Inhoud. 4 Profiel. 7 Kengetallen. 8 Strategie. 10 Bestuur. 11 Het aandeel Aalberts Industries N.V.

Transcriptie

1 Jaarverslag 2002

2 2

3 Inhoud 4 Profiel 7 Kengetallen 8 Strategie 10 Bestuur 11 Het aandeel Aalberts Industries N.V. 13 Bericht van de Raad van Commissarissen aan de aandeelhouders 15 Verslag van de directie 23 Informatie groepsactiviteiten 27 Jaarrekening Geconsolideerde balans per 31 december Geconsolideerde winst- en verliesrekening over Geconsolideerd kasstroomoverzicht over Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 32 Toelichting op de geconsolideerde balans en winst- en verliesrekening 36 Vennootschappelijke balans per 31 december Vennootschappelijke winst- en verliesrekening over Toelichting op de vennootschappelijke balans en winst- en verliesrekening 40 Overige gegevens 43 Overzicht van groepsmaatschappijen 3

4 Profiel Aalberts Industries N.V. is een internationale industriële groep met twee hoofdactiviteiten, Industrial Services en Flow Control, en heeft met elk van deze activiteiten topposities in de markt. Met een holding van beperkte omvang (12 medewerkers) is Aalberts Industries sterk gedecentraliseerd met grote operationele managementverantwoordelijkheden. Door middel van autonome groei en acquisities worden een continu stijgende omzet en resultaat nagestreefd. Daarbij staan stijging van het nettoresultaat, stijging van de winst per aandeel en gezonde balansverhoudingen voorop. 4

5 Aalberts Industries N.V. Industrial Services Flow Control Industrial Products Material Technology Water, Gas & Heating Dispense Systems Industrial Services De activiteiten op het gebied van Industrial Services omvatten de ontwikkeling, productie, behandeling en verkoop van complexe onderdelen ten behoeve van hoogwaardige industriële eindproducten op basis van klantenspecificaties. De onderdelen en services worden geleverd aan een groot aantal marktsectoren, zoals precisiemachinebouw, medische industrie, automotive, metalektro, vliegtuig-, defensie-, aluminium-, telecom- en semi-conductorindustrie. Het geografische zwaartepunt van deze activiteiten ligt in Europa. Flow Control De activiteiten op het gebied van Flow Control omvatten de ontwikkeling, productie en verkoop van distributieproducten/-systemen voor water, gas, energie, verwarming en koeling enerzijds en voor de drankindustrie anderzijds. Deze producten en systemen worden wereldwijd geleverd aan de groothandel, installateurs, OEM s, gasproducenten, nutsbedrijven, laboratoria en de bier- en softdrinkindustrie. Voor een gedetailleerde beschrijving van de diverse groepsmaatschappijen en productgroepen wordt verwezen naar de website van Aalberts Industries: 5

6 6

7 Kengetallen Resultaat (x EUR miljoen) Som der bedrijfsopbrengsten 715,2 614,1 482,6 384,7 333,9 Netto-omzet 706,1 603,7 474,4 385,2 328,1 Bedrijfsresultaat* 84,2 68,9 59,3 44,9 35,4 Nettoresultaat* 47,0 37,8 35,2 27,5 21,3 Afschrijvingen 39,4 32,9 26,1 21,7 17,8 Cashflow* (nettoresultaat plus afschrijvingen) 86,4 70,6 61,4 49,2 39,2 Kasstroom uit bedrijfsoperaties 120,6 98,1 63,2 52,7 38,9 Balans (x EUR miljoen) Immateriële vaste activa 199,4 95,6 Materiële vaste activa 240,1 205,2 169,5 142,5 105,4 Investeringen in materiële vaste activa 30,8 46,4 36,6 27,4 17,1 Groepsvermogen 181,5 90,9 62,1 87,4 69,0 Garantievermogen 211,8 136,4 96,2 87,4 69,0 Langlopende schulden 221,7 182,2 132,6 96,2 85,6 Balanstotaal 735,7 536,4 381,4 310,6 254,8 Medewerkers jaarultimo Nederland Overige landen Totaal Verhoudingsgetallen Bedrijfsresultaat* in % van de netto-omzet 11,9 11,4 12,5 11,6 10,8 Interest dekkingsgetal* 4,4 4,2 6,5 6,4 6,6 Nettoresultaat* in % van de netto-omzet 6,7 6,3 7,4 7,2 6,5 Garantievermogen in % van het balanstotaal 28,8 25,4 25,2 28,1 27,1 Aantal geplaatste aandelen (x miljoen) Gewone aandelen (gemiddeld) 21,9 19,5 19,2 18,0 16,2 Gewone aandelen (jaarultimo) 23,2 19,5 19,2 18,9 16,2 Cumulatief preferente aandelen 1,95 1,80 1,80 1,80 1,80 Gegevens per gewoon aandeel Cashflow* 3,95 3,63 3,19 2,73 2,41 Nettoresultaat* 2,15 1,94 1,83 1,53 1,32 Dividend 0,50 0,48 0,46 0,38 0,33 Koers jaarultimo 14,80 22,05 26,00 20,10 22,01 * Voor amortisatie van goodwill. 7

8 Strategie De strategie van Aalberts Industries richt zich op continuïteit van de groei op een niveau dat ligt boven het gemiddelde van de markt. Aalberts Industries heeft deze strategie sinds haar introductie op de Euronext Securities Market Amsterdam (in maart 1987), in het belang van alle bij de onderneming betrokken partijen, succesvol weten uit te voeren. De doelstellingen blijven daarbij onveranderd: Groei van de winst per aandeel De primaire doelstelling is de groei van de winst per aandeel. Sinds de beursintroductie in 1987 is deze gemiddeld ruim boven het niveau van de markt geweest. In 2002 kwam de groei van de winst per aandeel uit op 11%. Continue omzetgroei De groei van de omzet is noodzakelijk om op langere termijn ook de groei van de winst te kunnen realiseren. Omzetgroei wordt gerealiseerd door enerzijds autonome ontwikkeling en anderzijds acquisities. Beide zijn van even groot belang voor de continuïteit van de groei. Topposities in de markt Om de groeidoelstellingen blijvend te kunnen realiseren is het innemen van topposities in de vele nichemarkten waarin Aalberts Industries actief is, essentieel. Aalberts Industries streeft ernaar om in alle relevante markten tot de top drie van de aanbieders te behoren. Ook het acquisitiebeleid ondersteunt dit streven. Aalberts Industries zal in beginsel alleen nieuwe marktniches betreden waar een dergelijke positie kan worden bereikt. Gezonde balansverhoudingen Als gevolg van de sterk op expansie gerichte strategie en de grote prioriteit die gegeven wordt aan de groei van de winst per aandeel, wordt zo optimaal mogelijk gebruikgemaakt van de leencapaciteit van Aalberts Industries. Hierbij is het streven een garantievermogen van circa 25% van het balanstotaal en een interest dekkingsgetal van minimaal 4. Zo wordt het maximum gehaald uit het door de aandeelhouders geïnvesteerde kapitaal met niet meer dan een gezonde dosis risico. Evenwichtige verdeling van de omzet De evenwichtige verdeling van de omzet over de diverse groepsactiviteiten, met een zeer groot aantal producten en productieprocessen in vele landen, draagt sterk bij aan de continuïteit. Hierdoor neemt de afhankelijkheid van de ontwikkeling in een bepaald segment af, wat het risico voor de aandeelhouders beperkt. De strategie is vanuit Aalberts Industries uitgewerkt per groepsactiviteit en als zodanig herkenbaar voor iedere groepsmaatschappij. Op basis van deze strategie formuleert iedere groepsmaatschappij haar eigen operationele doelstellingen. Deze doelstellingen vormen op hun beurt weer een bijdrage aan de verdere ontwikkeling van de strategie. 8

9 Industrial Services De strategie voor Industrial Products richt zich op het aan de markt aanbieden van hoogwaardige gespecialiseerde technologieën voor de productie van complexe, klantspecifieke producten. Technologie gaat daarbij boven het aanbieden van pure productiecapaciteit. Het creëren van een volledig Europees netwerk van servicecentra voor zowel standaardbehandelingen als hoog gespecialiseerde toepassingen is de strategie voor Material Technology. Daarbij is het uitgangspunt dat deze markt een sterk regionaal karakter heeft met een kleine actieradius, afhankelijk van de geografische en demografische kenmerken van de regio. Aalberts Industries streeft ernaar om door middel van autonome ontwikkeling en door acquisities in de diverse nichemarkten tot de top drie van de in die markt opererende bedrijven te behoren. Flow Control De strategie voor Water, Gas & Heating ontwikkelt zich langs twee lijnen. Enerzijds volumegroei, door middel van autonome ontwikkeling en door acquisities, om een nog betere benutting van zowel de totale productiecapaciteit als het internationale distributienetwerk te bereiken. Hiermee wordt een verdergaande productiviteitsverbetering en kostenbesparing gerealiseerd. Anderzijds versterking van de positie in nichemarkten. Het gaat hierbij om geavanceerde producten en systemen die aanvullend zijn op de bestaande basispakketten. Het zijn met name deze nichemarkten waarbinnen een nieuwe technologie het eerst tot toepassing komt. De interactie tussen de basisproducten en de zogenaamde nicheproducten speelt zich zowel op commercieel als technologisch gebied af. Voor Dispense Systems richt de strategie zich op het verbeteren van bestaande producten en vooral het ontwikkelen van nieuwe producten om hiermee een groter deel van de markt te veroveren. De directie tracht, rekening houdend met de belangen van alle betrokkenen en de positie van de onderneming in de door haar onderscheiden markten, zo duidelijk en open mogelijk te informeren over haar strategie, doelstellingen en het te voeren beleid. 9

10 Bestuur Raad van Commissarissen P.W.A. Niessen, Voorzitter C.J. Brakel A.H. Land A.B. van Luyk Directie J. Aalberts, President & CEO B.P. Bolkenstein, Algemeen Directeur J. Eijgendaal, Financieel Directeur R.W. Jaquet, Directeur Aalberts Industries Finance B.V. Directie Groepsmaatschappijen Industrial Services Adex A.J. Walstock AHC Groep P. Kopp / H. Nolte Alpha-C Groep J. Laitani Hartman Industrial Services Groep P.W.M. Hartman / R.J.G. Hartman Hauck Groep R.S. Wamhser Industrial Supply Groep H.A. Zantinge / J.J. Zitman Van Knegsel J. van Knegsel Mamesta Groep J.J. Wammes Mogema Groep R.W.J. Brinkert Nowak J.Ph. Admont Overeem Groep G.J. Suringh Trateriber Groep M. Holladay TTI Groep C.J. Baumann Flow Control Broen Groep C.A. Andersen DSI Europe / VTI Th. Wollschlaeger HSF P.W.M. Hartman / R.J.G. Hartman Seppelfricke Groep N. Reinhardt Simplex Wilfer U. Hilbert Standard Hidráulica M. Holladay / A. Rodrigo Taprite-Fassco / NADS C. Swanson VSH Groep W.A. Pelsma Yorkshire Fittings Groep M. Beardall 10

11 Het aandeel Aalberts Industries N.V. Notering De 23,2 miljoen gewone aandelen Aalberts Industries N.V. van nominaal EUR 1,00 zijn genoteerd aan de Euronext Securities Market Amsterdam en worden verhandeld via de gereguleerde onofficiële beurs en Xetra, het elektronisch handelssysteem, beide van de Deutsche Börse AG te Frankfurt. Sinds september 2000 maakt Aalberts Industries ook deel uit van de Next 150, zoals deze door de samenwerkende beurzen van Parijs, Brussel en Amsterdam is vastgesteld. De Next 150 vertegenwoordigt het segment van de bedrijven met grote en middelgrote kapitalisatie (het midkapsegment) genoteerd op Euronext. Jaarultimo 2002 stond het aandeel Aalberts Industries N.V. genoteerd met een marktkapitalisatie van circa EUR 350 miljoen. In 2002 hebben er twee emissies van gewone aandelen plaatsgevonden: in maart 1,9 miljoen en in juli 1,5 miljoen stuks. Aan het eind van het jaar werd, op basis van de bestaande overeenkomsten, als gevolg van deze emissies het aantal cumulatief preferente aandelen uitgebreid met stuks ten laste van het aan de cumulatief preferente aandelen toe te rekenen agio. Dividendbeleid Aalberts Industries heeft het voornemen haar dividendbeleid over het verslagjaar 2002 te continueren. Het dividend kan naar keuze van de aandeelhouder geheel in contanten worden ontvangen, dan wel in aandelen ten laste van het agio of ten laste van de onverdeelde winst worden uitgekeerd. Het dividend wordt bepaald op basis van circa 25% van de winst per aandeel voor amortisatie van goodwill. Hierbij wordt rekening gehouden met het totaal uitstaande aantal gewone aandelen per jaarultimo. Aandeelhoudersbelangen Ruim 70% van de gewone aandelen is vrij verhandelbaar, de overige zijn in handen van het management en enige aandeelhouders die een belang van meer dan 5% hebben. De 1,95 miljoen cumulatief preferente aandelen Aalberts Industries N.V. worden gehouden door de Stichting Administratiekantoor Financieringspreferente Aandelen Aalberts Industries, die de aandelen heeft gecertificeerd. De certificaten zijn in handen van een beperkt aantal institutionele partijen. Per 31 december 2002 werden in het kader van de Wet Melding Zeggenschap aan de vennootschap de volgende belangen van 5% of meer in het aandelenkapitaal opgegeven door derden: Overzicht WMZ-meldingen* Kapitaal- Kapitaal- Melding belang in belang in ontstaan gewone cumulatief aandelen preferente aandelen NIB Capital N.V. 10,32% F. van Lanschot Bankiers N.V. 5,16% Fortis Utrecht N.V. 6,59% Smoorenburg B.V. 5,12% Aalberts Beheer B.V. 13,83% De Hoge Noot B.V. 5,03% ABN AMRO Small Companies Netherlands Fund N.V. 5,07% * Gecorrigeerd voor dubbeltellingen. WMZ-meldingen dienen te geschieden bij het over- of onderschrijden van bepaalde wettelijk vastgelegde percentages. Daarbij komen dubbeltellingen voor. Dit betekent dat deze meldingen geen goed inzicht hoeven te geven in het aantal vrij verhandelbare aandelen. 11

12 Beursinformatie Hoogste koers in EUR 22,44 27,25 27,90 24,50 29,27 Laagste koers in EUR 11,06 15,50 18,50 15,20 17,29 Slotkoers jaarultimo in EUR 14,80 22,05 26,00 20,10 22,01 Koers-/winstverhouding 6,9 11,4 14,2 13,1 16,7 Gemiddelde beursomzet (aantal aandelen, enkeltelling) Aantal uitstaande aandelen jaarultimo (x miljoen) 23,2 19,5 19,2 18,9 16,2 Gemiddeld aantal gewone uitstaande aandelen (x miljoen) 21,9 19,5 19,2 18,0 16,2 Marktkapitalisatie jaarultimo (x EUR miljoen) Koersverloop gewoon aandeel in het verslagjaar , , Aalberts Industries 20,00 17,50 15,00 12, AEX 10, jan feb mrt apr mei juni juli aug sept okt nov dec Opties Aalberts Industries kent een door de Autoriteit Financiële Markten getoetste optieregeling voor het management. In het kader van deze optieregeling stonden ultimo opties uit (2001: ). Financiële agenda (onder voorbehoud) Eind maart 2003 Bekendmaking omwisselingsverhouding stockdividend 22 april 2003 Algemene Vergadering van Aandeelhouders in het Okura Hotel te Amsterdam. Aanvang uur 24 april 2003 Notering ex-dividend 29 april 2003 Betaalbaarstelling dividend 15 augustus 2003 Publicatie halfjaarcijfers 2003 (voor beurs) 12

13 Bericht van de Raad van Commissarissen aan de aandeelhouders Hierbij bieden wij u de jaarrekening 2002 van Aalberts Industries N.V. aan, zoals deze is opgemaakt door de directie. Deze is, na controle door PricewaterhouseCoopers Accountants N.V., conform het voorstel van de directie door onze raad vastgesteld. Wij stellen u voor de jaarrekening 2002 goed te keuren overeenkomstig de voorgelegde stukken, welke goedkeuring de directie en de leden van de Raad van Commissarissen, conform artikel 29, sub 6 van de statuten, tot decharge strekt. Bij goedkeuring van de jaarrekening en de daarin opgenomen winstverdeling zal over het verslagjaar 2002 een dividend van EUR 0,50, per gewoon aandeel van nominaal EUR 1,00 worden uitgekeerd. Het dividend kan naar keuze van de aandeelhouder geheel in contanten worden ontvangen, dan wel in aandelen ten laste van het agio of ten laste van de onverdeelde winst worden uitgekeerd. Na afloop van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders, te houden op 22 april 2003, treden de heren C.J. Brakel en A.B. van Luyk volgens rooster af; beiden zijn herkiesbaar en de Raad van Commissarissen is voornemens de heren Brakel en Van Luyk opnieuw te benoemen. De Raad van Commissarissen heeft in 2002 zesmaal vergaderd. Een van de vergaderingen heeft plaatsgevonden bij de VSH Groep in Hilversum. Deze vergadering werd gecombineerd met een bezichtiging van VSH en een discussie met de directie van VSH over de gang van zaken en de strategie. Dit bedrijfsbezoek past in het beleid van de Raad van Commissarissen om van tijd tot tijd ook direct met het operationele management van gedachten te wisselen. De Raad van Commissarissen heeft ook in het afgelopen boekjaar de ontwikkelingen binnen de Aalberts Industries Groep met veel belangstelling en intensief gevolgd. De, ook in 2002, goede gang van zaken bevestigt de mening van de Raad van Commissarissen dat de door de directie over de afgelopen jaren gevolgde strategie en de wijze waarop deze strategie in de praktijk wordt uitgevoerd, sterk bijdraagt aan de continue groei van de onderneming. De Raad van Commissarissen geeft dan ook haar volledige steun aan deze strategie en blijft de directie ondersteunen door op kritische wijze de hoofdlijnen van het gevoerde beleid telkens te toetsen aan die strategie. In dit kader is in het boekjaar veel aandacht besteed aan de financiering van de onderneming. Het handhaven van gezonde balansverhoudingen en de beschikbaarheid van vrije kasstromen is meerdere malen onderwerp van discussie geweest. 13

14 De als gevolg van de voortgaande groei voortdurende aanpassing van de organisatie, zowel op operationeel als centraal niveau, heeft de Raad van Commissarissen een aantal malen met de directie besproken. De in dit kader gemaakte meerjarenplanning ligt op schema. Doel van deze planning is er voor te zorgen dat de organisatie berekend is en blijft op de voortgaande groei. Naar het inzicht van de Raad van Commissarissen is dit het geval. Veel aandacht is besteed aan de acquisities die in het afgelopen boekjaar zijn gerealiseerd. Met name de acquisities van de Alpha-C Groep en de Yorkshire Fittings Groep zijn uitvoerig besproken waarbij zowel de strategische waarde als het risicoprofiel van deze acquisities aan de orde zijn geweest. De door de directie voorgestelde en uitgevoerde emissies ten behoeve van deze acquisities zijn door de Raad van Commissarissen als de meest adequate financieringsvorm goedgekeurd. De Raad van Commissarissen heeft hierbij nauwlettend gekeken naar de door de directie gemaakte belangenafweging tussen enerzijds vergroting van het aantal aandelen en anderzijds het vergroten van de schuldenlast. Met de directie is de Raad van Commissarissen van mening dat door de emissies de belangen van de aandeelhouders op gepaste wijze zijn gediend. De door de directie in samenspraak met het operationele management ontwikkelde strategieën voor de activiteiten op het gebied van Water, Gas & Heating en Material Technology zijn met de Raad van Commissarissen besproken. In 2003 zal de Raad van Commissarissen in het kader van de tweejaarlijkse strategie-update nader op deze deelstrategieën ingaan. De Raad van Commissarissen heeft eenmaal zonder de directie vergaderd. Tijdens deze bespreking zijn onder meer het functioneren van de directie, managementdevelopment en het eigen functioneren van de Raad van Commissarissen aan de orde geweest. Hierbij zijn de wijze waarop de Raad van Commissarissen haar toezichthoudende taak uitoefent en de rol van de externe accountant geëvalueerd. De Raad van Commissarissen besteedt continu aandacht aan de rapportering van de externe accountant om ook voor de toekomst zeker te stellen dat de onderneming op adequate wijze verslag zal blijven doen van haar activiteiten. De externe accountant heeft zich in het verslagjaar in overwegende mate beziggehouden met controlewerkzaamheden en heeft geen belangrijke advieswerkzaamheden verricht. Gezien de beperkte omvang van de Raad van Commissarissen is er besloten geen aparte audit- en beloningscommissies samen te stellen. De Raad van Commissarissen spreekt hierbij zijn waardering uit voor de inzet van de medewerkers en de directie die zich in het verslagjaar 2002 onder vaak uitdagende omstandigheden met een hoge mate van flexibiliteit hebben ingezet voor Aalberts Industries en zonder wie de behaalde resultaten niet gerealiseerd zouden zijn. Langbroek, 4 maart 2003 P.W.A. Niessen, Voorzitter C.J. Brakel A.H. Land A.B. van Luyk 14

15 Verslag van de directie Aalberts Industries heeft in 2002 in aanzienlijk minder positieve marktomstandigheden dan in 2001 opnieuw een sterke groei van de winst gerealiseerd. Deze groei is mede gerealiseerd door de in 2002 geacquireerde bedrijven. De directie acht het van groot belang dat Aalberts Industries, in de onaantrekkelijke marktontwikkelingen van 2002, haar autonome marktaandeel heeft kunnen handhaven en in vele markten relatief heeft kunnen versterken. De kracht van de onderneming wordt in belangrijke mate bepaald door de sterke marktposities die Aalberts Industries in nagenoeg al haar nichemarkten inneemt. Met de hoge kwaliteit van haar producten en processen en geavanceerde productietechnologieën behoort Aalberts Industries tot de top van de Europese industriële ondernemingen. De groepsmaatschappijen zijn hoofdleverancier bij een groot deel van de Europese Blue Chip -ondernemingen. Het nettoresultaat (voor amortisatie van goodwill) is in 2002 met 24% gestegen tot EUR 47,0 miljoen. De cashflow (nettoresultaat plus afschrijvingen plus amortisatie) bedroeg EUR 86,4 miljoen, circa 22% meer dan vorig jaar. Het bedrijfsresultaat kwam uit op EUR 84,2 miljoen en steeg daarmee met 22% ten opzichte van De winst per gewoon aandeel kwam, mede als gevolg van de toename van het aantal aandelen door de twee emissies die in de loop van 2002 zijn gedaan, uit op EUR 2,15, een stijging van 11%. De omzet steeg tot EUR 706 miljoen, een toename van 17%. De autonome omzet bleef stabiel. Het rendement op het gemiddeld geïnvesteerd kapitaal kwam uit op ruim 15%. Dit rendement zou enige procenten hoger uitgekomen zijn, als Yorkshire Fittings niet voor slechts vijf maanden maar voor het gehele jaar zou zijn meegeconsolideerd. Het groepsvermogen is in 2002, mede als gevolg van de emissies, verdubbeld tot EUR 181,5 miljoen en het garantievermogen kwam uit op 28,8% van het balanstotaal (EUR 211,8 miljoen tegen EUR 136,4 miljoen in 2001). Netto-omzet (x EUR miljoen) Bedrijfsresultaat* (x EUR miljoen) Nettoresultaat* (x EUR miljoen) Cashflow* (x EUR miljoen) Investeringen (x EUR miljoen) * Voor amortisatie van goodwill. 15

16 De internationale economische ontwikkelingen in 2002 zijn ook voor Aalberts Industries duidelijk merkbaar geweest. De, ondanks deze conjunctuurzwakte, behaalde resultaten bewijzen dat de strategie en het gevoerde beleid ook onder moeilijke omstandigheden de continuïteit van de groei kunnen waarborgen. De evenwichtige verdeling van de activiteiten over een groot aantal geselecteerde markten, producten, klanten en landen, de prioriteit zowel op autonome ontwikkeling als op groei door middel van acquisities, de hoge mate van flexibiliteit als gevolg van de decentrale organisatie en de directe wijze van werken en korte communicatielijnen vormen tezamen de belangrijkste elementen van dit beleid. Over een breed front werden de bedrijven geconfronteerd met gematigde markten. Uitzonderingen vormden onder meer de Britse en Oost-Europese Flow Control-markt, de Dispense Systems-markt in de Verenigde Staten van Amerika en de Franse elektrotechnische industrie. In al deze markten kon Aalberts Industries profiteren van de relatief gunstige marktontwikkelingen. Extra marketing- en verkoopinspanningen hebben ertoe geleid dat de autonome omzetten in veelal neergaande markten stabiel bleven. Relatief gezien vergrootte Aalberts Industries hiermee in deze markten haar marktaandeel. Op flexibele wijze hebben de bedrijven ingespeeld op de noodzaak tot verdere kostenbesparingen. De in 2001 aangekondigde structurele aanpassingen van de Duitse Flow Control-activiteiten konden grotendeels en succesvol worden afgerond. Hiermee is een goede uitgangspositie gecreëerd voor de toekomstige ontwikkelingen in de Duitse markt. De organisatie van de Aalberts Industries Groep is op weg naar nieuwe structuren die garant moeten staan voor de continuïteit van de groei. De door de groei steeds wisselende uitdagingen vragen om een open en flexibele organisatie die vanuit bestaande structuren snel kan inspelen op gewijzigde omstandigheden. Ook in 2002 is veel aandacht besteed aan de organisatie en zijn wederom diverse wijzigingen doorgevoerd. De expansieve groei noodzaakt tot een voortdurende aanpassing en stroomlijning van de organisatie. Dit dynamische proces zal ook in de komende jaren voortgaan. Investeringen De investeringen in 2002 kwamen uit op circa EUR 31 miljoen, ruim onder het niveau van 2001 (EUR 46 miljoen). Dit komt enerzijds doordat in de voorgaande twee jaar het investeringsniveau mede door het opzetten van zeven nieuwe productielocaties extra hoog is geweest. Anderzijds zijn de bedrijven terughoudend geweest met uitbreidingsinvesteringen. Vervangingsinvesteringen en investeringen in nieuwe productietechnologieën zijn onverminderd doorgegaan. Voor de komende jaren verwacht Aalberts Industries dat haar investeringsinspanningen op een hoger niveau zullen liggen dan in het jaar Ook in milieutechnologieën, met nadruk op het verminderen en hergebruik van afvalstoffen, is in 2002 wederom aanzienlijk geïnvesteerd. Uit kostenen milieuoverwegingen wordt veel aandacht besteed aan energiebesparende investeringen, met name binnen de Material Technology-activiteiten van Aalberts Industries. 16

17 Technologie en marktontwikkeling In 2002 werd wederom circa 2,5% van de omzet geïnvesteerd in activiteiten op het gebied van marktgerichte product- en procesontwikkeling, nieuwe en verbeterde productietechnologieën en -methoden. De hiermee gepaard gaande kosten worden direct ten laste van de winst- en verliesrekening geboekt. De eigen onderzoeks- en ontwikkelingsinspanningen worden aangevuld met het verwerven of overnemen van patenten en/of exclusieve licenties. De ontwikkeling van nieuwe producten vindt enerzijds plaats ter versterking van de marktposities in bestaande markten en anderzijds voor nieuwe marktniches. Ter ondersteuning van het betreden van nieuwe geografische markten worden de producten veelal aangepast aan de lokale omstandigheden en normen. Deze modificatiewerkzaamheden vormen een belangrijk onderdeel van de productontwikkelingsactiviteiten. Geografische spreiding van de netto-omzet (in EUR miljoen) 2002 % 2001 % Duitsland 231,5 32,8 229,9 38,1 Nederland 127,8 18,1 141,9 23,5 Groot-Brittannië 90,4 12,8 48,0 8,0 Frankrijk 74,0 10,5 41,8 6,9 Spanje 29,1 4,1 14,7 2,4 Verenigde Staten van Amerika 27,0 3,8 21,6 3,6 Oost-Europa 25,5 3,6 21,2 3,5 België 16,0 2,3 11,7 1,9 Denemarken 12,0 1,7 12,8 2,1 Zweden 9,3 1,3 9,2 1,5 Zwitserland 9,1 1,3 6,6 1,1 Italië 8,2 1,2 5,2 0,9 Oostenrijk 8,0 1,1 8,1 1,4 Overige Europese landen 16,3 2,3 10,4 1,7 Overige landen buiten Europa 21,9 3,1 20,6 3,4 Totaal 706, ,7 100 Marktontwikkeling, zowel op het gebied van Industrial Services als Flow Control, omvat langlopende projecten, waarvan de kosten ook direct ten laste van de winst- en verliesrekening van het lopende jaar komen. 17

18 Acquisities In 2002 werden in totaal zes bedrijven overgenomen, in twee bedrijven werd het bestaande meerderheidsbelang uitgebreid tot een 100% belang en in drie bedrijven werd een belang genomen of het bestaande belang uitgebreid. In totaal werd een omzet van circa EUR 190 miljoen geacquireerd waarvan ruim EUR 100 miljoen in de consolidatie over 2002 is opgenomen. Vijf acquisities hadden geheel of gedeeltelijk betrekking op de uitbreiding van het Europese netwerk van servicecentra voor Material Technology (warmte- en oppervlaktebehandeling): vier nieuwe vestigingen in Duitsland, door middel van de overname van de twee in Zuid-Duitsland gelegen bedrijven MPT Metallbehandlung u. Plasmatechnik en PHT Plasma-Härtetechnik, drie nieuwe vestigingen in Frankrijk als gevolg van de overname van Métatherm (deel uitmakende van de Alpha-C Groep) en nieuwe vestigingen in zowel Nederland als Spanje door de overname van respectievelijk de warmtebehandelingsactiviteiten van Philips in Nederland (H&ST Heat & Surface Treatment) en de in Barcelona gevestigde harderij Traitesa. Hiermee is het totaal aantal vestigingen binnen het Europese netwerk gestegen naar 48. Met de overname van de in Frankrijk gevestigde onderneming Metalis (deel uitmakende van de Alpha-C Groep) heeft Aalberts Industries een belangrijke uitgangspositie verworven in de Europese markt voor precisiestansproducten. Metalis is een van de leidende Europese ondernemingen op dit gebied en levert onder meer aan de elektrotechnische, de nucleaire en de automobielindustrie. Metalis zal vanuit haar, door de opname in de Aalberts Industries Groep, versterkte positie de komende jaren zowel door autonome groei als door acquisities haar activiteiten op Europees niveau kunnen uitbouwen. Metalis startte in de loop van 2002 de voorbereiding voor een nieuwe productielocatie in Polen, die aanvang 2003 in bedrijf zal worden genomen. De overname van Metalis betekent tevens dat Aalberts Industries haar totale positie in de Franse industrie aanzienlijk heeft versterkt. Dit biedt nieuwe perspectieven voor de komende jaren op het gebied van acquisities in de Franse markt. De meest substantiële acquisitie in 2002 en tevens in de geschiedenis van Aalberts Industries tot nu toe, is de overname van de Yorkshire Fittings Groep. Met een omzet van circa EUR 130 miljoen in 2002 behoort Yorkshire Fittings tot de top van de Europese bedrijven. Tezamen met de overige activiteiten in de groep heeft Aalberts Industries een leidende positie in de Europese markt. De overname van Yorkshire Fittings, vooral sterk in koperen fittingen, betekent dat Aalberts Industries haar productportfolio op het gebied van fittingen nagenoeg heeft gecompleteerd. De sterke marktpositie van Yorkshire Fittings in de Britse markt zal verder kunnen worden uitgebouwd met de verkoop van meer Flow Controlproducten uit de Aalberts Industries Groep. Daarmee zal het bestaande verkoopnetwerk nog beter worden benut en wordt het totale productenaanbod, dat via hetzelfde verkoopkanaal wordt verkocht, vergroot. 18

19 Door de overname van Yorkshire Fittings is de consolidatie in de Europese Flow Control-markt versneld en heeft Aalberts Industries een stevige positie in dit consolidatieproces verworven. Ook de krachtenbundeling binnen de Flow Controlactiviteiten van Aalberts Industries is door de komst van Yorkshire Fittings in een stroomversnelling gekomen. Zowel op het gebied van productie als op het gebied van verkoop is in de laatste maanden van 2002 hard gewerkt aan nauwere samenwerking. Dit proces zal in 2003 onverkort worden voortgezet en leiden tot structurele organisatieaanpassingen van de Flow Controlactiviteiten. De in Denemarken gevestigde groepsmaatschappij Broen verwierf de nog resterende aandelen in Broen-DZT te Polen, producent van grote kogelkranen voor gas- en (stads)verwarming en bracht daarmee haar belang op 100%. Op basis van de voor een aantal van de activiteiten van Aalberts Industries aangescherpte strategie en blijvend heldere acquisitiedoelstellingen zullen ook in 2003 de acquisitiemogelijkheden selectief worden benut. Het belang in de in Duitsland gevestigde groepsmaatschappij Meibes, producent van Flow Control-systemen, werd uitgebreid tot 76%. Het belang in Härterei Hauck Rhein-Main (warmtebehandeling) werd, als gevolg van grote investeringen, opgevoerd tot 90%. AHC vergrootte haar belang in PBC Dopheide (hoogwaardige laklagen/coatings) tot 100% en verwierf tevens een 51%-belang in Imecotec, een kleine innovatieve onderneming gespecialiseerd in oppervlaktebehandelingstechnologie voor kunststof producten. Risicobeheersing De directie van Aalberts Industries beschouwt de beheersing van alle aan de onderneming verbonden risico s als een van haar integrale managementtaken. De visie op de diverse risico s die de onderneming loopt en de wijze waarop met deze risico s wordt omgegaan vormen een integraal onderdeel van de operationele managementtaken en zijn als zodanig op diverse plaatsen in dit verslag herkenbaar. Risicospreiding en risicobeheersing blijven zowel in de strategie als het beleid van de onderneming centrale thema s. Milieuzorg Aalberts Industries streeft ernaar om het milieu zo weinig mogelijk te belasten. Uitgangspunten zijn daarbij de wettelijke regelgevingen daaromtrent, alsmede duurzaam en veilig gebruik van beschikbare technologieën en technieken. Nadruk wordt gelegd op nieuwe milieutechnologieën ten behoeve van vermindering en hergebruik van afvalstoffen, waarin in 2002 aanzienlijk geïnvesteerd is. Ook is in het afgelopen jaar uit zowel kosten- als milieuoverwegingen veel aandacht besteed aan energiebesparende investeringen. Zowel directie als medewerkers van Aalberts Industries zullen te allen tijde alert blijven op een continue verbetering op het gebied van milieuzorg. 19

20 Organisatie en medewerkers Geografische spreiding medewerkers 2002 in % 2001 in % Duitsland Nederland Groot-Brittannië Frankrijk Denemarken Spanje Overige Totaal De gehele organisatie, zowel op groepsniveau als op het niveau van de individuele bedrijven, heeft in 2002 onder grote druk gestaan als gevolg van een nagenoeg in alle landen optredende conjunctuurzwakte. Dit heeft van zowel het management als van de medewerkers bovengemiddelde inspanningen gevraagd om, ondanks de matige marktomstandigheden, de resultaten van de bedrijven en daarmee voor de groep op peil te houden. Hoewel het aantal medewerkers als gevolg van acquisities per saldo groeide naar is het aantal medewerkers in vergelijking met 2001 relatief verminderd met bijna 9% (circa 500 medewerkers). Deze substantiële vermindering heeft verspreid over een groot aantal bedrijven plaatsgevonden, maar het accent heeft gelegen in de vermindering van het aantal medewerkers in Duitsland. In Duitsland is, zoals reeds eind 2001 werd aangekondigd, met name bij de Flow Control-activiteiten de organisatie substantieel aangepast. Deze aanpassingen vinden hoofdzakelijk hun oorzaak in de lange termijn, gezien de structurele ontwikkelingen op de Duitse en Europese markt. De verder teruggelopen conjunctuur heeft het aanpassingsproces versneld. Inclusief de sluiting van de productie van Yorkshire Fittings werden in totaal drie productiefaciliteiten opgeheven in Duitsland. Deels is deze productie geconcentreerd in andere vestigingen in Duitsland (Gelsenkirchen, Leipzig), deels is de productie overgebracht naar Groot-Brittannië en Hongarije. Verdergaande concentratie van productieactiviteiten binnen de groep zal ook in 2003 plaatsvinden. De samenvoeging van alle Europese Dispense Systems-productieactiviteiten op een locatie in Hamm (Duitsland) werd in de loop van de eerste helft van 2002, met enige vertraging, afgerond. De productie in Polen werd sterk uitgebreid. De voorbereidingen voor de opstart van de productie van Flow Control-producten in Rusland kon eind 2002 worden afgerond en in de loop van de eerste helft 2003 zullen de eerste producten in Moskou geproduceerd worden. Ook in een groot aantal andere bedrijven vonden aanpassingen van de productie, waaronder samenvoeging, plaats. De overname van de Yorkshire Fittings Groep heeft in de tweede helft van 2002 een extra impuls gegeven aan het integratieproces van het verkoopnetwerk van Water, Gas & Heating-producten en systemen. Naar verwachting zal medio 2003 een groot aantal nationale verkooporganisaties per land of regio gebundeld zijn en als één verkoopkanaal gaan functioneren. Naast de kostenvoordelen is met name de mogelijkheid om aan de markt een breed productenscala te kunnen aanbieden een groot voordeel. De bundeling van de verkoopactiviteiten zal plaatsvinden met behoud van de 20

21 flexibiliteit van de organisatie. De onderlinge aanvullende productenpakketten van de diverse bedrijven binnen Water, Gas & Heating kunnen zo snel en eenvoudig bij de klant worden aangeboden. Daarbij kunnen de diverse producten elkaar verkooptechnisch ondersteunen. Het integratieproces heeft ertoe geleid dat de Franse Water, Gas & Heating-activiteiten per 1 januari 2003 deel uitmaken van de Yorkshire Fittings Groep. Het Franse management zal rapporteren aan de directie van de Yorkshire Fittings Groep. Bij de Nederlandse activiteiten op het gebied van Industrial Products is in de loop van 2002 een aantal wijzigingen in de managementverantwoordelijkheden doorgevoerd. De Mogema Groep, naast Mogema zelf bestaande uit een aantal gespecialiseerde metaalbewerkende bedrijven, is opgesplitst. De tweehoofdige directie, de heren B.M. Pinkster en J.J. Pinkster, hebben hun functie overeenkomstig de bij de overname gemaakte afspraken met ingang van 1 januari 2003 neergelegd. De Mogema Groep, waarvan alle activiteiten geconcentreerd zijn op een locatie ( t Harde) staat vanaf die datum onder leiding van de heer R.W.J. Brinkert. De overige bedrijven uit de Mogema Groep zijn evenals Germefa toegevoegd aan de Industrial Services-activiteiten van de Hartman Groep en rapporteren aan de directie van Hartman. In 2003 zal binnen deze nieuwe structuur de nadruk op vergaande samenwerking zowel in productie als ook verkoop komen te liggen. Als gevolg van de overname van de Franse Alpha-C Groep werden nieuwe activiteiten op het gebied van Industrial Services aan de Aalberts Industries Groep toegevoegd. Hiermee versterkt Aalberts Industries haar aanwezigheid in de Franse markt aanzienlijk en zal vanuit de thans gecreëerde positie verder kunnen groeien. Als gevolg van de acquisities werd de Hauck Groep uitgebreid met vijf servicecentra in Zuid- Duitsland en een belang van 50% in een Chinese joint venture (MPT China). De directie van Mamesta droeg haar managementverantwoordelijkheid voor de Franse warmtebehandelingsactiviteiten (Thermi Centre) over aan het management van de Alpha-C Groep en kreeg in de tweede helft van 2002 de verantwoordelijkheid over de van Philips overgenomen warmtebehandelingsactiviteiten in Nederland (H&ST Heat & Surface Treatment). De AHC Groep opende ultimo 2002 haar eerste servicecentrum voor oppervlaktebehandelingen in Portugal (Setúbal). Per 1 januari 2003 wijzigt het management van de Broen Groep: de heer C.A. Andersen is aangesteld als directeur en volgt in deze functie mevrouw D. Gross op, die wordt benoemd tot voorzitter van de Board van Broen en daarnaast belast zal worden met speciale projecten binnen de Aalberts Industries Groep. Het voortdurende succes van Aalberts Industries is en blijft te danken aan de grote inzet van de medewerkers. Kwaliteit, creativiteit en loyaliteit van de medewerkers zijn de onmisbare ingrediënten voor de toekomst van Aalberts Industries. De gang van zaken in 2002 heeft dit eens te meer bewezen. De directie maakt van deze gelegenheid gebruik alle medewerkers opnieuw te bedanken voor de behaalde resultaten. In de loop van 2002 zijn de warmtebehandelingsactiviteiten van Thermi Centre toegevoegd aan de Alpha-C Groep. In 2003 zal de integratie van alle Franse warmtebehandelingsactiviteiten onder een leiding plaatsvinden. 21

22 Winstverdeling Winst per gewoon aandeel* (in EUR) Dividend (in EUR) 2,25 2,00 1,75 1,50 1,25 1,00 0,75 0,50 0,25 0,50 0,45 0,40 0,35 0,30 0,25 0,20 0,15 0,10 0, * Voor amortisatie van goodwill Het aantal gewone aandelen ultimo 2002 nam toe tot 23,2 miljoen stuks als gevolg van stockdividend en twee emissies van respectievelijk 1,9 miljoen en 1,5 miljoen aandelen. Op basis van de bestaande overeenkomsten werd als gevolg van de emissies het aantal cumulatief preferente aandelen uitgebreid met stuks ten laste van het aan de cumulatief preferente aandelen toe te rekenen agio. Op basis van het gemiddeld aantal uitstaande aandelen werd een winst per gewoon aandeel (voor amortisatie van goodwill) behaald van EUR 2,15. Aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders zal worden voorgesteld het dividend over 2002 vast te stellen op EUR 0,50 in contanten per gewoon aandeel met een nominale waarde van EUR 1,00 of naar keuze van de aandeelhouder, in gewone aandelen ten laste van het belastingvrij uitkeerbare agio, dan wel ten laste van de onverdeelde winst. Dit betekent een stijging van het dividend met 4%. Het percentage van het stockdividend zal eind maart 2003 bekendgemaakt worden. Vooruitzichten De in 2002 behaalde resultaten tonen evenals het in 2001 behaalde resultaat aan dat de strategie van evenwichtige groei ook bij een ongunstige internationale economie succesvol doorgezet kan worden. Hoewel de omzetgroei als zodanig in 2002 behaald is door de gerealiseerde acquisities, is het voor de toekomstige groei van groot belang dat het autonome marktaandeel relatief is gegroeid. Tezamen met de acquisities betekent dit dat de basis voor een verdere groei versterkt is. Dit in samenhang met de gezonde financiële positie geven Aalberts Industries een goede uitgangspositie voor Langbroek, 4 maart 2003 J. Aalberts, President & CEO B.P. Bolkenstein, Algemeen Directeur 22

23 Informatie groepsactiviteiten Industrial Services De omzetgroei van de groepsactiviteit Industrial Services bedroeg in 2002 circa 14%. De omzet van Industrial Services maakt met ruim EUR 337 miljoen (2001: EUR 296 miljoen) 48% van de totale omzet van Aalberts Industries uit. Het bedrijfsresultaat ten opzichte van de nettoomzet kwam uit op circa 12%. Het totaal aantal medewerkers groeide met name als gevolg van acquisities per saldo tot (gemiddeld 3.507). De investeringen in 2002 bedroegen EUR 16,5 miljoen. Kengetallen (in EUR miljoen) Netto-omzet 337,5 295,5 Bedrijfsresultaat* (EBITA) 40,2 45,2 Bedrijfsresultaat* (EBITA) in % van de netto-omzet 11,9 15,3 Investeringen 16,5 29,0 Gemiddeld aantal medewerkers (x1) * Voor amortisatie van goodwill. Industrial Products Nagenoeg alle groepsmaatschappijen die actief zijn op het gebied van Industrial Products werden in heel 2002 geconfronteerd met stagnerende markten. Met name de eerste zes maanden van het jaar stonden deze bedrijven onder druk om hun omzetten op peil te houden. In de loop van de tweede helft van het jaar werden voorzichtige verbeteringen zichtbaar. Deze lichte verbeteringen waren mede het gevolg van de extra verkoopinspanningen voor nieuwe markten en klanten. Doordat in de meeste marktsegmenten de klanten gedurende het jaar hun voorraden tot het minimum hebben afgebouwd, werd naar het eind van het jaar bij een aantal groepsmaatschappijen een lichte toename van de orders zichtbaar. Nauwe samenwerking in de markt heeft, vooral in Nederland, bijgedragen aan een versterking van de marktpositie in onder meer de semi-conductorindustrie. Hiermee zal de groep als een van de eerste kunnen gaan profiteren van de opleving in de diverse markten. De Franse precisiestansactiviteiten zagen de omzet in met name de elektrotechnische industrie stijgen. 23

24 Material Technology Alle Material Technology-activiteiten hadden in min- of meerdere mate te maken met markten die sterk onder druk stonden. Hoewel het aantal orders niet afnam, daalde het volume per order duidelijk. Het aantal nieuwe klanten groeide, terwijl de bestaande klantenkring stabiel bleef. Ook de verkoop van preparaten (voor in licentie verstrekte oppervlaktebehandelingen) en licenties met name in de Aziatische markten, lagen lager dan in voorgaande jaren. Veelbelovende projecten, die onder gunstiger marktomstandigheden reeds zouden zijn aangevangen, werden voor kortere of langere tijd uitgesteld. Deze projecten zullen ondanks het uitstel nu in de toekomst bijdragen aan de versterking van de marktpositie. Door middel van acquisities werd het Europese netwerk uitgebreid met tien nieuwe servicecentra in vier landen. In Portugal opende Aalberts Industries haar zelf opgestarte eerste servicecentrum voor oppervlaktebehandeling. De grote flexibiliteit van het netwerk heeft er sterk toe bijgedragen dat slagvaardig kon worden gereageerd op de moeilijke marktomstandigheden. Hierdoor kon het rendement, hoewel lager dan in 2001, op een aanvaardbaar niveau worden gehandhaafd. 24

25 Flow Control De omzetgroei van de groepsactiviteit Flow Control bedroeg in 2002 circa 20%. De omzet van Flow Control maakt met ruim EUR 368 miljoen (2001: EUR 308 miljoen) 52% van de totale omzet van Aalberts Industries uit. Het bedrijfsresultaat ten opzichte van de nettoomzet kwam uit op circa 12%. Het totaal aantal medewerkers groeide per saldo naar personeelsleden (gemiddeld 2.698). Deze groei was geheel toe te schrijven aan de in 2002 geacquireerde activiteiten. De investeringen in 2002 bedroegen ruim EUR 12,5 miljoen. Kengetallen (in EUR miljoen) Netto-omzet 368,6 308,2 Bedrijfsresultaat* (EBITA) 44,0 23,9 Bedrijfsresultaat* (EBITA) in % van de netto-omzet 11,9 7,7 Investeringen 12,5 16,3 Gemiddeld aantal medewerkers (x1) * Voor amortisatie van goodwill. Water, Gas & Heating De Water, Gas & Heating-activiteiten werden in de tweede helft van 2002 substantieel uitgebreid met de acquisitie van Yorkshire Fittings. Hiermee heeft Aalberts Industries haar marktpositie in Europa aanzienlijk versterkt en is ze op het gebied van fittingen een van de leidende spelers in de markt, met een geschat marktaandeel van circa 18%. Aalberts Industries is nu de enige aanbieder van het volledige spectrum aan verbindingstechnologieën voor water-, gas- en verwarmingssystemen. Hoewel er een aantal belangrijke concurrenten in de Europese markt is met ieder belangrijke marktposities, is er geen tweede aanbieder van zo n ruim productenspectrum. De marktontwikkelingen in de verschillende Europese landen gaven een divers beeld. In de meeste landen stonden de markten, als gevolg van de algehele teruggang van de economie, onder druk. Enkele markten, waaronder als belangrijkste de Britse en de Oost-Europese markt, ontwikkelden zich positief. De Duitse markt bleef, volgens verwachting, structureel zwak. Ondanks deze zwakte konden de Duitse groepsmaatschappijen voor het overgrote deel hun marktposities goed handhaven. Door toegenomen productiviteit en kostenbesparingen konden de resultaten duidelijk stijgen. 25

26 Dispense Systems De Dispense Systems-activiteiten in de Verenigde Staten van Amerika ontwikkelden zich in 2002 positief. Bijna alle productgroepen lieten een omzetgroei zien. De enkele jaren geleden ingezette verbreding van de klantenkring heeft ertoe bijgedragen dat de marktpositie in de Amerikaanse softdrinkindustrie aanzienlijk verbeterd is. De verkoop van gasventielen (VTI) in de Verenigde Staten van Amerika stond onder meer door een zwakkere markt onder druk. In Europa ondervonden de Dispense Systemsactiviteiten langer dan voorzien hinder van de doorgevoerde integratie van de activiteiten op een locatie. Hoewel de samenvoeging reeds in januari 2002 heeft plaatsgevonden, heeft een aantal aanloopproblemen tot ver in de tweede helft van het jaar aangehouden. De Europese Dispense Systems-markt zwakte in de loop van het jaar verder af. Dit heeft, in combinatie met de genoemde aanloopproblemen, de resultaten onder druk gezet. In 2002 werd met name op het gebied van gasventielen een aantal nieuwe producten ontwikkeld, onder meer voor medische toepassingen (zuurstofventiel) en de automobielindustrie (CNGgasventiel). Deze nieuwe producten zullen in 2003 geïntroduceerd worden in de markt. 26