BTW nr.: NL B01 Telefonisch spreekuur: uur

Transcriptie

1 Paardenkliniek de Veluwe J. v.d. Scheer (Erkend Paardendierenarts) A. Bus (Erkend Paardendierenarts) sprengenweg 4a, 8181 NN Heerde Tel.: (0578) Fax: (0578) BTW nr.: NL B01 Telefonisch spreekuur: uur ING: K.v.K IBAN: NL76psTB BIC: pstbnl21 Heerde, Geachte cliënt, Voor u ligt alweer de kersteditie van onze nieuwsbrief. Het jaar 2009 is wat ons betreft weer omgevlogen. Veruit de meeste merries zijn weer drachtig, dus voor het komende jaar kunnen wij weer uitkijken naar veel jong talent dat over enkele jaren de wedstrijden zal bestormen. Helaas moeten wij afscheid nemen van Robrecht Vanhoutte. Gezien de afgenomen werkdruk ten gevolge van de kredietcrisis, die ook in de paardenhouderij duidelijk merkbaar is, zien wij ons genoodzaakt met twee dierenartsen verder te gaan. Wij zullen onze uiterste best doen om de service op het vertrouwde hoge niveau te houden. Rugproblemen en enkele veel voorkomende hormonale afwijkingen bij paarden zullen in deze nieuwsbrief aan de orde komen. We zijn verheugd om te vermelden dat wij per 1 januari 2010 zullen gaan samenwerken met hoefsmederij IJzersterk bestaande uit de hoefsmeden Jeroen Gaudelius en Sandra de Wilde, in deze nieuwsbrief zullen zij zich aan u voorstellen Tevens is een inschrijfformulier voor onze jaarlijkse informatieavond bijgevoegd. Tijdens deze avond zal het hoofdthema het West Nile-virus zijn. Dit virus lijkt zich in rap tempo vanuit Zuid-Europa naar het noorden te verspreiden met de migratie van vogels en cullicoïdes muggen. De gevolgen hiervan voor u en uw paardenstapel zullen op deze avond aan bod komen, alsmede wat u preventief kunt doen om uw paarden/pony s te beschermen. Wij adviseren u om tijdig hiervoor in te schrijven, aangezien wij veel belangstelling verwachten, en vol=vol. Mocht u toch verhinderd zijn op deze avond dan zullen wij u hierover verder op de hoogte houden via onze website en/of volgende nieuwsbrief. Veel plezier met het doorlezen van deze nieuwsbrief en wellicht tot op onze informatie avond.

2 Rugproblemen. De laatste jaren worden in toenemende mate paarden aangeboden met rug problemen. In dit artikel willen wij een overzicht geven van de mogelijke rugblessures en hun klinische betekenis. De klinische betekenis van blessures is sterk afhankelijk van de arbeid die van het paard gevraagd wordt. Zo gebruikt een draver zijn rug met name voor rotatie, het springpaard voor buiging in een verticaal vlak (boven de sprong bol en tijdens de landing hol), het renpaard met name buiging in een horizontaal vlak van de lendenen en het dressuurpaard lengtebuiging in zowel een horizontaal als verticaal vlak. Niet iedere blessure geeft dus bij ieder paard dezelfde klinische klachten. Allereerst moeten wij onderscheid maken tussen primaire- en secundaire rug klachten. Bij de primaire klachten ligt de directe oorzaak in een afwijking in de rug en bij secundaire klachten ligt de oorzaak buiten de rug. De secundaire rugklachten zijn veruit de meest voorkomende problemen (95% van de klinische klachten). De oorzaak is vaak gelegen in een al langer sluimerende kreupelheid waardoor het paard scheef gaat lopen en dien ten gevolge zijn/haar rug scheef belast. Dit leidt tot spierpijn en verkramping van spieren in de rug. Op langere termijn kan dit dan weer leiden tot primaire rugblessures t.g.v. langdurige scheve belasting. Dit is dan ook de reden dat we ieder rug onderzoek beginnen met een kreupelheidsonderzoek, hierbij kunnen wij dan tegelijk de flexibiliteit van de rug tijdens beweging beoordelen.

3 De secundaire rugklachten kunnen alleen blijvend overgaan als het primaire probleem, bijvoorbeeld de kreupelheid, wordt verholpen. Eventueel kan een fysiotherapeut/osteopaat hierbij helpen door de ontstane verkramping op te heffen. De primaire rugproblemen zijn onder te verdelen in weke delenproblemen en benige problemen. Van de weke delenproblemen is spierpijn bv. door een slecht passend zadel de meest voorkomende en ook het makkelijkst te behandelen. Daarnaast bevinden er zich in de rug meerdere peesachtige structuren die geblesseerd kunnen raken. Deze zijn relatief gemakkelijk te diagnosticeren met behulp van echografie. De therapie bestaat voornamelijk uit rust en kan een enkele keer m.b.v. locale medicatie verholpen worden. Ook de fysiotherapeut kan in een later stadium helpen de rug weer soepel te krijgen. De grootste uitdaging voor ons, zijn de klachten die veroorzaakt worden door benige afwijkingen. De bekendste hiervan is de kissingspine. Hierbij komen de spinaaluitsteksels van de onderlinge wervellichamen tegen elkaar aan. Dit kan een heftige pijn reactie veroorzaken met op den duur botwoekering op de spinaal uitsteeksels. Deze botwoekeringen zijn vrij eenvoudig met röntgenopnames en met echografie in beeld te krijgen. Het probleem hierbij is echter dat ernstige botwoekeringen niet altijd gepaard (meer) gaan met pijn en dat in het begin Kissingspines stadium er nog geen afwijkingen zichtbaar zijn terwijl er dan juist wel pijnlijkheid is. Met andere woorden de beelden die wij zien zeggen lang niet altijd iets over de ernst van de rugklachten. Hetzelfde fenomeen is ook al langer humaan bekend, waarbij mensen met grove afwijkingen aan hun rug klachtenvrij door het leven gaan, terwijl mensen met slechts geringe of geen afwijkingen juist veel klachten kunnen hebben.

4 Wij zullen dan ook bij paarden op een andere manier aannemelijk moeten maken dat het paard er ook daadwerkelijk last van heeft. Aangezien lokale verdovingen in de rug ook altijd leiden tot verminderde spierfunctie en proprioreceptie (=reflexen die de houding stabiliseren) is deze vorm van diagnostiek niet zinvol. De enige methode die we daarvoor hebben is eerst zoveel mogelijk andere oorzaken van de klachten uit te sluiten, en vervolgens het paard tijdelijk op pijnstillers te zetten om te zien of de klachten afnemen. Zo niet dan moet de oorzaak buiten het lichamelijke gezocht worden. discospondylose Naast kissing-spines kunnen ook artrose van de facet-gewrichtjes en discospondilose (vergroeiingen tussen wervellichamen) tot klachten leiden. Deze afwijkingen zijn alleen in een verder gevorderd stadium zichtbaar te maken m.b.v. röntgenopnames en/of echografie. Ook hierbij geldt weer dat de ernst van de zichtbare afwijking geen graad is voor de ernst van de klachten. Ook klachten ter hoogte van het SI-gewricht (sacro-iliaal gewricht = overgang heiligbeen-bekken) komen een enkele keer voor. Hierbij is meestal het heiligbeen ten opzichte van het bekken gekanteld. Dit is vrijwel altijd van buiten af zichtbaar. Inwendig kan dit gepaard gaan met botwoekeringen die via het rectum zichtbaar gemaakt kunnen worden met behulp van echografie. Helaas geldt ook nu weer dat de ernst van de zichtbare afwijking geen maat is voor de ernst van de eventuele klachten. U ziet dus dat rugklachten bij paarden voor ons als dierenartsen niet even simpel te diagnostiseren zijn en vrijwel altijd alleen met meerdere onderzoeken uiteindelijk aannemelijk te maken. En enkele keer kan hierbij scintigrafie (=radio-isotopen onderzoek) uitkomst bieden omdat hiermee actieve botreactie zichtbaar te maken is. Groot

5 nadeel hierbij zijn de kosten en het feit dat het paard meerdere dagen in quarantaine moet blijven om het radioactive materiaal weer uit te plassen. In Nederland is het gezien de strenge wetgeving omtrent radioactief materiaal, slechts op één locatie mogelijk dit onderzoek uit te laten voeren. Niet alleen qua diagnostiek stellen rugklachten ons voor een grote uitdaging. Maar ook wat betreft de behandeling zijn wij beperkt in onze mogelijkheden. Vaak kunnen locale ontstekingsremmers (tijdelijk) verlichting bieden. Daarnaast zijn er velen soorten therapeuten die al of niet met kennis van zake deze klachten behandelen. Gelukkig blijkt in de praktijk vaak, dat paarden, net als veel mensen op den duur met afwijkingen in de wervelkolom leren omgaan om op die manier toch weer met soms alleen wat stijfheid, volledig inzetbaar te zijn voor de sport. Metabool Syndroom Wij worden met grote regelmaat geconfronteerd met paarden in overmatige conditie die regelmatig hoefbevangen worden. Ondanks dat de eigenaren allerlei dieetmaatregelen nemen blijven de paarden te dik. Met name in het voorjaar en de herfst krijgen veel van deze paarden last van hoefbevangenheid welke het vaak nodig maken drastische maatregelen te nemen. Er kan bij deze paarden en ponies sprake zijn van een hormonale afwijking nl. insulineresitentie (IR). Equine Metabool Syndroom (EMS) is een term die gebruikt wordt voor paarden met vetzucht of locale vetophopingen, aanvallen van hoefbevangenheid en insulineresistentie. Dit ziektebeeld zien we met name bij de kleinere ponies, ezels, Fjorden en dikke manenkam

6 Haflingers, maar in principe kan de ziekte bij alle paarden- en ponierassen voorkomen. De meeste paarden zijn tussen de 5 en 15 jaar als ze voor het eerst hoefbevangen worden. De obesitas (= vetzucht) is vaak al op jongere leeftijd ontstaan. Wanneer we de hoeven inspecteren zijn er meestal aanwijzingen te vinden voor eerdere aanvallen van hoefbevangenheid die ongemerkt zijn opgetreden. We zien vooral bevangenheid bij paarden die weidegang krijgen. De paarden kunnen over het hele lichaam te dik zijn of vetophopingen hebben in de hals, bij de staartbasis, de koker of de onderzijde van de buik. Naast hoefbevangenheid hebben paarden met metabool syndroom meer kans op onvruchtbaarheid en bloedvergiftiging als gevolg van vetafbraak. Insuline is een hormoon dat door de alvleesklier gemaakt wordt en wat er voor zorgt dat suiker uit het bloed naar de spieren, vetweefsel en lever getransporteerd wordt en daar gebruikt kan worden. Insuline stimuleert ook de vetafbraak. Bij insulineresistentie reageren de weefsels niet voldoende op insuline. De alvleesklier reageert hier op door meer insuline te maken. In zeldzame gevallen kan dit tot uitputting van de alvleesklier leiden waardoor het paard suikerziekte krijgt. EMS en insulineresistentie zien we met name bij paarden en ponies die erg efficiënt met hun voedsel om gaan. Het betreft daardoor vaak rassen die van oudsher in gebieden leefden waar de voedselvoorziening schaars was. Doordat wij deze dieren goed grasland bieden en daarnaast in de winterperioden krachtvoer geven interfereren we met de normaal aanwezige seizoensmatige conditieafname. Met name de hoeveelheid suikers (koolhydraten) in gras en krachtvoer zorgt voor vetzucht bij paarden met EMS. Niet alle dikke paarden hebben insulineresistentie en insulineresistentie komt ook voor bij paarden die een normale conditie hebben. Te dikke paarden hebben net als te dikke mensen meer kans op het ontwikkelen van insulineresistentie. Het overmaat

7 aan vet wordt in de spier- en vetcellen opgeslagen waardoor deze uitzetten en insuline minder goed kan inwerken op deze cellen. Door drie mogelijke mechanismen kan insulineresistentie tot hoefbevangenheid leiden; Suiker wordt niet meer goed aangeleverd aan de hoefwandproducerende cellen Bloedcirculatie van de hoef verslechtert IR en vetzucht zorgen voor de aanmaak van ontstekingsproducten welke hoefbevangenheid veroorzaken. Suikers in gras veroorzaken aanvallen van hoefbevangenheid op twee manieren. Enerzijds zorgen de suikers voor het verergeren van de insuline resistentie en anderzijds veroorzaken de suikers een verandering van de bacterieflora in de dikke darm waarbij er gifstoffen geproduceerd worden die leiden tot hoefbevangenheid. gekanteld hoefbeen Het gras is met name risicovol in het voorjaar als het begint te groeien, in de zomer als het snel groeit na een zomerregen en in de herfst, kortom als het gras in een dynamische fase is. Insulineresistentie kan aangetoond worden door middel van bloedonderzoek. Dit kan door middel van alleen de insulinespiegel te meten, maar betrouwbaarder is het om het paard suiker toe te dienen en vervolgens insuline te geven en dan te meten hoe het bloedsuiker hier op reageert. De gezondheidsdienst voor dieren beschikt over een pakket De therapie bestaat uit het op dieet zetten van de paarden. Het paard mag geen weidegang meer, geen of aangepast krachtvoer en alleen hooi (richtlijn totale hoeveelheid 1,5% van het lichaamsgewicht). Dit hooi moet wat grofstengelig zijn. Als het paard geen gras meer krijgt

8 is het verstandig vit E erbij te geven. Mits het paard niet hoefbevangen is, is het verstandig regelmatig beweging te geven. Veel paarden met EMS zullen nooit meer onbeperkt weidegang kunnen krijgen anders is de vetzucht zo weer terug. Meestal moet het beperkt blijven tot enkele uren per dag in de weide of moet de weide opgedeeld worden zodat er elke dag een klein stukje bijgegeven wordt. De ernstigste gevallen kunnen helemaal niet meer in de wei of moeten gebruik maken van een graasmasker. Paarden die niet te dik zijn maar wel last hebben van insulineresistentie moeten ook een aangepaste voeding hebben van grofstengelig hooi met daarnaast een krachtvoer dat arm is aan de zogenaamde snelle koolhydraten (= suikers en zetmeel) en waarbij de energie i.p.v uit koolhydraten meer uit vet komt. Het is verstandig deze dieren altijd eerst hooi te geven en dan het krachtvoer en de voeding te verdelen over zoveel mogelijk porties per dag. Oude paarden zijn gebaat met een seniorendieet.

9 Uitnodiging voor de informatieavond van Paardenkliniek De Veluwe Evenals voorgaande jaren houden wij op 28 januari 2010 een informatieavond. Hiervoor nodigen wij u van harte uit. U kunt zich opgeven door middel van bijgevoegd inschrijfformulier. De aanvang is 20.00h en de zaal is vanaf 19.30h open. De toegang is gratis Onderwerpen; West Nile Fever spreker Bert Janssen Ford Dodge 21.00h Pauze koffie/thee Ataxie Huidproblemen spreker Johan van der Scheer, dierenarts spreker Alexander Bus, dierenarts Locatie; De Spikke, Stationsstraat 8, Heerde Gezien de verwachte belangstelling en de enigszins beperkte capaciteit van de zaal, verzoeken wij u om het inschrijfformulier dat u op de achterzijde van dit blad vindt, in te vullen en deze zo spoedig mogelijk retour te zenden. Wij zien u graag op deze avond. Met vriendelijke groet, Paardenkliniek De Veluwe

10 Ik kom graag naar de thema avond van Paardenkliniek De Veluwe op 27 januari Mijn gegevens: Naam:. Adres: Telefoonummer:.. adres: Woonplaats:. Ik kom met personen Aub Zo spoedig mogelijk opsturen naar: Paardenkliniek De Veluwe Sprengenweg 4a 8181 NN Heerde U kunt het formulier ook faxen naar of per sturen naar info@paardenkliniekdeveluwe.nl Let op: Vol = Vol

11 De ziekte van Cushing De meest voorkomende hormonale aandoening bij het paard is de ziekte van Cushing.De ziekte wordt veroorzaakt door een verhoogde concentratie van hormonen die door de hypofyse (=een kliertje aan de onderkant van de hersenen) aangemaakt worden. De hypofyse doet dit doordat de cellen toegenomen zijn in omvang of doordat er een tumor aanwezig is. Een van de hormonen die verhoogd afgegeven worden is ACTH. Alle oudere paarden laten een groei van de hypofysecellen zien door waarschijnlijk het verminderd functioneren van de zenuwvoorziening van de hypofyse. Bij een aantal paarden leidt dit tot extreem overmatige produktie van hormonen of zelfs het ontstaan van een tumor. ACTH stimuleert de bijnieren tot productie van corticosteroïden. Deze hormonen veroorzaken grotendeels het ziektebeeld. De ziekte van Cushing komt met name voor bij paarden en ponies van 18 jaar en ouder en mogelijk iets vaker bij merries. Symptomen zijn onder andere vachtproblemen zoals hirsutisme (afwijkend, lang haarkleed)en slecht of niet verharen, overmatig vet boven de ogen,vermageren en spierafname. overmatige haargroei De meest voorkomende ernstige complicatie van de ziekte is hoefbevangenheid. Door de corticosteroïden ontstaat er een insulineresistentie. De insulineresistentie zorgt voor een andere verdeling van het lichaamsvet en veranderde suiker- en bloedvoorziening van de hoef waardoor hoefbevangenheid ontstaat. Regelmatig maakt een oncontroleerbare hoefbevangenheid het uiteindelijk noodzakelijk het paard te euthanaseren. Andere complicaties kunnen zin: sloomheid, overmatig zweten, blindheid (als gevolg van druk van de tumor op de oogzenuwen) en suikerziekte. Door de verstoring van de hormoonhuishouding hebben paarden met de ziekte van Cushing een verminderde weerstand en

12 zijn gevoeliger voor allerlei infecties. In sommige gevallen komen flauwtes en toevallen voor. De typisch uiterlijke kenmerken, de oudere leeftijd en het om onverklaarbare redenen hoefbevangen worden, zijn al een sterke aanwijzing dat het om een paard met de ziekte van Cushing gaat, maar meestal zijn aanvullende tests nodig om de diagnose te bevestigen. Om de ziekte aan te tonen zijn een aantal diagnostische tests voorhanden. De meest toegepaste tests in de praktijk zijn: Overnacht dexamethasonesuppresietest : het paard krijgt een injectie dexamethasone (17.00 uur), voor deze toediening en na 15 tot 19 uur wordt bloed afgenomen voor onderzoek. Cortisol/Creatine bepaling in ochtendurine Daarnaast zijn er andere goede diagnostische middelen ter beschikking zoals ACTH bepaling, ACTH stimulatietesten en beeldvormende technieken (CT, MRI en radiologisch onderzoek) Echter vanwege kosten en soms praktische problemen, worden deze minder toegepast. Behandeling van de ziekte van Cushing is uiterst moeilijk en vaak vanwege de milde symptomen niet noodzakelijk. Als de complicaties echter te ernstig zijn zal er een therapie ingezet moeten worden die levenslang volgehouden moet worden aangezien chirurgie (nog) niet tot de praktische mogelijkheden behoort. Een aantal medicijnen staan ter beschikking die de symptomen van de ziekte van Cushing kunnen onderdrukken.het meest gebruikte middel is Pergolide dat dagelijks via wat voer gegeven dient te worden. Naarmate het langer gegeven wordt zal door gewenning de dosis wat verhoogd moeten worden. Door het nemen van dieetmaatregelen kan de kans op complicaties verkleint worden. Als er insulineresistentie is moet de hoeveelheid koolhydraten ( suikers en zetmeel) in het voer beperkt worden en dit kan door wat vetrijker voer te geven. Regelmatige hoefverzorging en gebitsinspectie is voor deze paarden ook van groot belang.

13 Hoefsmederij IJzersterk Hoefsmederij IJzersterk bestaat uit Jeroen Gaudelius en Sandra de Wilde. Beiden hebben wij het hoefsmidvak mogen leren bij Hoefsmederij Bloem. Tijdens die periode hebben wij ook al eens samengewerkt met de paardenkliniek De Veluwe. Vanaf 2010 zullen wij dan ook met veel plezier op de smederij terugkeren. Even Voorstellen: Mijn naam is Jeroen Gaudelius en ik ben gediplomeerd hoefsmid. Ik heb mijn hoefsmid diploma behaald in Zwolle, tevens heb ik een paardenhouderij diploma behaald in Oss. Tijdens mijn 3 jarige hoefsmidopleiding heb ik les gehad van Aart Bloem, Joop Wijnen en Jan Groenenberg. Tijdens deze opleiding heb ik het vak in de praktijk geleerd bij Hoefsmederij Bloem waar ik ook in vaste dienst als hoefsmid werkzaam ben geweest. Mijn naam is Sandra de Wilde. Van kleins af aan ben ik altijd al gek geweest met paarden. Het was dan ook een droom om er mijn werk van te maken. Eerst heb ik de paardenhouderij-opleiding in Barneveld gedaan, waarna ik tot de conclusie kwam dat ik hoefsmid wilde worden. Niet geheel vanzelfsprekend, aangezien ik altijd gezegd heb dat het

14 vak hoefsmid niet echt wat voor vrouwen is. Sinds ik met het vak in aanraking kwam, was ik overtuigd... ik moest en zou hoefsmid worden! Alle vooroordelen zijn aan de kant geschoven en heb de 3-jarige hoefsmidopleiding in Zwolle met succes afgerond. Net als Jeroen heb ik veel geleerd van Aart Bloem, Joop Wijnen en Jan Groenenberg. Maar Aart Bloem in het bijzonder, aangezien wij bij Hoefsmederij Bloem ook de praktijk hebben mogen leren. Wij vinden het ook erg leuk om deel te nemen aan hoefbeslagwedstrijden, maar aangezien wij het vrij druk met het werk hebben, staat dat momenteel op een laag pitje. Wel hebben wij voorheen met deelname aan de wedstrijden goede resultaten behaald. Zo werd Sandra in 2006 (de allereerste vrouwelijke) Nederlands Kampioen in Terherne. In 2007 behaalde zowel Sandra als Jeroen een podiumplek; respectievelijk 2 e en 3 e. U kunt meer informatie vinden op onze website;

15 Gezondheidscheck Uw paard is u dierbaar en zodra uw paard of pony ziek wordt neemt u gelijk contact op met een dierenarts zodat indien mogelijk het dier weer snel hersteld is. Beter nog is het om ziektes te voorkomen. Om u te helpen de gezondheid van uw paard optimaal te houden biedt paardenkliniek De Veluwe de zogenaamde Gezondheidscheck. Indien u uw paard(en) hiervoor opgeeft zullen wij naast de vaccinatie, een algemeen onderzoek doen, het gebit inspecteren en de mest controleren op wormeieren. Wij sturen u van te voren een vragenlijst zodat wij een goed beeld hebben van het stal- en weidemanagement en van de hoeveelheid arbeid dat het paard verricht. Samen met u kunnen wij dan een gericht vaccinatie en ontwormingsschema opzetten en kunnen wij u helpen het paard zo gezond mogelijk te houden. De gezondheidscheck wordt eenmaal per jaar gedaan waarbij het daarbij horende mestonderzoek niet noodzakelijk ook op dat moment hoeft te gebeuren. In overleg met onze dierenartsen kan het juist verstandig zijn het mestonderzoek op een strategisch moment te plannen. Voor deze gezondheidscheck plannen wij op route of eventueel op de kliniek extra tijd vrij zodat wij rustig het paard kunnen onderzoeken en met u kunnen overleggen hoe u eventueel de omstandigheden kunt optimaliseren. Daarom is het prettig als u ruim voordat het paard aan de jaarlijkse vaccinatie toe is u uw paard opgeeft voor de gezondheidscheck zodat wij meer ruimte hebben om het onderzoek in te plannen. Kosten Gezondheidscheck; (Algemeen onderzoek en consult, gebitsinspectie, vaccinatie tegen influenza en tetanus, mestonderzoek, visite ) 1 maal per jaar per paard; 90 euro 1 maal per jaar per paard op kliniek; 65 euro Bij meerdere paarden tegelijkertijd aan huis ; eerste paard 90 euro andere paarden 65 euro

16 U kunt zich opgeven door tussen 8.00h en 17.00h van maandag tot vrijdag te bellen of door middel van het sturen van een naar Graag ontvangen wij dan van u uw telefoonnummer, postadres en eventueel adres zodat de dierenartsen met u een afspraak kunnen maken en wij u een vragenlijst kunnen sturen WIST U DAT? - Onze assistente Armanda in blijde verwachting is. - Annemarie Gelderman een deel van haar werkzaamheden zal overnemen. Annemarie is eerder al werkzaam geweest bij paardenkliniek De Veluwe - Indien wij uw adres nog niet hebben, deze graag van u ontvangen, aangezien wij dan regelmatiger informatie naar u kunnen sturen.