scheikunde zakboek HAVO
|
|
- Marina Vermeiren
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 scheikunde zakboek HAVO
2 zakboek scheikunde HAVO Auteurs Tessa Lodewijks Toon de Valk Eindredactie Aonne Kerkstra Eerste editie Malmberg s-hertogenbosch
3 Inhoud 1 Atoombouw 5 1 Atoombouw 6 2 Periodiek systeem van de elementen 10 3 Atoommassa en molecuulmassa 14 4 Significante cijfers 17 2 Bindingstypen 1 Metalen 2 Moleculaire stoffen en bindingen 3 Polaire stoffen en materialen 4 Water 5 Ionbinding 3 Rekenen aan reacties 1 De hoeveelheid stof 2 Molecuulmassa en molaire massa 3 Gehaltes 4 Rekenen aan reacties 4 Zouten 1 Verhoudingsformules 2 Oplosbaarheid 3 Neerslagreacties 4 Toepassingen van neerslagreacties 5 Rekenen aan zoutoplossingen 6 Hydraten 2
4 5 Koolstofverbindingen 1 Aardolie 2 Kraken 3 Isomerie 4 Additiereacties 5 Alcoholen 6 Carbonzuren 7 Aminen 6 Reacties 1 Energie 2 Reactiesnelheid 3 Meten aan reactiesnelheden 4 Evenwichtsreacties 5 Evenwichtsvoorwaarde Trefwoordenregister 3
5
6 1 Atoombouw Het begrip atoom ben je in klas 3 al verschillende keren tegengekomen. Veel wetenschappers hebben een atoommodel beschreven. Maar nieuwe ontdekkingen vragen vaak om een aanpassing van het atoommodel. Zo werd heel lang gedacht dat atomen ondeelbaar waren, maar is dat wel zo?
7 1 Atoombouw De naam scheikunde geeft aan wat vroeger het belangrijkste onderdeel was: het scheiden van stoffen. Scheikunde of chemie is echter meer. Tegenwoordig is de interesse in de chemie vooral gericht op het maken van nieuwe stoffen en materialen en het bepalen van de eigenschappen van die nieuwe stoffen en materialen. Om eigenschappen te kunnen bepalen, zijn vooral praktische vaardigheden nodig. Maar de chemicus wil die eigenschappen ook kunnen verklaren. Daarvoor worden modellen gebruikt. Een model is een vereenvoudigde weergave van een verschijnsel. Met behulp van een model is een scheikundig proces vaak gemakkelijker te verklaren. Heel lang geleden, ca voor Chr., dachten Griekse filosofen na over de aard van de materie. Zij hadden het over de elementen vuur, lucht, water en aarde. In die tijd waren deze vier elementen voldoende om eigenschappen van stoffen te verklaren. Demokritos had het in de Griekse Oudheid al over ondeelbare eenheden die hij atomen noemde. Het heeft daarna lang geduurd voordat Demokritos model werd herzien. Pas in 1808 kwam de Engelsman Dalton met een nieuw atoommodel. Hij nam aan dat alle stoffen opgebouwd zijn uit kleine bouwstenen die hij atomen noemde. In zijn benadering waren atomen ondeelbare massieve deeltjes. Dit was op dat moment een revolutionaire gedachte. Het heeft de ontwikkeling van het atoommodel in gang gezet. Na Dalton kwam in 1897 Thomson met een nieuw atoommodel waarbij het atoom als een soort krentenbol werd gezien. Hij ontdekte dat een atoom negatieve elektronen bevat. Thomson ging uit van de idee dat de elektronen verdeeld zitten over een positief geladen bol. De grote stap voorwaarts werd gezet door Rutherford. Hij kwam na experimenteel onderzoek in 1911 tot de conclusie dat een atoom bestaat uit een harde massieve, positief geladen kern met daaromheen een vrijwel lege ruimte, de elektronenwolk, waarin zich de elektronen bevinden. Elke atoomsoort kenmerkt zich door een vast aantal positief geladen deeltjes in de kern die men protonen noemt. Naast positief geladen deeltjes bevinden zich in de kern ook neutrale deeltjes die door Chadwick in 1932 ontdekt zijn en neutronen genoemd worden (afbeelding 1). De kernsamenstelling wordt dus bepaald door het aantal protonen en het aantal neutronen in een atoom. 6
8 elektron proton neutron atoomkern afbeelding 1 deeltjes in een atoom In 1914 verfijnde Bohr het atoommodel door te beweren dat de elektronen in vaste banen rond de atoomkern cirkelen (afbeelding 2). Die vaste banen noemt men schillen. In elke schil kan een beperkt aantal elektronen ondergebracht worden. De schil die het dichtst bij de kern staat is de K-schil. In de K-schil kunnen maximaal twee elektronen geplaatst worden. In de volgende schil, de L-schil, maximaal acht elektronen. De schillen krijgen van binnen naar buiten een letter toegekend. Na de L-schil en de K-schil volgt de M-schil. Het aantal elektronen in de buitenste schil noemt men het aantal valentie-elektronen (afbeelding 3). Atoomnummer en massagetal Elke atoomsoort heeft een uniek nummer. Het wordt het atoomnummer genoemd. Het atoomnummer geeft aan hoeveel protonen er in de atoomkern zitten en dat er evenveel elektronen zijn verdeeld over de schillen. Atomen zijn elektrisch neutraal. Het atoomnummer is te vinden in Binas tabel 99. De kern van een atoom 7
9 M afbeelding 2 natrium volgens het atoommodel van Bohr L K elektron neutron proton kern Cl-35 kern Cl-35: 17p + en 18 n 0 kern Cl-37: 17p + en 20 n 0 elektron neutron afbeelding 3 proton de beide chloorisotopen Cl-35 en Cl-37 8
10 bevat naast protonen vrijwel altijd ook neutraal geladen deeltjes, neutronen. Het massagetal geeft de som van het aantal protonen en neutronen aan. Atoomnummer en massagetal zijn telwaarden waarmee het aantal protonen, elektronen en neutronen bepaald kan worden. De notatie (schrijfwijze) voor een atoom kan op verschillende manieren plaatsvinden. Zo is Cl, 35 Cl en Cl-35 driemaal een Cl kan zo de kernsamenstelling bepaald worden. Chloor heeft atoomnummer 17, dus 17 protonen in de kern en 17 elektronen verdeeld over de schillen. Massagetal is 35, dus = 18 neutronen in de kern. notatie die hetzelfde weergeeft, namelijk chloor met massa getal 35. Van Isotopen In tegenstelling tot het atoomnummer, kan het massagetal van een atoomsoort wel variëren. Atomen van hetzelfde element die een verschillend aantal neutronen in de kern hebben, noem je isotopen. Voorbeeld Het element chloor heeft twee atoomsoorten die in de natuur voorkomen, namelijk chloor met massagetal 35 en chloor met massagetal 37. Cl-35 en Cl-37 zijn isotopen (afbeelding 3). Massa en lading Elk atoom heeft een massa m, hoe klein ook. Dus ook de bouwstenen van atomen hebben een massa. De massa van de bouwstenen is zeer klein. Zo is de massa van een proton 1, kg, maar dat is een lastig getal om mee te rekenen. Vandaar dat voor atomen een nieuwe massa-eenheid is ingevoerd: de atomaire massa-eenheid (a.m.e.) met als eenheid de u. De massa van een proton is 1,0 u. De massa van een neutron is ook 1,0 u. Maar de massa van een elektron is slechts 0,00055 u. Protonen en elektronen hebben een lading, neutronen niet. De lading q van een proton is 1+, de lading q van een elektron is 1. Eigenlijk moet je lading uitdrukken in coulomb (C). Een lading van 1+ en 1 komt overeen met 1, C, de elementaire ladingseenheid e. In tabel 1 staat een overzicht van massa en lading. tabel 1 massa en lading van de bouwstenen van een atoom m (u) m (kg) q (e) e (C) proton p + 1,0 1, , neutron n 0 1,0 1, elektron e 0, , ,
11 2 Periodiek systeem van de elementen In de Griekse oudheid was het aantal elementen nog te overzien: aarde, lucht, vuur en water. Met de ontwikkeling van het atoommodel en de ontdekking van steeds meer elementen werd naar verbanden tussen de elementen onderling gezocht. Is het bijvoorbeeld mogelijk om de elementen te rangschikken ten opzichte van elkaar? Veel wetenschappers hebben zich daar met meer en minder succes mee bezig gehouden. Mendelejev Halverwege de negentiende eeuw waren al meer dan vijftig elementen bekend. In 1863 probeerde de Engelsman John Newlands die elementen onder te verdelen in achttallen, gebaseerd op chemische eigenschappen. Zijn indeling klopte voor een aantal elementen maar lang niet voor allemaal. In 1869 kwam de grote doorbraak. De Russische scheikundige Dimitri Mendelejev rangschikte de elementen naar atoommassa in combinatie met hun chemische eigenschappen. Daarbij veranderde Mendelejev elementen van plaats als dat beter uitkwam, zoals bijvoorbeeld jood en telluur. Hij voorspelde ook nieuwe elementen met hun eigenschappen. Met de ontdekking van het element germanium, dat Mendelejev als ekasilicium had beschreven, kwam de erkenning dat zijn systeem de juiste was. tabel 2 de voorspellingen van Mendelejev en de werkelijke waarden eigenschap naam voorspeld in 1871 ekasilicium gevonden in 1886 germanium atoommassa 72 u 72,3 u dichtheid 5,5 g cm 3 5,47 g cm 3 formule oxide XO 2 GeO 2 dichtheid oxide 4,7 g cm 3 4,703 g cm 3 kookpunt chloride < 100 C 86 C De laatste stap naar het huidige periodiek systeem kon pas gezet worden toen Bohr zijn atoommodel had opgesteld. De elementen werden toen naar atoomnummer gerangschikt en niet meer naar atoommassa. 10
12 Het periodiek systeem bevat verticale kolommen die men groepen noemt en horizontale rijen die men perioden noemt. Er zijn op dit moment 18 groepen en 7 perioden. Rechtsboven in het periodiek systeem staan de niet-metalen, links en in het midden de metalen. In Binas tabel 99 staat het periodiek systeem waar je mee moet kunnen werken. Een periode eindigt als je bij een edelgas komt (groep 18). Een edelgas heeft een zeer stabiele toestand en reageert niet of nauwelijks met andere stoffen. Vergelijk het met edelmetalen. Chemische eigenschappen van de elementen worden verklaard door te kijken naar het aantal valentie-elektronen in de buitenste schil. Het blijkt dat veel atoomsoorten proberen om dezelfde volle buitenste schil te krijgen als een edelgas. Elementen die in dezelfde groep staan hebben vaak overeenkomstige chemische eigenschappen. Sommige groepen hebben een groepsnaam gekregen. Zo staan in groep 18 de edelgassen en in groep 17 de halogenen (afbeelding 5). Halogenen reageren heftig met metalen onder de vorming van zouten. De metalen in groep 1 noemt men de alkalimetalen, de metalen in groep 2 de aardalkalimetalen ,81 6 ron 26,98 14 l inium 69,72 32 a lium 114,8 50 n ium 204,4 82 i llium C Koolstof Si Silicium Ge Germanium Sn Tin Pb Lood 12, , , , ,2 83 N Stikstof P Fosfor As Arseen Sb Antimoon Bi Bismut 14, , , , ,0 84 O Zuurstof S Zwavel Se Seleen Te Telluur Po Polonium 16, , , ,6 53 (210) 85 F Fluor Cl Chloor Br Broom Jood 2 19, , , ,9 54 (210) 86 3) (115) (117) Helium 4,003 He Neon 20,18 Ne Argon 39,95 Ar Krypton 83,80 Kr Xenon 131,3 Xe Radon (222) Rn 114 (285) 116 (289) (298) I At Astaat 11 afbeelding 5 groep 17: halogenen en groep 18: edelgassen
13 groep 1 Atoombouw ,008 alkalimetalen alkalimetalen atoomnummer atoomma 1 H atoomnummer atoommassa aardalkalimetalen Waterstof 14 28,09 aardalkalimetalen 14 28,09 3 6,94 4 9,01 overgangsmetalen symboo 9,01 overgangsmetalen Si 5 2 andere metalen Silicium zwart e Li Be Si symbool andere metalen Silicium zwart vast blauw Lithium Beryllium niet-metalen blauw vloeistof eryllium 11 niet-metalen 22, ,31 naam roodbo edelgassen (113) 24,31 naam rood gas 13 3 edelgassen (113) onontdekt g gnesium alcium 40,08 a Sr 87,62 rontium 137,3 a periode Na Natrium 19 39, , , , , , , , , ,71 Alum2 44, , , , , , , , , , Scandium Barium Lanthaan 226, ,0 a Radium 20) 21 (121) Mg Magnesium K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Sc Kalium Ti Calcium V Scandium Cr Titaan MnVanadium Fe ChroomCoMangaanNi IJzer CuKobalt ZnNikkel G Titaan 85,47 38 Vanadium 87,62 39 Chroom 88,91 40 Mangaan 91, ,91 IJzer42 95,94 Kobalt 43 (98) Nikkel ,1Koper ,9 Zink ,4Gal 4 88, , , ,94 43 (98) , , , , ,4 49 Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Rubidium Strontium Yttrium Zirkonium Nubidium Molybdeem Technetium Rutonium Rhodium Palladium Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd I , , , , , , , , , ,1 Yttrium Zirkonium Nubidium Molybdeem Technetium Rutonium Rhodium Palladium Zilver Cadmium Ind , , , , , , , , , ,6 81 Cs Ba La Hf Ta W Re Os Ir Pt Cesium Barium Lanthaan Hafnium Tantaal Wolfraam Renium Osmium Iridium Platina La Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg T (223) , ,0 104 (261) 105 (262) 106 (266) 107 (262) 108 (265) 109 (268) 110 (271) Fr Ra Ac Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds 1 Hafnium Tantaal Wolfraam Renium Osmium Iridium Platina Goud Kwik Tha 104 (261) 105 (262) 106 (266) 107 (262) 108 (265) 109 (268) 110 (271) (272) (277) Francium Radium Actinium Rutherfordium Dubnium Seaborgium Bohrium Hassium Meitnerium Darmstadtium R Ac Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds 111 Rg 112 Cn ( Actinium Rutherfordium Dubnium Seaborgium (119) (120) (121) Bohrium Hassium Meitnerium Darmstadtium Roentgenium Copernicium B A ,1 Ce ,9 Pr ,2 Nd ,9 Pm ,4 Sm , , Eu Gd ,1 alkalimetalen Cerium Praseodynium Neodynium Prometium Samarium Europium Gadolinium atoomnummer atoommassa ,0 Th ,0 Pa ,0 U ,0 Np ,0 Pu , ,1 Ce ,9 aardalkalimetalen Pr ,2 Nd ,9 Pm ,4 Sm , ,2 67 Eu Gd ,9 Tb ,5 Dy H 14 Am Cm 9 28,09 Cerium Praseodynium Neodynium Prometium Samarium Europium Gadolinium Terbium Dysprosium Holm 4 9,01 overgangsmetalen 5 10, ,0 symbool Thorium Protacticum UraanSi Neptunium Plutonium Americium Curium andere metalen Silicium zwart vast Be Th ,0 Pa ,0 U ,0 Np ,0 Pu , ,1 Am Cm ,1 B blauw vloeistof Bk ,1 Cf 99 E Beryllium niet-metalen Boron Thorium Protacticum Uraan (122- Neptunium 153) Plutonium Americium Curium 12 24,31 naam rood gas Berkelium Californium Einste 13 26,9 edelgassen (113) onontdekt Mg Magnesium 20 Ca 40,08 21 Sc 44,96 22 ( ) Ti 47,90 23 afbeelding 4 V 50,94 24 Cr 52,01 25 Mn 54,94 26 Calcium Scandium Titaan Vanadium Chroom Mangaan IJzer Kobalt Nikkel Koper Zink Gallium 38 87, , , , ,94 43 (98) , , , , , , 12 Fe 55,85 27 Co 58,93 28 Ni 58,71 29 Cu 63,54 30 Zn 65,37 31 Het periodiek systeem van de elementen zoals dat tegenwoordig wordt gebruikt. Al Aluminium 69,7 Ga
14 13 1 Atoombouw 2 Helium 4,003 He 10 Neon 20,18 Ne 18 Argon 39,95 Ar 36 Krypton 83,80 Kr 54 Xenon 131,3 Xe 86 Radon (222) Rn (113) (117) (115) 27 Kobalt 58,93 Co 45 Rhodium 102,9 Rh 77 Iridium 192,2 Ir 109 Meitnerium (268) Mt 28 Nikkel 58,71 Ni 46 Palladium 106,4 Pd 78 Platina 195,1 Pt (271) 29 Koper 63,54 Cu 47 Zilver 107,9 Ag 79 Goud 197,0 Au (272) 30 Zink 65,37 Zn 48 Cadmium 112,4 Cd 80 Kwik 200,6 Hg (277) 63 Europium 152,0 Eu 67 Holmium 164,9 Ho 68 Erbium 167,3 Er 95 Americium 241,1 Am 64 Gadolinium 157,2 Gd 65 Terbium 158,9 Tb 66 Dysprosium 162,5 Dy 96 Curium 247,1 Cm 97 Berkelium 249,1 Bk 98 Californium 251,1 Cf 99 Einsteinium 254,1 Es 100 Fermium 257,1 Fm 70 Ytterbium 173,0 Yb 71 Luthetium 175,0 Lu 69 Thulium 168,9 Tm 101 Mendelevium 258,1 Md 102 Nobelium 255 No 103 Lawrencium 257 Lr 31 Gallium 69,72 Ga 49 Indium 114,8 In 5 Boron 10,81 B 13 Aluminium 26,98 Al 81 Thallium 204,4 Ti 32 Germanium 72,59 Ge 50 Tin 118,7 Sn 6 Koolstof 12,01 C 14 Silicium 28,09 Si 82 Lood 207,2 Pb (285) 33 Arseen 74,92 As 51 Antimoon 121,8 Sb 7 Stikstof 14,01 N 15 Fosfor 30,97 P 83 Bismut 209,0 Bi 34 Seleen 78,96 Se 52 Telluur 127,6 Te 8 Zuurstof 16,00 O 16 Zwavel 32,06 S 84 Polonium (210) Po (289) (298) Broom 97,91 Br 53 Jood 126,9 I 9 Fluor 19,00 F 17 Chloor 35,45 Cl 85 Astaat (210) At Darmstadtium Ds 111 Roentgenium Rg 112 Copernicium Cn 114 Flerovium Fl 116 Livermorium Lv naam atoommassa symbool blauw rood (113) vloeistof zwart vast gas onontdekt 14 Silicium 28,09 Si
15 Isotopen In de vorige paragraaf zijn isotopen besproken. Isotopen staan in het periodiek systeem steeds op één en dezelfde plaats. De naam isotoop geeft dat ook aan: iso betekent gelijk, toop/topic betekent plaats. Alle isotopen van bijvoorbeeld koolstof hebben atoomnummer 6 en staan dus in periode 2, groep 14. Deze isotopen verschillen alleen in het aantal neutronen en daarmee ook in atoommassa, maar dat maakt voor de plaats in het periodiek systeem niet uit. Koolstof heeft een gemiddelde atoommassa, afhankelijk van de percentages van de isotopen die in de natuur voorkomen, zie Binas tabel Atoommassa en molecuulmassa In de vorige paragraaf is de ontwikkeling van het periodiek systeem besproken. Mendelejev rangschikte in eerste instantie de elementen naar atoommassa en chemische eigenschappen. Maar in welke eenheid druk je de massa van atomen uit? Atoommassa A r Vrijwel elk atoom is opgebouwd uit protonen, neutronen en elektronen. Alleen protonen en neutronen dragen bij aan de atoommassa, omdat elektronen een verwaarloosbare massa hebben vergeleken met de massa van protonen en neutronen (zie tabel 1 in paragraaf 1). Omdat je niet met lastige getallen wilt rekenen (de massa van een proton is 1, kg), is de atomaire massa-eenheid ingevoerd, met als eenheid de u. Zo is de atoommassa van zuurstof 16,00 u en de atoommassa van waterstof 1,008 u. Gemiddelde relatieve atoommassa In Binas tabel 99 staan de elementen gerangschikt naar atoomnummer. Linksboven staat de relatieve atoommassa van ieder element vermeld. De atoommassa is een gemiddelde van de in de natuur voorkomende isotopen. Deze isotopen staan vermeld in Binas tabel 25. Uit de gegevens in die tabel kan de gemiddelde atoommassa berekend worden. 14
16 Voorbeeldopgave 1 Bereken de gemiddelde atoommassa van het element broom. Uitwerking Broom kent twee isotopen, namelijk Br-79 en Br-81. In Binas tabel 25 staat dat Br-79 50,5% voorkomt en Br-81 49,5%. De gemiddelde atoommassa is dan: 50,5 78, ,5 80, = 79,9 u 100 In het periodiek systeem (zie Binas tabel 99) is geen eenheid vermeld bij de atoommassa. Deze atoommassa is relatief weergegeven. Men drukt 79,9 uhet uit in een waarde relatief ten opzichte van = 79,9 1 van 12, de massa u van C-12; 12 Binas tabel 25 geeft A r = 12, u Dus de relatieve gemiddelde atoommassa van broom is: 79,9 u = 79,9 1 12, u 12 Molecuulmassa M r In Binas tabel 99 staan de relatieve atoommassa s. Als je de molecuulformule van een stof kent, kun je de molecuulmassa berekenen door de atoommassa s van de verschillende elementen bij elkaar op te tellen. Voorbeeldopgave 2 De molecuulformule van glucose is C 6 H 12 O 6 Bereken de molecuulmassa van glucose. Uitwerking De atoommassa van koolstof is: 12,01 u. De atoommassa van waterstof is: 1,008 u. 15
17 De atoommassa van zuurstof is: 16,00 u. Dus de molecuulmassa van glucose is: M r = 6 12,01 u ,008 u ,00 u = 180,10 u Massapercentage Het berekenen van een percentage is niet nieuw. Percentage (%) betekent het 1/100 of 0,01 deel berekenen. Zo kan het massapercentage koolstof in kristalsuiker, C 12 H 22 O 11, berekend worden. Daarvoor is de totaalmassa kristal suiker nodig en de massa van koolstof in kristalsuiker. massa gevraagd element massapercentage = 100% totaalmassa Voorbeeldopgave 3 De molecuulformule van kristalsuiker is C 12 H 22 O 11. Bereken het massapercentage koolstof in kristalsuiker. Uitwerking De atoommassa van koolstof is: 12,01 u. De atoommassa van waterstof is: 1,008 u. De atoommassa van zuurstof is: 16,00 u. Dus de molecuulmassa van kristalsuiker is: M r = 12 12,01 u ,008 u ,00 u = 342,30 u Het massapercentage koolstof is dan: 12 12,01 u 100% = 42,10% 342,30 u 16
18 4 Significante cijfers De nauwkeurigheid van een gemeten waarde is afhankelijk van de gebruikte meetapparatuur. Je kunt een bepaalde hoeveelheid vloeistof afmeten met een bekerglas, maar ook met een maatcilinder. Een volume afgemeten met een bekerglas is onnauwkeurig. Een maatcilinder is al veel nauwkeuriger maar een pipet levert de meest betrouwbare meetwaarde op. Grootheid en eenheid Bij experimenten geeft men de gemeten waarden weer als grootheid. Het symbool van een grootheid wordt altijd cursief weergegeven. Zo kun je dus een grootheid herkennen. De grootheid wordt uitgedrukt in een eenheid. Internationaal zijn er afspraken gemaakt welke eenheden men gebruikt bij welke grootheden. Zo wordt de grootheid volume uitgedrukt in de eenheid m 3 en de grootheid massa in de eenheid kg. In Binas tabel 3 en 4 staan de grootheden met hun juiste eenheden vermeld. Dit wordt het SI, Internationaal Stelsel van Eenheden, genoemd (SI: Système International). Meetwaarde en telwaarde Bij een proef wordt vaak van alles gemeten. Bij de bepaling van de dichtheid van een vloeistof pas je een vast volume af waarvan de massa gemeten wordt. massa m dichtheid = ofwel ρ = volume V De dichtheid is een meetwaarde. De nauwkeurigheid hangt af van de gebruikte meetapparatuur. Een andere waarde is de telwaarde. Het aantal protonen in een kern is een vast aantal. Dit aantal is een telwaarde. Natriumatomen bevatten 11 protonen in de kern. Het aantal protonen is een telwaarde. Nauwkeurigheid van meetwaarden De nauwkeurigheid van een meetwaarde wordt met een aantal significante cijfers aangegeven. Significante cijfers zijn cijfers die er toe doen, ook wel betekenisvolle cijfers genoemd. Hoe nauwkeuriger een meetwaarde, des te meer significante cijfers. Je bepaalt het aantal significante cijfers van een meetwaarde altijd door te tellen vanaf het eerste cijfer anders dan 0, waarbij je altijd rechts van die 0 begint te tellen. Het aantal significante cijfers van 0,00230 is dus drie. 17
19 Om het duidelijker te maken: het volume in een bekerglas is 25 ml, in een maatcilinder is dat volume 25,0 ml en in een pipet is dat volume 25,00 ml. Bij het bekerglas heb je twee significante cijfers, bij de maatcilinder heb je drie significante cijfers en bij de pipet heb je vier significante cijfers. Vuistregels bij berekeningen met meetwaarden Er zijn twee vuistregels. Vuistregel 1 geldt bij optellen en aftrekken. Vuistregel 2 geldt bij vermenigvuldigen en delen. Vuistregel 1 Bij optellen en aftrekken van meetwaarden gaat het om het kleinst aantal cijfers achter de komma, dus het aantal decimalen! Het eindresultaat wordt bepaald door de meetwaarde met het kleinst aantal cijfers achter de komma. De uitkomst kan NOOIT nauwkeuriger zijn dan de gebruikte meetwaarden. Voorbeeldopgave 4 In een maatcilinder wordt 10,0 ml spiritus afgemeten. Daaraan wordt met behulp van een verdeelpipet 4,55 ml spiritus toegevoegd. Bereken het eindvolume. Uitwerking Volume spiritus = 10,0 + 4,55 = 14,55 ml. De uitkomst moet in één cijfer achter de komma weergegeven worden, dus het eindvolume = 14,6 ml. Opmerking: in plaats van ml gebruikt men ook vaak cm 3. Vuistregel 2 Bij vermenigvuldigen en delen van meetwaarden gaat het om het kleinst aantal significante cijfers. Het eindresultaat wordt bepaald door de meetwaarde met het kleinst aantal significante cijfers. De uitkomst kan NOOIT nauwkeuriger zijn dan de gebruikte meetwaarden. 18
20 . Voorbeeldopgave 5 Het volume van een bepaalde hoeveelheid spiritus is 50,00 ml. De massa van die hoeveelheid spiritus is 42,5 g. Bereken de dichtheid. Uitwerking m 42,5 ρ = = = 0,850 g ml V 50,00 1 De uitkomst van de berekening moet in drie cijfers significant gegeven worden. Omrekenen in machten van tien De dichtheid moet volgens het SI-stelsel in kg m 3 (kilogram per m 3 ) gegeven worden. In de praktijk werkt men vaker met g cm 3. De dichtheid in Binas tabel 10 en 11 moet dan ook vaak in g cm 3 (gram per cm 3 ) omgerekend worden. De omrekening van massa-eenheden staat weergegeven in afbeelding 6. De omrekening van volume-eenheden staat in afbeelding µ g mg g kg ton afbeelding 6 omrekenen van massa-eenheden mm 3 (µl) cm 3 (ml) dm 3 (L) m afbeelding 7 omrekenen van volume-eenheden 19
21 Voorbeeldopgave 6 De dichtheid ρ van spiritus is 0, kg m 3 (Binas tabel 11). Reken de dichtheid om in g cm 3. Uitwerking 1 kg = 1000 g = 10 3 g 1 m 3 = 1000 dm 3 = 10 3 dm 3 1 dm 3 = 1000 cm 3 = 10 3 cm 3 kg ρ = 0, kg m 3 = 0, m 3 0, g g = 0,85 = 0,85 g cm cm 3 cm 3 = Meetwaarden worden vaak in de zogenaamde wetenschappelijke notatie weergegeven. Dat betekent dat de meetwaarde in een getal tussen 1 en 10 en verder als een macht van tien opgeschreven wordt. Een dichtheid van 0,85 g cm 3 noteer je dan als 8, g cm 3. Je rekenmachine doet dat automatisch. Opmerkingen Besef dat je rekenmachine geen rekening houdt met significantie, afronden moet je zelf doen. Een tussenuitkomst NOOIT afronden. Laat die waarde in je rekenmachine staan. Rond alleen het eindresultaat af in het juist aantal significante cijfers. 20
gelijk aan het aantal protonen in de kern. hebben allemaal hetzelfde aantal protonen in de kern.
1 Atoombouw 1.1 Atoomnummer en massagetal Er bestaan vele miljoenen verschillende stoffen, die allemaal zijn opgebouwd uit ongeveer 100 verschillende atomen. Deze atomen zijn zelf ook weer opgebouwd uit
Nadere informatieCultuur in de Spiegel
Cultuur in de Spiegel Enkele beschouwingen Stefaan Vandelacluze Me: linkedin klik hier Mooss UCLL We: www.mooss.org www.amuseevous.be www.kunstjeugdbeweging.be www.kotroute.be www.opek.be MOOSS: ondernemers
Nadere informatieAtoommodel van Rutherford
Samenvatting scheikunde havo 4 hoofdstuk 2 bouwstenen van stoffen 2.2 de bouw van een atoom Atoommodel val Een atoom is een massief bolletje. Elk atoomsoort heeft zijn eigen Dalton afmetingen Ook gaf hij
Nadere informatieDeel 2. Basiskennis chemie
Deel 2. Basiskennis chemie Achteraan vind je een periodiek systeem van de elementen. Gebruik dit waar nodig. Vraag 21 Koolstofmonoxide (C) kan gesynthetiseerd worden door stoom met methaan (CH4 ) te laten
Nadere informatieKlas 4 GT. Atomen en ionen 3(4) VMBO-TG
Klas 4 GT Atomen en ionen 3(4) VMBO-TG De kracht van het atoom Een atoom bevat enorme krachten proefwerkstof Proefwerk 14-10-05 Nask2 3(4) VMBO TG deel B hoofdstuk3 Hoofdstuk 4 atomen en ionen blz2 tot
Nadere informatieTabellen. Thermodynamica voor ingenieurs, Tabellen 1
abellen abel 1. De elementen (molaire massa s) abel 2. Soortelijke warmte c p (bij lage drukken 0 1 ) in.k abel 3. Soortelijke warmte c p an lucht abel 4. Van der Waals coëfficiënten* abel 5. Gemiddelde
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde H3 Door: Immanuel Bendahan
Samenvatting Scheikunde H3 Door: Immanuel Bendahan Inhoudsopgave 1 Atoommodel... 1 Moleculen... 1 De ontwikkeling van het atoommodel... 1 Atoommodel van Bohr... 2 Indicatoren van atomen... 3 2 Periodiek
Nadere informatie5 Formules en reactievergelijkingen
5 Formules en reactievergelijkingen Stoffen bestaan uit moleculen en moleculen uit atomen (5.1) Stoffen bestaan uit moleculen. Een zuivere stof bestaat uit één soort moleculen. Een molecuul is een groepje
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde H3 Reacties
Samenvatting Scheikunde H3 Reacties Samenvatting door L. 710 woorden 7 december 2016 6,8 24 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal Scheikunde Hoofdstuk 3: Reacties 3.2 Kenmerken van een chemische
Nadere informatieAantekening Scheikunde Chemie Overal
Aantekening Scheikunde Chemie Overal Aantekening door Jenayra 772 woorden 11 februari 2018 5,5 1 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal Hoofdstuk 3 Scheikunde Paragraaf 3.1 Fossiele brandstoffen:
Nadere informatieAlgemene en Technische Scheikunde
Algemene en Technische Scheikunde Naam en voornaam: Examennummer: Reeks: Theorie: Oefeningen: Totaal: 1A 2A 3B 4B 5B 6B 7B 8B 1B 2B 3A 4A 5A 6A 7A 8A 1 1 H 1.008 2 He 4.003 2 3 Li 6.941 4 Be 9.012 5 B
Nadere informatieElementen; atomen en moleculen
Elementen; atomen en moleculen In de natuur komen veel stoffen voor die we niet meer kunnen splitsen in andere stoffen. Ze zijn dus te beschouwen als de grondstoffen. Deze stoffen worden elementen genoemd.
Nadere informatieScheikunde Samenvatting H4+H5
Scheikunde Samenvatting H4+H5 Hoofdstuk 4 4.2 Stoffen worden ingedeeld op grond van hun eigenschappen. Er zijn niet-ontleedbare stoffen en ontleedbare stoffen. De niet-ontleedbare stoffen zijn verdeeld
Nadere informatieAntwoorden deel 1. Scheikunde Chemie overal
Antwoorden deel 1 Scheikunde Chemie overal Huiswerk 2. a. Zuivere berglucht is scheikundig gezien geen zuivere stof omdat er in lucht verschillende moleculen zitten (zuurstof, stikstof enz.) b. Niet vervuild
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 Samenvatting door W. 1173 woorden 23 juni 2016 6,9 16 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Nova Scheikunde Samenvatting H1 1 t/m 7 1 Atoombouw: Atoom: Opgebouwd uit
Nadere informatieTHEORIE UIT EXPERIMENTEN TABELLEN SCIENCE / NATUURKUNDE / SCHEIKUNDE
THEORIE UIT EXPERIMENTEN ONDERBOUW TABELLEN SCIENCE / NATUURKUNDE / SCHEIKUNDE TABEL 1 DICHTHEID (bij 25 C) gram per cm 3 = g cm -3 aardgas 0,00076 alcohol 0,8 aluminium 2,7 broom 3,1 butagas 0,0024 eikenhout
Nadere informatieVoorstelling van moleculen en atomen in chemische symbolentaal
Voorstelling van moleculen en atomen in chemische symbolentaal 1 Atoomsoorten of chemische elementen De verschillende soorten atomen worden elementen genoemd. Momenteel zijn er 116 chemische elementen
Nadere informatieWednesday, 28September, :13:59 PM Netherlands Time. Chemie Overal. Sk Havo deel 1
Chemie Overal Sk Havo deel 1 Website van de methode www.h1.chemieoveral.epn.nl Probeer thuis of het werkt. Aanbevolen browser: internet explorer Neem onderstaande tabel over en rond af Atoomsoort Zuurstof
Nadere informatieAntwoorden deel 1. Scheikunde Chemie overal
Antwoorden deel 1 Scheikunde Chemie overal Huiswerk 2. a. Zuivere berglucht is scheikundig gezien geen zuivere stof omdat er in lucht verschillende moleculen zitten (zuurstof, stikstof enz.) b. Niet vervuild
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 + 2
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 + 2 Samenvatting door J. 1535 woorden 7 maart 2015 6,9 8 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal Hoofdstuk 1 scheiden en reageren 1.2 zuivere stoffen en
Nadere informatieStoffen, structuur en bindingen
Hoofdstuk 1: Stoffen, structuur en bindingen Scheikunde vwo 2011/2012 www.lyceo.nl Onderwerpen Scheikunde 2011 2012 Stoffen, structuur en binding Kenmerken van Reacties Zuren en base Redox Chemische technieken
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Scheikunde Chemie overal H1 3 vwo
Samenvatting Scheikunde Scheikunde Chemie overal H1 3 vwo Samenvatting door een scholier 1193 woorden 30 oktober 2012 5,8 23 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal Samenvatting Scheikunde
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 Samenvatting door Sarah 1515 woorden 3 april 2017 6 12 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal Scheikunde PW Hoofdstuk 1 1.1 Zwart goud aardolie is ontstaan
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Hoofdstuk 3
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 3 Samenvatting door K. 1467 woorden 5 maart 2016 5,5 2 keer beoordeeld Vak Scheikunde Scheikunde Samenvatting H3 3V 3.1 Energie Fossiele brandstoffen -> nu nog er afhankelijk
Nadere informatieScheikunde Chemie overal Week 1. Kelly van Helden
Scheikunde Chemie overal Week 1 Kelly van Helden 1.1 Chemie om je heen Scheikunde is overal Scheiden of zuiveren van stoffen Veranderen van grondstoffen in bruikbare stoffen Drinkwater uit zeewater Poetsen
Nadere informatieOefenvragen Hoofdstuk 3 Bouwstenen van stoffen antwoorden
Vraag 1 Geef het symbool van: Oefenvragen Hoofdstuk 3 Bouwstenen van stoffen antwoorden I. IJzer Fe Aluminium Al Koolstof C IV. Lood Pb V. Chloor Cl VI. Silicium Si Vraag 2 Geef de naam van de atoomsoort.
Nadere informatieHet smelten van tin is géén reactie.
3 Reacties Reacties herkennen (3.1 en 3.2 ) Een chemische reactie is een gebeurtenis waarbij stoffen verdwijnen en nieuwe stoffen ontstaan. Bij een reactie verdwijnen de beginstoffen. Er ontstaan nieuwe
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 + 2
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 + 2 Samenvatting door T. 1440 woorden 1 oktober 2014 4,7 4 keer beoordeeld Vak Scheikunde Hoofdstuk 1 1.2 Zuivere stoffen en mengsels Er bestaan tientallen miljoenen
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1, 2.4, 4, 5.1 t/m 5.3
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1, 2.4, 4, 5.1 t/m 5.3 Samenvatting door een scholier 1619 woorden 9 oktober 2005 7,2 12 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Pulsar chemie Scheikunde, hoofstuk 1, 2.4,
Nadere informatieHoofdstuk 3 Bouwstenen van stoffen. J.A.W. Faes (2019)
Hoofdstuk 3 Bouwstenen van stoffen J.A.W. Faes (2019) Hoofdstuk 3 Bouwstenen van stoffen Paragrafen 3.1 Macro- en microniveau 3.2 Het periodiek systeem 3.3 Formuletaal 3.4 Atoombouw Practica Exp. 1 Welke
Nadere informatieLater heeft men ook nog een ongeladen deeltje met praktisch dezelfde massa als een proton ontdekt (1932). Dit deeltje heeft de naam neutron gekregen.
Atoombouw 1.1 onderwerpen: Elektrische structuur van de materie Atoommodel van Rutherford Elementaire deeltjes Massagetal en atoomnummer Ionen Lading Twee (met een metalen laagje bedekte) balletjes,, die
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1, 2, 3
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1, 2, 3 4 Samenvatting door Syb 1176 woorden 4 keer beoordeeld 4 maart 2018 Vak Scheikunde Methode Chemie overal Scheikunde H1/H2/H3 Samenvatting PARAGRAAF 1.1 Een stof
Nadere informatieINTRODUCTIECURSUS BOUWCHEMIE HOOFDSTUK 1: INLEIDING MOLECULEN EN ATOMEN
INTRODUCTIECURSUS BOUWCHEMIE HOOFDSTUK 1: INLEIDING MOLECULEN EN ATOMEN 1 OVERZICHT 1. Zuivere stof, moleculen en atomen 1. Moleculeformules 2. Elementen 3. Atoomtheorie 4. Atoommassa 5. Moleculemassa
Nadere informatie1) Stoffen, moleculen en atomen
Herhaling leerstof klas 3 1) Stoffen, moleculen en atomen Scheikundigen houden zich bezig met stoffen. Betekenissen van stof zijn onder andere: - Het materiaal waar kleding van gemaakt is; - Fijne vuildeeltjes;
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 en 2
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 en 2 Samenvatting door een scholier 918 woorden 13 januari 2005 6,3 193 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal Hoofdstuk 1 1.2: De bouw van een atoom.
Nadere informatieHelium atoom = kern met 2 protonen en 2 neutronen met eromheen draaiend 2 elektronen
Cursus Chemie 1-1 Hoofdstuk 1 : De atoombouw en het Periodiek Systeem 1. SAMENSTELLING VAN HET ATOOM Een atoom bestaat uit: een positief geladen kern, opgebouwd uit protonen en neutronen en (een of meer)
Nadere informatieToets HAVO 4 Chemie Hfdst. 2 Schatkamer aarde
Toets HAVO 4 Chemie Hfdst. 2 Schatkamer aarde Opgave 1 Op het etiket van een pot pindakaas staat als een van de ingrediënten magnesium genoemd. Scheikundig is dit niet juist. Pindakaas bevat geen magnesium
Nadere informatieChemie 4: Atoommodellen
Chemie 4: Atoommodellen Van de oude Grieken tot het kwantummodel Het woord atoom komt va, het Griekse woord atomos dat ondeelbaar betekent. Voor de Griekse geleerde Democritos die leefde in het jaar 400
Nadere informatieZUIVERE STOF één stof, gekenmerkt door welbepaalde fysische constanten zoals kooktemperatuur, massadichtheid,.
PARATE KENNIS CHEMIE 4 e JAAR SCHEMA ZUIVERE STOF één stof, gekenmerkt door welbepaalde fysische constanten zoals kooktemperatuur, massadichtheid,. MENGSEL bestaat uit meerdere zuivere stoffen, de kooktemperatuur,
Nadere informatieBasisscheikunde voor het hbo ISBN e druk Uitgeverij Syntax media
Hoofdstuk 2 Atoombouw bladzijde 1 Opgave 1 Hoeveel protonen, neutronen en elektronen hebben de volgende atomen? 7 3Li 11 5B 16 8O 36 17Cl 27 13Al In het symbool A ZX geldt: n p e 7 3Li 4 3 3 A geeft het
Nadere informatie3 Atoommodellen Waaruit bestaat een atoom? Rangschikking van de elementen Atoommassa, molecuulmassa en molaire massa...
Inhoudsopgave 3 modellen... 27 3.1 Het atoommodel van Dalton, John (1766-1844)...27 3.2 Het atoommodel van Thomson, Joseph John (1856-1940).27 3.3 Het atoommodel van Rutherford, Ernest (1871-1937)..27
Nadere informatieInhoud LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN. De leerlingen kunnen
Inhoud 1. Inleiding... 2 2. Het spectrum van waterstof en het atoommodel van Bohr... 5 3. Het atoommodel van BohrSommerfeld... 8 4. Elektronenconfiguratie... 10 5. Het periodiek systeem... 11 5.1. Historiek...
Nadere informatieAtoombinding structuurformules nader beschouwd (aanvulling 2.4)
Atoombinding structuurformules nader beschouwd (aanvulling 2.4) 1. Atoommodel van Bohr Uitgaande van het atoommodel van Rutherford (kern bestaande uit protonen en neutronen met daaromheen een elektronenwolk)
Nadere informatieDiagnostische toets module 1-2. Udens College h/v. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Diagnostische toets module 1-2 Auteur Udens College h/v Laatst gewijzigd Licentie Webadres 21 September 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/85499 Dit lesmateriaal is
Nadere informatieRelatieve massa. t.o.v. de atoommassaeenheid. m(kg) ,66 10 kg
. Atoombouw. Atoom Sommige Griekse filosofen (Democritus 4 v.c.) waren er al van overtuigd dat alle materie opgebouwd is uit massieve niet meer te delen bollen, de atomen. Dalton (88) kon op wetenschappelijke
Nadere informatieNiet-metalen + metalen. Uit welk soort atomen is een ionbinding opgebouwd? Geef de chemische formule van gedemineraliseerd water.
Uit welk soort atomen is een ionbinding opgebouwd? Niet-metalen + metalen. Geef de chemische formule van gedemineraliseerd water. H2O. Wat is de structuur van een metaalbinding? Metaalrooster. Geef een
Nadere informatieInhoud LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN. De leerlingen kunnen
Inhoud Hoofdstuk1: Atoombouw... 1. Inleiding.... Het spectrum van waterstof en het atoommodel van Bohr... 5 3. Het atoommodel van BohrSommerfeld.... 9 4. Elektronenconfiguratie... 1 5. Het periodiek systeem...
Nadere informatieVoorkennis chemie voor 1 Ba Geografie
Onderstaand overzicht geeft in grote lijnen weer welke kennis er van je verwacht wordt bij aanvang van een studie bachelor Geografie. Klik op een onderdeel om een meer gedetailleerde inhoud te krijgen
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Hoofdstuk 2 stoffen en reacties
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 2 stoffen en reacties Samenvatting door F. 1622 woorden 22 mei 2015 6,1 40 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Nova Paragraaf 1 Gloeien, smelten en verdampen Als je
Nadere informatieBepaling van elementen met inductief gekoppeld plasma massa spectrometrie (ICP-MS)
WAC Bepaling van elementen met inductief gekoppeld plasma massa spectrometrie (ICP-MS) oktober 2010 Pagina 1 van 5 WAC/III/B/011 WAC INHOUD 1 TOEPASSINGSGEBIED... 3 2 AANVULLINGEN BIJ ISO 17294-2:2003...
Nadere informatieBasisvaardigheden Toegepaste Scheikunde voor het HO H. Scholte, G. Zwanenburg, J. Zweers, G. Kruidhof, A. Lucas
SERIE Basisvaardigheden Basisvaardigheden Toegepaste Scheikunde voor het HO H O 2 H. Scholte, G. Zwanenburg, J. Zweers, G. Kruidhof, A. Lucas 2 e druk Basisvaardigheden Toegepaste Scheikunde voor het
Nadere informatieKLASTOETS GRAAD 11. FISIESE WETENSKAPPE: CHEMIE Toets 4: Materie en materiale 1
KLASTOETS GRAAD FISIESE WETENSKAPPE: CHEMIE Toets 4: Materie en materiale PUNTE: 45 TYD: uur INSTRUKSIES EN INLIGTING. Beantwoord AL die vrae. 2. Nieprogrammeerbare sakrekenaars mag gebruik word. 3. Toepaslike
Nadere informatieBULGARIJE. 1. Van afdeling GA ("Afval van metalen en legeringen daarvan in metallische, zich niet verspreidende vorm (1) ") :
bron : Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen PB L 185 van 17/07/99 VERORDENING (EG) Nr. 1547/1999 VAN DE COMMISSIE van 12 juli 1999 tot vaststelling van de controleprocedures, overeenkomstig Verordening
Nadere informatieStoffen en Reacties 2
Stoffen en Reacties 2 Practicum Metalen Naam student 1. Naam student2..... Pagina 2 van 13 Inleiding Reageert metaal met zuurstof? Sinds de mensheid metalen kent worden ze voor allerlei toepassingen gebruikt
Nadere informatie07 MOLECUULFORMULES & CHEMISCHE BINDINGEN PROCESTECHNIEK
PROCESTECHNIEK Wat leer je? het verschil uitleggen tussen symbolenformules en molecuulformules; molecuulformules opstellen aan de hand van tekeningen van moleculen; het aantal en de soort atomen van een
Nadere informatie1. Elementaire chemie en chemisch rekenen
In onderstaande zelftest zijn de vragen gebundeld die als voorbeeldvragen zijn opgenomen in het bijhorend overzicht van de verwachte voorkennis chemie 1. Elementaire chemie en chemisch rekenen 1.1 Grootheden
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 t/m 4
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 t/m 4 Samenvatting door een scholier 2010 woorden 31 maart 2010 5,5 57 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal Scheikunde Hoofdstuk 1: De bouw van stoffen
Nadere informatieUitwerkingen opgaven hoofdstuk 5
Uitwerkingen opgaven hodstuk 5 5.1 Kernreacties Opgave 1 a Zie BINAS tabel 40A. Krypton heeft symbool Kr en atoomnummer 36 krypton 81 = 81 36 Kr 81 0 81 De vergelijking voor de K-vangst is: 36Kr 1e 35X
Nadere informatieNATIONALE CHEMIE OLYMPIADE Voorronde 2, 2002
ATIALE EMIE LYMPIADE Voorronde, 00 pgaven woensdag 17 april Deze voorronde bestaat uit vragen verdeeld over 5 opgaven De maximum score voor dit werk bedraagt 100 punten De voorronde duurt maximaal 3 klokuren
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 + 2
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 + 2 Samenvatting door K. 1077 woorden 22 maart 2016 6,1 9 keer beoordeeld Vak Scheikunde Impact 3 vwo Scheikunde hoofdstuk 1 + 2 Paragraaf 1: Stoffen bijv. Glas en hout,
Nadere informatieModule 2 Chemische berekeningen Antwoorden
2 Meten is weten 1 Nee, want bijvoorbeeld 0,0010 kg is net zo nauwkeurig als 1,0 gram. 2 De minst betrouwbare meting is de volumemeting. Deze variabele bepaald het aantal significante cijfers. 3 IJs: 1,5
Nadere informatieAr(C) = 12,0 u / 1 u = 12,0 Voor berekeningen ronden we de atoommassa s meestal eerst af tot op 1 decimaal. Voorbeelden. H 1,0 u 1,0.
5. Chemisch rekenen 1. Atoommassa De SI-eenheid van massa is het kilogram (kg). De massa-eenheid die we voor atomen gebruiken is u (unit). 1 27 1 u 1,66 10 kg m 6 C-nuclide m(h) = 1,0 u m(o) = 16,0 u m(c)
Nadere informatieVermenigvuldigings-factoren Voor omrekenen, bijv...kilometer naar...meter.)
Schema 1 Veel gebruikte waarden Valversnelling Als je valt, ga je iedere seconde 9,81 m/s sneller. Voor reken-gemak, mag je het afronden tot 10. Lichtsnelheid 300 000 kilometer per seconde. Luchtdruk Gemiddeld
Nadere informatieAtoombouw en Periodiek Systeem; metalen
{ Hoofdstuk 3 y Atoombouw en Periodiek Systeem; metalen Opdracht 1. water: H en O hout: hoofdzakelijk cellulose dus, H en O houtskool: hoofdzakelijk staal: hoofdzakelijk Fe en r PV: polychlooretheen dus,
Nadere informatieUmicore s business approach
Batterij Recyclage bij Umicore Materiaal van hernieuwbare energiebronnen, 1 april 2014 Umicore s business approach 2 We transformeren metalen in hoogtechnologische materialen. We gebruiken onze knowhow
Nadere informatieINTRODUCTIECURSUS BOUWCHEMIE HOOFDSTUK 2: ATOOMBOUW EN CHEMISCHE BINDING
INTRODUCTIECURSUS BOUWCHEMIE HOOFDSTUK 2: ATOOMBOUW EN CHEMISCHE BINDING OVERZICHT 1. Elementaire deeltjes 2. Elektronen in schillen 3. Ionbinding ionverbindingen 4. De covalente binding 5. Polaire covalente
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Hfst. 6 Chemie en schoonmaken
Samenvatting Scheikunde Hfst. 6 Chemie en sch Samenvatting door een scholier 2120 woorden 23 november 2010 4,5 9 keer beoordeeld Vak Scheikunde Natuurkunde hoofdstuk 6: Chemie en sch 6.1 Elementen Indelen
Nadere informatieHoofdstuk 5 Atoommodellen
Hoofdstuk 5 Atoommodellen 5.1 Natuurwetenschappelijk denken en modeldenken Het is niet altijd eenvoudig om je een voorstelling te maken van dingen die je niet kan zien. Een wetenschapper werkt dan met
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 + 2
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 + 2 Samenvatting door A. 4666 woorden 27 oktober 2014 6,3 6 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal 1-2 Zuivere stof -Een soort moleculen -Element: een
Nadere informatieCHEMIELEERKRACHT VAN HET JAAR. Onderwerp: het periodiek systeem. Liesbeth Van Goethem
CHEMIELEERKRACHT VAN HET JAAR Onderwerp: het periodiek systeem Liesbeth Van Goethem liesbeth.vangoethem@gmail.com Inhoud 1. Algemene gegevens... 2 2. Leerplandoelstellingen... 3 3. Beginsituatie... 3 4.
Nadere informatieSCHEIKUNDE GYMNASIUM
SCHEIKUNDE 4 VWO GYMNASIUM THEORIE HOOFDSTUK 1 ZUUR-BASE scheikunde 4 VWO GYMNASIUM Auteurs Ilse Landa Joris Schouten Toon de Valk Bas Zoon Eindredactie Aonne Kerkstra Practicumbegeleiding Peter Verweij
Nadere informatieEXAMEN MIDDELBAAR ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN Dit examen bestaat uit twintig vragen
MAVO -C I EXAMEN MIDDELBAAR ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN 1985 MAVO -C Vrijdag 10 mei, 9.00-11.00 uur SCHEIKUNDE- meerkeuzevragen Dit examen bestaat uit twintig vragen Bij het examen scheikunde wordt
Nadere informatieOpgave 1. n = m / M. e 500 mg soda (Na 2CO 3) = 0,00472 mol. Opgave 2. m = n x M
Hoofdstuk 8 Rekenen met de mol bladzijde 1 Opgave 1 n = m / M a 64,0 g zuurstofgas (O 2) = 2,00 mol (want n = 64,0 / 32,0) enz b 10,0 g butaan (C 4H 10) = 0,172 mol c 1,00 g suiker (C 12H 22O 11) = 0,00292
Nadere informatieVoorbereiding toelatingsexamen arts/tandarts. Chemie: Atoomstructuur en periodiek systeem 6/16/2015. dr. Brenda Casteleyn
Voorbereiding toelatingsexamen arts/tandarts Chemie: Atoomstructuur en periodiek systeem 6/16/2015 dr. Brenda Casteleyn Met dank aan: Atheneum van Veurne (http://www.natuurdigitaal.be/geneeskunde/fysica/wiskunde/wiskunde.htm),
Nadere informatieBasisvaardigheden Toegepaste Scheikunde voor het HO
Basisvaardigheden Toegepaste Scheikunde voor het HO Basisvaardigheden Toegepaste Basisvaardigheden wiskunde voor het HTO Scheikunde voor het HO Harm Scholte Björn Besselink Gerlof Kruidhof Gooitzen Zwanenburg
Nadere informatieBepaling van elementen met inductief gekoppeld plasma - massaspectrometrie (ICP-MS)
Compendium voor de monsterneming, meting en analyse van water Bepaling van elementen met inductief gekoppeld plasma - massaspectrometrie () Versie november 2016 WAC/III/B/011 1 TOEPASSINGSGEBIED Deze procedure
Nadere informatieTHEORIE UIT EXPERIMENTEN TABELLEN (macro) 12(micro) SCHEIKUNDE HAVO/VWO
THEORIE UIT EXPERIMENTEN TABELLEN 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12(macro) 12(micro) SCHEIKUNDE HAVO/VWO TABEL 1 DICHTHEID (bij 25 C) gram per cm 3 = g cm -3 aardgas 0,00076 alcohol 0,8 aluminium 2,7 broom 3,1
Nadere informatiewoensdag 14 december 2011 16:06:43 Midden-Europese standaardtijd
INLEIDING Geef de reactievergelijking van de ontleding van aluminiumoxide. 2 Al 2 O 3 4 Al + 3 O 2 Massaverhouding tussen Al en O 2 1,00 : 0,889 Hoeveel ton Al 2 O 3 is er nodig om 1,50 ton O 2 te produceren?
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Samenvatting hoofdstuk 2, Nova Scheikunde klas 3
Samenvatting Scheikunde Samenvatting hoofdstuk 2, Nova Scheikunde klas 3 Samenvatting door een scholier 1298 woorden 14 januari 2019 0 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Nova Paragraaf 1 Ontledingsreactie:
Nadere informatieDeel 1. Basiskennis wiskunde met oplossingen
IJkingstoets Basiskennis wiskunde juni Deel. Basiskennis wiskunde met oplossingen Vraag Een reservoir bevat x liter water. Men verbruikt % van dat water waarna men liter water toevoegt aan het reservoir.
Nadere informatieAtoom theorie. Inleiding
Atoom theorie Inleiding Democritus Democritus van Abdera (ca. 460 v. Chr.-380/370 v. Chr.) was een Grieks geleerde, filosoof astronoom en reiziger. Materie bestaat uit zeer kleine ondeelbare eenheden (a-tomos
Nadere informatieSPELLEN:
SPELLEN:http://chemieleerkracht.be/experimenten/3%20Periodiek%20systeem/3.2.%20Did%2 0materiaal/spellen/Het%20periodiek%20systeemspel84.pdf Materiaal: - Rad - Opdrachtenblad - Tipkaartjes - Letterkaartjes
Nadere informatieHOOFDSTUK 11. Kwantitatieve aspecten van reacties
HOOFDSTUK 11. Kwantitatieve aspecten van reacties Nadat je dit hoofdstuk verwerkt heb, kun je de volgende vragen beantwoorden: - Wat is de massa van een molecule H 2 SO 4? Van een Fe 2+ -ion? - Hoeveel
Nadere informatieAlgemene Scheikunde. Academiejaar
1 Algemene Scheikunde Academiejaar 2013-2014 2 Deel 1 Bouw van de materie 3 I. Inleidende begrippen Scheikunde bestudeert materie eigenschappen van materie veranderingen van materie energieveranderingen
Nadere informatie3. Welke van onderstaande formules geeft een zout aan? A. Al 2O 3 B. P 2O 3 C. C 2H 6 D. NH 3
Toelatingsexamens en Ondersteunend Onderwijs VOORBLAD EXAMENOPGAVEN Toetsdatum: n.v.t. Vak: Scheikunde voorbeeldexamen 2015 Tijdsduur: 2 uur en 30 minuten De volgende hulpmiddelen zijn toegestaan bij het
Nadere informatieCursus Chemie 5-1. Hoofdstuk 5: KWANTITATIEVE ASPECTEN VAN CHEMISCHE REACTIES 1. BELANGRIJKE BEGRIPPEN. 1.1. Relatieve Atoommassa (A r)
Cursus Chemie 5-1 Hoofdstuk 5: KWANTITATIEVE ASPECTEN VAN CHEMISCHE REACTIES 1. BELANGRIJKE BEGRIPPEN 1.1. Relatieve Atoommassa (A r) A r = een onbenoemd getal dat de verhouding weergeeft van de atoommassa
Nadere informatie6.1 Ioniserende straling; eigenschappen en detectie
Uitwerkingen opgaven hoofdstuk 6 6.1 Ioniserende straling; eigenschappen en detectie Opgave 1 a Zie figuur 6.1. Figuur 6.1 Als je met het vliegtuig gaat, ontvang je de meeste straling, omdat je je op een
Nadere informatieExtra oefenopgaven. Inleiding Scheikunde voor anesthesiemedewerkers en operatie-assistenten assistenten i.o. voorjaar 2008
Extra oefenopgaven Inleiding Scheikunde voor anesthesiemedewerkers en operatie-assistenten assistenten i.o. voorjaar 2008 1. Geef van de volgende stoffen de chemische formule; geef ook aan tot welke categorie
Nadere informatieX-MET8000-serie. Sorteer schrootmetaal nauwkeurig en snel en maximaliseer de winst
SCHROOT Sorteer schrootmetaal nauwkeurig en snel en maximaliseer de winst ETALEN Maximaliseer de doorvoer bij het sorteren en verbeter de winstgevendheid Het recyclen van metalen is een multimiljardenindustrie
Nadere informatieUitwerkingen. T2: Verbranden en Ontleden, De snelheid van een reactie en Verbindingen en elementen
Uitwerkingen T2: Verbranden en Ontleden, De snelheid van een reactie en Verbindingen en elementen 2008 Voorbeeld toets dinsdag 29 februari 60 minuten NASK 2, 2(3) VMBO-TGK, DEEL B. H5: VERBRANDEN EN ONTLEDEN
Nadere informatiePeriodiek Systeem en Nuttige gegevens zie achteraan in deze bundel.
Periodiek Systeem en Nuttige gegevens zie achteraan in deze bundel. 1 In welke omzetting ondergaat stikstof een oxidatie? A N 2 2 NH 3 B N 2 O 4 2 NO 2 C - 2 NO 3 N 2 O 5 D - NO 2 - NO 3 2 Begin negentiende
Nadere informatieEXAMEN MIDDELBAAR ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN Dit examen bestaat voor iedere kandidaat uit 5 OPGAVEN
MAVO-4 II EXAMEN MIDDELBAAR ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN 1974 MAVO-4 Dinsdag 11 juni, 9.00 11.00 NATUUR-EN SCHEIKUNDE II (Scheikunde) OPEN VRAGEN Dit examen bestaat voor iedere kandidaat uit 5 OPGAVEN
Nadere informatieHoofdstuk 6: Moleculen en Atomen 6.1) (1) Moleculen ( ( 6.1) Atomen ( ( 6.2) Rekenen aan reacties ( ( 6.3) Molecuulformules ( (
oofdstuk 6: Moleculen en Atomen Onderwerpen: Moleculen ( ( 6.1) Atomen ( ( 6.2) Rekenen aan reacties ( ( 6.3) 6.4) Reactievergelijkingen ( ( 6.5) Moleculen ( ( 6.1) (1) Uitleggen hoe is afgeleid dat moleculen
Nadere informatieOpgave 4 Het atoomnummer is het aantal protonen in de kern. Het massagetal is het aantal protonen plus het aantal neutronen in de kern.
Uitwerkingen 1 protonen en neutronen Opgave negatief positief neutraal positief neutraal Een atoom bevat twee soorten geladen deeltjes namelijk protonen en elektronen. Elk elektron is evenveel negatief
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Hoofdstuk 2: De aarde, onze hofleverancier
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 2: De aarde, onze hofleverancier Samenvatting door D. 1265 woorden 3 november 2014 6,1 12 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal 2.1 De aarde Opbouw aarde
Nadere informatieIn het dagelijks leven - Mooi om te weten
In het dagelijks leven - Mooi om te weten Zoek het eens op. Je kan hiertoe gebruiken: www.periodictableonline.org of CD-rom Een elementaire wereld (EOS- mei 2002). 1 Rangschikking volgens % voorkomen in
Nadere informatie1. Elementaire chemie en chemisch rekenen
In onderstaande zelftest zijn de vragen gebundeld die als voorbeeldvragen zijn opgenomen in het bijhorend overzicht van de verwachte voorkennis chemie. 1. Elementaire chemie en chemisch rekenen 1.1 Grootheden
Nadere informatieHoofdstuk 4 Kwantitatieve aspecten
Hoofdstuk 4 Kwantitatieve aspecten 4.1 Deeltjesmassa 4.1.1 Atoommassa De SI-eenheid van massa is het kilogram (kg). De massa van een H-atoom is gelijk aan 1,66 10 27 kg. m(h) = 0,000 000 000 000 000 000
Nadere informatieSamenvatting Pulsar Chemie (Scheikunde): boek 1
Samenvatting Pulsar Chemie (Scheikunde): boek 1 Hoofdstuk 1: Zouten 1: Atoombouw Reactie: hergroepering van atomen van het beginmolecuul naar het eindmolecuul Elektron: negatief geladen deeltje, onderdeel
Nadere informatieS S. Errata Nova scheikunde uitwerkingen leerjaar 4 havo 140,71. Met dank aan Mariëlle Marsman, Mill-Hill College, Goirle. Hoofdstuk 1 Atoombouw
Errata Nova scheikunde uitwerkingen leerjaar 4 havo Met dank aan Mariëlle Marsman, Mill-Hill College, Goirle Hoofdstuk 1 Atoombouw Theorie 19 b 78,99 23,98504 10,00 24,98584 11,01 25,98259 24, 31 100 20
Nadere informatie