Een Chinese identiteitsverwarring? Verlies van Nederlanderschap bij onzekerheid over de identiteit

Transcriptie

1 Een Chinese identiteitsverwarring? Verlies van Nederlanderschap bij onzekerheid over de identiteit Susanne Mooij 1 De casus 1 De heer Xiaojun Wang werd op 8 november 1972 te Terneuzen als illegale vreemdeling aangetroffen. Hij verklaarde toen tegen de vreemdelingenpolitie dat zijn naam Wei Li was, dat hij was geboren op 7 juni 1949, te Canton (China) en dat hij de Chinese nationaliteit bezat. Aan hem werd vervolgens een verblijfsvergunning verleend onder de naam Wei Li, geboren op 7 juni Onder deze naam werd hij eveneens in de gemeentelijke basisadministratie persoonsgegevens (GBA) opgenomen. Op 13 augustus 1973 huwde de heer Wang als Wei Li met een eveneens Chinese vrouw. Dat huwelijk werd ook opgenomen in de GBA met de aantekening dat de heer Wei Li niet in het bezit was van een geldige geboorteakte. Een aantal maanden later meldde de heer Wang zich bij de gemeentepolitie Terneuzen met de mededeling dat zijn naam en voornamen niet juist waren. Hij gaf aan dat zijn echte naam Xiaojun Wang is. De politie vroeg hem zijn echte naam in Chinese karakters op te schrijven en ging vervolgens na bij het ministerie van Justitie of de Chinese karakters overeenkwamen met de Chinese karakters die de heer Wang in 1972 had opgeschreven toen hij in 1972 in Terneuzen werd aangetroffen. De toenmalige staatssecretaris van Justitie gaf aan dat de door de heer Wang in 1974 opgegeven namen in Chinese karakters niet overeenkwamen met de door hem in 1972 opgegeven namen. Volgens de staatssecretaris van Justitie stond dan ook niet vast wat nu zijn juiste namen waren. De staatssecretaris van Justitie adviseerde de gemeente Terneuzen daarom om de namen Xiaojun Wang als alias in de administratie op te nemen. In de tussentijd was uit zijn huwelijk een zoon geboren: Aiguo Li. In 1975 werd dochter Meijing Li geboren. Beiden verkregen de Chinese nationaliteit bij geboorte. Het verhaal is daarmee nog niet af. In 1979 had de heer Wang als Wei Li, geboren op 7 juni 1949 bij de gemeente Terneuzen een naturalisatieverzoek ingediend. Op 24 april 1984 was hem toen als Wei Li, geboren op 7 juni 1949, het Nederlanderschap verleend. Zijn toen minderjarige kinderen werden op grond van artikel 6 Wet op het Nederlanderschap en Ingezetenschap 1892 (WNI) als mee-genaturaliseerd 1 Deze casus is geïnspireerd op een zaak uit de praktijk van Susanne Mooij. De juridische argumenten zijn mede ontleend aan G.R. de Groot, Identiteitsfraude in het Nederlanderschap van vóór 1 april 2003 genaturaliseerde personen, Nederlands Juristenblad 2007, p

2 SUSANNE MOOIJ beschouwd. De kinderen zijn dus op diezelfde datum Nederlander geworden. De kinderen waren toen respectievelijk tien en acht jaar oud. In 1998 startte de heer Wang een procedure om zijn naam en geboortedatum te wijzigen van Wei Li met geboortedatum 7 juni 1949 naar Xiaojun Wang met geboortedatum 5 april De rechtbank s-gravenhage heeft bij beschikking van 20 augustus 2000 gelast tot inschrijving van de geboorteakte van de heer Wang waardoor de heer Wei Li, geboren op 7 juni 1949, per 21 januari 2001 als Xiaojun Wang, geboren op 5 april 1949, in de GBA is opgenomen. De rechtbank s-gravenhage had tot deze inschrijving gelast, omdat zij voldoende was overtuigd van het feit dat de heer Wei Li en de heer Xiaojun Wang één en dezelfde persoon is. De rechtbank baseerde haar oordeel eveneens op de uitkomst van een dactyloscopisch onderzoek uit Toen dochter Meijing Li op 8 november 2010 de gemeente verzocht om aanpassing van haar geboorteakte stelde de ambtenaar van de desbetreffende gemeente de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) op de hoogte. De IND concludeerde toen dat de heer Wang geboren op 7 juni 1949 een ander persoon was dan Wei Li geboren op 5 april 1949, in 1984 Nederlander was geworden. Onder verwijzing naar de uitspraken van de Hoge Raad van 11 november 2005 en 30 juni 2006, 2 gaf de IND aan voornemens te zijn te concluderen dat de heer Wang niet het Nederlanderschap had verkregen. Dit was een klap in het gezicht van het gezin. De heer Wang was gedurende de procedure over zijn Nederlanderschap ernstig ziek. Hij had een hersentumor en kampte als gevolg daarvan met chronische pijnen. De heer Wang was al sinds 1988 gescheiden en sindsdien woonde zijn dochter met haar gezin bij hem in huis. De dochter van de heer Wang woonde vanaf haar geboorte in Nederland en werkte als vertaler in de Chinese taal. Zij had een Nederlandse partner en samen met hem had zij drie kinderen van vijf, drie en één jaar. Haar kinderen hadden ook de Nederlandse nationaliteit. Meijing Li was de kostwinner in haar gezin, omdat haar partner vanwege een oogziekte volledig arbeidsongeschikt was geraakt. De zoon van de heer Wang was na afronding van zijn studie bedrijfseconomie en na een aantal jaren werkervaring te hebben opgedaan in Nederland en Londen, in New York gaan wonen. Hij was daar inmiddels directeur van een IT-bedrijf en in het bezit van een Green Card op grond van zijn Nederlandse nationaliteit. 2 Een juiste conclusie van de IND? De vraag rijst of de IND bijna dertig jaar na de verkrijging van het Nederlanderschap nog mocht concluderen dat vader (en daarmee zijn kinderen) nooit de Nederlandse nationaliteit heeft verkregen? Artikel 14 lid 1 Rijkswet op het Nederlanderschap (RWN) biedt de mogelijkheid om de Nederlandse nationaliteit tot twaalf jaar na de 2 HR 11 november 2005, nr. R04/127 HR, JV 2006, 2; HR 30 juni 2006, nr. R05/095 HR, JV 2006, 314, ro

3 EEN CHINESE IDENTITEITSVERWARRING? verkrijging daarvan in te trekken vanwege een valse verklaring of bedrog, gedurende een periode van twaalf jaar na verkrijging van het Nederlanderschap. De Hoge Raad heeft in zijn uitspraak van 11 november 2005 echter bepaald dat artikel 14 lid 1 RWN niet ziet op die gevallen waarin het Nederlanderschap op grond van valse of fictieve personalia is verkregen. 3 Die verkrijging mist dus rechtsgevolg, aldus de Hoge Raad. Dat betekent dat de Nederlandse nationaliteit niet wordt ingetrokken, maar dat zij nooit is verkregen. 4 In een latere uitspraak heeft de Hoge Raad deze uitspraak iets genuanceerd, waardoor naturalisatiebesluiten die tot stand zijn gekomen na de inwerkingtreding van de RWN (1 april 2003) en waarbij identiteitsfraude in het spel is, artikel 14 lid 1 RWN wel van toepassing is. 5 Echter, een naturalisatiebesluit dat berust op valse of fictieve persoonsgegeven en dat, zoals in de onderhavige casus, tot stand is gekomen vóór 1 april 2003, heeft naar het oordeel van de Hoge Raad geen rechtsgevolg. Een uitzondering hierop is mogelijk in geval van bijzondere omstandigheden op grond waarvan die de aanvrager desondanks voldoende geïdentificeerd kon worden voor een behoorlijk antecedentenonderzoek. Wat die bijzondere omstandigheden precies inhouden, werd door de Hoge Raad in het midden gelaten. De Hoge Raad houdt het erop dat: er sprake is van bijzondere omstandigheden wanneer er bij de instanties die de aanvraag moesten onderzoeken en beoordelen een zodanige duidelijkheid heeft bestaan omtrent de ware identiteit dat niet gezegd kan worden dat de onjuistheid van de persoonsgegevens hun onderzoek en beoordeling belemmerd heeft. 6 In de Handleiding voor de toepassing van de Rijkswet op het Nederlanderschap 2003 staat hierover: 7 Volgens jurisprudentie van de Hoge Raad heeft een dergelijk Koninklijk Besluit geen rechtsgevolg ten aanzien van de indiener van het verzoek om naturalisatie. Met andere woorden: de vreemdeling verkrijgt het Nederlanderschap niet. Dat betekent ook dat het Nederlanderschap niet hoeft te worden ingetrokken met toepassing van artikel 14 eerste lid RWN Immers, intrekking van het Nederlanderschap is slechts mogelijk indien het Nederlanderschap daadwerkelijk is verkregen. Nu de naturalisatie door de heer Wang heeft plaatsgevonden voor 1 april 2003, geldt dat de verkrijging van het Nederlanderschap nooit heeft plaatsgevonden. Dat betekent ook dat in beginsel de tijdsgrens van twaalf jaar van artikel 14 lid 1 RWN niet geldt en dat dus bij de naturalisatie van de heer Wang (en zijn kinderen) het Nederlanderschap nooit is verkregen. Dat is volgens de Hoge Raad en de Handleiding, zoals gezegd, slechts anders wanneer er sprake is van bijzondere omstandigheden HR 11 november 2005, nr. R04/127 HR, JV 2006, 2. HR 11 november 2005, nr. R04/127 HR, JV 2006, 2. HR 30 juni 2006, nr. R05/095 HR, JV 2006, 314. HR 30 juni 2006, nr. R05/095 HR, JV 2006, 314, r.o Handleiding voor de toepassing van de Rijkswet op het Nederlanderschap 2003, Den Haag: Sdu Uitgevers 2013, p

4 SUSANNE MOOIJ 3 Is er sprake van bijzondere omstandigheden? De Handleiding legt uit wanneer er sprake is van de door de Hoge Raad genoemde bijzondere omstandigheden: Hiervan is sprake wanneer ondanks de onjuistheid van de verschafte persoonsgegevens, omtrent de ware identiteit van de aanvrager bij de instanties die het verzoek moesten onderzoeken en beoordelen een zodanige duidelijkheid heeft bestaan dat niet gezegd kan worden dat de onjuistheid van de persoonsgegevens hun onderzoek en beoordeling belemmerd heeft. Of bijzondere omstandigheden kunnen worden aangenomen, hangt sterk af van de specifieke omstandigheden van het geval. Naarmate meer persoonsgegevens onjuist zijn en/of de werkelijke personalia minder onderscheidend vermogen hebben, ligt het aannemen minder voor de hand. Hoewel over het algemeen de naam een groter onderscheidend vermogen heeft dan een geboorteplaats of -datum, is daarmee geenszins gezegd dat een valse of onjuiste geboortedatum of -plaats al dan niet in combinatie met de werkelijke naam het onderzoek alsmede de beoordeling tijdens de naturalisatieprocedure niet heeft belemmerd. Op basis van specifieke omstandigheden wordt bezien of bijzondere omstandigheden aanwezig zijn voor het oordeel dat de valse of fictieve persoonsgegevens de betrokken persoon desondanks toch dusdanig identificeren dat geconcludeerd moet worden dat het Koninklijk Besluit met daarin valse of onjuiste personalia rechtsgevolg heeft. 8 Een soortgelijke kwestie was eerder aan de orde geweest in de zaak van VVDpolitica Hirsi Ali. In 2006 was haar door de minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie medegedeeld dat moest worden aangenomen dat zij door het naturalisatiebesluit van 1997 geen Nederlander was geworden. 9 Hirsi Ali had volgens de minister gelogen over haar naam en geboortedatum en was daarom nooit Nederlander geworden. Hirsi Ali heeft tijdens de daarop volgende procedure duidelijk kunnen maken dat zij op basis van het Somalische namenrecht de naam Ali mocht dragen, zodat van een valse naam geen sprake was. Toen bleef alleen nog een onjuiste geboortedatum over. Daarover merkte de toenmalige minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie het volgende op: Bij acceptatie van de juistheid van de naam Ali acht ik de onjuistheid van het geboortejaar op zichzelf onvoldoende om de identificatie van betrokkene in twijfel te stellen. Hoewel een onjuist geboortejaar in voorkomende gevallen wel kan leiden tot onderzoek naar de identiteit van betrokkene, is ook in andere gevallen waarin alleen het geboortejaar onjuist was, niet definitief door de rechter vastgesteld dat het Nederlanderschap niet verkregen is Handleiding voor de toepassing van de Rijkswet op het Nederlanderschap 2003, Den Haag: Sdu Uitgevers 2013, p Zie Brief van de minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie over de situatie rondom de nationaliteit van mw. A. Hirsi Ali, Kamerstukken II 2005/06, 30599, nr. 6. Ibidem, p

5 EEN CHINESE IDENTITEITSVERWARRING? Nu het in de casus van de heer Wang ging om een naturalisatie die had plaatsgevonden voor 1 april 2003 en er een andere naam en een onjuiste geboortedatum was gebruikt, is de vraag of er sprake was van bijzondere omstandigheden, waardoor de identiteit van zowel de vader als de kinderen voldoende was komen vast te staan. Hiervoor is het volgende van belang. De heer Xiaojun Wang had al in januari 1974 bij de politie Terneuzen geprobeerd zijn naam van Wei Li te wijzigen naar Xiaojun Wang. De gemeente Terneuzen heeft destijds aan de toenmalige staatssecretaris van Justitie gevraagd wat hiermee te doen. De toenmalige staatssecretaris van Justitie heeft in antwoord daarop aangegeven dat de naam Xiaojun Wang als alias bij de naam Wei Li zou moeten worden vermeld. Toen de heer Xiaojun Wang in 1979 een naturalisatieverzoek indiende, waren de Nederlandse autoriteiten op de hoogte van het feit dat hij niet alleen als Wei Li, maar ook als Xiaojun Wang bekend was. Bij de betrokken instanties bestond dus voldoende duidelijkheid omtrent de ware identiteit van vader, zodat de onjuistheid van de persoonsgegevens van de heer Xiaojun Wang hun onderzoek en beoordeling niet heeft belemmerd. Met verwijzing naar de hiervoor genoemde overwegingen van de minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie in de zaak Hirsi Ali, kon de onjuistheid van de geboortedatum op zichzelf onvoldoende worden geacht om de identificatie van de heer Xiaojun Wang / Wei Li in twijfel te stellen. Om die reden kon aan zijn naturalisatiebesluit geen rechtsgevolg worden onthouden. Om die reden kon ook aan de verkrijging van het Nederlanderschap van de kinderen geen rechtsgevolg worden ontzegd. 4 Is het Unieburgerschap relevant voor verlies van Nederlanderschap bij een onzekere nationaliteit? Onderdanen van de lidstaten zijn van rechtswege Unieburgers zoals bedoeld in artikel 20 Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU). Als zou worden geconcludeerd dat de heer Wang nooit Nederlander is geweest, zou hij achteraf gezien ook geen Unieburger zijn. De vraag rijst dan of verlies van de status van Unieburger door achteraf te concluderen dat een naturalisatiebesluit geen rechtsgevolg heeft gehad, in overeenstemming is met het Unierecht. Dit is een interessante vraag omdat bij het Verdrag van Maastricht uitdrukkelijk werd afgesproken dat het aan de lidstaten zelf is om te bepalen of een onderdaan al dan niet de nationaliteit van een lidstaat bezit Verklaring (no2) over de nationaliteit van een Lid-Staat behorend bij het Verdrag van Maastricht

6 SUSANNE MOOIJ Voor de antwoording van deze vraag zijn de uitspraak van het Hof van Justitie in de zaken Rottmann en Ruiz Zambrano relevant. 12 Het Hof van Justitie overweegt in Rottmann: Zo moeten de lidstaten bij de uitoefening van hun bevoegdheid inzake nationaliteit het Unierecht eerbiedigen. [ ]. Het bepalen van de voorwaarden voor de verkrijging en het verlies van de nationaliteit [behoort] tot de bevoegdheid van elke lidstaat [ ], maar [ ] de uitoefening van die bevoegdheid [is], voor zover zij de door de rechtsorde van de Unie verleende en beschermde rechten aantast, [ ] vatbaar voor rechterlijke toetsing aan het Unierecht. In Ruiz Zambrano bevestigde het Hof van Justitie dat het Unieburgerschap zoals neergelegd in artikel 20 VWEU de primaire hoedanigheid is van de onderdanen van de lidstaten. 13 Uit de uitspraak van het Hof van Justitie in Ruiz Zambrano zou, dus, in aanvulling op wat in Rottmann is bepaald, kunnen worden afgeleid dat de beslissing om geen rechtsgevolg te geven aan een naturalisatiebesluit weldegelijk effect heeft op het Unieburgerschap van desbetreffende personen. De Groot heeft mijn inziens dan ook terecht de vraag opgeworpen of het door de Europeesrechtelijke beugel kan dat de gevolgen van identiteitsfraude begaan bij de naturalisatie verschillen al naar gelang of de naturalisatie plaats vond voor of na 1 april Ik deel van mening van De Groot dat op personen die bijna dertig jaar lang in de veronderstelling waren rechten te ontlenen aan het Unieburgerschap het Unierecht vrijwel zeker van toepassing is. Dat heeft tot gevolg dat Europese rechtsbeginselen zoals het gelijkheidsbeginsel en het proportionaliteitsbeginsel ook van toepassing moeten worden geacht in de zaak van de heer Wang. 15 Tot op heden heeft de Nederlandse rechter zich nog niet uitgelaten over deze kwestie in het licht van het Unierecht. Het lijkt mij een uitgelezen taak voor de advocaten op het gebied van het nationaliteitsrecht om hier verandering in te brengen. 5 Conclusie De zaak van de heer Wang is uiteindelijk met een sisser afgelopen. De IND heeft na een hoorzitting besloten om van het voornemen van het onthouden van rechtsgevolg aan het naturalisatiebesluit van 2 april 1984, in werking getreden op 25 april 1984 af te zien. De exacte redenen zijn onbekend. Waarschijnlijk heeft de IND Janko Rottmann-beslissing van het Europees Hof van Justitie (HvJEU) van 2 maart 2010, zaak C315/08 (Janko Rottmann t. Freistaat Bayern); HvJEU van 8 maart 2011, zaak C-34/09 (Gerardo Ruiz Zambrano t. Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening RVA). Zie o.a. HvJEU van 8 maart 2011, zaak C-34/09 (Gerardo Ruiz Zambrano t. Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening RVA), r.o. 41 e.v. G.R. de Groot Wijzigingsvoorstel Rijkswet op het Nederlanderschap: Terug naar af, A&MR 2012, 04, p.187; G.R. de Groot Overwegingen over de Janko Rottmann beslissing van het Europese Hof van Justitie, A&MR 2010, p Zie voor een andere mening over dit onderwerp: H.U. Jessurun d Oliveira, Ontkoppeling van nationaliteit en Unieburgerschap,NJB 2010, p G.R. de Groot, Overwegingen over Janko Rottmann-beslissing van het Europese Hof van Justitie, A&MR 2010, 5/ 6, p

7 EEN CHINESE IDENTITEITSVERWARRING? geconcludeerd dat er sprake was van dusdanig bijzondere omstandigheden dat er wel degelijk rechtsgevolg aan het naturalisatiebesluit van de heer Wang moest worden toegekend. De gehele familie bleef aldus in het bezit van de Nederlandse nationaliteit. Deze casus over verlies van Nederlanderschap wegens identiteitsfraude laat zien dat het Nederlanderschap allerminst een zeker bezit is. Ook decennia later kan nog worden besloten dat iemand eigenlijk nooit Nederlander is geweest. De vraag kan worden opgeworpen of deze praktijk in overeenstemming is met de ontwikkelingen in het Europees recht. 87