome waardoor hij kan gaan reizen en onder andere in Parijs terecht komt. Daar raakt hij onder de indruk van het Fauvisme, schilderen met felle kleuren die kenmerkend zouden worden voor zijn verdere loopbaan. Hij raakte er wel zijn reisgeld mee kwijt vanwege een valsch streven naar gewild nieuwe kleurstemming en naar ruwe hartstochtelijkheid, maar dat deerde hem uiteindelijk niet, getuige onder meer dit schilderijtje uit 1938, Modelstudie dat echter ook bekend staat als Le Jabot vert. Dat laatste is eigenlijk typerend voor Sluijters, de felgroene sjaal steelt de show, hoewel de melancholische ogen van de geportretteerde ook de nodige aandacht trekken. Ogen zijn de vensters van de ziel, als zodanig bepalen zij de sfeer van dit portret. Algemeen wordt Sluijters gezien als een van belangrijkste vernieuwers van de Nederlandse schilderkunst aan het begin van de 20ste eeuw. De Vereniging van Goudse Museumvrienden en het Museum Gouda 75 Entree aan de Oosthaven van Museum Gouda

2 Schenkingen van de Museumvrienden Sierkannetje voorzien van decor Hollandia, circa 1915, 11.5 x 8.8 cm, signatuur AR, Andreas Rijp Siervaasje, na 1930, 15.8 x 11.6 cm, signatuur MK Maria Kelder 1911-? Siervaas, circa 1910, (28.2 x 12.1) signatuur oo, mogelijk FS Francien Sanderus ) (schenking 1969) Deze drie vaasjes dateren uit de beginperiode van de NV Plateelbakkerij Zuid-Holland (opgericht in 1898). Het kannetje en de vaas rechts dateren waarschijnlijk van rond 1915, waarbij het kannetje gedecoreerd op de bekende florale wijze, voorzien van matglazuur. De grotere vaas is opvallend helder van kleur, de tekening is ook eenvoudiger en bovendien decoratiever dan het kannetje. Het vaasje met de bijzondere vorm heeft een evenzeer kenmerkend decor, mogelijk beide ontworpen door chef-ontwerper Leen J. Muller ( ). Het vaasje is aan de onderzijde voorzien van de stempel NV Kon. Plazuid Gouda als teken dat de fabriek zich vanaf 1930 Koninklijk mocht noemen. Een bijzondere schenking van de Museumvrienden uit Dit was de tijd dat de belangstelling voor het Gouds plateel uitermate klein was. Enkele jaren voor deze schenking was de Plateelbakkerij Zuid-Holland failliet gegaan. De Art Nouveau werd toen nog gezien als de weinig flatteuze slaoliestijl waarvoor nauwelijks belangstelling bestond. Vanaf eind jaren 70 kwam het Gouds plateel weer in de belangstelling, voor verzamelaars en onderzoekers. Sculptuur van danseres, ca 1930, brons/ivoor, 23.0 x 6.7 cm Een mooi voorbeeld van een beeldje uit de Art Deco-periode, grofweg 1925 tot aan Helaas is onbekend wie de maker is van deze sculptuur, ook een verwijzing naar de bronsgieter ontbreekt. Het vermoeden bestaat dat dit beeldje van Franse oorsprong is, daar wijst niet alleen de vormgeving van met name de kleding op maar zeker ook de combinatie van brons met ivoren handen en gezicht. Aan het einde van de 19e eeuw ontstonden er in de beeldhouwkunst voor het eerst dergelijke combinaties van verschillende materialen binnen één beeld. Die trend zet zich voort in eerst de Art Nouveau, en daarna de Art Deco. Met name die laatste periode kende een voorliefde voor kostbare materialen. Waarschijnlijk zijn er meerdere exemplaren van gemaakt. Mogelijk is er zelfs sprake geweest van een serie of groepje van danseresjes. Bijzonder is ook het danspakje, dat bekend is van beeldjes, uitgevoerd in wit aardewerk. Paul Arntzenius ( ), Zeegezicht, olieverf op doek, 60 x 76 cm, inv.nr Paul Arntzenius is bij ons in het museum vooral bekend van zijn verzameling 19e, vroeg 20ste eeuwse schilderijen van de School van Barbizon en Haagse School die sinds 1964 deel uitmaakt van onze collectie. Paul Arntzenius was in eerste plaats zelf kunstschilder. Hij had zijn opleiding genoten van Willem B. Tholen ( ). In zijn werk komen veel landschappen en stillevens voor. In vergelijking met Tholen is het werk van Arntzenius helderder van kleur, minder aards en oogt het als zodanig wat moderner. Maar Arntzenius wilde in zijn schilderijen meer weergeven dan louter de zichtbare natuur. In 1953 wordt hij in een overzichtstentoonstelling omschreven als iemand die de natuur bespiedt op haar stilste moment. Dat is in dit schilderijtje van een dobberend bootje mooi te zien. Tegelijkertijd was die meerwaarde ook precies wat hij in zijn verzameling schilderijen tot uitdrukking wilde brengen. Bruiklenen aan het Museum 2005 Henri Breetvelt ( ), Bloemstilleven (chrysanten met versierde rand), circa 1910, gouache op papier (op karton), signatuur: Henri Breetvelt (rechtsonder). In 1987 ontving Museum Gouda een grote schenking Gouds sieraardewerk van de Plateelbakkerij Zuid-Holland. Veel stukken zijn van de hand van Henri Breetvelt. In 2005 zijn tien aquarellen en ontwepen van kunstenaar en plateelschilder Henri Breetvelt verworven en in bruikleen gegeven aan Museum Gouda. Gerard Bakker, Gedreven vaas, in zuiver zilver. 2009

3 Aankopen met steun van de Museum 1959 C.J. Lanooy ( ), Boslandschap bij zonsondergang, pastelkrijt/verf op papier, 33 x 55 cm, Chris Lanooij was als kunstenaar een veelzijdig man. Naast pottenbakker was hij kunstschilder/tekenaar en maakte hij ontwerpen voor glas, behang en textiel. De pastel/krijttekening Boslandschap bij zonsondergang is waarschijnlijk aan het eind van Lanooij s leven ontstaan toen hij veel bosgezichten tekende en schilderde. Voor die tijd maakte hij ook al het nodige werk op papier, maar dit betrof meestal ontwerpen voor zijn aardewerk. Uit de periode van de Eerste Wereldoorlog zijn volledig abstracte tekeningen bekend. Tot 1920 werkte hij in Gouda in zijn atelier aan de Wachtelstraat, maar in dat jaar vertrok hij naar Epe omdat het daar minder vochtig was en dat was beter voor de gezondheid van hemzelf en zijn gezin. Tot aan zijn dood in 1948 is hij in Epe blijven wonen en werken 1961 Sculptuur van Heilige Catharina van Alexandrië, Midden-Frankrijk (mogelijk Troyes), circa 1510, kalksteen, polychroom, 212 x 44 cm, (verworven met steun van de Goudse Museumvrienden en Vereniging Rembrandt. Heilige Catharina van Alexandrië, In de loop der eeuwen zijn veel beelden, hun polychromie, hun kleurige beschildering verloren. Onze eigentijdse ogen zijn gewend geraakt aan het bruin of crème van hout of steen, maar dit was geenszins de bedoeling. Het mooie van deze sculptuur van Catharina van Alexandrië is dat er nog behoorlijk veel van oorspronkelijke polychromie bewaard is gebleven. Als attribuut heeft Catharina het (omgekeerde) boek in haar hand waarmee zij haar omgeving overtuigde van haar geloof. Zij moest dat echter met de dood bekopen. Ondanks haar marteldood overwint haar geloof Adriaen van der Spelt ( ), Stilleven met fruit, 1661, olieverf op doek, 87 x 56 cm, (verworven met steun van de Goudse Museumvrienden, samen met Provinciaal Museumfonds, Van der Spelt was waarschijnlijk rond 1644 leerling van Wouter Crabeth II, werkte enige tijd aan het Hof van Brandenburg (Berlijn) maar was vooral actief in Gouda, gespecialiseerd in het schilderen van stillevens. Dit schilderij van Van der Spelt is een mooi voorbeeld van een zogenaamd pronkstilleven Over het algemeen waren stillevens toonbeelden van eenvoud en verstildheid. Maar stillevens waren wel populair, vooral als de kunstenaar in staat was geweest de stofuitdrukking tot in de perfectie uit te beelden , uitgevoerd Gerard Bakker In 2009 werd een gedreven vaas van zuiver zilver vervaardigd door de Goudse beeldhouwer Gerard Bakker aan het bruikleen toegevoegd. De meest recente aanvulling van de bruiklenen zijn werken van twee kunstenaars die deelnamen aan de tentoonstelling SALON Aangekocht door de Vrienden werden een beeld van Andréa Dogterom en een ingebonden leporello van boekbindster Wilma van Ipenburg. (zie Museumbrief 74) 2012 Frederik van Houten, kistje met drie zilveren theedoosjes en sleuteltje, 1784, zilver/ mahonie, (verworven met steun van de Goudse Museumvrienden, samen met Fonds Waarborg/Vereniging Rembrandt 1992) De zilveren busjes zijn van de hand van de Goudse zilversmid Frederik van Houten ( ), in Gouda werkzaam tussen 1783 en waarschijnlijk Aan de hand van een kleine letter p naast het wapen van de stad Gouda alsmede de letters VH is het jaar van 1794 vast te stellen. Van Houten werd geboren in Schoonhoven, kreeg daar waarschijnlijk zijn opleiding, maar vestigde zich waarschijnlijk in 1781 in Gouda. Het komt maar weinig voor dat er zilveren siervoorwerpen, vervaardigd in Gouda, op de markt komen. Willem B. Tholen ( ), Gezicht op Giethoorn, 1882, olieverf op doek, 121 x cm, (verworven met steun van de Goudse Museumvrienden, Willem Bastiaan Tholen Dit schilderij van Willem Tholen is aan de collectie van Arntzenius toegevoegd. Het is een prachtig voorbeeld van waar het de Haagse Schoolschilders om gaat: een lage horizon waardoor er veel ruimte is voor het schilderen van een typisch Hollandse lucht. Daarnaast laat Tholen zich op minutieuze wijze inspireren door de natuur die hij zo liefheeft.

4 vrienden 1987 Wouter P. Crabeth II (1593/4-1644), De Heilige Bernhard van Clairvaux bekeert de hertog van Aquitanië Willem X, 1641, olieverf op doek, 237 x 265 cm, (verworven met steun van de Goudse Museumvrienden, samen met Stichting het Oude Mannenhuis, Vereniging Rembrandt en de Provincie Zuid- Holland Wouter P. Crabeth II schilderde dit zeer bijzondere schilderij dat in 1641 in opdracht van pastoor Petrus Purmerent werd geschilderd. Na de overgang van Gouda in 1573 van katholiek naar protestants, gingen velen over naar het nieuwe geloof. Dat nam niet weg dat de katholieke godsdienst niet meer werd uitgeoefend, sterker nog, er kwam zelfs een grote schuilkerk waartoe pastoor Petrus Purmerent het initiatief nam. Door zijn toedoen keerden veel gelovigen terug naar het katholicisme, en dat is precies wat er hier, zij het indirect, in dit schilderij wordt weergegeven. Bernhard van Clairvaux bekeerde volgens de overlevering in de 13de eeuw de Hertog van Aquitanië, en iets soortgelijks doet Purmerent halverwege de 17de eeuw in Gouda. Bovendien wordt Bernhard van Clairvaux hier geportretteerd als Purmerent, compleet met het kazuifel dat hij voor zichzelf had laten maken in Naast Purmerent staat hulppastoor Willem de Swaan, hij draagt de stola die bij het kazuifel hoort. In de 18de eeuw werd de schuilkerk Oud-Katholiek en is het schilderij daar tot in de 19de eeuw blijven hangen. Het is toen verkocht, maar gelukkig in 1987 naar Gouda teruggekeerd waar het nu geëxposeerd wordt naast het kazuifel dat ook behouden is gebleven en nu in bruikleen is gegeven door de Oud- Katholieke kerk Johannes de Doper te Gouda.

5 Schenking 1974 Ineke van Dijk, Portret van Dr. Jan Schouten, 1974, brons, 34 x 19 cm, Dr. Jan Schouten ( ) Hij was van 1957 tot 1976 als kunsthistoricus directeur van Museum Het Catharina Gasthuis (nu Museum Gouda). Jan Schouten werd in 1976 opgevolgd door Josine de Bruyn Kops. Naast schrijver en kunsthistoricus was Schouten ook actief als kunstschilder. De beeltenis van Schouten is van de hand van de beeldhouwster Ineke van Dijk, uitgevoerd in de boetseertechniek die zo kenmerkend is voor het oeuvre van deze kunstenares uit Stolwijk. Voor zover bekend is dit het enige exemplaar dat in brons is afgegoten. Kortgeleden heeft Carla Rodenberg, een goede vriendin van Ineke van Dijk, aan het Museum, een portret gschonken van opnieuw Jan Schouten, ditmaal in zijn hoedanigheid als kunstschilder. Beide werken vormen nu een mooie herinnering aan de veelzijdigheid van de oud-directeur. Hij is van groot belang geweest voor de ontwikkeling van het Museum Gouda, zoals we het nu kennen. Schouten schreef veel over onderdelen van de collectie en had wat we tegenwoordig een uitgebreid netwerk noemen. Er waren regelmatig tentoonstellingen van eigentijdse kunstenaars. Schenking van Carla Rodenberg in 2012 Portret uit 1980 van Dr. Jan Schouten

6 Activiteiten Museumvrienden Vriendenlezing door John Poppelaars 19 maart uur Om uur wordt u koffie/thee aangeboden in het Museumcafé John Poppelaars is econometrist en een sterk voorstander van het gebruik van wiskundige technieken in het verbeteren van prestaties van organisaties. Bij een bezoek aan Museum Gouda raakte hij geïnspireerd door de patronen in het tegelwerk van Het Ruim. Graag wil hij zijn gedachten over de tegelpatronen delen met de Museumvrienden, tijdens de vriendenlezing. De tegels van Het Ruim of het parket in de zalen van het museum vormen een herkenbaar visueel patroon en delen de vloer op in kleine zich herhalende eenheden. Wiskundig gezien is het patroon simpel, bestaande uit een aaneenschakeling van vierkanten en/of rechthoeken. Toch is er met een aantal van deze simpele vormen en wat kleur tegelwerk gemaakt met een adembenemende schoonheid en enorme complexiteit zoals terug te vinden in Islamitische bouwwerken uit de Middeleeuwen. Het is de wiskunde die deze complexiteit mogelijk maakt. Patronen zijn niet alleen voor het ontwerpen van een tegelvloer nuttig. Tentoonstellingen en activiteiten Coornhert Gymnasium expo Van 22 tot en met 29 maart Eindexamenwerk leerlingen van het Coornhert Gymnasium 31 maart uur Themarondleiding Gouds Plateel 13 en 20 april uur blind date actie 5 april Opening Distel (t/m 16 juni) 6-7 april Museumweekend 14 april en 9 juni uur De Bezetting Speelt 24 april uur Themarondleiding Humanisme 9 mei uur Plateelkeurdag, in de museumtuin Het herkennen van patronen in grote gegevens-verzamelingen, ook wel data mining genoemd, neemt de laatste jaren een enorme vlucht. Steeds vaker wordt geautomatiseerd gezocht naar patronen die mogelijke terroristische plannen verraden, onze kredietwaardigheid bepalen en voorspellen welke boodschappen we komende week in de supermarkt gaan doen. Het gaat zelfs zover dat patronen ons levensgeluk bepalen. John Poppelaars is directeur consulting van de ORTEC Consulting Group, één van de partners van het Gouds Museum. In zijn 23 jarige carrière heeft hij zijn kernspreuk het verbeteren van de kwaliteit van beslissingen in praktijk gebracht, door met wiskunde de prestaties van organisaties te analyseren en aantoonbaar te verbeteren. 13 juni Ledenvergadering tot uur met uitleg over de Schuttersstukken door Lucas de Jong uur vergadering uur Stand van zaken Museum, Gerard de Kleijn, directeur 5 september uur lezing door Rob Berkel Om uur wordt u koffie/thee aangeboden in het Museumcafé 21 september Vriendenexcursie Bergen op Zoom en omgeving 21 mei - 8 september SBB 30 mei uur themarondleiding Gouda Binnenstebuiten Klaasje, wat zit er in mijn vaasje? Activiteit voor de Museumvriendjes Bezoek onze website De Vereniging van Goudse Museumvrienden is een vereniging van mensen die zich nauw betrokken voelen bij ons Museum Gouda. Bestuur voorzitter E.A. Scholten-Quispel elsscholten@xs4all.nl secretaris J.J.H. Leerssen jjh.leerssen@hetnet.nl Helena Rietbergstraat KP Gouda penningmeester W. Verwoerd willemverwoerd@hotmail.com vorm geving C. van Blokland-Mobach cvbm@xs4all.nl Redactie Museumbrief en Nieuwbrief Els Scholten-Quispel Corry van Blokland-Mobach Leo Wartenbergh lwar@telfort.nl Excursies Museumvrienden Diek Stiegelis-Spaas Hugo Scholten Contributie De contributie bedraagt per persoon per kalenderjaar. Een partner betaalt 10.- Te betalen op ING bank nr t.n.v. penningmeester Vereni ging van Goudse Museumvrienden te Gouda. Restauratiefonds Aan het restauratiefonds voor kleine voorwerpen kunt u een bijdrage overmaken. Iedere bijdrage is welkom op ING bank nr t.n.v. de penningmeester Vereniging Goudse Museumvrienden te Gouda, onder vermelding van restauratiefonds Museum Gouda Achter de Kerk JX Gouda Tel.:

7