Prins Filip, Erevoorzitter van de FRDO, Algemene Vergadering van 3 februari FRDO Jaarverslag 2010 Pagina 1 van 59

Transcriptie

1 «Het volstaat niet dat er door de Verenigde Naties mooie principes en akkoorden worden goedgekeurd. Of dat Europa en de regeringen in de lidstaten deze vertalen in strategieën duurzame ontwikkeling. Het is evenzeer nodig dat duurzame ontwikkeling breed wordt gedragen in de samenleving. Dat vergt dat alle maatschappelijke organisaties er mee hun schouders onderzetten. De samenwerking tussen vele actoren zoals binnen de raad evenals de interactie met de overheid is complex, maar bijzonder nuttig. Ik ben blij vast te stellen dat deze samenwerking leidt tot interessante beleidsadviezen en nieuwe initiatieven, zoals de FRDO -persprijs duurzame ontwikkeling.» Prins Filip, Erevoorzitter van de FRDO, Algemene Vergadering van 3 februari 2011 FRDO Jaarverslag 2010 Pagina 1 van 59

2 Pagina 2 van 59 FRDO Jaarverslag 2010

3 Inhoud 1. Woord vooraf Doelen en samenstelling Activiteiten Beleidsadvisering Adviezen Enkele cijfers Aanbevelingen uit de adviezen van de Raad Advies betreffende een ontwerp van koninklijk besluit houdende opheffing van de bepalingen met betrekking tot de etikettering van spuitbussen die geen stoffen bevatten die de ozonlaag afbreken Advies betreffende een ontwerp van koninklijk besluit tot wijziging van het koninklijk besluit van 7 oktober 2005 inzake de reductie van het gehalte aan vluchtige organische stoffen in bepaalde verven en vernissen en in producten voor het overspuiten van voertuigen 12 Advies duurzaam voedingsysteem. 13 Advies CO₂ prijssignaal.15 Advies beleid duurzame ontwikkeling.16 Advies klimaatwet...17 Duurzaam landgebruik een centrale maatschappelijke uitdaging...18 Advies over het ontwerp van afvalplan van NIRAS en over haar strategisch milieueffectenrapport..18 Adviezen over het ontwerp van sectoraal akkoord ter verhoging van het aandeel milieuvriendelijke detergentia en over het ontwerp van sectoraal akkoord ter verhoging van het aandeel houtproducten uit duurzaam beheerde bossen..20 Advies voor het Nationale Hervormingsprogramma van België in het kader van de strategie EU Beleidsdialoog Rondetafel met minister Vanackere: WTO - DDA Rondetafel met eerste minister Leterme: EU2020 et NHP Rondetafel met minister Magnette: COP 16 in Cancun Draagvlakverbreding Forumactiviteiten Seminarie Biodiversiteit - Uitdagingen en oplossingen Informatie en communicatie Informatieactiviteiten FRDO info Website Pers Vertegenwoordiging en contacten Op internationaal niveau Het Europees netwerk van milieu- en duurzame ontwikkelingsraden EEAC Op nationaal niveau Studie en onderzoek FRDO Jaarverslag 2010 Pagina 3 van 59

4 Studie over de energieprestaties van gebouwen Werking van de Raad Algemene Vergadering Bureau Werkgroepen Deelname aan de werkgroepen Werkgroep Strategieën Werkgroep Energie en Klimaat Werkgroep Internationale Betrekkingen Werkgroep Productnormen Werkgroep sensibilisatie en communicatie Werkgroep Biodiversiteit Werkgroep ad hoc Duurzaam Voedingssysteem Werkgroep ad hoc jaarlijks Forum Secretariaat Taken Milieuverslag Sociaal verslag Financieel verslag Bijlage 1: Samenstelling van de Raad in Bijlage 2: Aanwezigheid op de Algemene Vergadering in Bijlage 3: Samenstelling van het Bureau in Bijlage 4: Adviezen van de Raad in Pagina 4 van 59 FRDO Jaarverslag 2010

5 1. Woord vooraf Geachte lezer, De rol van de FRDO bestaat erin bij te dragen tot het bevorderen van de duurzame ontwikkelingsagenda, het versterken van de participatie en het engagement van de stakeholders en het verbreden van het draagvlak voor duurzame ontwikkeling. Het hoeft weinig betoog dat 2010 een atypisch jaar was voor een beleidsadviesorgaan. Maar dat wil niet zeggen dat we hebben stilgezeten. We keurden elf adviezen goed, wat overeenkomt met een gemiddeld jaar. Drie adviezen kwamen tot stand op eigen initiatief, dat is meer dan gemiddeld. Twee ervan spitsten zich toe op maatregelen om duurzame ontwikkeling te integreren in de reguliere beleidsprocessen. Het eerste Advies met aanbevelingen voor het duurzame-ontwikkelingsbeleid van de nieuwe federale regering (25/6/10) pleit ervoor dat duurzame ontwikkeling de rode draad zou vormen van het volgende regeerakkoord. En dat elke minister de taak op zich zou nemen om deze visie nadien in zijn beleidsnota te vertalen voor zijn specifiek domein. Om inconsistenties te vermijden, dient daarbij aandacht dient te gaan naar de impact van beslissingen op andere domeinen. Omdat de eerste minister in een regering het best geplaatst is om over zulke brede transversale aanpak te waken, pleitte de raad ervoor de bevoegdheid voor duurzame ontwikkeling in de regering onder te brengen bij de premier. De noodzaak van een geïntegreerde benadering van sociale, financieel-economische en milieukwesties lag ook ten grondslag aan het Advies voor het Nationale hervormingsprogramma van België in het kader van de strategie EU 2020 (27/10/10). Het feit dat de raad het voorbije jaar quasi alleen adviesvragen ontving van de Minister van Klimaat en Energie, wijst erop dat duurzame ontwikkeling door vele ministers nog teveel wordt gelijkgesteld met milieu. Hierdoor worden helaas kansen gemist om bij te dragen tot de Sustainable New Deal voor België die door de raad wordt verdedigd als antwoord op de crisis. Maar er is geen reden voor pessimisme. Op specifieke beleidsdomeinen namen ministers wel maatregelen waaraan een duurzame-ontwikkelingsvisie ten grondslag lag. In contacten met verantwoordelijken en medewerkers van overheidsdiensten blijkt ook een groeiende bereidheid om hun expertise en creativiteit aan te wenden voor een meer duurzaam beleid. Hetzelfde stel ik vast bij de maatschappelijke actoren die steeds meer duurzame businessmodellen introduceren. Heel wat initiatieven hebben niet het etiket duurzame ontwikkeling, maar zijn er wel door geïnspireerd, zoals bijvoorbeeld MVO en Fair Trade. En ondanks de crisis boeten deze niet aan belang in. Uiteraard kan en moet het draagvlak voor duurzame ontwikkeling nog verbreden. Daarbij kunnen de media een sleutelrol spelen. Daarom ook hebben we met onze raad beslist jaarlijks een persprijs duurzame ontwikkeling uit te reiken. Met die prijs willen we het belang van geïntegreerde benadering beklemtonen. Door het bekronen van journalistieke werken die een thema in een duurzaam ontwikkelingskader plaatsen en vanuit verschillende invalshoeken belichten. Het voorbije jaar werd de prijs voor het eerst uitgereikt door onze Erevoorzitter Prins Filip. In dit jaarverslag kunt u meer lezen over alle beleidsadviezen en activiteiten van de raad, evenals de participatie van de leden die uitstekend blijft. Dat is eveneens het geval voor de samenwerking binnen de raad tussen de maatschappelijke groepen en de taalgemeenschappen. We hebben het voorbije jaar het functioneren van onze bestuursorganen geëvalueerd en waar nodig bijgestuurd. De regering heeft het voorbije jaar de Wet op de coördinatie van het federale beleid inzake duurzame ontwikkeling (5/5/97) herzien, maar helaas werd de hersamenstelling van de raad nog niet geregeld. Hopelijk maakt de nieuwe regering daar spoedig werk van. FRDO Jaarverslag 2010 Pagina 5 van 59

6 Ik wens tot slot nog iedereen te danken die zich inzette als lid van de raad, van de werkgroepen of als medewerker van het secretariaat. Evenzeer dank ik de vertegenwoordigers van de federale overheid op wie we steeds een beroep mogen doen, in het bijzonder de beleidsverantwoordelijken van de POD Duurzame Ontwikkeling en van de FOD Volksgezondheid veiligheid van de voedselketen en leefmilieu. Theo Rombouts Voorzitter Pagina 6 van 59 FRDO Jaarverslag 2010

7 2. Doelen en samenstelling De Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling (FRDO) is een multistakeholder-forum. Vertegenwoordigers van het middenveld kunnen er hun standpunt formuleren en van gedachten wisselen over het duurzaam ontwikkelingsbeleid in ons land. Dit overleg leidt in de eerste plaats tot adviezen aan de federale overheid. De internationale verbintenissen die ons land heeft aangegaan op de Wereldtoppen van Rio de Janeiro (1992) of Johannesburg (2002) fungeren daarbij als referentiekader. Tot slot heeft de Raad ook als taak organisaties en burgers te sensibiliseren voor duurzame ontwikkeling. De FRDO werd als maatschappelijk participatieorgaan opgericht door de Wet van 5 mei 1997 betreffende de coördinatie van het federale beleid inzake duurzame ontwikkeling als opvolger van de Nationale Raad voor Duurzame Ontwikkeling. De raad kreeg later nog meerdere specifieke adviesopdrachten o.m. in het kader van de Wet van 21 december 1998 betreffende de productnormen ter bevordering van duurzame productie- en consumptiepatronen en ter bescherming van het leefmilieu en de volksgezondheid, de Wet van 25 mei 1999 betreffende de Belgische internationale samenwerking en de Wet van 13 februari 2006 betreffende de beoordeling van de gevolgen voor het milieu van bepaalde plannen en programma s en de inspraak van het publiek bij de uitwerking van de plannen en programma s in verband met het milieu. De raad is samengesteld uit vertegenwoordigers van de milieuverenigingen, organisaties voor ontwikkelingssamenwerking, consumentenverengingen, werknemers- en werkgeversorganisaties, energieproducenten en de wetenschappelijke wereld. De Raad beschikt over drie organen die de goede werking verzekeren: de algemene vergadering die het beleid bepaalt en de adviezen goedkeurt, het bureau dat de werking coördineert en als arbitrageorgaan functioneert, de werkgroepen die de adviezen en fora-activiteiten voorbereiden. Ter ondersteuning van deze drie organen beschikt de Raad eveneens over een vast secretariaat. Diagram 1 geeft de samenstelling van de raad weer in december De raad telt 38 leden met stemrecht, die als volgt zijn onderverdeeld: - een voorzitter, - drie ondervoorzitters, - zes leden van de NGO s voor milieubescherming, - zes leden van de NGO s voor ontwikkelingssamenwerking, - twee leden van de NGO s van de verbruikers, - zes leden van de werknemersorganisaties, - zes leden van de werkgeversorganisaties, - twee leden van de energieproducenten, - zes leden van de wetenschappelijke milieus. Daarnaast telt de raad ook andere leden die geen stemrecht hebben. Naast de vertegenwoordiger van de erevoorzitter, prins Filip, kunnen deze waarnemers in vijf categorieën worden ondergebracht: - vier wetenschappelijke raadgevers, - vertegenwoordigers van de federale regering, van de gemeenschappen en van de gewesten, - vertegenwoordigers van zeven raden bevoegd voor milieu en socio-economische aangelegenheden (zie bijlage 1), - vertegenwoordigers van drie andere federale overheidsdiensten voor duurzame ontwikkeling: het Federaal Planbureau (Task Force duurzame ontwikkeling), de Interdepartementale Commissie Duurzame Ontwikkeling, de Programmatorische Overheidsdienst Duurzame Ontwikkeling. FRDO Jaarverslag 2010 Pagina 7 van 59

8 - twee vertegenwoordigers van de jeugdraden. Wetenschappelijke raadgevers (4) Gewest- en gemeenschapsregeri ngen (6) Andere waarnemers (12) Erevoorzitter (1) Vertegenwoordiger van de erevoorzitter (1) Voorzitter en Ondervoorzitters (4) NGO / milieubescherming (6) NGO / ontwikkelingssamen werking (6) NGO / verbruikers (6) Werknemersorganis aties (6) Federale regering (22) Werkgeversorganisa ties (6) Energieproducenten Wetenschappelijke (2) milieus (6) Diagram 1: samenstelling van de raad in december 2010 Een overzicht van de leden vindt u in bijlage 1. Voor de actuele samenstelling van de raad verwijzen wij naar onze website: De actuele samenstelling van het bureau vindt u op Pagina 8 van 59 FRDO Jaarverslag 2010

9 3. Activiteiten 3.1. Beleidsadvisering Adviezen Enkele cijfers De belangrijkste activiteit van de raad is het uitbrengen van beleidsadviezen op vraag van de federale regering of het parlement, of op eigen initiatief. De werkgroepen van de raad bereiden deze adviezen voor, waarna ze aan de Algemene Vergadering ter goedkeuring worden voorgelegd. Verdeelde standpunten worden in de adviezen steeds duidelijk weergegeven. De raad besliste in de loop van 2009 om verschillende types van adviezen te introduceren met het oog op een efficiëntere tijdsbesteding In 2010 werd de afspraken over deze methode van werken toegepast en verder verfijnd. Wanneer de raad een adviesvraag ontvangt beslist het bureau over de keuze tussen volgende types, die verschillen qua lengte en aantal voorbereidende vergaderingen: - krachtlijnenadvies; - standaardadvies; - kaderadvies. Aantal en consensus Grafiek 1 geeft per jaar een overzicht van het aantal adviezen dat de raad sedert 1993 uitbracht, evenals van de verdeling tussen consensus- en verdeelde adviezen. In totaal gaat het om 191 adviezen of een gemiddelde van 10,6 adviezen per jaar, waarvan er 132 of 69,1% met consensus werden goedgekeurd. In 2010 werden 11 adviezen goedgekeurd, wat ongeveerd overeenstemt met het gemiddelde van de voorbij jaren. 7 van de 11 adviezen of 63.6% werden eenparig goedgekeurd, wat iets lager ligt dan het gemiddelde. FRDO Jaarverslag 2010 Pagina 9 van 59

10 Totaal aantal adviezen Aantal uitgebrachte adviezen Aantal adviezen Adviezen in consensus Grafiek 1: Aantal adviezen per jaar vergeleken met het aantal consensusadviezen Adviezen op eigen initiatief Grafiek 2 geeft een overzicht van het aantal adviezen dat de voorbije jaren werd uitgebracht op vraag van de overheid en op eigen initiatief. Gemiddeld bracht de raad 1,7 adviezen per jaar uit op eigen initiatief. In 2010 ging het om 3 adviezen, of het dubbele van het gemiddelde. Concreet gaf de raad op eigen initiatief beleidsadvies over volgende onderwerpen: - Aanbevelingen voor het duurzame-ontwikkelingsbeleid van de nieuwe federale regering; - Duurzaam landgebruik; - Het Nationale Hervormingsprogramma van België in het kader van de strategie EU Jaar gevraagd eigen initiatief Grafiek 2: Aantal adviezen (gevraagd en op eigen initiatief) Pagina 10 van 59 FRDO Jaarverslag 2010

11 Types van adviezen Tabel 1 geeft een overzicht van de verdeling per type advies. Zoals blijkt opteerde de raad meestal voor een krachtlijnenadvies. Type van advies Aantal Krachtlijnenadvies 8 Standaardadvies 2 Kaderadvies 1 Tabel 1: Aantal voor elk type van advies dat werd uitgebracht Aanbevelingen uit de adviezen van de raad Advies betreffende een ontwerp van koninklijk besluit houdende opheffing van de bepalingen met betrekking tot de etikettering van spuitbussen die geen stoffen bevatten die de ozonlaag afbreken Minister van klimaat en energie, Paul Magnette, heeft een adviesaanvraag gericht tot de FRDO over een ontwerp van koninklijk besluit houdende opheffing van de bepalingen met betrekking tot de etikettering van spuitbussen die geen stoffen bevatten die de ozonlaag afbreken. Het ontwerp van koninklijk besluit dat ter advies is voorgelegd heeft tot doel een artikel van het koninklijk besluit van 27 november 1989 houdende verbod van het gebruik van bepaalde chloorfluorkoolstofverbindingen in spuitbussen, dat een verplichting voorziet om de vermelding ozonvriendelijk aan te brengen op spuitbussen die deze stoffen niet bevatten, op te heffen. Deze vermelding, die aanvankelijk bedoeld was om het grote publiek te sensibiliseren en te informeren, heeft namelijk geen bestaansreden meer aangezien er geen spuitbussen meer op de markt zijn die de betrokken chloorfluorkoolstofverbindingen bevatten. Indien men de vermelding zou behouden, zou zij zelfs verwarring kunnen veroorzaken omdat zij zou doen geloven dat er nog spuitbussen met dergelijke stoffen op de Belgische markt bestaan, terwijl deze verboden zijn. De FRDO keurt het initiatief goed. Dit advies werd goedgekeurd door de Algemene Vergadering van de FRDO via een schriftelijke procedure op 27 januari. Klik hier voor de volledige tekst van het advies: Opvolging door de minister: De tekst moet worden voorgelegd aan de Raad van State. De opmerkingen zijn specifiek De gevraagde overwegende werd toegevoegd. Overwegende dat er redenen zijn om de bepalingen op te heffen betreffende de informatie op spuitbussen die bepaalde chloorfluorkoolstofverbindingen niet bevatten, want deze informatie doet veronderstellen dat bepaalde producten wel nog dergelijke stoffen zouden kunnen bevatten, terwijl ze sinds 1989 niet meer op de markt mogen worden gebracht. De afwijkende regeling geldt enkel voor militaire toepassingen. Een verplichting voor dergelijke informatie is weinig relevant. FRDO Jaarverslag 2010 Pagina 11 van 59

12 Advies betreffende een ontwerp van koninklijk besluit tot wijziging van het koninklijk besluit van 7 oktober 2005 inzake de reductie van het gehalte aan vluchtige organische stoffen in bepaalde verven en vernissen en in producten voor het overspuiten van voertuigen De minister van Klimaat en Energie Paul Magnette heeft een adviesaanvraag gericht tot de FRDO over een ontwerp van koninklijk besluit tot wijziging van het koninklijk besluit van 7 oktober 2005 inzake de reductie van het gehalte aan vluchtige organische stoffen in bepaalde verven en vernissen en in producten voor het overspuiten van voertuigen. Het koninklijk besluit dat ter advies is voorgelegd heeft tot doel de bepalingen van het koninklijk besluit van 7 oktober 2005 te wijzigen die betrekking hebben op de mogelijkheid om individuele vergunningen af te geven die de aan- en verkoop toestaan van strikt beperkte hoeveelheden producten die niet voldoen aan de gespecificeerde grenswaarden voor het VOS-gehalte, wanneer deze producten worden gebruikt voor de restauratie en het onderhoud van gebouwen en klassieke voertuigen die als van bijzonder historisch en cultureel belang zijn aangemerkt door de bevoegde autoriteiten. Dankzij de voorgestelde wijziging zal het mogelijk worden de bestaande voorraden niet-conforme producten weg te werken zonder noodzakelijkerwijs een vergunning aan te vragen. De koper zal voortaan een bepaald aantal documenten moeten leveren aan de verkoper waaruit onder meer blijkt dat het voor de historische of culturele waarde van het te renoveren of te onderhouden goed noodzakelijk is een product te gebruiken waarvan het VOS-gehalte de grenswaarden overschrijdt. En de verkoper zal deze documenten gedurende 3 jaar moeten bewaren voor een eventuele controle. Bovendien zal de in- en uitvoer van dergelijke producten uitdrukkelijk verboden zijn, behalve indien voornoemd product niet meer beschikbaar zou zijn op de Belgische markt De FRDO heeft geen fundamentele opmerking in te brengen tegenover het geplande ontwerp, maar stelt vast dat de tekst van het koninklijk besluit ook bepaalde onduidelijkheden bevat, meer bepaald wat betreft de definitie van bevoegde autoriteit, of ook inzake de sanctiemodaliteiten in geval de reglementering niet wordt nageleefd. De FRDO is bovendien van mening dat het in het kader van dit opgestelde afwijkende systeem, gepast is speciale aandacht te besteden aan de bescherming van werknemers, ook al bestaat er al een specifieke reglementering in dit verband. Daarbij moet er over gewaakt worden dat een gepaste communicatie naar de werknemers toe gevoerd wordt om hen te informeren over het feit dat de producten waarvan sprake het toegestane VOS-gehalte overschrijden. Het is immers belangrijk dat een werknemer die werkt voor rekening van de koper die gemachtigd is om restauratie- of onderhoudswerken uit te voeren, systematisch op de hoogte is dat het product dat hij gebruikt niet aan de gespecificeerde grenswaarden voor het VOS-gehalte voldoet, zodat hij specifieke maatregelen kan nemen tegenover deze toxiciteit. In dit kader zou het nuttig kunnen zijn de Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het Werk te raadplegen. De Raad beveelt dit trouwens aan. Dit advies werd goedgekeurd door de Algemene Vergadering van de FRDO via een schriftelijke procedure op 27 januari. Klik hier voor de volledige tekst van het advies: Opvolging door de minister: De tekst moet worden voorgelegd aan de Raad van State. De afwijkingsvoorwaarden voor de producten bedoeld door dit besluit werden niet vastgelegd. Ze moeten het mogelijk maken bij uitzondering producten op de markt te brengen om gebouwen van cultureel of historisch belang te renoveren of te onderhouden. Pagina 12 van 59 FRDO Jaarverslag 2010

13 Om dergelijke uitzonderingen zoveel mogelijk te beperken, zal het enkel mogelijk zijn dergelijke producten op de markt te brengen voor geklasseerde gebouwen of wagens waarvoor het onderhoud en de renovatie een niet-conform product vereisen. Opvolging van de adviezen 2010 tijdens de AV van 3 februari 2011 Advies duurzaam voedingsysteem Het huidige voedingsysteem stuit over de ganse keten op economische, sociale en milieugrenzen. In die optiek vroeg minister van klimaat en energie Paul Magnette de raad om advies over een wijziging van de manier waarop we voedsel produceren, transformeren en uiteindelijk consumeren in functie van een transitie naar een duurzamer voedingssysteem. Na een definitie van wat de FRDO verstaat onder een duurzaam voedingsysteem, en een aanbeveling voor bijkomend onderzoek om een dergelijk voedingsysteem te bevorderen, formuleert de raad in consensus een aantal voorstellen voor het beleid op federaal niveau. Zo vraagt de FRDO een nationaal, beleidsoverschrijdend platform op te zetten om de transitie naar een duurzaam voedingsysteem te begeleiden, ervoor te zorgen dat de visie op lange termijn op een geïntegreerde manier in het beleid opgenomen wordt, werk te maken van een duurzaam landbouw- en visserijmodel wereldwijd en ervoor te zorgen dat werknemers, producenten en andere actoren van de hele productieketen over een voldoende inkomen beschikken dat hun aanvaardbare leef- en werkomstandigheden garandeert. Verder pleit de raad voor een beleid dat een betere overeenstemming tussen vraag en aanbod mogelijk moet maken en voor initiatieven gericht op een grotere transparantie in de prijsvorming. De raad is van oordeel dat sommige initiatieven of bestaande concepten, ook al zijn ze niet perfect, ondersteuning verdienen. Het gaat om korte keten, seizoensproducten, biologische producten en geïntegreerde teelt. In die context vraagt de raad om de verschillende actoren samen te brengen om één eenduidige seizoenskalender voor verse groenten en fruit uit te bouwen en de bestaande viswijzers te combineren en verder uit te bouwen met alle betrokken actoren. Wat het aanbod betreft, is de FRDO voorstander van het systematisch vergroten van het aanbod van producten uit duurzame voedingsystemen door financiële of technische ondersteuning. De raad FRDO Jaarverslag 2010 Pagina 13 van 59

14 vraagt om na een evaluatie, het proefproject in overheids- en schoolrestaurants inzake een meer duurzaam aanbod uit te breiden en hiervoor voldoende budget te voorzien. Op het vlak van bewaring, verpakking en verspilling vraagt de FRDO om verder te bouwen op de behaalde resultaten inzake selectieve inzameling en recyclage van verpakkingen en de nodige aandacht te besteden aan operatoren die aan het systeem ontsnappen. Daarnaast dient de omschakeling naar energieefficiëntere systemen in de sector te worden bespoedigd en initiatieven om consumenten te sensibiliseren inzake verspilling in stand te worden gehouden. Over een aantal onderwerpen konden de leden van de FRDO geen consensus bereiken. Die onderwerpen zijn: (1) het gebruik van producten die potentieel schadelijk zijn voor de gezondheid, (2) de nood aan een verminderde afhankelijkheid van het gebruik van biociden en pesticiden, en een vermindering van de schadelijke effecten van het gebruik ervan, (3) het invoeren van reguleringsmechanismen die het verplicht maken de rechten van de werknemers te respecteren, het wettelijk verplichten en opleggen van criteria inzake transparantie en sociale traceerbaarheid in de ganse keten, en het onderschikken van het handels- en investeringsbeleid aan het naleven van de internationale arbeidsnormen van de IAO, (4) het naar voor schuiven van Fair Trade als best practice inzake duurzame handelsproducten, (5) het uitwerken van een wetgeving om jongeren ook buiten de school te beschermen tegen reclame-invloeden, (6) het gebruik van palmolie in de voeding. De FRDO gaat in dit advies niet in op de eiwitproblematiek, die nochtans door alle leden wordt erkend als een belangrijke uitdaging. De raad meent dat het de moeite loont om dieper in te gaan op deze kwestie en er een specifiek debat aan te wijden (over zowel de import van plantaardige eiwitten als de productie en consumptie van dierlijke eiwitten). De raad verbindt zich ertoe om hierover tegen half 2010 een advies uit te brengen. Dit advies werd goedgekeurd door de Algemene Vergadering van 26 maart. Klik hier voor de volledige tekst van het advies : Opvolging door de minister: Zowel uit de definitie, voorgesteld door de FRDO, als uit het opgestelde inventaris aan bestaande maatregelen, als uit het brede pallet aan voorgestelde maatregelen blijkt de veelzijdigheid van het concept duurzaam voedingssysteem. De aanbevelingen overspannen diverse beleidsdomeinen binnen de bevoegdheden van alle gefedereerde entiteiten. Sedert de publicatie van dit advies, worden twee concrete acties ontwikkeld. De PODDO heeft, na de evaluatie van een pilootproject in 2009, een project ontwikkeld dat de verduurzaming van de kantines van de federale overheid beoogt. De doelstelling van de PODDO is menu s te introduceren die meer groenten en minder vlees voorschotelen, en de vegetarisch alternatieven beter te waarderen en een belangrijkere plaats te geven. De dag van de Duurzame ontwikkeling zal trouwens dit jaar een Donderdag «Veggiedag» zijn. Meer in het algemeen, buigt de PODDO zich over de aanbevelingen uit dit advies om te zien hoe ze uitgevoerd kunnen worden binnen haar bevoegdheden. Anderzijds loopt momenteel een pilootproject bij DG Leefmilieu dat de milieu-impact van een Belgisch bier (Duvel) onderzoekt. Resultaten zullen midden 2011 worden voorgesteld aan de stakeholders. Dit kadert in de ontwikkeling van een algemene methodologie voor de evaluatie van de milieu-impact van verbruiksproducten. Pagina 14 van 59 FRDO Jaarverslag 2010

15 Advies CO₂ prijssignaal In antwoord op een vraag van minister Magnette heeft de FRDO zich gebogen over de mogelijkheid om als overheid een prijssignaal te geven dat de overgang van onze samenleving naar een lagekoolstofeconomie zou versnellen. Dit prijssignaal dient zowel begrepen als een prijssignaal consumptie met als doel de overstap naar meer wenselijke productie- of consumptiepatronen aan te moedigen, als een prijssignaal gebaseerd op externaliteiten met als doel de kostprijs te vertalen van negatieve externe factoren (bijvoorbeeld sociale of ecologische factoren) die zijn veroorzaakt door de productie of consumptie van het betrokken goed of dienst en die niet in de marktprijs opgenomen zijn. De FRDO besloot om binnen de verschillende instrumenten die ressorteren onder het prijssignaal in verband met CO 2 emissies, de CO 2 -taks als optie te onderzoeken. Om de hoger vermelde redenen moet het bedrag van de taks (ten minste gedeeltelijk) de externe kosten weergeven van de door de CO 2 -productie veroorzaakte vervuiling en worden vastgelegd op een niveau en met een dusdanige evolutie (progressief karakter op termijn) die op lange termijn tot gedragswijzigingen leiden en die een duurzame invloed kunnen hebben op de investeringsbeslissingen. De raad vindt het van essentieel belang een CO2-taks zichtbaar, aanvaardbaar en begrijpelijk te maken bij de gezinnen en ondernemingen, wat inhoudt dat vooraf geïnformeerd wordt over de invoering, met een rechtvaardiging en een verduidelijking van de doelstellingen; dat een evolutie in de tijd gegarandeerd wordt op korte, middellange en lange termijn; dat de maatregel begeleid wordt, met name door alternatieven te voorzien; dat het aanpassingsvermogen van de actoren gestimuleerd wordt, met name op het vlak van de investeringen; en dat informatie beschikbaar is over alternatieven, zowel wat betreft consumptie- en productiepatronen als inzake transport of verwarming. Een CO 2 -taks zou idealiter moeten worden ingevoerd op wereldniveau en, indien dit niet mogelijk zou zijn, op Europees niveau. De FRDO is van mening dat België bij zijn uitoefening van het Europese voorzitterschap vanaf juli 2010 de kans moet grijpen om dit debat weer op gang te brengen. Een CO 2 - taks in de transportsector kan in België ingevoerd worden binnen het kader dat de FRDO had voorgesteld in zijn advies over groene fiscaliteit in het kader van duurzame ontwikkeling. Over een aantal onderwerpen konden de leden van de FRDO geen consensus bereiken, met name waar het gaat om de grondslag van de taks (enkel CO2 of CO2 en energie-inhoud); de impact op de prijzen en lonen (via de loonindexering) ; de modaliteiten van toepassing voor de gezinnen en de ondernemingen en de besteding van de inkomsten van de taks. Dit advies werd goedgekeurd door de Algemene Vergadering van 26 maart. Klik hier voor de volledige tekst van het advies : Opvolging door de minister: De kwestie van de instelling van een CO₂ prijssignaal, en inzonderheid die van een koolstoftaks, is verre van nieuw en maakte reeds het voorwerp uit van talrijke debatten voornamelijk op Europees niveau. Zij kwam opnieuw op de agenda tijdens de herziening van de Europese richtlijn over het belasten van energieproducten waar men zich richt naar een fiscale basis die een onderscheid maakt tussen de inhoud inzake energie van de producten en hun koolstofgehalte. Van het advies dat u uitbracht dient men meerdere elementen te onthouden. In de eerste plaats werden ondanks de gevoelige aard van het onderwerp er tal van consensuspunten werden ontwaard. Het betreft met name de complementariteit van de doelen die nagestreefd kunnen of moeten worden FRDO Jaarverslag 2010 Pagina 15 van 59

16 tijdens de implementatie van een dergelijk instrument, bovenop de vermindering van de uitstoot: versterking van de concurrentie, het scheppen van banen, innovatie en maatschappelijke samenhang. Het betreft eveneens de manier waarop het instrument zou moeten worden ingevoerd met betrekking tot de zichtbaarheid ervan, de geleidelijkheid of nog de begeleiding ervan, met name door het implementeren van alternatieven. Indien u van oordeel bent dat het ideale niveau voor de inwerkingstelling van een koolstoftaks supranationaal is, dan onthoud ik dat u tegelijkertijd meent dat de invoering in België van een taks op het niveau van de gezinnen bestudeerd zou kunnen worden. Deze elementen maken het mogelijk de aankomende Belgische standpunten te voeden. Advies beleid duurzame ontwikkeling Nu de verkiezingen van 13 juni achter de rug zijn, formuleert de FRDO een aantal aandachtspunten voor de toekomstige federale regering waar het gaat om het algemene duurzame ontwikkelingsbeleid. De raad spitst zich hierbij toe op de governance en institutionele aspecten van duurzame ontwikkeling. De raad stelt vast dat we vandaag met verschillende - vaak met elkaar verbonden - crisissen geconfronteerd worden: er is de financiële en economische problematiek, met daaraan gekoppeld de werkloosheid en de recente evolutie van de overheidsschuld, maar ook de crisis van het klimaat, de energie, de biodiversiteit, de armoede, de schaarste van grondstoffen. Een politiek van business as usual zal niet volstaan als antwoord: er is een transitiebeleid nodig om tegelijkertijd de werkgelegenheid te vrijwaren, de vergrijzingsproblematiek het hoofd te bieden, de gevolgen van de klimaatverandering aan te pakken Dit houdt een geïntegreerde aanpak in van deze verschillende crisissen, zowel in ons land als op EU- en mondiaal niveau, waarbij kortetermijnmaatregelen ingepast worden in een langetermijnvisie van een samenleving die welvaart en welzijn voor ieder garandeert binnen de draagkracht van onze planeet. Een dergelijke duurzame-ontwikkelingsvisie is te zelden het uitgangspunt geweest van het federale beleid de afgelopen jaren. Duurzame ontwikkeling is nog niet de prioriteit van de hele regering, heeft geen sturende invloed op het mainstream beleid en vormt niet het transversale thema in de verschillende beleidsdomeinen. De facto wordt het concept bijna uitsluitend door de bevoegde minister of staatssecretaris effectief gehanteerd en ingevuld. Dit terwijl er in ons land een raamwerk van instellingen en processen (rapporten, plannen) bestaat op het vlak van duurzame ontwikkeling, gecreëerd door de wet van Dit raamwerk biedt momenteel echter te weinig meerwaarde. De FRDO vraagt de nieuwe regering dan ook een grondige en participatieve evaluatie van de manier waarop het duurzame-ontwikkelingskader in ons land gebruikt wordt, en van de gebrekkige implementatie van de procedures en acties die eruit voortvloeien. Een pijnlijke illustratie van dit laatste vormt het derde federaal plan duurzame ontwikkeling, dat in de lente van 2008 (!) aan de bevolking en het middenveld ter consultatie werd voorgelegd, en nog steeds niet goedgekeurd is door de regering. Duurzame ontwikkeling dient de rode draad te vormen van het volgende regeerakkoord, en elke minister heeft de taak deze visie nadien in zijn beleidsnota te vertalen voor zijn specifiek domein waarbij aandacht dient te gaan naar de impact van beslissingen op andere domeinen. Het is de verantwoordelijkheid van de eerste minister om over deze transversale aanpak te waken, en de FRDO is dan ook van mening dat de bevoegdheid voor duurzame ontwikkeling in de regering best ondergebracht wordt bij de eerste minister, die verantwoordelijk is voor het beleid in zijn geheel. Om de geïntegreerde aanpak te bevorderen op regeringsniveau, kan een duurzameontwikkelingseffectbeoordeling (DOEB) een nuttig instrument vormen. In het verleden heeft de Pagina 16 van 59 FRDO Jaarverslag 2010

17 federale regering beslist de DOEB-test in te voeren voor een aantal beslissingen op de ministerraad, maar tot op heden is dit slechts in zeer beperkte mate gerealiseerd. De DOEB wordt door de recente wijziging van de wet van 1997 wettelijk verankerd in het beleid, en de regering dient deze procedure nu op een degelijke en transparante manier uit te voeren, en tevens de conclusies van de DOEBs op een ernstige manier in het beleid mee te nemen. Een volgende stap zou kunnen zijn om het instrument te evalueren, en zo nodig ook aan te passen. Dit advies werd goedgekeurd door de Algemene Vergadering van 25 juni Klik hier voor de volledige tekst van het advies : Advies klimaatwet Minister Magnette vroeg de raad om advies over een voorontwerp van wet betreffende de coördinatie van het federale beleid ter bestrijding van de klimaatveranderingen (afgekort als federale klimaatwet). Deze wet heeft als doel een langetermijnvisie (horizon 2050) en een duidelijk kader in te voeren om het federale klimaatbeleid te coördineren. De FRDO ondersteunt deze doelstelling, maar raakte het niet eens over de formulering van de emissiereductiedoelstellingen tegen Verder kon er ook geen consensus gevonden worden over een verwijzing in de strategische visie 2050 naar de financiering van fondsen voor adaptatie in de ontwikkelingslanden, over nadere bepalingen inzake flexibiliteitsmechanismen en over de vermelding van ondernemingen die aan het Europese emissiehandelsysteem (ETS) onderworpen zijn. De raad onderstreept dat het klimaatcomité dat in de wet voorzien is, onafhankelijk dient te zijn, en dat de instantie die de plannen opstelt, niet belast kan worden met de evaluatie van de uitvoering ervan. Tenslotte dringt de FRDO er op aan dat de visie 2050 en de plannen die daaruit voortvloeien, zouden samenhangen met het andere relevante beleid en de plannen terzake, zoals het energiebeleid, het federaal plan inzake duurzame ontwikkeling en de langetermijnvisie die in dit kader ontwikkeld wordt. Dit advies werd goedgekeurd door de Algemene Vergadering via schriftelijke procedure. Klik hier voor de volledige tekst van het advies: Opvolging door de minister: De tekst die u werd voorgelegd beoogde de invoering van een nieuw juridisch kader dat bestemd is om de regering te helpen bij het aannemen, voor periodes van meerdere jaren, van de federale klimaatplannen die beantwoorden aan precieze eisen in bewoordingen van lange termijn strategie, doorzichtigheid en opvolging. Het wetsontwerp werd in eerste lazing door de regering goedgekeurd. De lopende zaken maken het niet mogelijk het process voor de aanname ervan voort te zetten. FRDO Jaarverslag 2010 Pagina 17 van 59

18 Duurzaam landgebruik een centrale maatschappelijke uitdaging Elk jaar vindt een grote conferentie plaats van het Europese netwerk van raden milieu en duurzame ontwikkeling, de EEAC. Deze conferentie wordt dit jaar georganiseerd door de Belgische raden FRDO, Minaraad en CWEDD, in het kader van het Belgische EU-voorzitterschap, meer bepaald op 14 en 15 oktober in Brugge. Het centrale thema van de conferentie is duurzaam landgebruik, en het volledige programma vindt u op de website van de EEAC. Ter gelegenheid van de conferentie zal de EEAC ook een statement publiceren over Sustainable land use. Deze verklaring werd opgesteld door verschillende raden die lid zijn van het EEAC-netwerk, waaronder de FRDO (werkgroep Biodiversiteit en bossen). Onze raad keurde de verklaring als advies goed tijdens zijn jongste Algemene Vergadering van 24 september jl. Het advies beklemtoont dat duurzaam landgebruik een cruciale component is voor duurzame ontwikkeling, en dan ook een belangrijke plaats inneemt binnen de Europese strategie duurzame ontwikkeling. Het is een vereiste dat het Europese beleid onder andere het Gemeenschappelijke Landbouw Beleid - zich meer toespitst op duurzaam landgebruik. Daarbij is coherentie nodig tussen de verschillende Europese programma s op het vlak van voedselvoorziening, energie, waardig werk en milieuveiligheid, en het behoud van een divers en flexibel patroon van extensief en intensief landgebruik. Het instrument van effectbeoordeling kan hierbij nuttig zijn. Aangezien de markt systematische gebreken vertoont ten aanzien van het aanleveren van publieke goederen zoals ecosysteemdiensten, is de vrijemarktbenadering niet aangewezen in het geval van landgebruik. De FRDO moedigt dan ook de EU en de lidstaten aan om vormen van marktfalen aan te pakken inzake de productie en het beheer van publieke goederen; om zowel de instituties als de bestuurstructuren inzake landgebruik te verbeteren, waardoor een meer geïntegreerd beleidskader mogelijk wordt; om stimulerende systemen te scheppen en te verbeteren die de productie van publieke goederen kunnen regelen; en om de noodzakelijke voorwaarden te scheppen die zowel landeigenaars, gebruikers en arbeiders in staat stellen om land billijker en duurzamer te beheren. De FRDO beklemtoont ten slotte dat een beleid gericht op het bekomen van duurzaam landgebruik inhoudt dat er een verdere vermindering bekomen wordt van de Europese koolstof-, water en biodiversiteitsvoetafdruk buiten Europa. Dit advies werd goedgekeurd door de Algemene Vergadering van 24 september Klik hier voor de volledige tekst van het advies: Advies over het ontwerp van afvalplan van NIRAS en over haar strategisch milieueffectenrapport NIRAS, de Nationale instelling voor radioactief afval en verrijkte splijtstoffen, heeft een ontwerpplan voorbereid om de federale regering te helpen een principebeslissing te nemen over het beheer op lange termijn van radioactief afval van het type B en C3 dat momenteel in verschillende bovengrondse gebouwen en installaties wordt opgeslagen en dat in de toekomst zal worden geproduceerd. Een dergelijk beheer streeft ernaar zoveel mogelijk te garanderen dat dit kernafval geen schadelijke gevolgen heeft op het milieu en de gezondheid. Minister Magnette vroeg de raad om advies over dit ontwerpplan, waarin NIRAS de definitieve geologische berging in een weinig verharde kleilaag aanbeveelt als technische beheeroplossing op lange termijn. In zijn advies stelt de FRDO dat het nemen van een eventuele principebeslissing niet mag verhinderen dat er andere beheerwijzen worden overwogen dan in het ontwerpplan vermeld. Wij kunnen vandaag immers onmogelijk voorzien welke theoretische als experimentele vooruitgang de wetenschap op dit gebied zou kunnen boeken. Pagina 18 van 59 FRDO Jaarverslag 2010

19 De FRDO is ook van mening dat contacten moeten worden gelegd om de mogelijkheden te onderzoeken om gezamenlijke evacuatievoorzieningen te ontwikkelen voor meerdere landen, waarbij erop wordt toegezien dat alle garanties worden verkregen inzake de veiligheid van het transport, de bescherming van het leefmilieu en van de bevolking en inzake de aspecten in verband met de nonproliferatie. De besprekingen binnen de FRDO hebben niet geleid tot een unaniem advies over de voorstellen van NIRAS dat door alle FRDO-leden zou zijn gesteund. Twee verschillende opties voor het beheer van nucleair afval kwamen naar voren. Een aantal leden van de raad, waaronder de vakbonden en de NGO s, zijn van mening dat de discussie over de berging van het hoogradioactief en/of langlevend afval niet mag worden losgekoppeld van een debat over de productie van dit afval. Ze pleiten voor een gefaseerde sluiting van de kerncentrales, zoals voorzien in de wet op de kernuitstap van Gezien de huidige technologie onvoldoende garanties biedt op een isolatie van het kernafval van de biosfeer, is het niet aangewezen om een principebeslissing te nemen ten voordele van de definitieve geologische berging in klei of welke andere definitieve niet-omkeerbare optie dan ook. Die leden vragen dat het kernafval bovengronds opgeslagen blijft op een wijze die de beste garanties biedt inzake de bescherming van werknemers, bevolking en de leefomgeving. De financiële en juridische aansprakelijkheid van de kernenergiesector voor het radioactief afval mag niet vervallen. Andere leden doen evenwel opmerken dat de elektriciteitsproductie in kerncentrales tal van voordelen biedt in termen van bevoorradingszekerheid, compactheid van de brandstof, continuïteit van de elektriciteitsproductie, geen uitstoot van CO 2 en van andere vervuilende stoffen waaronder fijne deeltjes, productiekosten, Deze leden steunen het langer openhouden van de kerncentrales in België (op voorwaarde van garanties van veiligheid, non-proliferatie en afvalbeheer). Voor deze leden lijkt de opwerking van bestraalde splijtstoffen de beste oplossing te zijn. Dit ultieme afval van de opwerking d.w.z. het niet valoriseerbare gedeelte van de bestraalde splijtstof zou zoals NIRAS voorstelt het voorwerp moeten uitmaken van een definitieve geologische berging in een kleiformatie, zonder het een of meerdere eeuwen te laten wachten in bovengrondse installaties. Ondanks zijn plaatselijke heterogeniteit bezit de Boomse kleilaag de eigenschappen die noodzakelijk zijn voor een geschikt gastgesteente en wordt deze kleilaag algemeen erkend als een uitstekende stabilisator voor tal van al dan niet radioactieve chemische stoffen. Het wordt tijd dat de Belgische staat een principebeslissing neemt om het afval te bergen. De keuze om het ultieme afval op termijn bovengronds te laten doet de lasten en verplichtingen verschuiven naar de toekomstige generaties, met name in termen van controles en de risico s op blootstelling of intrusie. Dit advies werd goedgekeurd door de Algemene Vergadering van 24 september. Klik hier voor de volledige tekst van het advies: Opvolging door de minister: Overeenkomstig de Europese en Belgische wetgevingen heeft de Nationale Instelling voort Radioactief Afval en Verrijkte Splijtstoffen (NIRAS) een afvalplan en een bijhorend strategisch milieueffectenrapport opgesteld over het beheer op lange termijn van het middel- en hoogactief afval van lange levensduur. Het afvalplan bevat verschillende mogelijke opties voor dat beheer, die worden vergeleken in het milieueffectenrapport. De aanbevolen optie is de definitieve geologische verging in een weinig verharde kleilaag. Het doel van het plan is een principebeslissing van de regering te bekomen over de toekomstige oriëntatie van het beheer en over de eindbestemming van het radioactief afval. Overeenkomstig de wetgeving werd het afvalplan voorgelegd aan verschillende publieke instanties, FRDO Jaarverslag 2010 Pagina 19 van 59

20 waaronder de Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling (FRDO) en aan een publieke consultatie. Het advies van de FRDO was niet unaniem. Het advies bestaat uit twee grote delen: a) Reacties die gesteund worden door alle leden van de FRDO : Enkele belangrijke punten ervan zijn: eventuele principebeslissing mag geen beletsel vormen om andere beheerwijzen te overwegen; voortzetting van het onderzoek naar de geologische berging van kernafval in kleilagen en uitbreiding van het onderzoek naar andere beheersopties. b) Reacties die niet gesteund worden door alle leden van de FRDO. Twee opties worden voorgesteld : optie A : essentieel wil deze optie een uitstel van de principebeslissing. Zij wil dat meerdere beheeropties beschouwd worden. Alle beheeropties moeten maximale garanties bieden inzake omkeerbaarheid. Zij is gekant tegen de opwerking van de bestraalde splijtstoffen; optie B : deze optie beveelt de opwerking aan van de bestraalde splijtstoffen, de geologische berging van het opwerkingsafval (te verdedigen dank zij de goede eigenschappen van de klei). Zij beveelt ook aan een principebeslissing te nemen over de berging in diepe geologische lagen. Zij kiest niet voor een langdurige opslag. In het kader van de publieke consultatie werden ongeveer 3000 reacties ontvangen. Op het ogenblik onderzoekt NIRAS deze reacties, alsook de adviezen van de publieke instanties, waaronder dat van de FRDO. Gelet op het hoge aantal en de diversiteit van de reacties en adviezen heeft NIRAS tijd nodig voor een correcte analyse. Op basis van deze analyse gaat NIRAS na welke preciseringen en aanpassingen zij moet aanbrengen aan het afvalplan. De analyse zal ook de basis vormen van de omstandige verklaring die aangeeft in welke mate werd rekening gehouden met de argumenten of in welke mate zij kunnen weerlegd worden. Daarna worden het aangepast plan en de verklaring voorgelegd aan de Regering. Adviezen over het ontwerp van sectoraal akkoord ter verhoging van het aandeel milieuvriendelijke detergentia en over het ontwerp van sectoraal akkoord ter verhoging van het aandeel houtproducten uit duurzaam beheerde bossen De FRDO stelde op vraag van minister Magnette twee adviezen op over ontwerpen van sectorale akkoorden. Het gaat hier om vrijwillige akkoorden tussen overheden en ondernemingen binnen de wetgeving over de productnormen van Het akkoord hout wil het aandeel van houtproducten uit duurzaam beheerde bossen op de Belgische markt vergroten en zowel de betrokken producenten/verdelers als de consument sensibiliseren. De raad steunt dit akkoord en stelt voor na te gaan of wij begeleidende maatregelen kunnen toevoegen als in de praktijk blijkt dat wij beter kunnen doen dan wat in het akkoord vermeld staat. Het akkoord detergenten wil het aandeel van detergenten die voldoen aan de criteria van het Europese ecolabel tegen 2019 vergroten. Er zal voor dezelfde periode ook een groeipercentage worden bepaald voor de geconcentreerde wasproducten. Het akkoord voorziet ook acties voor sensibilisering, controle en rapportering. Ook dit sectoraal akkoord ondersteunt de FRDO, en de raad pleit ervoor zowel de engagementen uit te drukken in absolute cijfers als het ambitieniveau zo mogelijk te versterken. Deze adviezen werden goedgekeurd door de Algemene Vergadering van 24 september. Klik hier voor de volledige tekst: (detergentia) en: (hout) Pagina 20 van 59 FRDO Jaarverslag 2010