Rapportage Quick Scan

Transcriptie

1 Rapportage Quick Scan Project : CO2 reductie gebouwen binnen de gemeente Heusden Projectnummer : / Datum : Opsteller : P. Driessen

2 INHOUDSOPGAVE 1 Inleiding... 3 Energy Engineering Solutions (ees)... 3 Aanleiding tot de energiescan... 3 Structuur van dit document Scope van het onderzoek... 4 Doel van de energiescan... 4 Locaties Aanpak... 5 Inleiding... 5 Energie uit aardgas... 5 Elektrische energie... 5 De Trias Energetica... 6 Invalshoeken energiebesparing en reductie Co2 emmissie... 7 Reduceren van warmte- en/of koudevraag... 7 Bouwkundig... 7 Installatietechnisch... 7 Duurzame bronnen... 8 Duurzame Warmte... 8 Duurzame Koude... 8 Duurzame elektriciteit... 8 Warmtepompen... 8 WKO Gemeentehuis Vlijmen Installatie Bevindingen Uitwerking Resultaat Gemeentewerf te Drunen Installatie Bevindingen Uitwerking Resultaat Gemeentehuis Drunen Installatie Bevindingen EES-HEUS of 32

3 Uitwerking Resultaat Zwembad Die Heygrave te Vlijmen Installatie Bevindingen Uitwerking Resultaat Sporthal Die Heygrave te Vlijmen Sporthallen Algemeen Installatie Bevindingen Uitwerking Resultaat Sporthal de Brug Installatie Bevindingen Resultaat Sporthal de Vennen Installatie Bevindingen Resultaat Sporthal de Kubus Installatie Bevindingen Resultaat Bezoekerscentrum HBT te Heusden Installatie Bevindingen Uitwerking Resultaat Eindconclusie Bijlage 1 Maatregelen per gebouw EES-HEUS of 32

4 1 Inleiding Energy Engineering Solutions (ees) ees Holland B.V., gevestigd in Oosterhout, is een onafhankelijk adviesbureau dat zich heeft gespecialiseerd in Design, Build, Operate and Maintain van energie efficiënte oplossingen. Aanleiding tot de energiescan De uitgevoerde Quick Scan omvat een onderzoek naar vermindering van CO2 emissie en energiebesparing van enkele gebouwen van de Gemeente Heusden. Energiek Heusden heeft ees Holland B.V benaderd voor het uitvoeren van de Quick Scan. Structuur van dit document In hoofdstuk 2 worden de kaders van de Quick scan besproken waarna in Hoofdstuk 3 een uitleg wordt gegeven van de aanpak, alsook de criteria waarvan wordt uitgegaan en de beproefde technieken waarmee wordt vergeleken. Vanaf Hoofdstuk 4 worden de bevindingen per gebouw beschreven. In Hoofdstuk 13 ten slotte de eindconclusie van de Quickscan. EES-HEUS of 32

5 2 Scope van het onderzoek Doel van de energiescan Het doel van deze Quick Scan is het uitbrengen van een advies dat oplossingen biedt voor het significant terugdringen van de CO2 emissie van enkele gebouwen van de Gemeenten Vlijmen, Heusden en Drunen en het bieden van oplossingsrichtingen voor het besparen van energie op deze locaties. Locaties - Gemeentehuis Vlijmen - Gemeentewerf te Drunen - Gemeentehuis Drunen - Zwembad Die Heygrave te Vlijmen - Sporthal Die Heygrave te Vlijmen - Sporthal de Brug - Sporthal de Vennen - Sporthal de Kubus - Bezoekerscentrum HBT te Heusden EES-HEUS of 32

6 3 Aanpak Inleiding Tijdens de 1 e inventarisatie is ees Holland B.V. bijgestaan door de heer Beaart van gemeente Vlijmen om te assisteren tijdens onze bezoeken aan de betreffende gebouwen. Om een duidelijk beeld te verkrijgen met betrekking tot het energie verbruik en de uitstoot CO₂ is het belangrijk om eerst te definiëren hoe CO₂ emissie samenhangt met het energieverbruik. Alle gebouwen van de gemeente verbruiken twee soorten energie: - Energie uit aardgas - Elektrische energie Energie uit aardgas Aardgas is een fossiele brandstof, waarmee bij verbranding warmte wordt geproduceerd. Het aardgas wordt bij ieder gebouw van de gemeente aangeleverd via een gasleidingnet. Het verbruik en het gebruik van aardgas zou ons inziens verminderd moeten worden zo niet vermeden moeten worden om twee redenen: - Aardgas levering is eindig - Grote CO₂ uitstoot Als het verminderen van de uitstoot CO₂ prioriteit heeft boven energie besparen dan bereikt men dit door het gebruik van aardgas zoveel mogelijk te vermijden of te verminderen. Dit doel haalt men niet door een gasgestookt toestel te vervangen door een nieuw gasgestookt toestel met een beter rendement. Elektrische energie Elektrische energie wordt centraal in energiecentrales van bijvoorbeeld Essent of Nuon geproduceerd en getransporteerd via het hoogspanningsnet. Als men gebruik maakt van elektrische energie en men wil de CO₂ emissie drastisch verminderen dan zal de opwekking van elektriciteit decentraal en duurzaam plaats moeten vinden, bijvoorbeeld door het toepassen van: - Wind molens - Biomassa ketels - PV cellen (photovoltaire cellen, zonnepanelen) EES-HEUS of 32

7 Als er geen gebruik gemaakt wordt van duurzame oplossingen dan moet men rekening houden met het rendement van een conventionele elektriciteitscentrale van 40 %. Dit betekent dat om 1 kwh elektriciteit op te wekken er 1/ 0,4 = 2,5 kwh gas verbrand moet worden. Tot slot is het goed om de verschillende eenheden, relevant als het gaat voor energiebesparende maatregelen, op een rij te zetten: Voor het centraal opwekken van 1 kwh elektriciteit, moet 2,5 kwh gas verbrand worden. Bij het verbranden van 1 m 3 komt 9,75 kwh warmte vrij. Bij het verbranden van 1 m³ gas, wordt 1,8 kg CO₂ geproduceerd. De Trias Energetica Voor de oplossingsrichtingen wordt de Trias Energetica gehanteerd. De Trias Energetica is een strategie om energiebesparende maatregelen te nemen. Deze strategie werd in 1996 door de Nederlandse Onderneming voor Energie en Milieu (Novem, één van de voorlopers van Agentschap NL) geïntroduceerd onder de naam Trias Energica. Later werd de Trias Energetica uitgewerkt door de TU Delft. Fig. 1 : Trias Energetica De strategie bestaat uit de volgende drie stappen: 1. Beperk de energievraag 2. Gebruik duurzame energiebronnen 3. Gebruik fossiele energiebronnen zo efficiënt mogelijk EES-HEUS of 32

8 Invalshoeken energiebesparing en reductie Co2 emmissie Als we de Trias Energetica volgen en kijkend naar de gebouwen van de gemeente Heusden dan kunnen er oplossingen toegepast worden die de volgende doelen nastreven: - Reduceren warmtevraag - Reduceren koudevraag - Verbeteren van het opwek rendement. - Verbeteren van de regeling en controle van de installaties Voor elke oplossing geldt uiteraard dat deze praktisch te realiseren moeten zijn. Niet elke oplossingsrichting is per definitie geschikt voor elke locatie. In de resultaten per gebouw is de totale besparing van energie en/of reductie van CO2 uitstoot te vinden, bij het nemen van het gehele genoemde pakket aan maatregelen. Reduceren van warmte- en/of koudevraag Het reduceren van de warmte- en of koudevraag kan zowel op bouwkundig vlak als op het installatie technische vlak worden gerealiseerd. Bouwkundig Het verminderen van de warmte- en koudevraag door het nemen van bouwkundige maatregelen kan door: Het beter isoleren van het dak; Het beplakken van isolerende folie op ramen aan de binnenzijde. Muurisolatie Isolerende kozijnen (zie inleiding) Installatietechnisch Het verminderen van de warmte- en koudevraag door het nemen van installatietechnische maatregelen kan door: Leidingisolatie Optimalisatie GebouwBeheerSysteem (GBS) Vervanging verouderde installaties (met hoger rendement) EES-HEUS of 32

9 Duurzame bronnen We onderscheiden duurzame toepassingen voor het opwekken van warmte, koude en elektriciteit. De warmtepomp toepassingen zullen vanaf 3.8 worden uitgelegd. Duurzame Warmte Voor het duurzaam opwekken van warmte kunnen de volgende toepassingen worden gebruikt: Warmtepompen (water/water en water/lucht) Zonnecollectoren Biomassa/Pellet ketels Biogas WKK Duurzame Koude Voor het duurzaam opwekken van warmte kunnen de volgende toepassingen worden gebruikt: - Warmtepompen - WKO ( warmte en koudeopslag / open en gesloten systemen) - Absorptie koeling op basis van restwarmte Duurzame elektriciteit Voor het duurzaam opwekken van warmte kunnen de volgende toepassingen worden gebruikt: Inkoop groene stroom nutsbedrijf met verklaring; PV cellen; Bio WKK. Warmtepompen Een warmtepomp verwarmt laagwaardige warmte uit de bodem (water) of de lucht naar bruikbare warmte met een temperatuur van 40 à 50 C. Warmtepompen kunnen in principe onderverdeeld worden in lucht /water warmtepompen en water/water warmtepompen. Eerstgenoemde verwarmt laagwaardige warmte uit lucht en het tweede type verwarmt laagwaardige warmte uit water (bodem). EES-HEUS of 32

10 Fig. 2 Principe van een warmtepomp Een belangrijk aspect bij warmtepompen is de zogenaamde Coëfficiënt Of Performance, oftewel COP. Dit getal geeft de verhouding weer tussen het energieverbruik van de compressor en de nuttige hoeveelheid koude in de verdamper (bij een koelmachine) of nuttige hoeveelheid warmte in de condensor (bij een warmtepomp). Hoe hoger de COP, hoe efficiënter de installatie. Dit betekent dat een warmtepomp met een COP van 4, 1 kwh elektriciteit gebruikt om 3 a 3,5 kw aan warmte te kunnen leveren. Bij een koelmachine betekent een COP van 4 juist dat er maximaal 4 kw warmte in de verdamper kan worden opgenomen. Als er geen koeling gevraagd wordt, dus alleen als er warmtevraag is dan is een lucht/ water warmtepomp duurzaam. Als een lucht/water warmtepomp in de zomer actief gaat koelen dan is deze warmtepomp namelijk gelijk aan een traditionele koelmachine die op stroom werkt en is dan niet echt energie zuinig. WKO Als er naast warmte ook koeling gevraagd wordt dan is een water/water warmtepomp echt duurzaam omdat men dan in de zomer passief gaat koelen met een grondwatersysteem dat weinig elektra vraagt in verhouding met een koelmachine. Dit systeem is dan energie zuinig en vermindert de CO₂ uitstoot. Fig. 3: Gebruik maken van energie uit de bodem EES-HEUS of 32

11 4 Gemeentehuis Vlijmen Installatie Warmtevragers: - Warmteplafonds ( laag temperatuur ) - Radiatoren ( hoog temperatuur ) - Luchtbehandelingskasten ( Hoog temperatuur ) - Warmtapwater lokaal ( hoog temperatuur ) Koude vragers: - Koelplafonds ( hoog temperatuur koeling ) - Luchtbehandelingskasten( laag temperatuur ) - Serverruimte ( hoog temperatuur) apart systeem - Diverse ruimtes kelder ( aparte systemen ) Warmteproducenten: 2 HR ketels fabr. Remeha Vermogen: 179 kw elk. Totaal vermogen 358 kw Koude producenten: Trane koelmachine CGA 700 Koelvermogen 182 kw Splitsystemen kelder 12 kw Op basis van de opgestelde vermogens hebben wij een prognose gemaakt van de belastingduur kromme voor verwarmen en koelen. Resultaat: 1200 vollast uren verwarmen 800 vollasturen koelen Bevindingen De huidige energievoorziening van het gemeentehuis is op dit moment niet duurzaam en daar ligt een groot besparingspotentieel. In de navolgende paragraaf zetten we alle opties uiteen zodat een goed beeld kan worden gevormd. EES-HEUS of 32

12 Daarnaast heeft ees inzage gekregen in een thermografisch onderzoek uit 2013, waarin wordt geconcludeerd dat er relatief veel warmte verloren gaat bij de kozijnen en de aansluiting op de gevel. Om hier een gekwantificeerd oordeel over te vellen (hetgeen het rapport uit 2013 niet biedt), zal er een uitgebreide berekening nodig zijn. Evident is, dat het afdichten van gaten en kieren in gevels altijd een gunstige uitwerking heeft op de warmtevraag van een gebouw. Uitwerking Het gemeentehuis Vlijmen maakt gebruik van gas en elektra om warmte en koude te leveren en gas voor lucht bevochtiging. Voor het gemeentehuis te Vlijmen komen de volgende opties die praktisch uitvoerbaar zijn in beeld: - Warmtepomp - Raamfolie - Pelletketel - PV cellen - WKO ( open of gesloten ) - Het plaatsen van LED verlichting - Dakisolatie, reeds in gang gezet door Gemeente Heusden - PV cellen, reeds in gang gezet door Gemeente Heusden Op basis van een bivalente installatie vorm met een leidende warmtepomp kan de volgende opzet gemaakt worden: Warmtepomp met een verdampervermogen van 200 kw Thermisch wordt dit 266 kw. (COP = 4) Deze warmtepomp heeft ca bedrijfsuren. Energie verwarmen door warmtepomp 1200 x 266 = kwh elektra kwh. De totaal benodigde energie voor verwarmen in de huidige situatie bedraagt 358 x 1200 = kwh. De warmtepomp levert kwh, dus de pieklastketel zal zeker kwh leveren. Vanwege de aard van het gebouw kan er sprake zijn van een hoge interne warmtelast. Hiermee wordt bedoeld dat er in het gebouw veel mensen werken of er bijvoorbeeld veel apparatuur aanwezig is die warmte afgeeft. Door deze hoge interne warmtelast zal het werkelijke warmteverbruik lager liggen dan de eerder genoemde kwh en maakt deze locatie erg geschikt voor WKO. EES-HEUS of 32

13 De pieklast ketel zal onder de extreme condities het totale vermogen moeten kunnen leveren omdat de retour temperatuur voor de warmtepomp te hoog blijft om in bedrijf te blijven. Om CO₂ uitstoot drastisch te reduceren adviseren wij een pellet ketel opstelling van hetzelfde vermogen te plaatsen van wat er nu staat. Het wordt dan een gasloze installatie. Passieve koeling middels een Open Bron systeem is echt duurzaam. Om een koelvermogen van 200 kw te leveren hebben we een bron nodig van ca. 21 m³/h. Een open bron systeem verbruikt heel weinig elektrische energie, vandaar dat dit systeem bij voorkeur gepromoot wordt door onze overheid en het RVO. De mogelijkheid bestaat om dergelijke systemen bij een externe investeerder en beheerder onder te brengen, zodat de gebruiker te allen tijde voorzien is van een goed werkend systeem. Energie verbruiken en CO₂ uitstoot. De CO₂ uitstoot van een Pelletketel combinatie kan op nul gesteld worden en is derhalve zeer duurzaam. Aandachtpunt hierbij is het transport van pellets. Verticaal tot 3 m. Daar de pellet ketel als pieklast functioneert is het pellet verbruik gebaseerd op een beperkt aantal vollast uren. Fig. 4 Pellet ketels Een passieve koeling middels een bron systeem vraagt 5333 kwh per jaar. Volgens informatie van dhr. Beaart zal het dak opnieuw worden geïsoleerd. EES-HEUS of 32

14 De warmtevraag en koude vraag zullen hierdoor afnemen t.o.v. de huidige situatie. Ook hier ontstaat een reductie van uitstoot CO₂: De besparing door isolatie in m³ gas per jaar kan als volgt berekend worden: (Verschil in k-waarde x oppervlakte x graaduren)/(1000 x verbrandingswaarde x rendement opwekker): 2,8 x 200 x /1000 x 9,75 x 0,85 = 4730 m³ gas per 200 m² dak/jaar of 8514 kg CO₂/a /200 m² Zowel isolatie van het dak als het plaatsen van PV panelen is al in gang gezet door het plan van aanpak van de Gemeente Heusden. Door het duurzaam opwekken van electricteit kan het verbruik van de warmtepomp worden gecompenseerd en zal de reductie van CO2 nog verder dalen. Belangrijk aandachtspunt voor al deze maatregelen is dat de binnen installatie op een aantal punten aanpassing behoeft Daarnaast zal het gebouwbeheersysteem moet aangepast worden zodat installaties niet onnodig werken en goed werken met de duurzame installatie. Een WKO systeem vraagt ca. 6 maanden tijd voor vergunning enz. Als voor de warmtepomp die op het dak komt te staan een type gekozen wordt die zowel op lucht als op een bron kan werken dan is er alle tijd om het bron systeem in een later stadium uit te werken. De configuratie zonder WKO is tevens als optie in het resultaat weergegeven om het effect op de investering alsook op de besparing weer te geven. Resultaat Het nemen van de besproken maatregelen inclusief een WKO installatie(excl. dakisolatie en PV cellen) levert de volgende resultaten op: Gemeentehuis Vlijmen (WKO) WKO Biomassa ketel Warmtepomp Installatieaanpassingen Regelinstallatie Installatiekosten Totaal EES-HEUS of 32

15 De configuratie met een lucht/water warmte-pomp (ipv WKO) levert de volgende resultaten op: Gemeentehuis Vlijmen Lucht/water Warmtepomp Biomassa ketel Installatieaanpassingen Regelinstallatie Installatiekosten Totaal EES-HEUS of 32

16 5 Gemeentewerf te Drunen Installatie Het complex bestaat uit een kantoorgedeelte en een werkplaats gedeelte. Het kantoorgedeelte is duurzaam opgezet: Vloerverwarming en vloer koeling. Warmtepomp ( Techneco systeem 17,3 kw thermisch ) met gesloten bodemwisselaars Gebalanceerde ventilatie systeem met warmte terug winning (Exhausto). Groen dak Werkplaatsgedeelte: 3x Viessman HR ketels ( 2x 70 kw en 1x 60 kw) De Gemeente Heusden heeft voor dit gedeelte een plan van aanpak opgesteld voor het isoleren van het dak en het plaatsen van PV panelen. Deze beide maatregelen zullen hier dan ook verder buiten beschouwing worden gelaten. Bevindingen De mogelijkheden op besparing in het kantoorgedeelte zijn vanwege de duurzame opzet beperkt. Het toepassen van pompen met frequentieregeling zou nog enige besparing opleveren, maar dit dient marginaal genoemd te worden. Het werkplaats gedeelte is slecht geïsoleerd waardoor er veel warmte verloren gaat. Door de slechte isolatie staan de stooklijnen van de ketels hoog ingesteld waardoor het rendement van de ketels daalt en het gasverbruik toeneemt. De stooklijn en het gasverbruik van de ketels worden bepaald door hoogst vragende groep en dat is hier de werkplaats en niet het kantoor. EES-HEUS of 32

17 Uitwerking Het verhogen van het opwek rendement kan gerealiseerd worden door het toepassen van de navolgende maatregel: De elektrisch bedienbare deuren hebben een lage isolatie waarde en vertonen veel kieren en naden terwijl de installatie maar doorstookt. Met een thermografische camera zou dit (onder de juiste omstandigheden) kunnen worden geanalyseerd. Daarnaast openen en sluiten deze deuren langzaam hetgeen nog extra energieverlies met zich meebrengt. Hoewel dit verlies zich moeilijk laat kwantificeren, verdient het de aanbeveling de aansturing van de deuren te optimaliseren, zodat open- en sluittijden worden verkort) Installatie maatregelen: Verbeteren van de regeling van verlichting, ventilatie en verwarming. ( alle verlichting en ventilatie werken continu ). Als de stooklijnen goed ingesteld zijn hebben de ketels bij een retourtemperatuur die lager is dan 55 C een rendement van 95 %. Alleen een warmtepomp overtreft dit rendement met een waarde van 120 % bij een COP van 4. Toevoegen van zonnecollectoren op het dak ten behoeve van de bereiding warmtapwater. Het zonnecollectorsysteem bespaart ca 60 % van de energie benodigd voor warmtapwaterbereiding. Daarnaast kan het zonnecollectorsysteem ook warmte leveren voor de verwarming. Er dient gekeken te worden hoeveel vierkante meter er nog beschikbaar is na het plaatsen van de eerdergenoemde PV panelen. De uiteindelijke reductie van CO₂ uitstoot is afhankelijk van de omvang van de installatie. Toevoegen van een lucht/water warmtepomp met buffervat zal een besparing opleveren van de uitstoot van CO₂. Op basis van een warmtepomp vermogen van 20 kw en 2000 vollast uren zal de energie productie kWh bedragen en daarbij het extra electra verbruik kwh bedragen. De vermindering CO₂ uitstoot wordt dan 1724 kg/a. Fig. 5: Lucht/water warmtepomp voor buitenopstelling EES-HEUS of 32

18 Resultaat Het nemen van de besproken maatregelen levert de volgende resultaten op. De zonnecollector is hier uitgelaten vanwege het ontbreken van het beschikbare aantal vierkante meters. Gemeentewerf te Drunen Warmtepomp installatie Isolatie deuren 3000 Regelinstallatie 2500 Installatiekosten 2750 Totaal EES-HEUS of 32

19 6 Gemeentehuis Drunen Installatie Het gemeentehuis Drunen maakt gebruik van gas en elektra om warmte en koude te leveren en gas voor lucht bevochtiging. Het pand heeft de volgende warmtevragers: Radiatoren ( hoog temperatuur ) Luchtbehandelingskasten ( Hoog temperatuur ) Warmtapwater lokaal ( hoog temperatuur ) Het pand heeft de volgende koude vragers: Luchtbehandelingskasten( laag temperatuur ) Voor het opwekken van warmte en koude: 2 x HR ketels fabr. Remeha totaal 358 kw Trane koelmachine CGA kw Bevindingen Op basis van de opgestelde vermogens hebben wij een prognose gemaakt van de belastingduur voor verwarmen en koelen; 1200 vollast uren verwarmen 800 vollasturen koelen De bestaande ketels, komen op basis van hun rendement en leeftijd, in aanmerking voor vervanging. De opwek installatie zal hierdoor duurzamer worden waardoor energie en CO₂ emissie vermindert. Uitwerking Ook in deze situatie kan met een biomassa ketel als pieklastketel veel primaire energie en CO₂ uitstoot bespaart worden. Doordat de biomassa ketel niet als leidend fungeert in het verwarmingsproces is het pellet verbruik minimaal en dus ook de opslag en transport evenzo. De plaatsing van de biomassa ketel met transport is een uitdaging qua opstelling. De pellet ketels kunnen op de plaats waar nu de bestaande ketels staan geplaatst EES-HEUS of 32

20 worden. De locatie van pellet opslag en transport zal nader onderzocht moeten worden. Wij adviseren de volgende configuratie: Lucht water warmtepomp van ca 180 kw waarbij de warmtepomp op de techniekzolder wordt geplaatst en de verdamper /condensor buiten. ( i.v.m. geluidsniveau) De warmtepomp heeft 2 buffers: een warmte en een koude buffer opgesteld op de zolder. Fig. 6: Warmtepomp in split opstelling Aangezien het Gemeentehuis Drunen nauwelijks eigen terrein heeft buiten het gebouw om, is een WKO oplossing praktisch niet realiseerbaar en is daarom ook niet als optie in deze scan nader uitgewerkt. De warmtepomp zal in de zomer dan ook actief koelen en derhalve werken als een koelmachine. De elektriciteit zal duurzaam opgewekt moeten worden. EES-HEUS of 32

21 Resultaat Het nemen van de besproken maatregelen levert de volgende resultaten op: Energiebesparing op gas bedraagt m3 Vermindering uitstoot CO₂ kg per jaar Gemeentehuis Drunen lucht/water warmtepomp biomassa ketel installatie aanpassingen regelinstallatie isolatie dak Installatiekosten Totaal EES-HEUS of 32

22 7 Zwembad Die Heygrave te Vlijmen Installatie Zwembad de Heygrave heeft de volgende warmtevragers: - Drie baden met wisselaars ( hoog temperatuur ) - Luchtbehandelingskast met warmtepomp ( hoog temperatuur ) - Warmtapwater ( hoog temperatuur ) 200 kw Voor het opwekken van warmte en koude: 1 Remeha HR ketel type P500, 831 kw Warmtepomp in LBK, Dantherm Bevindingen De controle op goede werking van de warmtepomp wordt dringend geadviseerd in verband met de mogelijke grote energie besparing en opzichte dit warmtepomp concept van Dantherm. Tijdens ons bezoek was geen warmtelevering aan het zwemwater door de warmtepomp merkbaar. Tevens was de relatieve vochtigheid in het zwembad hoog. Dit is van belang, omdat het verwarmen van vochtige lucht relatief meer energie kost, dan het verwarmen van drogere lucht. Door de luchtvochtigheid zo laag mogelijk te houden, kan het opwekrendement dus worden verbeterd. Als een zwembad eenmaal op temperatuur is vraagt het maar weinig warmte om op temperatuur te blijven. Daar deze ketel niet tegen lage retour temperaturen kan zal hij veel aan/ uit schakelen. Dit kost veel energie en levert veel uitstoot CO₂. Het hele warmte verdeelsysteem is opgebouwd uit verouderde circulatiepompen met drieweg mengkleppen om de retour temperatuur maar zo hoog mogelijk te houden ter bescherming van de ketel. Deze opzet is verouderd en kan met modernere technieken veel beter presteren op het gebied van energiezuinigheid en reductie van CO₂ emissie. EES-HEUS of 32

23 Uitwerking Het advies is een biomassa ketel ( pellet ketel ) op ca 50 % van het vermogen (dus 450 kw) aangevuld met een lucht/water warmtepomp. De warmtepomp dient buiten het gebouw te worden geplaatst alsmede de pelletopslag. De pelletketel kan worden opgesteld in de techniekruimte op de plaats waar nu de HR ketel staat. De mogelijke besparing wordt dan: Energiebesparing fossiel: kwh/a Vermindering uitstoot CO₂ kg per jaar Om dit te bereiken adviseren wij om het volgende toe te passen: - De zwembad wisselaars zullen aangepast moeten worden voor laag temperatuur verwarming; - Toevoegen van lucht/water warmtepomp naast het gebouw; - Toevoegen van een pelletketel t.b.v. hoog temperatuur verwarming van het zwembadwater, tapwater en evt. luchtbehandeling; - Het aanpassen van de verdelers ; driewegkleppen wijzigen in tweewegkleppen. - Frequentieregelingen op zwembad pompen en op transportpompen verwarming. - Toevoegen van Gebouwen Beheersysteem met beheer en bediening op afstand - Isolatie van het dak met RC- waarde van 6; - Het plaatsen van PV panelen; - Beglazing beplakken met isolerende folie om zo de warmte vraag van het gebouw te reduceren: - Het plaatsen van extra zonnecollectoren ter ondersteuning van de tapwaterbereiding. Dit punt is al in voorbereiding door de Gemeente Heusden. Voor deze locatie is een WKO oplossing niet de meest voor de hand liggende toepassing, vanwege het feit dat de koudevraag nihil is ten opzichte van de warmtevraag. Hierdoor zal een bronnensysteem uit balans opereren en dient er een oplossing bedacht te worden om het koudeoverschot kwijt te raken. EES-HEUS of 32

24 Resultaat Het nemen van de besproken maatregelen levert de volgende resultaten op. De PV panelen/zonnecollectoren zijn hier uitgelaten. Zwembad Die Heygrave Biomassa ketel Warmtepomp lucht/water Regelinstallatie Isolatie dak Aanpassing installatie Installatiekosten Totaal EES-HEUS of 32

25 8 Sporthal Die Heygrave te Vlijmen Sporthallen Algemeen De bezochte sporthallen hebben de volgende kenmerken: Sporthal met een hoogte van 6 a 8 m, voorzien van ventilatie inrichting met lucht of radiatoren verwarming; - Tribune voor publiek - Toestellen berging - Aparte kleedruimten - Aparte douche ruimtes - Toilet ruimtes - Douches - Ruimte voor techniek - Temperatuur sporthal ca 18 C - Temperatuur douche/ kleedruimten 22 Installatie 3 x VR Remeha 70 kw)gasgestookte CV ketels (Rendement 90%) Isolerende folie op ramen Bevindingen Gezien het feit dat de hallen niet continu gebruikt worden is hier een voordeel te halen qua energie besparing en CO₂ uitstoot. In de uitwerking valt te lezen op welke wijze dat te realiseren is. Fig. 7: VR ketels Uitwerking Deze accommodatie kan energie zuiniger gemaakt worden door de volgende maatregelen: Het toevoegen van een gebouwbeheerssysteem met uitlezing en bediening op afstand zodat de installaties niet continu in bedrijf hoeven te zijn. Het toevoegen van een zonneboiler systeem ten behoeve van de douche EES-HEUS of 32

26 Omdat de sporthal incidenteel gebruikt wordt zal extra aandacht geschonken moeten worden aan de preventie van legionella. Goede isolatie van circulatieleiding en 60 C tot op de mengkraan Om de exacte besparing op CO₂ te bepalen is een nader bouwkundig onderzoek noodzakelijk. Het plaatsen van LED verlichting. Het toepassen van warmte terugwinning op het ventilatiesysteem Het isoleren van het dak met Rc- waarde van 6 conform het (reeds in uitvoering) Resultaat Het nemen van de besproken maatregelen levert de volgende resultaten op. De PV panelen/zonnecollectoren zijn hier buiten beschouwing gelaten. Sporthal Die Heygrave warmteterugwinning ventilatie 6000 zonneboiler systeem 3500 LED verlichting 3000 toevoegen GBS 2500 Installatiekosten 3750 Totaal EES-HEUS of 32

27 9 Sporthal de Brug Installatie Remeha HR ketel Eco Pro 120 kw. Mechanisch ventilatie systeem zonder warmte terugwinning. Enkel glas en Thermopane Bevindingen De verlichting (geen LED ) brand continu. De ventilatie schakelt niet af als de sporthal buiten gebruik is. De natte ruimtes zoals douches en kleedruimtes functioneren gelijktijdig met de ventilatie van de sporthal. Hier zou een tijdvertraging oplossing kunnen bieden. Energie besparing moet dus voornamelijk gezocht worden in een goed gebouwbeheersysteem zodat de installatie buiten bedrijf genomen kan worden bij geen bezetting. De isolatie waarde van het gebouw is ons inziens slecht; hier valt veel energiebesparing te winnen. Rc-waarde van het dak optillen naar een Rc van 6. Naast bovenstaande maatregelen zouden ook nog de volgende maatregelen getroffen kunnen worden: - LED verlichting - Zonnecollectoren t.b.v. warmtapwater bereiding Resultaat De door ons geschatte energie besparing, als bovenstaande maatregelen genomen worden, zal op 20 % liggen van de huidige warmte vraag en wel kwh of 2900 m³ gas per jaar en 5220 kg CO₂ per jaar Sporthal de Brug Isoleren van het dak Toevoegen van isolerende folie Warmteterugwinning ventilatie 6000 Plaatsen van LED verlichting 3000 Installatiekosten 9250 Totaal EES-HEUS of 32

28 10 Sporthal de Vennen Installatie HR ketel 45kW met voorraadvat Enkele beglazing Alle beglazing is voorzien van isolerende folie. Directe luchtverhitter fabricaat Mark. Bevindingen Sporthal de Vennen is zeer slecht geïsoleerd. Hier is bouwkundig veel te bereiken door het dak opnieuw te isoleren tot Rc-waarde van 6. De toegepaste luchtverhitters hebben een grote uitstoot van CO₂ en een slecht rendement (groot schoorsteenverlies). Resultaat Het nemen van de besproken maatregelen levert de volgende resultaten op: Energiebesparing op gas kwh Vermindering uitstoot CO₂ kg per jaar Sporthal de Vennen Isolatie van het dak Warmtepomp Lucht/water Luchtbehandelingskast Biomassa ketel 8000 Isolerende folie tegen ramen 8000 Installatiekosten Totaal EES-HEUS of 32

29 11 Sporthal de Kubus Installatie Sporthal de kubus heeft een nieuwe gasgestookte installatie in de vorm van 2 HR ketels (115 kw) ten behoeve van verwarming en warmtapwater bereiding. Bevindingen Om energie te besparen zou in eerste instantie gedacht moeten worden aan isolatie van het dak ( ca. 800 m² ) met een nieuwe Rc-waarde van 6 conform het huidige bouwbesluit. Het toepassen van een zonnecollector systeem voor de warmtapwaterbereiding zal gezien het waterverbruik niet veel besparing opleveren. Als de ketels in aanmerking komen voor vervanging dan is een oplossing met een pellet ketel zeker aan te bevelen om de CO₂ uitstoot voor verwarmen naar nul te krijgen. Resultaat Voor dit complex zal reductie van uitstoot van CO₂ pas worden gerealiseerd op het natuurlijk vervangingsmoment van de huidige HR ketels. De beoogde energiebesparing bedraagt dan kwh en kg CO₂ per jaar. Sporthal de Kubus isolatie van het dak warmteterugwinning ventilatie gebouwen beheersysteem Installatiekosten 6125 Totaal EES-HEUS of 32

30 12 Bezoekerscentrum HBT te Heusden Installatie Het bezoekerscentrum is het voormalig Gemeente Huis van Heusden. Het gebouw kenmerkt zich door veel massa. Het dak en de wanden bestaan uit beton met externe afwerking. 3 HR ketels (gas, 65 kw) Luchtbehandelingskasten met warmterugwinning Carrier koelmachine (externe condensor, verbonden dmv Freonleidingen) Bevindingen De koelmachine zal in hoofdzaak in de zomer werken als er nauwelijks warmtevraag is in het gebouw. Het afvangen van de condensor warmte naar de verwarming heeft in deze situatie dan ook weinig zin. Uitwerking Energie is te besparen door een lucht/water warmtepomp van 50 kw Th met dakopstelling te integreren in het systeem gecombineerd met 83 PV panelen voor het opwekken van elektriciteit. Vanwege de specifieke uitstraling van dit gebouw zal moeten worden nagegaan of het toepassen van PV panelen toegestaan danwel gewenst is. Resultaat Het nemen van de besproken maatregelen levert de volgende resultaten op: Energiebesparing op gas kwh Vermindering uitstoot CO₂ kg per jaar Bezoekerscentrum HBT PV panelen warmtepomp regelinstallatie Installatiekosten 6625 Totaal EES-HEUS of 32

31 13 Eindconclusie Kijkend naar de doelstelling van de Gemeente Heusden om medio % van de CO2 uitstoot te reduceren komen we tot de volgende conclusie. Door het nemen van alle energiebesparende maatregelen zoals in deze scan beschreven is een reductie realiseerbaar van minimaal 365 ton en maximaal 385 ton CO2 per jaar, wat neerkomt op 40% van de huidige uitstoot. Daarnaast resulteert dit in een jaarlijkse energiebesparing van minimaal en maximaal kwh. Voor het gemeentehuis Vlijmen is een WKO installatie als maatregel uitgewerkt. De andere optie voor Vlijmen, is om eenzelfde pakket maatregelen te treffen dat wordt voorgesteld voor het Gemeentehuis Drunen. Ten opzichte van de maatregelen voor het Gemeentehuis Drunen resulteert dit in een extra reductie van CO2 uitstoot van 20 ton en een extra energiebesparing van kwh. Daar staat echter een fors hogere investering tegenover van euro. Om een goed beeld te geven over het verschil zijn beide opties in een aparte rangschikking opgenomen. De resultaten zijn hierin gerangschikt naar de mate van reductie van uitstoot, van hoog naar laag. Hieruit valt duidelijk op te maken dat met de te nemen maatregelen van het zwembad een zeer groot aandeel, (ca 54%) van de totale reductie gerealiseerd kan worden. Beparing Uitstoot kg Co2/a Zwembad Die Heygrave Gemeentehuis Vlijmen Gemeentehuis Drunen Sporthal de Venne Bezoekerscentrum HBT Sporthal de Brug Sporthal Die Heygrave Sporthal de Kubus Gemeentewerf te Drunen Totaal Beparing Uitstoot kg Co2/a Zwembad Die Heygrave Gemeentehuis Vlijmen (WKO) Gemeentehuis Drunen Sporthal de Vennen Bezoekerscentrum HBT Sporthal de Brug Sporthal Die Heygrave Sporthal de Kubus Gemeentewerf te Drunen Totaal EES-HEUS of 32

32 14 Bijlage 1 Maatregelen per gebouw Gemeentehuis Vlijmen (WKO) WKO Biomassa ketel Warmtepomp Installatieaanpassingen Regelinstallatie Installatiekosten Totaal Gemeentehuis Vlijmen Lucht/water Warmtepomp Biomassa ketel Installatieaanpassingen Regelinstallatie Installatiekosten Totaal Gemeentewerf te Drunen Warmtepomp installatie 5500 Isolatie deuren 3000 Regelinstallatie 2500 Installatiekosten 2750 Totaal Gemeentehuis Drunen lucht/water warmtepomp biomassa ketel installatie aanpassingen regelinstallatie isolatie dak Installatiekosten Totaal Zwembad Die Heygrave Biomassa ketel Warmtepomp lucht/water Regelinstallatie Isolatie dak Aanpassing installatie Installatiekosten Totaal EES-HEUS of 32

33 Sporthal Die Heygrave warmteterugwinning ventilatie 6000 zonneboiler systeem 3500 LED verlichting 3000 toevoegen GBS 2500 Installatiekosten 3750 Totaal Sporthal de Brug Isoleren van het dak Toevoegen van isolerende folie Warmteterugwinning ventilatie 6000 Plaatsen van LED verlichting 3000 Installatiekosten 9250 Totaal Sporthal de Vennen Isolatie van het dak Warmtepomp Lucht/water Luchtbehandelingskast Biomassa ketel 8000 Isolerende folie tegen ramen 8000 Installatiekosten Totaal Sporthal de Kubus isolatie van het dak warmteterugwinning ventilatie gebouwen beheersysteem Installatiekosten 6125 Totaal Bezoekerscentrum HBT PV panelen warmtepomp regelinstallatie Installatiekosten 6625 Totaal EES-HEUS of 32