MAXIMILIANUS GOUUERNEIRT ALS VADER ENDE MOMBOIR VANDEN JONGHEN HERTOCH PHILIPS, ZIJNEN ZONE.

Transcriptie

1 [II. 88]

2

3 MAXIMILIANUS GOUUERNEIRT ALS VADER ENDE MOMBOIR VANDEN JONGHEN HERTOCH PHILIPS, ZIJNEN ZONE. BEGHINSEL VAN NIEUWE OORLOGHE [f 0 r] INT BEGHINSEL VANDER MAENDT zoo wiert tghemeente van Brugghe gheware datter veel Henewiers ende ander volc van oorloghe, in diuersche platsen ontrent Brugghe vergaderden, ontrent de stede, ten dienste vanden coninc der Romeinen, niet wetende waer toe hij die bezeghen ofte zenden wilde. [In margine] JANUARI [88 n.s.]. [In margine] Entreprise vanden coninc der Romeinen ontdect; want [hij] meende veel volc [van] oorloghe in Brugghe te bringhen ende meester vander stede te worden (Blockmans, Handelingen 77-06, I, 8-0 nr. 9-9: 9 januari 88 n.s.; Boonen, Geschiedenis van Leuven, 70: Omtrent dezen tijt heeft coninck ende hertoghe Maximiliaen van Oostenrijck voers., voer zijne garde aengenomen ontrent de II m mannen te peerde ende te voete, om hem te bewaeren, die groote schaede int Landt deden als van brannen, brantschatten, moorden ende vrouwe crachten, waerdoere grooten oproer int Landt opstont, ende principaelijcken in Vlaenderen. Ende die van Ghendt ende Brugghe en wilden hem niet obedieren; waeromme hij, met zijnen volcke, naer Brugge getrocken es, anno 88, alwaer eene groote commotie gebeurde. Wij onderlijnen; Brésin, Chroniques, 6; Correspondance, -; Despars, Chronycke, IV, 0-9; E.C. II, f. 9 r b ; P. [Impens.], Petri Monachi Bethleemitici Chronica, 6; Vlaamsche Kronyk, 9). Een entreprise, entreprinse, znw., m., is een aanslag, in de betekenis van samenzweren, tot oproer aanzetten, tot upset verleiden, upset maken (Gailliard, Glossaire flamand, 67; VMNHWS, ). het dagboek van romboudt de doppere 7

4 MAXIMILIANUS GOUUERNEIRT ALS VADER ENDE MOMBOIR VANDEN JONGHEN HERTOCH PHILIPS, ZIJNEN ZONE. INT LATSTE VANDER MAENDT waren de wakers vande Ghendtpoorte ende tsinte Cathelinepoorte zeere beroert, zoo dat zij haestelic zonden om Mattheeus Denis, deken 6 Het Boeck, 77-78; Molinet, Chroniques, I, 87. Zie over de stadswachters te Brugge: Gailliard, Table analytique, 0. De Gentpoort is de stadspoort op de Gentpoortvest en behoort tot de tweede verdedigingsgordel van Oorspronkelijk (vóór 0) poort iuxta Scoenamis of Beaupriet (Beauprépoort) genoemd, wordt ze in 7-8 van barbacanes voorzien. De poort reeds gerepareerd in wordt in 6-6 gereconstrueerd door Matthias Sagen en Cornelis van Aeltre. Ze wordt in 00 opnieuw herbouwd door de aannemers Jan van Oudenaarde en Maarten van Luevene en voltooid in 07 (De Smet, Brugsche Straatnamen,, 7; Duclos, Bruges,, 6, 70; M. English. Stad Brugge. Tentoonstelling van oude Stadszichten in de groote Zaal der Halle, December 9 - Februari 9, Brugge, 9, 6-7; Gilliodts-Van Severen, Inventaire, III, 77-80; Id., Bruges ancienne et moderne, 60; Michiels, Iconografie der Stad Brugge, (Brugge, , dln.), III, 78- ; Schouteet, Marcus Gerards, -, 7; Id., Straatnamen, 67; J.-P. Sosson. Les Travaux publics de la Ville de Bruges XIVe-XVe Siècles. Les Matériaux, les Hommes, (CCBH, Reeks in-8/, 8), Brussel, 977, 8,, 8, pl. x; M. Van Hemelrijck, De Vlaamse Krijgsbouwkunde, Tielt, 90, 98; van Houtte, Brugge, ; Id., Geschiedenis van Brugge, 67,,, 97; Verschelde, Les anciens Architectes de Bruges. ASÉB, (e Reeks, VI) XXIII (87), 7-, 6, 6, 66). De Katelijnepoort is de stadspoort op de Katelijnevest, met toegang tot de verdwenen Sinte-Katelijnekerk te Assebroek voorheen Porta Ste Marie genoemd; behoort eveneens tot de tweede stadomwalling van Ze wordt niet gesloopt in 8, maar gerepareerd in 9 en opnieuw versterkt in 98. In 0-0 wordt de poort opnieuw in baksteen geconstrueerd als onderdeel van de bouwopdracht van de bouwmeesters Maarten van Luevene en Jan van Oudenaarde (De Poerck, Enceintes, 8; De Smet, Brugsche Straatnamen, 6, 9; Duclos, Bruges, 76,, 8, -6, 0-0; English, Stad Brugge. Tentoonstelling, 7; Gilliodts-Van Severen, Bruges, 60; Michiels, Iconografie, III, 8-87; Schouteet, Marcus Gerards, -, ; Id., Straatnamen, 0-06; Sosson, Travaux publics, 80-8, pl. x & passim; Van Hemelrijck, Vlaamse Krijgsbouwkunde, 98; van Houtte, Geschiedenis van Brugge,, 67,,, 6-7, 80, 7). Algemeen over de Brugse stadswallen en -poorten: M. Coornaert. De middeleeuwse Vestingswerken van de Stad Brugge. BO, XXXI (99), 76-9, -6 & Ib, XXXII (99), -8; K.M. De Lille. De Brugse Stadspoorten. Ib., V (96), 9-9; J. Decoster. De Stad Brugge voor de groote Omwalling. Stedebouwkundige historische Schets. Volk en Kultuur. Weekblad voor Volksche Kunst en Wetenschap, [Merksem], III (9), 7-7; G. De Poerck. Enceintes castrales et urbaines à Bruges. Premier Congrès internationale de Géographie historique, II: Mémoires, Brussel, 9, 79-88; Duclos, Bruges, 8, ; E.C. Chronike07.wpd 8 het derde boek : 88

5 MAXIMILIANUS GOUUERNEIRT ALS VADER ENDE MOMBOIR VANDEN JONGHEN HERTOCH PHILIPS, ZIJNEN ZONE. vande thimmerlieden ; hem te kennen gheuende dat den coninc der Romeinen zelue in persoone, in de voorhauent, bij hemlieden gheweist hadde ende meeninghe hadde tvolc van wapene dat buuten lach, in te latene, hemlieden beuelende dat zij de poorte open laten zoude[n], gaende tot buuten deerste poorte. II, ff. [] r a - [7] v a ; Gilliodts-Van Severen, Inventaire. Introduction, 0-0; Id., Bruges, 60; C. Gurlitt. Brügge. Historische Städtebilder, XII (Serie, Heft ), Berlijn, 9, -8; J. Notredaeme. De vroegste Geschiedenis van Brugge. VIII. De eerste Omwalling van Brugge. HSÉB, CXIV (977), -8; Schouteet, Catalogus van Kaarten en Plannen, -6, nrs. 6-; Sosson, Travaux publics, Bijl. III, () en (),, n. 9 & passim; É. Vanden Bussche. Plan de Bruges et de ses Fortifications à la fin du XVIIIe Siècle. F, VII (87), 9-0; Vanhemelrijk, Vlaamse Krijgsbouwkunde, 97; C. Wyffels. & Jos. De Smet (eds.). De Rekeningen van de Stad Brugge (80-9). Indices door C. Wyffels, (KCG. Onuitgegeven Documenten betreffende de Geschiedenis van België, Reeks in-, 6), (Brussel, 96-97, dln.), I,, 09-80, , & passim. 6 Mattheeus Denis ) Jan Denis, hs. Matthe(e)us Denis, Denys, timmerman. Zie Bijlage : Prosopografie, nr.. Das ist der Handel und Furnemen etlicher in Flandern gegen der Romischenn Kuniglichen Maiestat. Correspondance des Magistrats d Ypres députés à Gand et à Bruges, etc. 88". (ed.). I.L.A. Diegerick. ASÉB, (e Reeks, IX) XIII (8-8), 77-9, geciteerd naar de overdruk Brugge, 8-86, blz., -; Despars, Chronycke, IV, ; Pirenne, Histoire de Belgique, III, 6; Id., Histoire de Belgique, II, 7: 0- januari 88 (n.s.). het dagboek van romboudt de doppere 9

6 MAXIMILIANUS GOUUERNEIRT ALS VADER ENDE MOMBOIR VANDEN JONGHEN HERTOCH PHILIPS, ZIJNEN ZONE. Daer vp de voornoomde wakers andwoorde gauen dat hem zoude belieuen binnen te commen, ofte andersse zouden de poorte sluten ende tscofhecke neder laten ; ende de coninck ziende dat hij niet verder en conste, quam binnen der stede, zeere tonureden, ende [In margine] Die vander wacht vander poorte laten het scofheck neder ende sluten de poorte teghens den danck van Maximilianus (E.C. II, f. 9 v a : januari - februari 88 n.s.; Vlaamsche Kronyk, 9: januari 88 n.s.). scofhecke, schof, scove, znw., o., grendel, schof, valluik, valpoort (MNW, VII, 6; Verdam, Middelnederlandsch Handwoordenboek, ; Pijnenburg. & vander Voort van der Kleij, Woordenboek Middelnederlands, 6; Pijnenburg. & Schoonheim, Middelnederlands Lexicon, 7). Surquet, Mémoires, 07. het dagboek van romboudt de doppere

7 MAXIMILIANUS GOUUERNEIRT ALS VADER ENDE MOMBOIR VANDEN JONGHEN HERTOCH PHILIPS, ZIJNEN ZONE. reedt naer zijnen Houe; ende terstont wierden de poorten ghesloten ende tscofheck nederghelaten. DEN CONINC DER ROMEINEN zeer verstoort binnen zijnen Houe ghecommen zijnde, [f 0 v] ontbiet bij hem zijne raedsheeren, Mer Pieter Lanckhals ende andere, zijn ghealieirde, om te aduiseren hoe zij voorder in de zake procederen zouden om tot huerlieder intentie te gheraken. Want [zij] en prackiquierden anders niet dan om meester vander stede te werden ende ghemeene tonder te houden. Daertoe hij ooc zeker De bewaking van de stadspoorten werd volgens een beurtrol aan de stedelijke milities van de Sestendelen of Zestendelen overgelaten. Vóór de grote stadsuitbreiding van 7 werd om de openbare veiligheid te bevorderen, de stad Brugge vanuit het centrum (Markt) in zes kwartieren of Ambachten (Lat.: Officia) ingedeeld, met aan het hoofd een door de stadsschepenen aangeduide hoofdman (Jos. De Smet. De Wacht aan de Stadspoorten te Brugge in 6. B, XLIII (97), 0-0; Gailliard, Glossaire flamand, 880; Id., Table analytique, 0, -; L. Gilliodts-Van Severen. Les Registres des Zestendeelen ou le Cadastre de la Ville de Bruges de l Année 80. ASÉB, (e Reeks, VI) XLIII (89), -0, -0 passim; Ryckaert. & Morsa, Brugge, 89-90, 7; van Houtte, Geschiedenis van Brugge, -, 0-, 7-9, 600). Deze zes kwartieren of Sestendelen waren opeenvolgend: º Officium Urbis Burch (Borcgh) Ambacht (8-8) (De Smet, Brugsche Straatnamen,, ; Wyffels. & De Smet, Rekeningen van de Stad Brugge (80-9), I,, 9, I,, 7) 6 Sint-Donaasambacht (6); º Officium Nord Nord Ambacht (8-8) (De Smet, Brugsche Straatnamen,, ; Wyffels. & De Smet, Rekeningen van de Stad Brugge (80-9), I,, 9, 866, I,, 8) 6 Sint-Jansambacht (6); º Officium Veteris Urbis Oudenburgh (Oudeborcgh) Ambacht (8-8) (De Smet, Brugsche Straatnamen,, 8; C. Wyffels. Voetnoot bij Urbs, Suburbium en Vetus Urbs. Miscellanea Lucienne Van Meerbeeck, (ABB, XLII), Brussel, 97, 89-9, 9-9, 9 n. 6, herdrukt & geciteerd in: Id., Miscellanea Archivistica et Historica, (ABB. Extranr. 7), Brussel, 987, 7-6, 6, 6 n. 9; Wyffels. & De Smet, Rekeningen van de Stad Brugge (80-9), I,, 9, 0, 7, 7, 866, I,, ) 6 Sint-Salvatorsambacht (0-0) 6 O.- L. Vrouwambacht (- 6); º Officium Cupers Cuper Ambacht (8-8) (De Smet, Brugsche Straatnamen, 9, 6; Wyffels. & De Smet, Rekeningen van de Stad Brugge (80-9), I,, 9, I,, 6) 6 Sint-Niclaysambacht (6); º Officium Vlamingorum Vlaming Ambacht (8-8) (De Smet, Brugsche Straatnamen, 0, 0; Wyffels. & De Smet, Rekeningen van de Stad Brugge (80-9), I,, 9, I,, 80) 6 Carmersambacht (6); 6º Officium Steenstrate Steenstrate Ambacht (8-8) (De Smet, Brugsche Straatnamen, 7, ; Wyffels. & De Smet, Rekeningen van de Stad Brugge (80-9), I,, 9, I,, 80) 6 Sint-Jacobsambacht (6). [In margine] Maximilianus doet vergaderen in zijn Hof de principale die vander conspiratie weisten, omme te aduiseren, hoe zij huerlieder coninck effectueren zouden (Das ist der Handel und Furnemen, ; Despars, Chronycke, IV, 0-; E.C. II, f. [9] v a ). Chronike08.wpd het derde boek : 88

8 MAXIMILIANUS GOUUERNEIRT ALS VADER ENDE MOMBOIR VANDEN JONGHEN HERTOCH PHILIPS, ZIJNEN ZONE. Wethouders ende notable ende ooc eenighe dekins tzijnder intentie ghecreghen hadde ende in offitie ghestelt. Desanderdaechs, wezende Onse Vrauwe Lichtmesse auendt, quam de coninck der Romeinen, smorghens in de nuchterstont, vp den Burch, gheassisteirt met zijn ghealieirde in de wapene; aldaer ooc compareirden mer Jacop van Ghistele, heere van Dudzeele, burchmeester van scepenen, Mer Pieter Lanckhals, scoutheeten, ende ander, wel voorzien van wapene; ende [hij] hadde daer toe ontboden zeker capitainen die met garnisoene laghen vp zeker ommeligghende dorpe ende steden. Aldaer ontboden wierden diuersche dekins vande welcke eenighe compareirden, vraghende den scoutheeten: Wat hem beliefde. De welcke hemlieden voor andwoorde gaf: Dat zij wat vertonen zouden; men zoudet hemlieden wel varincx zegghen. DE DEKINS ende zommeghe andere die in den Burch commen waren, creghen eenen gru ende achterdincken om dat zij den coninc in persoone ende de edelen met huerlieder ghealierde in de wapen[e] zaghen; want tspil hemlieden niet en gaende, [zij] vertrocken diene vooren dander, vut den Burch naer huerlieder ambachtshuusen ende deden van stonden an huerlieder volc vergaderen; ende [zij] creghen die soubitelic met grooter [In margine] Maximilianus met zijn ghealierde compt in de wapene, vp den Burch, in den nuchterstont (Custis, Jaerboecken der Stadt Brugghe, II, 9-9; Despars, Chronycke, IV, -, E.C. II, f. 9 v a, Molinet, Chroniques, I, 87, Pirenne, Histoire de Belgique, III, 6; Id., Histoire de Belgique, II, 7-8 & Vlaamsche Kronyk, 9: februari 88 n.s.). Beernaert. & Schotte, Op zoek naar de Zwaanridder Pieter Lanchals (I), 7-8: januari 88 (n.s.). [In margine] Zommeghe notable ende dekens, met meer andere die in den Burch ontboden waren, vertrecken vut den Burch; ende in diligentie vergaderen de ambochten ende commen in de wapene vp de Mart (Brésin, Chroniques, 6; Correspondance, -9; Custis, Jaerboecken der Stadt Brugghe, II, 9; E.C. II, f. 9 v b ; Het Boeck, 78; Pirenne, Histoire de Belgique, III, 6; Id., Histoire de Belgique, II, 7-8). naer ) naer vut den Burch naer herhaling hs. Bv. naar het thuuse van den zelversmeden of het goudsmedenhuus het huis ten Inghele (; 86) met de twee aanpalende panden in de Hoogstraat, tussen de Meestraat en de Kleine Hertsbergestraat, nabij de Burg (F. V[an.]. M[olle.]. Vijf Eeuwen Wel en Wee van de Brugse Goud- en Zilversmeden. Meesterwerken van de Brugse Edelsmeedkunst. Catalogus [van de] Tentoonstelling, Brugge, Memling & Brandwynmuseum, 7 Juli-0 Oktober 99 (red.). D. Marechal, Brugge, 99, -, -) of naar het ambachtshuis van de bakkers De Drie Meunycken (9) in de Steenstraat nr. 9, op de hoek van de Sint-Niklaasstraat (Devliegher, Huizen te Brugge, 86; Molinet, Chroniques, I, 88; Penninck, Bakkersambacht te Brugge, 70, 80; B. Windels-Arickx. Huizen in de Steenstraat te Brugge (de nrs ). BO, XVI (976), -8, 66-7, 77-78, nr. 9). het dagboek van romboudt de doppere

9 MAXIMILIANUS GOUUERNEIRT ALS VADER ENDE MOMBOIR VANDEN JONGHEN HERTOCH PHILIPS, ZIJNEN ZONE. diligentie in de wapene; twelc cause was dat den coninc tot zijnder voortstelle niet en conste gheraken. Want hij verrascht wiert. SCONINCX VOLC begonsten hemlieden te stellen in ordonnantie ende maecten een slecke vp den Burch; ende ten hende wesende, [zij] riepen: Stae, stae, welck eenighe van tghemeente verstonden: Slaet, slaet ; zoo datter eenighe vuten Burch ouer hoop liepen, ter Mart ende achter de stede, zegghende dat men tvolck in den Burch begonste doot te slane. De coninck met zijn volc bleef in ordonnantie staende, verwachtende altijts meerder secours ende assistentie, zoodat hij bij dien bleef dilaijerende. [In margine] tlanghe delaijeren vanden coninc met zijn ghealierde, cause van zijnder ruyne (Custis, Jaerboecken der Stadt Brugghe, II, 9; de Fouw, Philips van Kleef, 0; De Smet, Mémoire historique, 6-7; Despars, Chronycke, IV, ; Molinet, Chroniques, I, 87-88; Pirenne, Histoire de Belgique, III, 6; Id., Histoire de Belgique, II, 7-8; Viaene, Slecke maecken,, -7). Chronike08.wpd het derde boek : 88

10 MAXIMILIANUS GOUUERNEIRT ALS VADER ENDE MOMBOIR VANDEN JONGHEN HERTOCH PHILIPS, ZIJNEN ZONE. BINNEN DE ZELUE VOORNOENE vergaderden bij een alle de dekins met huerlieder volc ter Mart, in de wapene, met huerlieder bannieren ende pingioenen; zoo ooc deden de XVII neeringhen: makelaers, zes hooftmannen met de poortere; ende [zij] besloten ter stont de Mart met de stalle ende vischbanken an alle de houcken. Burchmeesters waren Jan van Nieuwenhoue, watergraue, filius Michiels, ende Jooris Baert. [f r] De coninc der Romeinen met zijn ghealieirde perplex ziende dat hemlieden gheen secours noch assistentie meer toequam ende dat tghemeente meer ende meer in de wapen[e] gherochte ende zeer sterck wierde, desisteirde van voorder te procederen; ende [zij] vertrocken met stille ghelude vut den Burch, elc int zijne. ZEKER GHECOMmitteirde edelen van sconincxweghe, met zommeghe cooplieden, commen bij tghemeente vp de Mart, hemlieden biddende, van sconincxweghe ende oock van huerliederweghe dat zij zouden willen te vreden zijn ende vut de wapene gaen; ende [men] zoude hemlieden vergheuen al datter ghesciet was ende als goet contentement gheuen. TGHEMEENTE furieus in roere ende in wapene, en wilt 6 nieuwers naer hooren, zegghende dat den coninck meer mesdaen hadde dan zilieden ende dat hij eerst de wapene [In margine] Tgemeente in de wapene vp de Mart, met de hooftmannen ende poortrie (Custis, Jaerboecken der Stadt Brugghe, II, 9; Despars, Cronycke, IV, -; Histoire des Païs-Bas, 79; Itinéraire de Maximilien, (ed.). Gachard,, n. : Les manans et habitans de la ville de Bruges se mirent en armes sur le Marchié, atout leurs bannières, et avoient les mestiers chascun la sienne et leur place sur ledit Marchié. Cedit jour estoit la veille de Nostre Dame la Chandeleur; et, ce jour, a eu creue par tous offices, pour ce que le Roy ordonna tous ceulx de l ostel et autres compaignons de guerre que cedit jour se tinrent à la court avec luy, estre délivrez de boire et mengier. : februari 88 n.s.; Molinet, Chroniques, I, 88-89; Vlaamsche Kronyk, 9). Sedert 69 had het ambacht van de Vrije Viskopers een vaste standplaats aan de noordkant van de Markt. In 87 werd de vismarkt opnieuw naar de Braamberg verplaatst ( Jaarboek van Brugge, ; Vandewalle, Beknopte Inventaris, I, 8-9, nr. 8, ; A. Vanhoutryve. De Erfelijkheid in het Brugse Visambacht. VS, XV (979), 0-; A. V[iaene.]. De Vismarkt in Brugge. B, LVI (9), 7-9, 7). [In margine] Den coninc perplex met zijn ghealierde vertrecken met stille ghelude naer huerlieder logisten. [In margine] Commissarissen van sconincxweghe commen ter Mart verzouckende dat tghemeente zoude willen vut de wapen[e] gaen (Custis, Jaerboecken der Stadt Brugghe, II, 9). [In margine] Tghemeente niet en wilt [willen hs.; corr. wilt] paiseren, in de wapen[e] wesende (Custis, Jaerboecken der Stadt Brugghe, II, 9; Despars, Cronycke, IV, -; Histoire des Païs-Bas, 79). 6 wilt ) willen hs. het dagboek van romboudt de doppere

11 MAXIMILIANUS GOUUERNEIRT ALS VADER ENDE MOMBOIR VANDEN JONGHEN HERTOCH PHILIPS, ZIJNEN ZONE. anghenomen hadde, duer den quaden Raedt die hij bij hem hadde. Want zij van Brugghe niet en begheirden dan het welvaert vander stede ende van huerlieder natuerlicke heere ende prinche, den hertoch Philips; zegghende voorts dat zij ghereet waren om batailie te leueren ende den coninc met zijn ghealieirde verwachtende waren; zoo, wat men zeijde, men conste tghemeente niet payseren, bij de welcken den coninc vant in zijnen Raedt dat hij hem stille houden zoude ende laten de furie ouergaen. DE HEERE VAN HUUTKERKE wort bij tghemeente ghecoren ende ghemaect capitain vander stede ende Pieter Metteneye scoutheeten in de platse van mer Pieter Lanckhals; ende [zij] deden den eedt vuter name vanden jonghen hertoch Philips. MER PIETER LANCKHALS 6 ende Jan van Nieuwenhoue voornoomt waren te ghelde ghestelt elck vp vichtich ponden grooten die hemlieden leueren zoude. De clerck vanden scoutheeten 7 was ghestelt vp XXV ponden gr., maer [hij] ontrochte ouer de veste. van(ck)(t) ) vant corr. hs. E.C. II, f. 0 r a. [In margine] FEBRUARI [88]. Correspondance, -; Custis, Jaerboecken der Stadt Brugghe, II, 97-98; Das ist der Handel und Furnemen, ; Despars, Chronycke, IV,, 7: februari 88 n.s.; Het Boeck, & Molinet, Chroniques, I, 90: februari 88 n.s. François van Halewyn, heer van Uitkerke. Zie Bijlage : Prosopografie, nr... Pieter Metteneije, Metteneye, junior (^ 8 februari 9). Zie Bijlage : Prosopografie, nr. 6 [In margine] Ghelet dat zeker persoonen compareren zouden voor die vander Wet ende tghemeente vp de Mart, vp peine (Custis, Jaerboecken der Stadt Brugghe, II, 98; Despars, Chronycke, IV, 7: [...] ten zelve daghe wiert metter clocke ter Hallen uytgheropen, zo wie Mer Pieter Lanchals, wijlent schouteetene, ende Jan van Nieuwenhove, den watergrave, F s Mechiels, wijlent burchmeester van der Course, in handen van justitie leveren conste, zoude van elc hebben L ponden grooten; item, wie Jan de Taye, wijlent clerck van den bloede, ende Pieter Daris, wijlent stedehoudere van den voorscreven Lanchals, te voorschyne ghebringhen conste, zoude insghelijcx ooc van elc hebben XXV ponden grooten. ; Gailliard, Table analytique, 6; Molinet, Chroniques, I, 89). 7 Pieter Daris (Fr.: Pierre d Arnicque). Zie Bijlage : Prosopografie, nr. Chronike09.wpd 6 het derde boek : 88

12 DRIE LEDEN LANTS VAN VLAENDRE GOUUERNEREN. DIE VAN BRUGGHE zonden te Ghendt om assistentie ende aliantie. Die van Ghendt zonden om saulfconduyt om te Brugghe te commen met XL paerden ende niet meer, twelck hemlieden gheconsenteirt was. DIE VAN GHENT veruoorderen hemlieden te commen met VIII C mannen totten Clooster van Spermalien buuten Brugghe ende begonnen aldaer groote rudesse te bedriuen. Die van Brugghe [f v] en willense binder stede niet hebben, dan volghende den saulfconduyte met XL mannen. Die van Ghendt zegghen voor excuse dat zij huerlieder ghemeente niet bedwinghen en consten, maer andere verstondent anders: hadden zij in Brugghe connen gheraken, [t]hadde tot een pilaige vutghecommen. De notabel ghecommitteirde van Ghent ontbieden die van Brugghe dat zij zouden willen te vreden zijn, ende zouden pinen huerlieder onghehoorzaem volc thuus te beweghen, twelc zij ooc deden; ende [zij] bleuen, verbeijdende met XL persone volghende den saulfconduyte, tot dat die van Brugghe hemlieden zenden zouden ostaigiers tot verzekeringhe vanden voornoomden XL persoonen die binnen commen zouden. Daer toe dat ghezonden wiert den president 6 ende meestre Jooris Baert. [In margine] Die van Brugghe verzoucken aliantie ende assistentie ende die van Ghendt verzoucken saulfconduyt (Correspondance, -9; Custis, Jaerboecken der Stadt Brugghe, II, 06-07: 6 februari 88 n.s.; Surquet, Mémoires, 0). Surquet, Mémoires,. De abdij van Spermalie, Spermaillen by Brugghe (8), O. Cist., te Sijsele (), gesticht te Sint-Pieterkapelle (Slijpe, Spermalie, dgm. Middelkerke) in, opgeheven op november 796 (C. Denorme. De Abdij van Spermalie, Nieuw Jerusalem, te Sijsele. Duizend Jaar Sijsele, S.l. [Sijsele], s.d., -66; Hoste., Nuyttens. & Van Bockstaele, Glans van Cîteaux, 60-6, 89-90; Michiels, Iconografie, III, 0-; Ryckaert. & Morsa, Brugge, 0-0, 6; Ég.-I. Strubbe. & L. Milis. Abbaye de Spermalie à Slijpe, puis à Sijsele, ensuite à Bruges. MB, III,, Luik, 966, 7-78, 6-6; van Houtte, Geschiedenis van Brugge, 68, 8). [In margine] Die van Ghendt arriueren voor Brugghe met meer volc dant tsaulfconduyt inhielt; ter cause van dien en wilden se in Brugghe niet ontfaen (Despars, Cronycke, -: 6 februari 88 n.s.; Molinet, Chroniques, I, 9). ostaigier, ostage, znw., m., gijzeling, onderpand, gijzelaar (MNW, VI, 06; Verdam, Middelnederlandsch Handwoordenboek, 6). Zie ook Ghiselscep bij Gailliard, Glossaire flamand, ; Ib., Supplément, 8-8; Id., Table analytique, 8). 6 Mr Paul, Pauwels de Baenst ( Brussel ca. - ^ Gent juli 97). Zie Bijlage : Prosopografie, nr.. het dagboek van romboudt de doppere 7

13 DRIE LEDEN LANTS VAN VLAENDRE GOUUERNEREN. DIE VAN GHENDT ziende de goetwillicheit ende ghetrauwicheit van die van Brugghe, commen met beede de ostaigiers in Brugghe; daer zij eerlicken ende blidelic bij de hooftmannen ende dekene ontfaen waren. VOOR TGHEMEENTE wiert tsanderdaechs vertooch ghedaen ende te kennen ghegheuen den soberen staet vanden Lande; ende dat [men] zeer qualic gheregiert gheweist hadde ende bij dien aerm ende bistier gheworden, duer den quaden Raedt van die in state ende gouuernemente waren. ORDONNANTIE. BIJ RESOLUTIE vande ghecommitteirde van Ghendt, Ipere ende Brugghe was ghesloten dat men den persoon vanden coninc der Romeinen arresteren zoude ende de heeren vanden Raden. Omme bewijs thebben ende ooc hemlieden bewijs te doene vande entremise vanden goedinghen vanden Lande van Vlaendre, toebehoorende den jonghen hertoch Philips. [In margine] Die van Ghendt arriueiren in Brugghe met huerlieder volc volghens het saulfconduyt (Despars, Cronycke, IV, 6-7, Het Boeck, 8-8 & Molinet, Chroniques, I, 9-9: 9 februari 88 n.s.). [In margine] Vertooch voor tghemeent[e] ghedaen hoe dat de stede qualic gheregniert gheweist hadde (Das ist der Handel und Furnemen, 6; Despars, Cronycke, IV, 7-8: 0 februari 88 n.s.). [In margine] Resolutie vande Drie Leden van Vlaendre dat men den persoon vanden coninc arresteren zoude met zijn raedsheeren, omme bewijs te hebben vanden entremise (Custis, Jaerboecken der Stadt Brugghe, II, 0-0: februari 88 n.s.; Despars, Cronycke, IV, 8-9). Chronike09.wpd 8 het derde boek : 88

14 DRIE LEDEN LANTS VAN VLAENDRE GOUUERNEREN. DEN CONINC DER ROMEINEN wiert ontboden te compareren in persoone ter Mart ; aldaer hem te kennen ghegheuen was dat hij zoude willen zijn patientie nemen ende logieren int huus ghenaemt Cranenburch, staende vp de Mart vpden houe van tsint Amantsstrate, totter tijt dat men gheexamineirt hadde zeker persoonen die ten rade ende entremise vanden Lande gheweist hadden. In twelcke hij terstont consenteirde ende obedierde ende nam zijn logist vp tvoornoomde huus Cranenburch. [In margine] Den coninc wort bewesen zijn logist te houden vp Cranenburch (Boonen, Geschiedenis van Leuven, 70; Correspondance, -; Custis, Jaerboecken der Stadt Brugghe, II, -; Das ist der Handel und Furnemen, 6-7; Despars, Cronycke, IV, 9; Gachard, Lettres inédites, -, nr. : [...] et en attendant la journée pour ce assignée, le peuple de nostredite ville de Bruges, ne savons pourquoy, s est mis en armes sur le Marchié d icelle, où ilz ont aussi fait venir mondit seigneur et père, et l ont fait logier, avecques eulx, en une maison sur ledit Marchié, appellé Cranenburch, où ilz le détiennent bien estroittement, à son grant regret et desplaisir. ; Histoire des Païs-Bas, 79-70; Het Boeck, 80-8: februari 88 n.s.; Memorieboek der Stad Ghent, I, 9-0: februari 88 n.s. (sic); Molinet, Chroniques, I, 9; Pirenne, Histoire de Belgique, III, 6-7; Id., Histoire de Belgique, II, 8; Surquet, Mémoires, 09-0). Zie het gedicht op de gevangenhouding van Maximiliaan I van Oostenrijk te Brugge in 88 ( Rhapsodium. Register van allerhande stukken, gehouden ter Rekenkamer van Holland [ca. 00] (= Amsterdam, Algemeen Rijksarchief, Rekenkamer der domeinen van Holland nr. 6*) (ed.) J.L. van der Gouw. Oud schrift in Nederland. Een leerboek voor de student, Tweede herziene druk, Alphen aan den Rijn, ²980, 06, nr. a, vs. : O Brugge, tresoir des lants geacht/ Wijde vermaert ende verre bekent/ Crassius rijcdom wort u toebracht/ Uut diverschen landen dach ende nacht/ d Welke gescepen staet te werden geschent/ O blinde herten, u quaet regement/ Leet nu elcanderen om verdolen/ U scapen, ducht ick, sijn den wolf bevolen. Correspondance, -, -7 ( & 6 februari 88 n.s.); de Fouw, Philips van Kleef, 0; [Is.-J.]. de Meyer. Origines des Apothécaires de Bruges, Brugge, 8, 7-8; De Smet, Mémoire historique, -; Duclos, Bruges, ; E.C. II, [0] v b : van tot 7 februari 88 (n.s.); Gilliodts-Van Severen, Inventaire, VI, 9-96, -; F.A. Snellaert. Maximiliaen van Oostenryk in Gevangenschap te Brugge ten Jare 88. BM, I (Gent, 87), -8; van Houtte, Geschiedenis van Brugge, -; A. V[iaene]. Cranenburg- Tranenburg op de Markt te Brugge. B, LXVIII (967), 77; Vlaamsche Kronyk, 9: februari 88 (n.s.); Wellens, Révolte, -6, 0. P. [Impens], Petri Monachi Bethleemitici Chronica, 6. De Sint-Amandstraat, tsint Amantsstrate (97), naar de Sint-Amandskapel (De Smet, Brugsche Straatnamen, 9, 6; Schouteet, Straatnamen, 88; van Houtte, Geschiedenis van Brugge, ). het dagboek van romboudt de doppere 6

15 DRIE LEDEN LANTS VAN VLAENDRE GOUUERNEREN. GHEUANGHENEN gheleijt vp de Steen van Brugghe. Mer Martin, de oude graue van Polhain, rudder, Mer Wulfrang, de jonghe heere van Polhain, rudder, De graue van Sorem, Den hofmeester 6, Custis, Jaerboecken der Stadt Brugghe, II, -; Das ist der Handel und Furnemen, 8-9; Het Boeck, 86: Item voord, achtervolgende ten dage voorseyd, zo waren ghehaeld by mynheer Pieter Metteneye, als schoudheetene van der stede van Brugghe, ende by mynheere van Huutkerke, bailju van den Brugschen vryen, kapiteyn zynde van der stede van Brugghe, zo waren by hemlieden gehaeld huuten huuse geheeten in Cranenburgh, staende up den houe van der strate van Sint Amand, daer den vorseyden hertoghe Maximilyaen in was ghedaen in behoudender hand, daer waren 0 van zinen huut zynder camer gehaeld ende ghedaen in de vanghenesse van der stede van Brugghe. : februari 88 (n.s.). Het Steen is de grafelijke gevangenis, tot in 7 aan de westzijde van de Burg gelegen, en diende van tot 689 als stadsgevangenis, waarin de gevangenen slechts werden opgesloten tot het vonnis werd uitgesproken (P. Allossery. De oudste Giften en Fondatiën ten bate van de arme Gevangenen te Brugge ([e Reeks]: ca. 00-7) & (e Reeks: 76-00). HSÉB, LXXIX (96), 67-0 & Ib., LXXX (97), -7; B. Beernaert. Het Steen. Een Benadering van de vroegere Brugse Gevangenis. Van Middeleeuwen tot Heden. Bladeren door Brugse Kunst en Geschiedenis, Brugge, 98, -8; [P.X. de Coene.]. Moeurs de nos Ayeux: Statuts de la Prison (Het Steen). ASÉB, (e Reeks, III) VII (8), 8-0, 8-86; De Smet, Brugsche Straatnamen,, ; Duclos, Bruges, 7-0, ; Gailliard, Table analytique, 7-8; Gilliodts-Van Severen, Inventaire, VI,, 6, 9, 8; Schouteet, Marcus Gerards, ; van Houtte, Geschiedenis van Brugge,, 8, 8,, 6-6, 89-90, 0-0, 79; Vermeersch, Brugge, 8-; Verschelde, Étude sur les Noms, -6, 8, 0; A. Viaene. Vijf Eeuwen Vangenis. Een Overzicht van oude en nieuwe Benamingen. B, LXXIX (979), -, & 00-08). Martin, heer van Polheim (^ 98). Zie Bijlage : Prosopografie, nr.. Wolfgang, heer van Polheim (8-). Zie Bijlage : Prosopografie, nr.. nr.. Wolfgang van Hogenzollern, graaf van Hogenzollern. Zie Bijlage : Prosopografie, 6 Boudewijn II van Lannoy ( ca. 6 - ^ 7 mei 0), heer van Molembaix en en van Solre-le-Château, ridder. Zie Bijlage : Prosopografie, nr.. Chronike00.wpd 6 het derde boek : 88

16 DRIE LEDEN LANTS VAN VLAENDRE GOUUERNEREN. De heere van Minckeual, De heere van Volckestain, Philipe de Nassou, Jan de Lannoy, heere van tsint Bertins 6, tsinte Omaers, Meestre 7 Jan Carondelet, chanchelier van Bourgoigne 8, ende meer 9 andere 0. Jan IV van Lannoy ( 7 april 0 - ^ 8 maart 9), heer van Maingoval, ridder. Zie Bijlage : Prosopografie, nr.. add. hs.) ouerleet te Ghendt, folio 7b. Joris, heer van Falkenstein. Zie Bijlage : Prosopografie, nr.. Filips van Nassau graaf van Weilbourg (^ 9). Zie Bijlage : Prosopografie, nr.. add. in marg. hs. ) fº Jan van Lannoy-Santes ( 0 - ^ Mechelen 7 november 9), ridder. Zie Bijlage : Prosopografie, nr.. 7 add. in marg. hs. ) 9. 8 Mr Jan VI Carondelet ( Dôle 8/9 - ^ Mechelen 8 februari 0), heer van Champvans en van Solre-le-Château, ridder. Zie Bijlage : Prosopografie, nr.. 9 Het principe en de inhoudelijke, administratieve en strafrechterlijke modaliteiten van de gijzeling van de hier individuele gijzelaars, vindt men bij: M. Vandermaesen. Brugse en Ieperse Gijzelaars voor Koning en Graaf, 8-9. Een administratief Dossier. HSÉB, CXXX (99), 9-, 9- (met lit.) & N.[A.R.]. Wright. Ransoms of Non-combatants during the Hundred Years War. JMH, XVII (99), -. 0 Boonen, Geschiedenis van Leuven, 70; Despars, Cronycke, IV, 9-0; Histoire des Païs-Bas, 7-7; P. [Impens.], Petri Monachi Bethleemitici Chronica, 6; Memorieboek der Stad Ghent, I, 9-0: februari 88 n.s.; Molinet, Chroniques, I, 97-99: februari 88 n.s.; Surquet, Mémoires, 0; Vlaamsche Kronyk, 9: Daer wierden veele groote personaigen ghevanghen ende veel vloden uut Brugghe, al tselve jaer LXXXVII. (o.s.). De volledige lijst van de gijzelaars vindt men in: Custis, Jaerboecken der Stadt Brugghe, II, -, Despars, Cronycke, IV, 9-0 en in de Vlaamsche Kronyk, 60. het dagboek van romboudt de doppere 6

17 DRIE LEDEN LANTS VAN VLAENDRE GOUUERNEREN. [f r] DE VOORNOOMDE PRESIDENT ende meestre Jooris [Baert] gheuanghen ende alle de Wethouders die binnen drie jaren in Wette gheweist hadden ; ende [zij] wieren gheleit vp de Oude Halle. DE ZELUE GHEUANGHENE heeren die ten Steene beuolen waren, wierden corts hiernaer naer Ghent ghezonden ende gheconuoyeirt bij die van Brugghe tot Vrsule ; ende aldaer zo wierden zij gheleuert [an] Jan van Coppenolle 6, capitain van Ghendt 7, die daer commen was met L peerden; ende [zij] wierden gheleit vp ander waghens. Dit was ghedaen met conditie, volghende de lettren van verbande, onder den zeghele van die van Ghendt, dat zij an de persoonen vande gheuanghene niet commen en zouden noch te yet mesdaen, dan in presentie ende wete van die van Brugghe. [In margine] Die in jaren in Wette gheweist hadden, gheuanghen (Custis, Jaerboecken der Stadt Brugghe, II, ; Despars, Cronycke, IV, 0; Molinet, Chroniques, I, 99 & Vlaamsche Kronyk, 60: Vele diverssche heeren ende andere poorters van Brugghe waeren overghegheven dat mense vanghen zoude, den XIIII en in Sporcle XIIII C LXXXVII. (o.s.) Veele ghevanghen ende gheexamineert binnen der stede van Brugghe ten zelven tyden. : februari 88 (n.s.). Zij worden op 0 maart 88 op borgtocht vrijgelaten (Gilliodts-Van Severen, Captivité de Maximilien, 06-07; Id., Inventaire, VI, 96). De Oude Halle of de Thor vander Halle is het tegenwoordig Belfort met de stadshallen (De Smet, Brugsche Straatnamen,, 8; Devos., Constandt. & Esther, Brugge: Herwonnen Schoonheid, -6; Michiels, Brugse Markt, ; Sosson, Travaux publics, 77, pl. vi & passim; van Houtte, Geschiedenis van Brugge, 8, 7, 0, 6-6, 08, -0,, 6, 79, 09, 6-8, 9, 6, ; Verschelde, "Anciens Architectes",,, 8, 77, 0, 0). [In margine] Jan van Coppenolle, capitain van Ghendt, met vichtich peerden conuoijeirt zeker gheuanghene raedsheeren te Ghendt, 97b. (Correspondance, 6-66; Despars, Cronycke, IV, -: februari 88 n.s.; Het Boeck, 9-9: februari 88 n.s.; E.C. II, f. 0 v ab & de Fouw, Philips van Kleef, 0: februari 88 n.s.; Memorieboek der Stad Ghent, I, 0; Molinet, Chroniques, I, 60-60; Vlaamsche Kronyk, 60: februari 88 n.s.). Ursel, gem. in het Brugse Vrije, dgm. Knesselare, prov. Oost-Vlaanderen, arr. Gent, B. (de Flou, WT, XV, 68-7; A. Viaene. Osteliers van Ursel. Oude Glorie van een Halfweg-Prochie tussen Brugge en Gent. B, LXIX (968), 69-7). 6 Histoire des Païs-Bas, 7. 7 Jan van Coppenolle (Gent ^ 6 juni 9). Zie Bijlage : Prosopografie, nr.. het dagboek van romboudt de doppere 6

18 DRIE LEDEN LANTS VAN VLAENDRE GOUUERNEREN. WET VAN BRUGGHE ende de dekens worden vermaect van die van Ghendt, vut crachte van zeker commissie die zij vercreghen hadden vanden coninc van Vranckerijc, vuter name vanden jonghen hertoch Philips; ende [zij] deden den eedt vut zijnder name. IX NOTABEL PERSOONEN worden ghecoren vut de IX Leden die acces hebben zouden bij die vander Wet, omme raport ouer te bringhen, wat bij die vander Wet zoude gheordonneirt worden. [In margine] Wet van Brugghe ende dekens vermaect bij die van Ghendt (Custis, Jaerboecken der Stadt Brugghe, II, 9-0 & Het Boeck, 8-8: februari 88 n.s.; Despars, Cronycke, IV, -, -: [...] die voornoemde ghedeputeirde van Ghendt procedeerden tsanderdaechs voort tot tvermakene van der wet van Brugghe, uytter name van zijnen zuene, den onbejaerden hertoghe Philips van Bourgoengnen, grave van Vlaenderen, onsen nateurelicken heere ende prince, ende / uyt crachte van zekere octroy ende commissie, daer toe ghecreghen van den coninck Charles van Vranckeijcke, onsen souvereynen heere ende prince, achtervolghende die nieuw previlegien, [...] ; Gilliodts-Van Severen, Inventaire, VI, 88: februari 88 n.s.; Vlaamsche Kronyk, 9; cfr. Pirenne, Histoire de Belgique, III, 7; Id., Histoire de Belgique, II, 8: 7 maart 88 n.s.). [In margine] IX commisen die acces hebben bij die vander Wet (Custis, Jaerboecken der Stadt Brugghe, II, 9-0: februari 88 n.s.; Despars, Cronycke, IV, ; E.C. II, f. 0 v b : februari 88 n.s.). Dit zijn de Neghen (Zware) Leden of zwaerdekens, hoofddekens van ambachten en neringen, nl.: de hoofdman van het Sint-Janssestendeel, de standaard van de vleeschouwers en de dekens van de wevers, timmerlieden, smeden, cordewaniers, steenhouwers, bakkers en makelaars (De Stoop, Particularités sur les Corporations, ; Gailliard, Glossaire flamand, 0, 80, Ib., Supplément, ). Chronike0.wpd 66 het derde boek : 88

19 DRIE LEDEN LANTS VAN VLAENDRE GOUUERNEREN. VEEL ONGHEREGHELTHEDEN ende desordene ghesciede daghelicx bij eenighe beroerlicke ende seditierse persoonen die hemlieden zeere meenden ongheropen met de affairen vanden Lande; loopende in veel eerenhuuzen, [zij] namen lieden [die] zij ghereet vonden, onder het deczel dat zij zochten de gheabsenteirde persoonen. JAN VAN NIEUWENHOUE, filius Michiels, watergraue, oudt burchmeester, wiert gheuanghen ende naer noene, ten drien hueren, ghebrocht ter Mart, ter examinatie; aldaer dat voor de Halle een groot scauot ghemaect was met een pijnebanck; daer vp aldaer dat hij ghepinicht wiert ende gheexamineirt. CONFESSIE VANDEN voornoomden Jan van Nieuwenhoue. ALUOOREN dat den sten van Januarius, anno 88, zijn ghebuerte was de wake ter poorte vander stede te visiterene tot versterckinghe vander inghezetene ; twelck hij als burchmeestre vander Courpse bezworen hadde, maer [hij] dede der contrairen. [In margine] Insolentie ende ongheregheltheit van seditierse persoonen (Despars, Cronycke, IV, -: februari 88 n.s., in een ruimere versie). Vergelijk met: Pendant plusieurs jours, il [Maximilien I] assista de ses fenêtres aux tourtures et aux décollations que l on exécutait sur un hourt élevé au milieu du marché pour ne point priver le peuple de leur spectacle. Car, comme à Liège en 67, comme à Gand en 77, les métiers imposèrent tout de suite à la ville un régime de terreur: ils se grisèrent de sang et sacrifièrent pêle-mêle à leurs vengeanges d anciens magistrats communaux et des fonctionnaires du prince. Une fois de plus la politique municipale égalait en violence et en condamnations arbitraires la politique monarchique. (Pirenne, Histoire de Belgique, III, 7; Id., Histoire de Belgique, II, 8). [die] ) loopende in veel lieden van eeren huuzen namen dat hs. [In margine] Jan van Nieuwenhoue gheuanghen ende ter examen bij torture ghebrocht (Custis, Jaerboecken der Stadt Brugghe, II, : februari 88 n.s.; Despars, Cronycke, IV, 6-9, passim: -8 februari 88 n.s; E.C. II, f. r ab : februari 88 n.s.; L. Gilliodts-Van Severen. La Capitivité de Maximilien (Détails inédits). F, XII (88), 9-, 0 n. : Betaelt, by laste van der Wet, Jan Maroot voor hem ende zine medeghesellen van gheuanghen thebbene Jan van Nieuwenhove, den watergraue, lb. ; Histoire des Païs-Bas, 79; Molinet, Chroniques, I, 600). 8 hs. E.C., II, f. [] r a : [...], daer hy leedt ende verkende dat hij den XXIIIIsten dach van Lauwe daer te voren, [...] [88 n.s.]). het dagboek van romboudt de doppere 67

20 DRIE LEDEN LANTS VAN VLAENDRE GOUUERNEREN. Want ten XII hueren inder nacht, commende ter Smedepoorte met V of VI ghezellen, ziende [f v] dat tscofheck nederghelaten was, [hij] vraechde de wakers waarom zij dat nederghelaten hadden. [Zij] zeijden dat zij dat ghedaen hadden om dat zij cleene wacht hadden te wetene maer zesse mannen vreezende datter eenighe quaetwilleghe buuter stede waren die hemlieden zouden moghen oueruallen. Om twelcke de voornoomde Jan, tonureden, dede alle die vander wacht waren, teekenen in een brieueken, om daer van correctie ghedaen te werden in tijden ende wijlen. Dat als hij ter poorte quam ende daer een wijle tijts gheweist hebbende, zoo quam daer een Duudsch man van sconincx volc omme eenen roup thebben vanden volcke dat buuten lach, welcken roup was Houf, houf. Die den roep zoude ghegheven hebben, was ghecleet als een jaghere met jachhonden. Ende alzo haest als men die roup zoude ghehoort hebben, men zoude van buuten inghelaten hebben. Maer tzelue en wierdt niet gheeffectueert, duer dat den voornoomden jaghere langhe daer te vooren gheweist hadde ende bij dien gheen correspondentie van binder stede ghehouden [hadde]. Dat hij metten ontfangher van Vlaendere ende noch drie andere van zijn consorten gheraemt hadde bij den consente van Philips van Cleuen, dat zij het ghemeente van Brugghe bedwinghen zouden ende practiquieren bij goetheden ofte bij ghewelde, omme maentghelt 6 te gheuen &c. De Smedenpoort is de stadspoort op de Smedenvest, aan het einde van de Smedenstraat ook Porta Magdalene (99), Zandpoorte, Porta arene (0), Smeideporte (7) of Porta fabrorum (96) genoemd dateert van 97-99, wordt in 7-8 hersteld en in gereconstrueerd, na der maniere van de Bouveriepoorte, door de bouwheren Jan Slabbaerd en Matthias Sagen. De poort wordt gewijzigd in 8, 9 en -, opnieuw gerestaureerd in 7 en herbouwd in 6 (De Smet, Brugsche Straatnamen, 7, ; Duclos, Bruges, 8, 6, 06, 0, 8,, ; English, Stad Brugge. Tentoonstelling, 8-9; Michiels, Iconografie, III, 9-97; Ryckaert. & Morsa, Brugge, 6; Sosson, Travaux publics, 78, pl. viii en passim; Van Hemelrijck, Vlaamse Krijgsbouwkunde, 98-99; van Houtte, Geschiedenis van Brugge, 8, 9, 0, 67,,, 0; Verschelde, Anciens Architectes, 7; Id., Étude sur les Noms, 0,,, 89). thebben ) t(he)bben boven de lijn toegevoegd hs. De Fouw, Philips van Kleef, 6. hadde ) hadden hs. [In margine] VONNESSE. 6 maentghelt, znw., o., maandelijkse soldij als subsidie als militievergoeding sedert 0 aan de poorters en de ambachten uitgekeerd (Duclos, Bruges, ; MNW, IV, 99-99; van Houtte, Geschiedenis van Brugge, -, 8, ; Verdam, Middelnederlandsch Handwoordenboek, ). Chronike0.wpd 68 het derde boek : 88

21 DRIE LEDEN LANTS VAN VLAENDRE GOUUERNEREN. É***É Ter cause van welcken was hij vp den I sten dach van Maerte, naer noene, vp de Mart zittende in een zethele, vp het scauot onthooft. III c Mannen van Brugghe die de voornoomde ghevanghene heeren gheconuoyeirt hadden tot Vrsule, met noch ander I c mannen die hemlieden te secourse ghezonden waren, trecken haestelic ende secretelic naer Middelburch in Vlaendre ; ende [zij] bescotent ende ouervielent zo dat Philibert Dhomme, den capitain vp zeker beloften die men hem dede tcasteel ouergaf ; welcke beloften hem niet ghehouden en wierden, want Anthuenis van Nieuwenhoue 6 leuerde hem gheuanghen te Brugghe. Philips van Rauestain die hem [In margine] MAERTE [88]. E.C. II, f. [7] r a -[7] v a ; Correspondance, -8 ( februari 88 n.s.), 9- (8 februari 88 n.s.), 8-6 (7 februari 88 n.s.), 6-66 (6 februari 88 n.s.); Het Boeck, 97; 9 februari 88 n.s.; De Smet, Mémoire historique, 8; Gilliodts-Van Severen, Inventaire, VI, 9 n., 0; Wellens, Révolte, -. Philibert Dhomme, capitain vander Casteele van Middelbuch in Vlaendre, gheift het casteel ouer in handen van die van Brugghe (de Fouw, Philips van Kleef, 8: februari 88 n.s.; Het Boeck, 98: 8 februari 88 n.s.). Middelburg, stad in het Brugse Vrije, dgm. Maldegem, prov. Oost-Vlaanderen, arr. Eeklo, B. (J.-J. De Smet. Notice sur Middelburg en Flandre. MSB, (Gent, 86), -8, ; De Smet, Dénombrement, n. ; F. De Zutter. & C. Vanden Abeele. Geschiedenis van Middelburg in Vlaanderen [...], S.l. [Bij de auteurs], 976, passim (verschillend gepagineerd); L. G[alesloot.]. Le Ressort judiciaire de la Seigneurie de Middelbourg en Flandre, fixé par un Arrêt du Grand Conseil de Malines du juillet 7". ASÉB, (e Reeks, VII) XXXIV (88), 7-, geciteerd naar de overdruk Brugge, 88, (ii)-0 blz.; L. Gilliodts-Van Severen. Middelbourg en Flandre. F, XIV (88), -6, -0; K. Verschelde. Geschiedenis van Middelburg in Vlaenderen, Brugge, 867, 66-77). Gil(le)bert, Philibert Dhomme, du Homme. Zie Bijlage : Prosopografie, nr.. Correspondance, 6; E.C. II, ff. [] v b -[] v b ; Gilliodts-Van Severen, Inventaire, VI, 9; Molinet, Chroniques, III, 8; Surquet, Mémoires, ; Verschelde, Geschiedenis van Middelburg, 67-68: februari 88 n.s.; Wellens, Revolte, -). 6 Anthuenis van Nieuwenhove (^ Beerstbrug 89). Zie Bijlage : Prosopografie, nr.. het dagboek van romboudt de doppere 69

22 DRIE LEDEN LANTS VAN VLAENDRE GOUUERNEREN. houdende was vp de casteelen vander Sluus, zandt naer Middelburch V c busschieters tot secourse vanden voornoomden capitain vanden casteele, maer [zij] quamen te late. DIE VAN BRUGGHE zenden an die vander Sluus als huerlieder onderzaten ende onder hemlieden sorterende, dat zijn compareren zouden in wapene te Brugghe vp de Mart naer costume. Die vander Sluus gheuen voor andwoorde dat hemlieden niet moghelic en was duer dat Philips van Rauestain de stede vander Sluus met de casteele in zijn bewelt hadde. DIE VAN BRUGGHE, ter eere vanden coninc der Romeinen ordonneren dat zijn persoon verlogieren zoude in een beter logist, te wetene int huus van Rauestain, bij de Ezelbrugghe 6 ; van welcke courtoisie hij die van Brugghe bedancte ende nam zijn logist in tzelue huus. was ) was boven de lijn toegevoegd hs. E.C. II, f. [] v b -[] v b ; Correspondance, -; Das ist der Handel und Furnemen, 9-0; Gilliodts-Van Severen, Inventaire, VI, 9; Verschelde, Geschiedenis van Middelburg, 68: februari 88 n.s.; Wellens, Revolte, -). [In margine] Die van Sluus ontboden bij die van Brugghe te compareren in wapene ter Mart van Brugghe. (de Fouw, Philips van Kleef, : Toen Brugge aan de burgers van Sluis schreef dat het hun plicht was, gewapend te Brugge te verschijnen en te helpen bij de bewaking van de stad, excuseerde Sluis zich er mee dat dit onmogelijk was wegens de houding van het garnizoen der twee kasteelen. ) [In margine] De coninc Maximilianus verandert van logiste ende wert gheleit met garde int huus van Ravestain (E.C. II, f. [] r a-b : 7 februari 88 n.s.; Histoire des Païs- Bas, 7; Surquet, Mémoires, -). Het Hof van Ravestein gebouwd op het leengoed Leffingemuur (88), thans Molenmeers (de Meyer, Origines des Apothécaires, 7 n. ; Gilliodts-Van Severen, Inventaire. Introduction, 87, 9; Kervyn de Lettenhove, Hôtelleries, 8; J.E. Nève. Une Note d Hôtellerie au XVe Siècle. BSHAG, XXI (9), 6-68; A. Van den Abeele. in: HSÉB, CXXXIV (997), 9-, ; Id., Het Hof van Ravestein in Brugge. B, XCVIII (998), -, 8). 6 De Ezelbrug, Pons asinorum (0), Ezelbrugghe (88) (Gilliodts-Van Severen, Bruges, 6; Ryckaert. & Morsa, Brugge, ). Chronike0.wpd 70 het derde boek : 88

23 DRIE LEDEN LANTS VAN VLAENDRE GOUUERNEREN. Ende [hij] verzochte drie zaken an die van Brugghe: Eerst, dat men zoorghe draghen zoude dat hem gheen inder an lijf ende goede en zoude ghedaen worden. Ten anderen, dat men hem consenteren zoude XVIII mannen tsijnen dienste, wesende van zijnen huusghezinne. Ende [f r] ten III den dat men hem niet leueren en zoude in handen van die van Ghendt. Al twelc hem gheconsenteirt wiert ende belooft ghetrauwelic te onderhouden. Tsanderdaechs wierden bij de III Leden van Vlaendre gheordonneirt tot bewarenesse van zijn persoon XXXVI mannen, te wetene XVI van die van Ghent, XII van Brugghe ende VIII van Ipere. GUILLEBERT DHOmme, Noormander, capitain vander voornoomder casteele van Middelburch [ende] daer te vooren capitain vande Lande vande Vrijen, wort ter examen ghebrocht vp het scauot, vp de Mart ende aldaer ghetortureirt in presentie van ghemeente. CONFESSIE VANDE VOORNoomde Guillebert. ALUOOREN dat hij met den ontfangher van Vlaender, zonder consent vanden Lande ghestelt hadde een tauxatie vp tlandt vander Vrijen; die groot was; de welcke zij deelden onder melcander. Dat hij ontfaen hadde vander Wethouders vande[r] Vrije XII c ponden gr. om dat tlandt vande[r] Vrijen een Let van Vlaendre bliuen zoude; welc ghelt met huerlieden consorten zij tsamen deelden. DAT HIJ vp den lasten dach van Sporcle ontboden was vanden voornoomden ontfangher van Vlaenderen ende hem te vynden vp den Burch; ende daer commende, hem niet en vanck; ende tzijnent gaende, zo gaf hem den ontfangher te kennen de entreprise ende conspiratie die vp handen was, hem vraghende of hij hem an de zijde vanden coninc houden wilde. Daer vp hij andwoorde dat na presenterende den coninc met zijn ghealierde te assisteren met goede ende bloeden omme tghemeente tonder te houden. DAT HIJ vp den zeluen dach, ziende dat het concept vanden coninc met zijn ghealieirde niet gheeffectueirt en wiert, [hij] track haestelic naer der Sluus; ende [hij] gaf Philips Monseur te kennen dat zij van huerlieder entreprise ghemist hadden ende dat de heeren al tonder bleuen waren. Mer Philips van Rauestain tzelue verstaende, steict beede de casteele [In margine] Drie zaken verzouct den coninc van die van Brugghe, die hem gheconsenteirt wierden (E.C. II, f. [] r b ; Gilliodts-Van Severen, Inventaire, VI, 06; Wellens, Revolte, 6). [In margine] Garde ende ordonnantie vander wacht vander coninc. ([J.].-O. Delepierre. (ed.). Analectes Brugeoises : III. Marie de Bourgogne et Maximilien. ASÉB, (e Reeks, IV) IV (8), -9, 0-9). Guillebert Dhomme ter torture gheexamineirt vp de Mart (de Fouw, Philips van Kleef, ; E.C. II, f. [] r b : 8 februari 88 n.s.; Het Boeck, 97: 9 februari 88 n.s.). De Fouw, Philips van Kleef,,. het dagboek van romboudt de doppere 7

24 DRIE LEDEN LANTS VAN VLAENDRE GOUUERNEREN. ende de stede vander Sluus van garnisoene ende prouisie, om tzelue te houden, teghens wie dat waren; ende [zij] concludeirden aldaer dat de voornoomde Guillebert van stonden an trecken zoude naer tcasteel van Middelburch ende tzelue houden vuter name vanden voornoomden Philips van Rauestain; twelc hij dede totter tijt dat hij gheuanghen wiert, houden tzelue secreit onder hemlieden. É***É TER CAUSEN VAN WELCKEN [hij] was bij vonnesse vande Drie Leden van Vlaendre ghecondempneirt van leuende liue ter doot ghebrocht te werden metten zweerde. Twelc alzo ghesciede vp den V en dach van Maerte vp tscauot ter Mart; [hij] beclaechde hem zeere van Anthuenis van Nieuwenhoue, want hij hem teghens zijn belofte gheleuert hadde. VPDEN ZELUEN DACH was vp tzelue scauot een vanden conspirateurs onthooft. Ter cause dat hij vp den voornoomden I sten [dach] van Sporcle in den Burch quam in de wapene, ter assistentie vanden coninc der Romeinen. Aldaer hij hadde doen commen de brauwerscnapen; waerof datter maer VI en compareirden. Ende hem vraghende wat zij daer te doene hadden, [hij] gaf voor andwoorden dat zij wat vertonnen zouden; men zoudet hemlieden zegghen. De zelue, anziende hoe datter te wercke ghinc, [zij] scieden van daer, want tspil hemlieden niet en g[hes]ceyde. TEN ZELUEN DAGHE wiert aldaer onthooft den stedehouder vanden scoutheeten. Omme [f v] de groote ruuthede ende ouerlast dat hij de poorterie ghedaen hadde int Sluus ) boven de lijn toegevoegd hs. [In margine] Vonnesse. Custis, Jaerboecken der Stadt Brugghe, II, & Despars, Cronycke, IV, 6: 9 februari 88 n.s.; E.C. II, f. [] v b : maart 88 n.s.; Surquet, Mémoires, ; Vlaamsche Kronyk, 60: 8 februari 88 n.s. [In margine] Confessie van een vander conspirateurs (Correspondance, 8-8, Molinet, Chroniques, I, 66 & Vlaamsche Kronyk, 6: maart 88 n.s. (sic); Custis, Jaerboecken der Stadt Brugghe, II,, 9,, Despars, Cronycke, IV, 0, -6, 60, 6-6 & Het Boeck, 97: 9 februari 88 n.s.). Victor Hughens, kastelein, was op 0 februari gevangen genomen en in het Steen opgesloten. Zie Bijlage : Prosopografie, nr.. [In margine] De stedehouder vanden scoutheeten onthooft (Custis, Jaerboecken der Stadt Brugghe, II, : dat hy op den Burg geweest was in den quaeden Dagvaerdt; sonder nochtans danof de reden te weten; maer dat hy aen de Gemeenten dickwils grooten overlast en ongelyck toegebracht hadde. ; Despars, Cronycke, IV, 6-66, in een ruimere versie, Het Boeck, 97 & Molinet, Chroniques, I, 609: 9 februari 88 n.s.; Gilliodts-Van Severen, Chronike0.wpd 7 het derde boek : 88