Syndroom van Cushing Symptomen
|
|
- Ludo Lambrechts
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Syndroom van Cushing Dit syndroom heeft zijn naam te danken aan Dr. Harvey Cushing, een neurochirurg die dit syndroom in 1932 voor het eerst bij de mens heeft beschreven. Het wordt veroorzaakt door een overmaat aan hormonen, glucocorticoiden genaamd, die worden gemaakt in de bijnieren. De bijnieren zijn organen met een doorsnee van enkele millimeters en liggen bij de nieren. Ze zijn opgebouwd uit een merg en een schorsgedeelte. Het schorsgedeelte zelf is weer opgebouwd uit 3 verschillende lagen: in de buitenste laag worden hormonen aangemaakt die de zoutbalans in het lichaam regelen (aldosteron), de middelste laag is verantwoordelijk voor de aanmaak van stresshormonen (cortisol) en de binnenste laag verzorgt de aanmaak van een aantal geslachtshormonen. Bij het syndroom van Cushing is er een overmaat aan cortisol in het lichaam. De bijnieren maken cortisol aan op basis van een signaal afkomstig van het hersenaanhangsel, de hypofyse. In een gezond lichaam is er een balans tussen de hypofyse en de bijnieren: de hypofyse maakt het hormoon ACTH, die zorgt voor het vrijkomen van cortisol. Als er genoeg cortisol in het lichaam aanwezig is dan stopt de hypofyse normaal gesproken met de aanmaak van het ACTH. Als er te weinig cortisol in het lichaam aanwezig is, dan begint de hypofyse weer met de aanmaak van het ACTH. Het is dus een nauwkeurig geregeld terugkoppelingsmechanisme. Bij het syndroom van Cushing gaat het mis met de balans tussen de bijnieren en de hypofyse. De oorzaak is een tumor in de hypofyse (85% van gevallen, plaatje 1) of in de bijnier (15% gevallen, plaatje 2). De tumor in de hypofyse is altijd goedaardig en varieert in grootte van een speldenknop tot een tumor van wel 2 cm. In de bijnieren kan zowel een goedaardige als een kwaadaardige tumor aanwezig zijn. De bijniertumor kan in de aanliggende vaten groeien en uitzaaien in de lever of longen. Symptomen Door de overmaat aan cortisol kunnen er meerdere symptomen optreden. De meest frequent waargenomen symptomen zijn: meer drinken en meer plassen en een toegenomen eetlust, dikker worden van de buik, afname van de hoeveelheid spieren, dunnere vacht, eventueel met kaalheid op de flanken en de staart, meer hijgen, verminderd uithoudingsvermogen en bij vrouwelijke intacte honden kan de loopsheid uitblijven. Ook kunnen er afwijkingen in het bloedbeeld ontstaan. Zo kunnen de leverwaarden verhoogd zijn en kan het schildklierhormoongehalte verlaagd zijn.
2 Diagnose Stap 1 (bij de dierenarts) Voordat het onderzoek naar het syndroom van Cushing wordt gestart is het belangrijk om een aantal andere aandoeningen, die een vergelijkbaar beeld laten zien, uit te sluiten door een goed lichamelijk onderzoek en onderzoek van bloed en urine. Stap 2 (thuis of bij de dierenarts) Om vervolgens het syndroom van Cushing aan te kunnen tonen moet een hormoontest gedaan worden. Er zijn 2 mogelijkheden: een urinetest of een bloedtest. De urinetest bestaat uit het (door de eigenaar) opvangen van ochtendurine op drie opeenvolgende dagen. In de urine wordt de hoeveelheid van cortisol bepaald. Omdat cortisol ook een stresshormoon is, zal de cortisol concentratie in de urine dan ook stijgen als een hond recentelijk bij de dierenarts is geweest. Het is daarom erg belangrijk dat de eigenaar de urine van de hond zelf opvangt en dat de test pas 2 to 3 dagen na het laatste bezoek aan de dierenarts wordt uitgevoerd. Na het opvangen van het tweede urinemonster (op dag 2) krijgt de hond 3 maal tabletten (dexamethason) toegediend met een tussentijd van ongeveer 6 uur, bijvoorbeeld om uur, uur en uur. Met het onderzoek van de urine van dag 1 en dag 2 kan bekeken worden of een hond teveel cortisol aanmaakt en dus lijdt aan het syndroom van Cushing. Uit het onderzoek van de urine opgevangen op dag 3 (dus na het geven van dexamethason tabletten) kan vaak een onderscheid worden gemaakt tussen een bijniertumor of een hypofyse tumor. Zo niet, dan is nader onderzoek (stap 3) noodzakelijk. De bloedtest bestaat uit 3 keer bloedafname met een tussentijd van 4 uur. Na de eerste bloedafname zal de dierenarts dexamethason inspuiten in de bloedbaan om het syndroom van Cushing te kunnen vaststellen. Voor de bloedtest geldt dat het onderscheid tussen hypofyse of bijnier-afhankelijke Cushing vaak niet te maken is en ook hier is dan nader onderzoek nodig (stap 3). Stap 3 (op de Universiteitskliniek voor Gezelschapsdieren in Utrecht) Het uitzoeken van de oorzaak van het syndroom van Cushing en de keuze voor de meest geschikte behandeling wordt gedaan met een aanvullend hormoon onderzoek (ACTH bepaling in het bloed) en diagnostische beeldvorming. Wij maken graag gebruik van de CT scan, want met deze methode worden de bijnieren en de hypofyse bekeken. De radioloog beoordeelt de grootte van de hypofyse en bijnieren en in het geval van een bijniertumor wordt met Een voorbeeld van een grote hypofyse tumor de CT scan ook op de aanwezigheid van eventuele uitzaaiingen in de borstkast onderzocht. De CT of de MRI scan zijn de enige methodes om de grootte van de
3 tumor in de hypofyse te beoordelen. Dit is belangrijk omdat in sommige gevallen deze tumor zo groot wordt dat de hond hersenverschijnselen kan vertonen (afwijkend gedrag, sloom, hoofdpijn, niet goed willen eten, dementie). Dit soort verschijnselen treden op bij een erg grote tumor. De bijnieren kunnen ook met een echo in beeld gebracht worden. In het geval van een hypofysetumor zijn beide bijnieren vergroot, terwijl bij het syndroom van Cushing, veroorzaakt door een bijniertumor, de bijnier met de tumor groot is terwijl de andere klein is. Een bijniertumor kan kwaadaardig zijn, daarom wordt er ook bekeken of de tumor in de omliggende vaten groeit of dat er afwijkingen in de lever aanwezig zijn die zouden kunnen wijzen op uitzaaiingen van de tumor. Als laatste moeten ook de longen nagekeken worden, wat het beste met een CT scan gedaan kan worden. Als aanvullende diagnostiek wordt ook bloed afgenomen voor het bepalen van de concentratie van het hormoon ACTH. Deze concentratie zal hoog zijn bij een hypofysetumor (Plaatje 1) en laag bij een bijniertumor (Plaatje 2). Nadat de uitslag van de CT scan en de ACTH bepaling bekend zijn, kan er een goede, weloverwogen beslissing genomen worden welke behandeling het beste is voor de hond. Behandeling 1. Syndroom van Cushing veroorzaakt door een hypofyse tumor De keuze van de behandeling is afhankelijk van de leeftijd van de patiënt en de grootte van de hypofysetumor. Een kleine hypofyse tumor (microtumor) bij een hond van middelbare of oudere leeftijd hoeft niet verwijderd te worden, maar zal het beste met het medicijn trilostane (Vetoryl ) behandeld kunnen worden. Als deze behandeling bij een relatief jonge hond toegepast wordt, is het aan te raden om een controle CT scan te laten maken na 1 jaar om de groei van de tumor in te kunnen schatten. Een vergrote hypofyse zou verwijderd kunnen worden (hypofysectomie). Helaas kan de hypofysetumor soms zo groot zijn dat verwijderen van de tumor niet meer veilig gedaan kan worden. Hypofysectomie Dit is een operatie waarbij de gehele hypofyse, inclusief tumor, verwijderd wordt. De hypofyse wordt benaderd via de mondholte. De techniek van de operatie is moeilijk en wordt maar op enkele plaatsen in de wereld uitgevoerd. Wij zijn er trots op dat juist op de Universiteit van Utrecht de meeste ervaring met deze operatie is. Er zijn ondertussen al meer dan 300 honden behandeld met goede resultaten. Het grote voordeel van deze operatie is dat dit de enige behandelingsmethode is waarbij de hypofysetumor daadwerkelijk verwijderd wordt, terwijl bij de andere behandelingen alleen de symptomen bestreden worden. Vooral als de hypofysetumor groot is (vastgesteld met een CT scan) dan
4 is deze operatie de beste mogelijkheid om hersenverschijnselen veroorzaakt door de tumor te voorkomen. In de hypofyse worden veel verschillende hormonen gemaakt. Veel van deze hormonen kunnen gemist worden op volwassen leeftijd. Twee van deze hormonen zijn echter wel van levensbelang en deze moeten dan ook levenslang vervangen worden. De hond is dus niet pil-vrij na de operatie. De hormonen die via medicijnen gegeven moeten worden zijn het schildklierhormoon (thyroxine) en het stresshormoon (cortisol). Tijdens de eerste weken na de operatie moet nog een derde hormoon toegediend worden, dat van belang is voor het concentreren van de urine (Minrin ). Dit hormoon werkt het beste als het via een druppel in het oog wordt toegediend en wel driemaal daags. In ongeveer 30% van de gevallen moet dit hormoon levenslang worden bijgegeven. Welke hond dit hormoon wel of niet levenslang nodig heeft is op voorhand niet te zeggen en wordt pas enkele weken na de operatie duidelijk. Hetzelfde geldt voor het ontwikkelen van een droog oog (=keratoconjunctivitis sicca). Dit is een complicatie van de operatie en treedt op in 10% van de gevallen. Dit is geen levensbedreigende aandoening en is met medicijnen onder controle te houden en kan na de operatie spontaan verbeteren. De operatie wordt eenmaal per week uitgevoerd en de hond wordt op maandagmorgen opgenomen. Direct na de operatie wordt de hond naar de Intensieve zorg afdeling gebracht voor infuus en hormoontoediening. Meestal kan de hond op vrijdag weer naar huis. De controle na hypofysectomie bestaat uit het insturen van urine voor hormoonbepalingen en een controle op 2-3 maanden na de operatie. Daarna is de controle jaarlijks op de poli Endocrinologie. Behandeling met trilostane (Vetoryl ) Trilostane is een medicijn dat de vorming van bijnierschorshormonen remt. Naast het gewenste effect, namelijk remming van de aanmaak van cortisol, kan ook een remming optreden van de aanmaak van andere bijnierschorshormonen. Het is dus van groot belang dat de juiste dosering van het trilostane wordt bepaald. Door de verminderde productie van cortisol zullen de symptomen van het syndroom van Cushing verdwijnen. Het voordeel van de medicamenteuze behandeling met trilostane is dat het om een relatief milde behandelingsvorm gaat. Nadelen van de behandeling met trilostane zijn dat het medicijn levenslang elke dag moet worden toegediend en dat er niets gedaan wordt aan de tumor, die dus gewoon zal doorgroeien. Voor een goed effect moet de trilostane worden toegediend samen met voedsel. Er bestaan grote verschillen tussen honden in de dosis trilostane die nodig is om de aanmaak van cortisol voldoende te remmen. Het is belangrijk om met een lage dosering te beginnen (2 mg/kg, eenmaal daags). Als met een hogere dosering wordt begonnen, bestaat de kans dat de hormonen gemaakt in de bijnierschors te sterk geremd worden, waardoor er een levensbedreigend tekort aan deze hormonen kan ontstaan. Een tekort aan bijnierschorshormonen leidt vaak tot een slechte eetlust bij de hond. Ook kan braken en/of diarree optreden en vaak is de hond minder attent. Als deze symptomen zich voordoen, moet
5 direct met het geven van trilostane gestopt worden en contact opgenomen worden met de dierenarts. Als de trilostane toediening niet gestopt wordt kan dit tot een levensbedreigende situatie leiden. Twee tot drie weken na aanvang van de behandeling met trilostane moet een controle onderzoek, inclusief bloedonderzoek en een zogenaamde ACTHstimulatie test uitgevoerd worden. De ACTH-stimulatie test moet 2-3 uur na het ingeven van de trilostane (met voedsel) worden uitgevoerd. Aan de hand van de nog aanwezige symptomen en de uitslagen van het bloedonderzoek en de ACTHstimulatie test kan de dosering van de trilostane worden aangepast. Als de dosering van de trilostane wordt aangepast, moet bij de hond na 3 weken hetzelfde onderzoek opnieuw worden uitgevoerd. Blijkt echter dat de dosering van trilostane goed is, dan hoeft de hond pas na 3 maanden weer terug komen. Blijft alles goed gaan dan is een onderzoek tweemaal per jaar noodzakelijk om er zeker van te zijn dat de juiste dosering trilostane nog steeds wordt toegediend. 2. Syndroom van Cushing veroorzaakt door een bijniertumor Als uit het aanvullend onderzoek is gebleken dat het syndroom van Cushing wordt veroorzaakt door een bijniertumor, waarbij er geen uitzaaiingen in de lever of longen zijn gezien en geen ingroei van de tumor in de omgeving is waargenomen, dan is de beste behandelingsmethode het chirurgisch verwijderen van de tumor (adrenalectomie). Het is belangrijk dat dit wordt uitgevoerd door een ervaren, gespecialiseerde, chirurg. De operatie leidt tot de genezing van het syndroom van Cushing. Indien de tumor in de bloedvaten is ingegroeid en/of er uitzaaiingen zijn, is de operatie niet meer mogelijk. In dat geval zou gekozen kunnen worden voor de behandeling met de trilostane. Daardoor kunnen de symptomen van het syndroom van Cushing wel verminderen, maar het medicijn heeft geen effect op de tumor zelf. Deze behandeling wordt daarom palliatief genoemd. Een echo- en een CT scan van een bijniertumor en een bijniertumor verwijderd met de operatie
6 Adrenalectomie Op de universiteitskliniek in Utrecht wordt verwijderen van de bijniertumoren met een kijkoperatie gedaan. De patiënt blijft na de operatie opgenomen op de Intensieve Zorg Afdeling voor tenminste 1 dag om er voor te zorgen, dat de hormonale balans na de operatie weer herstelt. Het thuisfront kijkt natuurlijk mee op de Intensieve Zorg via een webcam. Als de tumor verwijderd is moet de hond nog 6-8 weken vervangende medicijnen krijgen. De andere bijnier is namelijk gedurende langere tijd inactief geweest, aangezien de hormonen door de bijniertumor geproduceerd werden. Omdat de tumor na de operatie verwijderd is, moet de overblijvende, gezonde bijnier langzaam de tijd krijgen om weer zelf hormonen te gaan produceren. Door gedurende 6-8 weken vervangende medicijnen (cortison) te geven heeft de andere bijnier de tijd om zijn functie langzaam weer op te pakken. Na deze periode hoeft de hond geen vervangende medicijnen meer te krijgen. Ongeveer 10 weken na de operatie wordt de hond nog verwacht voor een controle op de endocrinologie poli. Sara Galac, dierenarts Endocrinoloog
Afdeling Heelkunde, locatie AZU. Bijnieroperatie (adrenalectomie)
Afdeling Heelkunde, locatie AZU Bijnieroperatie (adrenalectomie) Inleiding Deze brochure geeft u informatie over een operatie aan de bijnier(en) (adrenalectomie). Informatie over aandoeningen waarvoor
Nadere informatieOperatie aan de bijnier(en)
CHIRURGIE Operatie aan de bijnier(en) U heeft samen met uw arts besloten dat u geopereerd gaat worden aan de bijnier(en). In deze folder vindt u informatie over de bijnieren, hoe u zich voorbereidt, de
Nadere informatieChirurgie. Het verwijderen van een bijnier
Chirurgie Het verwijderen van een bijnier Chirurgie Bijnier (gedeeltelijke) verwijdering Bij u is recentelijk ontdekt dat u een bijniertumor heeft. De bijnier kan via een kijkoperatie of een gewone operatie
Nadere informatieOvermatig drinken en plassen is een vaak voorkomend symptoom bij de. hond. Het kan veroorzaakt worden door verschillende ziekten in het
SUIKERZIEKTE Overmatig drinken en plassen is een vaak voorkomend symptoom bij de hond. Het kan veroorzaakt worden door verschillende ziekten in het lichaam. U kunt hierbij denken aan slecht functionerende
Nadere informatieGeschreven door Diernet Team dinsdag, 23 augustus 2011 13:31 - Laatst aangepast donderdag, 15 september 2011 22:17
Omschrijving Oorzaken Verschijnselen Diagnose Therapie Prognose Omschrijving Hyperthyreoïdie is een ziekte die wordt veroorzaakt door een overmatige hoeveelheid schildklierhormonen. Schildklierhormonen
Nadere informatieUITSLAG ONLINE ENQUETE CUSHING BIJ DE HOND FEBRUARI / MAART 2016
UITSLAG ONLINE ENQUETE CUSHING BIJ DE HOND FEBRUARI / MAART 2016 Wat is Cushing Het syndroom van Cushing is een verzameling van klinische tekens en symptomen die veroorzaakt wordt door een te hoog cortisolgehalte
Nadere informatiePatiënteninformatiedossier (PID) MAMMACARE. onderdeel HORMONALE THERAPIE
Patiënteninformatiedossier (PID) MAMMACARE onderdeel HORMONALE THERAPIE Inhoudsopgave Inleiding... 3 Hoe werkt hormonale therapie?... 4 Vóór de overgang... 4 Tijdens en na de overgang... 5 De verschillende
Nadere informatieMetyrapontest. Afdeling Interne geneeskunde
Metyrapontest Afdeling Interne geneeskunde In deze patiënteninformatie wordt uitgelegd wat de metyrapontest inhoudt. Er is een woordenlijst als bijlage bijgevoegd om sommige woorden te verduidelijken.
Nadere informatieOperatie aan de bijnier(en)
CHIRURGIE Operatie aan de bijnier(en) U heeft samen met uw arts besloten dat u geopereerd gaat worden aan de bijnier(en). In deze folder vindt u informatie over de bijnieren, hoe u zich voorbereidt, de
Nadere informatieHvperadrenocorticisme (syndroom van Cushing)
Hvperadrenocorticisme (syndroom van Cushing) Definitie. Onder het syndroom Cushing verstaat men de klinische en biochemische verschijnselen ten gevolge van een chronische corticosteroïdovermaat. Oorzaak.
Nadere informatieBijnierinsufficiëntie
Bijnierinsufficiëntie Albert Schweitzer ziekenhuis februari 2015 pavo 1189 Uw hoofdbehandelaar is: Internist / endocrinoloog dr. Uw specialist is op werkdagen tussen 08.30 17.00 uur bereikbaar via de polikliniek
Nadere informatieBijnierinsufficiëntie
Bijnierinsufficiëntie Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Uw hoofdbehandelaar is: Internist / endocrinoloog dr. Uw specialist is op werkdagen tussen 08.30-17.00 uur bereikbaar
Nadere informatieTrastuzumab (Herceptin )
Trastuzumab (Herceptin ) Borstkanker (mammacarcinoom) De diagnose borstkanker is bij u vastgesteld. Dit wordt ook wel een mammacarcinoom genoemd. De behandeling van een mammacarcinoom bestaat uit een operatieve
Nadere informatieHoe vaak komt een craniofaryngeoom voor? Een craniofaryngeoom komt bij een op de 300.000 kinderen voor.
Craniofaryngeoom Wat is een craniofaryngeoom? Een craniofaryngeoom is een relatief goedaardige hersentumor die ontstaat op een bepaald gebied in de hersenen uit speciaal weefsel wat het zakje van Ratke
Nadere informatielezing 21 februari 2019 PPID vroeger: ziekte van Cushing
lezing 21 februari 2019 PPID vroeger: ziekte van Cushing Agenda PPID Voorstellen Hoe wordt mijn paard leuk oud? PPID Wat lijkt erop en is er een verband?? (E.M.S.) Vragen? Pauze In levende lijve Gepco
Nadere informatieFunctietesten afdeling Inwendige Geneeskunde, Endocrinologie
Uw behandelend arts of verpleegkundig specialist heeft als aanvullend onderzoek een functietest voor u aangevraagd. Welke test voor u is aangevraagd is afhankelijk van uw aandoening. In deze folder leest
Nadere informatiePatiënteninformatie Diagnostiek Patiëntenversie over Diagnostiek
Patiënteninformatie Diagnostiek Patiëntenversie over Diagnostiek Logo: Colofon Uitgave: Stichting BijnierNET 2018 Fazantpad 3 3766 JH Soest info@bijniernet.nl www.bijniernet.nl www.adrenals.eu Tekst: Dr.
Nadere informatieVerwijdering hypofysetumor. Van opname tot en met ontslag
Verwijdering hypofysetumor Van opname tot en met ontslag Bij u is de diagnose hypofysetumor gesteld. In overleg met uw behandelend arts heeft u besloten tot een operatie aan deze hypofysetumor. Deze folder
Nadere informatieACTH-test. Informatie voor ouders/verzorgers over een bijniertest
ACTH-test Informatie voor ouders/verzorgers over een bijniertest 2 De kinderarts heeft u voorgesteld om bij uw kind een ACTH-test te doen. Met deze test onderzoekt de arts of de bijnieren voldoende bijnierschorshormoon
Nadere informatieCentrumlocatie. bijnieren. nieren. Operatie aan de bijnier(en)
Centrumlocatie bijnieren nieren Operatie aan de bijnier(en) Deze folder geeft u algemene informatie over een operatie aan de bijnier(en). Voor specifieke vragen over uw persoonlijke situatie kunt u terecht
Nadere informatiePATIËNTENINFORMATIE. ADRENOGENITAAL SYNDROOM Informatie voor ouders/verzorgers
PATIËNTENINFORMATIE ADRENOGENITAAL SYNDROOM Informatie voor ouders/verzorgers 2 ADRENOGENITAAL SYNDROOM Informatie voor ouders/verzorgers Met deze informatiefolder wil het Maasstad Ziekenhuis u informeren
Nadere informatiePatiënteninformatie Bijnierschorscarcinoom. Patiënteninformatie van bijnierschorscarcinoom voor patiënten en hun naasten
Patiënteninformatie Bijnierschorscarcinoom Patiënteninformatie van bijnierschorscarcinoom voor patiënten en hun naasten Colofon Uitgave: Stichting BijnierNET Fazantpad 3 3766 JH Soest info@bijniernet.nl
Nadere informatieBehandeling met sandostatine
Behandeling met sandostatine NEURO-ENDOCRIENE TUMOR (NET) Bij u is een neuro-endocriene tumor met uitzaaiingen geconstateerd. Neuro-endocriene tumoren (afgekort NET) kunnen op verschillende locaties in
Nadere informatiePatiënteninformatiedossier (PID) PROSTAATKANKER. onderdeel HORMONALE THERAPIE. PROSTAATKANKER Hormonale therapie
Patiënteninformatiedossier (PID) PROSTAATKANKER onderdeel HORMONALE THERAPIE PROSTAATKANKER Hormonale therapie INHOUD Inleiding... 3 Hoe werkt hormonale therapie?... 3 Wanneer hormonale behandeling?...
Nadere informatieAltijd de juiste dosis insuline met Caninsulin.
Altijd de juiste dosis insuline met Caninsulin. UIN 083671, september 2008 Intervet/Schering-Plough Animal Health Postbus 50 5830 AB Boxmeer www.intervet.nl Caninsulin. Samenstelling: 40 IE varkensinsuline
Nadere informatieSynacthen -test (ACTH-test)
INTERNE GENEESKUNDE Synacthen -test (ACTH-test) ONDERZOEK U wordt op dag om uur verwacht op de poli/afdeling. Als u verhinderd bent, wilt u dit dan tijdig melden en een nieuwe afspraak maken? Wij verzoeken
Nadere informatiePRAKTISCH KANKER BIJ HUISDIEREN
PRAKTISCH KANKER BIJ HUISDIEREN l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n over houden van huisdieren De diagnose kanker bij uw geliefde huisdier komt hard aan.
Nadere informatiePRAKTISCH DIABETES MELLITUS (SUIKERZIEKTE) BIJ DE HOND. www.licg.nl over houden van huisdieren
l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n PRAKTISCH DIABETES MELLITUS (SUIKERZIEKTE) BIJ DE HOND www.licg.nl over houden van huisdieren Diabetes mellitus, oftewel
Nadere informatieMedicatie voor bijnierpatiënten: een verhaal van substitutie
Medicatie voor bijnierpatiënten: een verhaal van substitutie 23/02/2019 Apr. Stéphanie Wuyts Ziekenhuisapotheek UZ Brussel Met dank aan: Bijniervereniging NVACP BijnierNET 2 14-12-18 Bijnierschorshormonen
Nadere informatieDe schildklier patiënt (de oudere kat)
De schildklier patiënt (de oudere kat) Inleiding Een te actieve schildklier (de wetenschappelijke naam is hyperthyreoïdie) vormt de meest voorkomende stofwisselingsafwijking bij middelbare en oudere katten.
Nadere informatieZorgpad MEN1 syndroom. Informatie voor patiënten
Zorgpad MEN1 syndroom Informatie voor patiënten Dit Zorgpad MEN1 syndroom, informatie voor patiënten, is tot stand gekomen met medewerking van: Belangengroep M.E.N. drs. C.R.C. Pieterman, M. Aarts bestuur
Nadere informatieOmschrijving Oorzaken Verschijnselen Diagnose Therapie Prognose. Omschrijving
Omschrijving Oorzaken Verschijnselen Diagnose Therapie Prognose Omschrijving Onvruchtbaarheid is het onvermogen om drachtig te worden. Onvruchtbaarheid bij vrouwelijke honden (teven) en katten (poezen)
Nadere informatieWat is primair hyperaldosteronisme? water- en zouthuishouding verhoogde bloeddruk en een laag gehalte aan kalium.
bijniernet Bijniernet Wat is primair hyperaldosteronisme? water- en zouthuishouding verhoogde bloeddruk en een laag gehalte aan kalium. Klachten PHA De meest voorkomende klachten en verschijnselen bij
Nadere informatiePatiënteninformatie primair hyperaldosteronisme
Patiënteninformatie primair hyperaldosteronisme Patiëntenversie primair hyperaldosteronisme bij de kwaliteitsstandaard bijnieraandoeningen voor patiënten en hun naasten Logo: Colofon Uitgave: Stichting
Nadere informatieINFOFOLDER. KROLSHEIDPREVENTIE drs. H.S. Kooistra oktober 2000. Typische kenmerken van krolsheid. Licht. Geïnduceerde ovulatie
INFOFOLDER KROLSHEIDPREVENTIE drs. H.S. Kooistra oktober 2000 Typische kenmerken van krolsheid Naast de bekende verschijnselen van rollen, zich presenteren en meer of minder geluid produceren, zijn er
Nadere informatiePolikliniek Endocrinologie, locatie AZU. Ziekte van Addison
Polikliniek Endocrinologie, locatie AZU Ziekte van Addison Inhoud 1 Inleiding 3 2 Wat is de ziekte van Addison 3 3 Verschijnselen 6 4 Behandeling 6 5 Cortisol afhankelijkheid 7 6 Leven met de ziekte van
Nadere informatieRadiojoodtherapie bij de hyperthyroïde kat
Radiojoodtherapie bij de hyperthyroïde kat Nucleaire Diergeneeskunde Vakgroep Medische Beeldvorming van de Huisdieren en Orthopedie van de Kleine Huisdieren Faculteit Diergeneeskunde, Universiteit Gent
Nadere informatieGoede zorg voor de bijnierpatiënt. Charlotte Krol Internist-endocrinoloog
Goede zorg voor de bijnierpatiënt Charlotte Krol Internist-endocrinoloog Programma 14:00 Goede zorg voor de bijnierpatiënt mw. dr. C.G. Krol, internist-endocrinoloog 14:15 Goede zorg & het EPD dr. S.W.
Nadere informatieBloedafname uit de Sinus Petrosus
Bloedafname uit de Sinus Petrosus In overleg met uw behandelend arts heeft u besloten tot een afspraak voor een onderzoek op de afdeling Interventie Radiologie van het Radboudumc. Tijdens dit diagnostisch
Nadere informatieLangdurig gebruik van bijnierschorshormonen
Langdurig gebruik van bijnierschorshormonen Bijnierschorshormonen (glucocorticoïden), zoals hydrocortison, cortison-acetaat, prednisolon of dexamethason U gebruikt één van de volgende medicijnen: hydrocortison,
Nadere informatieDorstproef. Afdeling Interne geneeskunde
Dorstproef Afdeling Interne geneeskunde In deze patiënteninformatie wordt uitgelegd wat de dorstproef inhoudt en hoe deze verloopt. Er is een woordenlijst als bijlage bijgevoegd om sommige woorden te verduidelijken.
Nadere informatieDiabetes Insipidus ANTWOORDKAART
Diabetes Insipidus Deze uitgave is mogelijk gemaakt door: Novartis Pharma B.V., producent van Sandostatine (octreotide) Postbus 241, 6800 LZ Arnhem, tel. (026) 37 82 100 Illustraties: Jack Prince DE NEDERLANDSE
Nadere informatieOperatie aan de bijschildklier(en)
Operatie aan de bijschildklier(en) Waarom een operatie Een operatie aan de bijschildklieren wordt gedaan, omdat één of meerdere bijschildklier(en) te hard werken, omdat deze vergroot zijn of omdat er sprake
Nadere informatieVerwijderen niertumor
Verwijderen niertumor radicale en partiële nefrectomie De uroloog heeft na onderzoek bij u een afwijking aan de nier geconstateerd. In deze folder geven wij informatie over de nier, de operatie (radicale
Nadere informatieBijnierkanker (adrenocorticaal carcinoom)
Bijnierkanker (adrenocorticaal carcinoom) Auteur: Dr. Thomas Adams Bijnierkanker of adrenocorticaal carcinoom is een kanker die uitgaat van de buitenste laag van de bijnier, de cortex. De tumor wordt functionerend
Nadere informatieSUIKERZIEKTE? Herken de symptomen! Informatie over veelvoorkomende symptomen en risicofactoren. www.dierensuikerziekte.nl
SUIKERZIEKTE? Herken de symptomen! Informatie over veelvoorkomende symptomen en risicofactoren Wat is suikerziekte? Suikerziekte - ofwel diabetes mellitus, de medische naam voor suikerziekte - is een aandoening
Nadere informatieHoe wordt de diagnose gesteld? De diagnose wordt gesteld door de patholoog op basis van bij u afgenomen schildklierweefsel.
Schildklierkanker SCHILDKLIERKANKER Bij u is de diagnose schildklierkanker gesteld of een sterk vermoeden hierop. Voordat u verder gaat met lezen is het goed om te weten dat schildklierkanker in de meeste
Nadere informatieKinderen met een bijnierziekte Informatie voor leerkrachten
Kinderen met een bijnierziekte Informatie voor leerkrachten Inleiding U ontvangt deze folder omdat u een kind met een bijnierziekte in uw klas of groep heeft. In deze folder vindt u meer informatie over
Nadere informatieBorstkanker en hormoontherapie
Chirurgie Borstkanker en hormoontherapie www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Wat is hormoontherapie?... 3 Vrouwelijke geslachtshormonen... 3 Wanneer komt u in aanmerking voor een hormoonbehandeling?... 4
Nadere informatieHyperaldosteronisme Radboud universitair medisch centrum
Hyperaldosteronisme Uw arts vermoedt dat u hyperaldosteronisme heeft. In deze folder vindt u informatie over hyperaldosteronisme, hoe dit vastgesteld kan worden door middel van onderzoek en behandelingsmogelijkheden.
Nadere informatieINTERNE GENEESKUNDE. Dorstproef ONDERZOEK
INTERNE GENEESKUNDE Dorstproef ONDERZOEK Dorstproef U wordt binnenkort opgenomen voor een dorstproef. U krijgt dit onderzoek om erachter te komen waarom u elke dag zoveel plast. In deze folder vertellen
Nadere informatieHypercortisolisme (of toch niet?)
Hypercortisolisme (of toch niet?) Gabor Linthorst Internist endocrinoloog Internist voor erfelijke stofwisselingsziekten Principal educator Leerdoelen Interpretatie van cortisol waarden (soms best lastig)
Nadere informatieSubstitutietherapie. glucocorticosteroïden
Substitutietherapie met glucocorticosteroïden In overleg met uw behandelend arts wordt u behandeld met glucocorticosteroïden (bijvoorbeeld: hydrocortison, cortisonacetaat, prednison of dexamethason).
Nadere informatiebaarmoederhalskanker-pid-h2-baarmoederhalskanker-enonderzoeken/
https://www.isala.nl/patientenfolders/7210- baarmoederhalskanker-pid-h2-baarmoederhalskanker-enonderzoeken/ Baarmoederhalskanker (PID): H2 Baarmoederhalskanker en onderzoeken Kanker is een verzamelnaam
Nadere informatieGeschreven door Diernet Team maandag, 24 januari 2011 22:02 - Laatst aangepast dinsdag, 15 november 2011 16:17
Omschrijving Oorzaken Risicofactoren Verschijnselen Diagnose Therapie Prognose Omschrijving Hyperglycemie (verhoogd suiker gehalte in het bloed) bij diabetes mellitus (suikerziekte) is het gevolg van een
Nadere informatiePRAKTISCH DIABETES MELLITUS (SUIKERZIEKTE) BIJ DE HOND. www.licg.nl over houden van huisdieren
l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n PRAKTISCH DIABETES MELLITUS (SUIKERZIEKTE) BIJ DE HOND www.licg.nl over houden van huisdieren Diabetes mellitus, oftewel
Nadere informatiePatiënteninformatie syndroom van Cushing
Patiënteninformatie syndroom van Cushing Patiëntenversie syndroom van Cushing bij de kwaliteitsstandaard bijnieraandoeningen voor patiënten en hun naasten Logo: Colofon Uitgave: Stichting BijnierNET 2018
Nadere informatieLangdurig gebruik van bijnierschorshormonen
Langdurig gebruik van bijnierschorshormonen Bijnierschorshormonen (glucocorticoïden), zoals hydrocortison, cortison-acetaat, prednisolon of dexamethason U gebruikt één van de volgende medicijnen: hydrocortison,
Nadere informatieTHYREOIDUM T3/T4 9 microg/23,7 microg TABLETTEN
THYREOIDUM T3/T4 9 microg/23,7 microg TABLETTEN Lees deze bijsluiter zorgvuldig door voordat u start met het gebruik van dit geneesmiddel. Bewaar deze bijsluiter, het kan nodig zijn om deze nogmaals door
Nadere informatieKorte ACTH-test.
Korte ACTH-test www.nwz.nl Inhoud Wat is een korte ACTH-test? 3 Uw voorbereiding 3 De test 4 Na de test 5 De uitslag 6 Bent u verhinderd of wilt u uw afspraak verzetten? 6 Uw vragen 6 Notities 7 2 In overleg
Nadere informatieHormoon onderzoek Voorbeeld verslag hormoonanalyse
Hormoon onderzoek Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1. Welke hormonen zijn getest?...3 2. Cortisol...4 2.1. Wat is cortisol?...4 2.2. Oorzaken...4 2.3 Symptomen...4 2.4 Uitslag Cortisol...5 3. Testosteron...6
Nadere informatieTE SNEL WERKENDE SCHILDKLIER HYPERTHYREOÏDIE. - Patiëntinformatie -
TE SNEL WERKENDE SCHILDKLIER HYPERTHYREOÏDIE - Patiëntinformatie - Hyperthyreoïdie is de naam voor de aandoening waarbij de schildklier te veel schildklierhormoon produceert. Dit is in het bloed vast
Nadere informatieSUIKERZIEKTE BIJ DE KAT
SUIKERZIEKTE BIJ DE KAT SUIKERZIEKTE BIJ DE KAT Suikerziekte bij de kat 3 Wat is suikerziekte precies? 3 Wat zijn de verschijnselen van suikerziekte? 3 De diagnose 3 Hoe ontstaat suikerziekte bij de kat?
Nadere informatieHypothyreoïdie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!
Hypothyreoïdie U heeft een te traag werkende schildklier. Deze folder geeft u informatie over deze aandoening en over de mogelijke onderzoeken en behandeling. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs
Nadere informatieINTERNE GENEESKUNDE. Metyrapone-test ONDERZOEK
INTERNE GENEESKUNDE Metyrapone-test ONDERZOEK U wordt op dag om uur verwacht op de poli/afdeling. Als u verhinderd bent, wilt u dit dan tijdig melden en een nieuwe afspraak maken? Wij verzoeken u om 15
Nadere informatieProeve 512; Multipathologie
Proeve 512; Multipathologie Hypofyse tumoren Naam: Djoeke Kunnen. Datum: januari 2003. Opleiding: HBO-v duaal Inhoudsopgave. De Hypofyse....1 De hormonen...2 Adrenocorticotroop hormoon...2 Anti-diuretisch
Nadere informatieInflammatoire darmontsteking (IBD), maagdarmontsteking bij honden en katten
Omschrijving Oorzaken Verschijnselen Diagnose Therapie Prognose Omschrijving Inflammatoire (ontsteking) van darmziekten (IBD) is een groep van gastro-intestinale (maagdarm) ziekten waarbij ontstekingen
Nadere informatieWanneer er in de hypofyse een gezwel of tumor ontstaat is deze bijna altijd goedaardig.
Hypofysetumoren Neurochirurgie polikliniek 020 512 5114 INLEIDING De hypofyse is een klein orgaan, meestal ongeveer zo groot als een erwt, dat onder aan de hersenen ligt in een holte in de schedelbasis
Nadere informatieVerhogen van hydrocortison om een Addisoncrisis te voorkomen Verkorte versie folder editie november 2017
Verhogen van hydrocortison om een Addisoncrisis te voorkomen Verkorte versie folder editie november 2017 Volledige folder zie: https://www.bijniernet.nl/wp-content/uploads/2017/11/171109-stressinstructieaddisoncrisis.pdf
Nadere informatieWanneer mag men Fem7 50µg, Fem7 75µg en Fem7 100µg niet gebruiken? U mag Fem7 niet gebruiken:
BIJSLUITER FEM7 50µg/ FEM7 75µg / FEM7 100µg (14-05-2001) blz. 1 Bijsluiter Fem7 50µg / Fem7 75µg / Fem7 100µg Informatie voor de gebruikster Samenstelling Fem7 50µg, Fem7 75µg en Fem7 100µg zijn pleisters
Nadere informatieHormoontherapie bij borstkanker
Hormoontherapie bij borstkanker Inleiding Uw arts heeft u aan de hand van de Patiëntenbrief uitgelegd, waarom u in aanmerking komt voor een hormoontherapie. In de Patiëntenbrief staan alle gegevens van
Nadere informatieInterne Geneeskunde. Patiënteninformatie. Hypothyreoïdie. Slingeland Ziekenhuis
Interne Geneeskunde Hypothyreoïdie i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Hypothyreoïdie Hypothyreoïdie is een schildklieraandoening. Bij deze ziekte is er een tekort aan schildklierhormoon omdat
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Verwijderen van niertumoren
PATIËNTEN INFORMATIE Verwijderen van niertumoren 2 PATIËNTENINFORMATIE Door middel van deze informatiefolder wil het Maasstad Ziekenhuis u informeren over de behandeling van niertumoren. Wij adviseren
Nadere informatiePATIËNTENINFORMATIE. CYCLOFOSFAMIDE (Endoxan )
PATIËNTENINFORMATIE CYCLOFOSFAMIDE (Endoxan ) 2 CYCLOFOSFAMIDE (Endoxan ) Uw reumatoloog heeft u cyclofosfamide voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening. Om dit medicijn goed te
Nadere informatieThema: schildklierproblemen Te snel of te langzaam?
Thema: schildklierproblemen Te snel of te langzaam? Bruce H.R. Wolffenbuttel Afd. Endocrinologie Hoe vaak komen schildklierziekten voor? man vrouw Te snel 1 3 per 1000 Te langzaam 1.6 10 per 1000 Dit betekent
Nadere informatieSynacthentest. Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op
Synacthentest Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. U heeft een afspraak voor dit onderzoek op locatie Zwijndrecht op: dag om uur. U meldt zich op het afgesproken tijdstip op
Nadere informatieInwendige geneeskunde. Hyperthyreoïdie.
Inwendige geneeskunde Hyperthyreoïdie www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud De schildklier... 3 Hyperthyreoïdie... 3 Ziekten die hyperthyreoïdie kunnen veroorzaken... 4 Het stellen van de diagnose hyperthyreoïdie...
Nadere informatieVerwijderen van een niertumor via een kijkoperatie (laparoscopische nefrectomie)
Verwijderen van een niertumor via een kijkoperatie (laparoscopische nefrectomie) Maatschap Urologie IJsselland Ziekenhuis Inleiding De uroloog heeft bij u een niertumor (niercelcarcinoom) geconstateerd.
Nadere informatieKorte ACTH-test.
Korte ACTH-test www.nwz.nl Inhoud Uw afspraak 3 Wat is een korte ACTH-test? 3 Uw voorbereiding 3 De test 4 Na de test 5 De uitslag 6 Bent u verhinderd of wilt u uw afspraak verzetten? 6 Uw vragen 6 Notities
Nadere informatieDiabetes mellitus bij hond en kat
Diabetes mellitus bij hond en kat DIABETES MELLITUS BIJ HOND EN KAT DIABETES MELLITUS BIJ HOND EN KAT Diabetes mellitus wordt ook wel suikerziekte genoemd. Diabetes mellitus komt regelmatig voor bij honden
Nadere informatieBehandelwijzer kwaadaardige poliepen.
Behandelwijzer kwaadaardige poliepen www.nwz.nl Inhoud 1 Waarom deze behandelwijzer? 3 2 Het behandelteam 4 3 Een kwaadaardige poliep in de darmen 5 4 Controles 8 5 Registratie van kanker 9 6 Meer informatie,
Nadere informatieLaparoscopisch verwijderen (kijkoperatie)
Laparoscopisch verwijderen (kijkoperatie) van de nier(laparoscopische radicale nefrectomie / partiële nefrectomie) De uroloog heeft na onderzoek bij u een afwijking aan de nier geconstateerd. In deze folder
Nadere informatieVerloskunde. Fret. Klas 43DP
Verloskunde Fret Klas 43DP Inhoudsopgave 1. De voortplanting bij de fret... 3 1.1 Algemeen... 3 1.2 Pathologie van de voortplanting... 3 2 1. De voortplanting bij de fret 1.1 Algemeen Een vrouwtje is geslachtsrijp
Nadere informatieEen hersentumor Symptomen Doel van de operatie
Hersenoperatie Uw neuroloog heeft een tumor in uw hersenen geconstateerd. Hiervoor moet u binnenkort een operatie ondergaan (craniotomie genoemd). De ingreep wordt uitgevoerd door de neurochirurg. In deze
Nadere informatieINTERNE GENEESKUNDE. Dorstproef ONDERZOEK
INTERNE GENEESKUNDE Dorstproef ONDERZOEK Dorstproef U wordt binnenkort opgenomen voor een dorstproef. U krijgt dit onderzoek om erachter te komen waarom u elke dag zoveel plast. In deze folder vertellen
Nadere informatieHormoonbehandeling bij prostaatkanker Urologie
Hormoonbehandeling bij prostaatkanker Urologie Inleiding Bij u is een kwaadaardig gezwel in de prostaat aangetroffen (prostaatkanker). De uroloog heeft er samen met u voor gekozen om de prostaatkanker
Nadere informatieChirurgie. Acute Pancreatitis. Afdeling: Onderwerp:
Afdeling: Onderwerp: Chirurgie Acute Pancreatitis 1 Acute Pancreatitis Acute ontsteking van de alvleesklier Ligging en functie van de alvleesklier De alvleesklier (het pancreas) is een orgaan dat dwars
Nadere informatieDunne darmatresie bij kinderen
Dunne darmatresie bij kinderen : Uw kind is of wordt opgenomen op afdeling Vuurtoren van het Radboudumc Amalia kinderziekenhuis vanwege een dunne darmatresie. In deze folder zijn de belangrijkste zaken
Nadere informatieStandaard prijslijst DBC-zorgproducten Zaans Medisch Centrum per 1 januari 2016 (voorlopig)
DBCzorgproductc 010501002 Ziekenhuisopname met maximaal 5 verpleegdagen bij een seksueel overdraagbare aandoening (SOA) 15B903 1.731,82 010501003 Lasertherapie bij een seksueel overdraagbare aandoening
Nadere informatiePatiënteninformatie. Te traag werkende schildklier (Hypothyreoïdie) Te traag werkende schildklier 1
Patiënteninformatie Te traag werkende schildklier (Hypothyreoïdie) Te traag werkende schildklier 1 Te traag werkende schildklier (Hypothyreoïdie) Polikliniek Interne Geneeskunde, route 0.5 Telefoon (050)
Nadere informatieKinderneurologie.eu. Neuroblastoom. www.kinderneurologie.eu
Neuroblastoom Wat is een neuroblastoom? Een neuroblastoom is een kwaadaardig kankergezwel (tumor) wat ontstaan is uit een bepaald type zenuwweefsel. Dit zenuwweefsel wordt het sympathische zenuwstelsel
Nadere informatieLangdurig gebruik van bijnierschorshormonen
Langdurig gebruik van bijnierschorshormonen U wordt behandeld met bijnierschorshormonen (glucocorticosteroïden), zoals hydrocortison, prednison of dexamethason. In deze folder leest u waarop u moet letten
Nadere informatieHoe lang en hoe vaak op een dag krijgt u de antibiotica?
Antibiotica Antibiotica Antibiotica zijn medicijnen die worden gebruikt bij infecties die worden veroorzaakt door bacteriën. Deze infecties ontstaan doordat bacteriën het lichaam binnendringen en zich
Nadere informatieP a n c r e a t i t i s
P a n c r e a t i t i s Deze folder geeft u informatie over een acute ontsteking van de alvleesklier (acute pancreatitis) en de behandelingsmogelijkheden. Het is goed u te realiseren dat voor u persoonlijk
Nadere informatieSchildklier en zwangerschap
Schildklier en zwangerschap De schildklier kan te snel werken (hyperthyreoïdie) of te langzaam (hypothyreoïdie). In beide gevallen moeten voor en tijdens de zwangerschap de schildklierhormonen onder controle
Nadere informatiePatiënteninformatie Medicatie op maat Patiëntenversie over de generieke module Medicatie op maat
Patiënteninformatie Medicatie op maat Patiëntenversie over de generieke module Medicatie op maat Logo: Colofon Uitgave: Stichting BijnierNET 2018 Fazantpad 3 3766 JH Soest info@bijniernet.nl www.bijniernet.nl
Nadere informatieEen zwelling in de schildklier
Een zwelling in de schildklier EEN ZWELLING IN DE SCHILDKLIER Op de polikliniek worden regelmatig mensen gezien met een zwelling in de schildklier. Waarvoor dient de schildklier? De schildklier produceert
Nadere informatieSamenspel. l De dokter heeft verstand van het ziektebeeld. l De patient weet alles van ziek zijn. l Samenwerking is noodzakelijk!!!!!!!!!!!!!!!
CUSHING & ADDISON Samenspel l De dokter heeft verstand van het ziektebeeld l De patient weet alles van ziek zijn l Samenwerking is noodzakelijk!!!!!!!!!!!!!!! 2 Overzicht l Koppeling prekliniek l Cushing
Nadere informatieWat is hypofysitis? Hypofysitis is een aandoening waarbij een belangrijke hormoonklier in de hersenen, de hypofyse genoemd, ontstoken is.
Hypofysitis Wat is hypofysitis? Hypofysitis is een aandoening waarbij een belangrijke hormoonklier in de hersenen, de hypofyse genoemd, ontstoken is. Hoe wordt een hypofysitis ook wel genoemd? Hypofysitis
Nadere informatie