Programma symposium. Vroege interventie bij psychosen: een regionale aanpak? Maandag 30 mei uur

Transcriptie

1 Programma symposium Vroege interventie bij psychosen: een regionale aanpak? Maandag 30 mei uur Zaal Rio Grande Van der Valk Hotel Ridderkerk

2 Welkomstwoord Welkom op het symposium Vroege interventie bij psychosen: een regionale aanpak?. Voor u ligt het programmaboekje met daarin het programma, de abstracts en cv s van de sprekers. In de afgelopen decennia is onze kennis over psychosen sterk toegenomen. We weten veel meer over erfelijkheid, hersenprocessen, cognitieve functiestoornissen en dergelijke dan 25 jaar geleden. Ondanks deze toename van kennis is er in het zorgaanbod relatief weinig veranderd en zijn grote groepen patiënten met schizofrenie nog steeds langdurig afhankelijk van zorg. Preventie na vroegherkenning bij kinderen en adolescenten met een verhoogd risico, en de ontwikkeling van interventies voor risicogroepen bieden wellicht een deel van de oplossing om deze afhankelijkheid te verminderen. Of zou het accent vooral moeten liggen op nog betere behandeling van patiënten met een manifeste psychose? Dit symposium is ontstaan vanuit de behoefte kennis over dit thema te bundelen en deze overzichtelijk te presenteren. Op termijn hopen we dat dit leidt tot gezamenlijke regionale initiatieven tussen academische en ggz-instellingen waarin naast behandeling ook maatschappelijke verantwoordelijkheid centraal staat; is door preventie de zorgvraag beter hanteerbaar te houden? Ook hier is voorkomen beter dan genezen. We wensen u een interessante en inspirerende bijeenkomst toe! Arthur Van Gool en Athanasios Maras Directeuren Yulius Academie 2

3 Programma Ontvangst Maandag 30 mei 2011 Zaal Rio Grande, Van der Valk Hotel Ridderkerk Opening door de voorzitter, prof. dr. F.C. Verhulst (Erasmus MC-Sophia) Inleiding Psychiatry across the life span door dr. A.R. Van Gool (Yulius) Het ontwikkelingstraject van schizofrenie: determinanten, kritieke fasen en beïnvloeding door prof. dr. S.A. Kushner (Erasmus MC) Ultra hoog risico op psychose (I): age, stage en detectie door drs. R. Klaassen (Rivierduinen) Zie ook pagina 4 Zie ook pagina 5 Zie ook pagina 6 Zie ook pagina Pauze Ultra hoog risico op psychose (II): onderzoek en interventies door prof. dr. M. van der Gaag (Parnassia en Vrije Universiteit Amsterdam) Interventies bij vroege psychosen door prof. dr. C.L. Mulder (Bavo-Europoort) Paneldiscussie onder leiding van prof. dr. F.C. Verhulst Panel: dr. B.J.M. van de Wetering (Bouman GGZ), prof. dr. J.E.J.M. Hovens (Delta Psychiatrisch Centrum) en drs. M.L.J.M. Eussen (Yulius). Zie ook pagina 10 Zie ook pagina 12 Zie ook pagina Afsluiting door de voorzitter Het symposium wordt afgesloten met een borrel 3

4 Opening prof. dr. F.C. Verhulst (Erasmus MC-Sophia) uur Spreker Prof. dr. F.C. Verhulst is hoogleraar en afdelingshoofd van de afdeling Kinder- en jeugdpsychiatrie van het Erasmus MC Sophia. Hij heeft uitvoerige onderzoekservaring op het gebied van de (kinder- en jeugd-)psychiatrische epidemiologie. Hij is (mede-)onderzoeksleider van een aantal longitudinale studies, waarvan Generation R ( in Rotterdam geboren kinderen) en TRAILS (TRacking Adolescents Individual Life Survey; jarigen in het noorden van het land) de bekendste zijn. Hij was Editor-in-Chief van de Journal of Child Psychology and Psychiatry, is bestuurslid van ZonMw, lid van de Gezondheidsraad en International Editor-at-Large van The Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry. 4

5 Psychiatry across the life span dr. A.R. Van Gool (Yulius) uur Abstract Schizofrenie gaat in diverse opzichten gepaard met hoge kosten, zowel materieel als immaterieel. De materiële kosten zijn te splitsen in directe en indirecte. Wat de directe materiële kosten betreft valt te denken aan kosten gemaakt voor geestelijke en lichamelijke gezondheidszorg en uitkeringen, bij indirecte materiële kosten bijvoorbeeld aan gederfde productiviteit en gederfde belastinginkomsten. Ook de immateriële kosten bijvoorbeeld uitgedrukt in afname van levenskwaliteit zijn aanzienlijk: het functioneren van de groep patiënten met schizofrenie als geheel is zorgelijk. Dat geldt voor genoten onderwijs, participatie in betaald werk, functioneren in sociale rollen, subjectieve gezondheid en levensduur. De vraag is of de ggz dat op de langere termijn op kan blijven brengen, zowel wat menskracht als financiële middelen betreft. Gezien de hoge kosten, hebben preventieve interventies vroeg in het beloop een groot potentieel: als bijvoorbeeld door een relatief eenvoudige interventie het beloop bij 5% van de patiënten in enige mate gunstig beïnvloed kan worden, zal dat zeker over de lange termijn gerekend een aanzienlijke besparing aan materiële en immateriële kosten opleveren. Spreker Dr. A.R. Van Gool is psychiater, plaatsvervangend A-opleider en directeur bij de Yulius Academie. Hij is sinds najaar 2007 werkzaam bij Yulius, als behandelaar aanvankelijk in de langdurende zorg, sinds begin 2011 bij de afdeling Ouderen. Hij heeft werkervaring in de interne geneeskunde en huisartsgeneeskunde en als psychiater heeft hij gewerkt bij RIAGG s, een PAAZ en in de consultatieve psychiatrie. Als (co-)auteur publiceerde hij over uiteenlopende onderwerpen, vooral vanuit de ziekenhuispsychiatrie en de klinische psychiatrie. Hij is gepromoveerd op een psycho-immunologisch onderwerp: de psychiatrische bijwerkingen van therapie met interferon-alfa. 5

6 Het ontwikkelingstraject van schizofrenie: determinanten, kritieke fasen en beïnvloeding prof. dr. S.A. Kushner (Erasmus MC) uur Abstract Despite the remarkable treatment advances over the past century, schizophrenia remains among the most severe and intractable mental illnesses. Undoubtedly, the incomplete clinical repertoire for treatment of schizophrenia results from our historically limited understanding of the relevant neurobiology. Recent advances in brain imaging, epidemiology, and genetics have laid a strong foundation for a detailed neurobiology. This lecture will review the current neurodevelopmental model underlying schizophrenia, and highlight specific phenomenologic, pharmacologic, and genetic advances which have the potential to provide novel insights for improved treatment strategies and early intervention approaches. Spreker Prof. S.A. Kushner completed his undergraduate degree summa cum laude at the University of Pennsylvania, completing an honors thesis with Prof. dr. Hank F. Kung (1997). He studied medicine and neuroscience through the National Institutes of Health - Medical Scientist Training Program at the University of California, Los Angeles (2005). His PhD thesis was conducted in the laboratory of Prof. dr. Alcino J. Silva (2005). At the New York State Psychiatric Institute and Columbia University, he received clinical training as a psychiatrist including board certification. In 2009, he was appointed as Professor of Neurobiological Psychiatry at Erasmus MC. 6

7 Notities 7

8 Ultra hoog risico op psychose (I): age, stage en detectie drs. R. Klaassen (Rivierduinen) uur Abstract De incidentie van een aantal psychiatrische stoornissen (angst, stemmingsstoornissen, verslaving, psychosen, persoonlijkheidsstoornissen) piekt rond het 18e levensjaar. Later in het leven ontstane psychiatrische stoornissen zijn relatief zeldzaam. Dit in tegenstelling tot veel somatische stoornissen, die ontstaan ófwel in de kindertijd ófwel na het 50e levensjaar; adolescenten zijn in het algemeen somatisch goed gezond. Daarbij neigen psychiatrische stoornissen naar chroniciteit. Dit onderstreept de noodzaak van onderzoek naar vroeginterventie en een visie op samenwerking tussen de kinder- en jeugdpsychiatrie en de volwassenenpsychiatrie. Het stageringsconcept, meer bekend uit o.a. de oncologie, kan hierbij nuttig zijn. Daarnaast heeft vroegdetectie van psychose een nieuwe groep patiënten in beeld gebracht: jongeren met een hoog risico op psychose. Deze at risk mental state jongeren worden besproken. Ook is de verschijningsvorm van de voorstadia inmiddels te beschrijven en hun voorspellende waarde onderzocht. Er zijn tevens ervaringen opgedaan met de meest bij de doelgroep passende bejegening en setting. Spreker Drs. R. Klaassen is kinder- en jeugdpsychiater en momenteel werkzaam bij Rivierduinen Leiden met als aandachtsgebied de aansluiting van de kinder- en jeugdpsychiatrie bij de volwassenenpsychiatrie voor wat betreft severe mental illness, in het bijzonder psychosen. Ze is betrokken bij wetenschappelijk onderzoek naar prodromale stadia van psychosen en vroege psychosen. Ze is sinds 2001 coördinator GROUP (Geestkracht) voor Rivierduinen en sinds 2008 projectleider van de EDIE-NL, een multicenter studie onder leiding van Prof. Dr. M. van der Gaag (Parnassia/VU) met als samenwerkende partners AMC Amsterdam, Parnassia Den Haag en GGZ Friesland. Sinds 2008 is ze teampsychiater van het EDIT (Early Detection and Intervention Team) van Rivierduinen. 8

9 Notities 9

10 Ultra hoog risico op psychose (II): onderzoek en interventies prof. dr. M. van der Gaag (Parnassia en Vrije Universiteit Amsterdam) uur Abstract De detectie van ultra high risk (uhr) patiënten kan op verschillende wijzen plaatsvinden. In de lezing worden de resultaten van een verwijsstrategie vergeleken met een screeningsstrategie. Bij screening worden meer mensen met uhr gevonden, met name vrouwen met uhr. De preventie van psychose richt zich op cognitieve tendensen die een rol spelen bij het ontstaan en onderhouden van wanen en hallucinaties en die ook al in een prodromale fase aanwezig zijn. Deze tendensen hebben een state karakter en zijn ook bij eerstegraads verwanten aanwezig. Dat betekent dat zij niet zelf veranderd kunnen worden en de behandeling bestaat uit het bewustworden van de cognitieve tendensen en er dan corrigerend mee omgaan. De eerste resultaten van deze preventieve behandeling zijn bemoedigend. De definitieve resultaten laten tot september 2011 op zich wachten. Spreker Prof. dr. M. van der Gaag promoveerde in 1992 op een studie naar cognitieve remediatie bij psychotische patiënten. Zijn klinisch werk en zijn onderzoeksinspanningen sindsdien zijn altijd gericht geweest op psychotische patiënten. Hij initieerde diverse multi-site studies in de Nederlandse GGZ rond het verbeteren van de zorg en efficacy trials bij nieuwe interventies zoals cognitieve gedragstherapie bij psychose, sociale vaardigheidstraining, mobiele behandelteams, competitive memory training bij auditieve hallucinaties, lotgenotengroepen, adherence training, metacognitieve training en preventieve cognitieve gedragstherapie bij mensen met een ultra hoog risico op het ontwikkelen van psychose. Vele interventies hebben na onderzoek een succesvolle implementatie gehad in de Nederlandse GGZ. 10

11 Notities 11

12 Interventies bij vroege psychoses prof. dr. C.L. Mulder (Bavo-Europoort) uur Abstracts In de jaren tijdens het manifest worden van psychotische stoornissen ligt mogelijk een belangrijk aangrijpingspunt voor het gunstig beïnvloeden van het ziektebeloop. Veel moeite is dan ook gedaan om in gecontroleerd onderzoek aan te tonen wat de waarde is van vroege interventies voor de lange termijn prognose. Dat roept een aantal vragen op. Kan er inmiddels een balans opgemaakt worden en zo ja, hoe luidt de conclusie? Welke interventies bij vroege psychose zijn denkbaar en welke zijn inmiddels afdoende onderzocht? Welke interventies bij vroege psychosen zou door iedere ggz-instelling daadwerkelijk moeten worden aangeboden? Hoe vroeg kunnen deze interventies gedaan worden? Hoe staat het met de invoering van dergelijke interventies in de praktijk van de ggz en daarbuiten? Wat kunnen we in praktische zin als ggz-instellingen met deze kennis? Wat zou verder onderzocht kunnen worden binnen onze mogelijkheden? Spreker Prof. dr. C.L. Mulder is hoogleraar Openbare Geestelijke Gezondheidszorg en als psychiater en onderzoeker werkzaam bij Bavo Europoort, onderdeel van de Parnassia Bavo Groep, de GGD Rotterdam en omstreken en het Erasmus MC. De onderzoeksactiviteiten vinden plaats in het kader van het Onderzoekcentrum O3, een samenwerkingsverband tussen de ggz-instellingen in Rijnmond, de GGD en het Erasmus MC. Prof. Mulder werkt als psychiater in een ACT-team en doet onderzoek op het gebied van de OGGZ (bevolkingsonderzoek, acute psychiatrie, toepassing van dwang en ACT) en heeft in dit kader diverse onderzoekssubsidies verkregen. Prof. Mulder publiceert over acute psychiatrie, openbare geestelijke gezondheidszorg en bemoeizorg in diverse (inter)nationale tijdschriften en boeken. 12

13 Notities 13

14 Paneldiscussie uur Dr. B.J.M. van de Wetering is psychiater. Van 1985 tot 2000 was hij staflid van de afdeling Psychiatrie van het Erasmus MC, sinds 2000 is hij lid van de Raad van Bestuur van Bouman GGZ. Hij deed (promotie-) onderzoek naar de erfelijkheid van het syndroom van Gilles de la Tourette. Thans is hij betrokken bij onderzoek naar diverse aspecten van verslavingsproblematiek, waaronder behandelontwikkeling en evaluatie, en naar de neurobiologie en cognitieve processen bij problematisch middelengebruik. Prof. dr. J.E.J.M. Hovens is psychiater en A-opleider in het Delta Psychiatrisch Centrum en is als hoogleraar verbonden aan de afdeling Klinische en Gezondheidspsychologie van de Erasmus Universiteit. Hij studeerde geneeskunde en psychologie en promoveerde op de diagnostiek van posttraumatische stressstoornis. Zijn wetenschappelijk onderzoek richt zich momenteel met name op chronische psychosen. Daarnaast geniet hij bekendheid als initiatiefnemer en redacteur van een aantal psychiatrische leerboeken en over de geschiedenis van de psychiatrie. 14

15 Drs. M.L.J.M. Eussen is kinder- en jeugdpsychiater bij Yulius. In zijn klinische werk houdt hij zich al 15 jaar bezig met jongeren met (prodromen van) eerste psychose. Over dit onderwerp heeft hij diverse malen gepubliceerd en vele voordrachten gehouden. Binnen Yulius vervulde hij diverse beleidsfuncties; momenteel is hij inhoudelijk manager van de acute en intensieve zorg van kinder- en jeugdpsychiatrie. Sinds 1996 is hij deel-opleider kinder- en jeugdpsychiatrie en in het verleden ook plaatsvervangend opleider psychiatrie. Zijn wetenschappelijk onderzoek op de afdeling Kinder- en Jeugdpsychiatrie van het Erasmus MC Sophia (prof. dr. F.C. Verhulst) richt zich op de fenotypische variabiliteit en endofenotypering van autismespectrumstoornissen. 15

16 Notities 16

17 Notities 17

18 Notities 18

19 Vooraankondiging symposium De kracht van autisme november 2011 Theater Kruispunt Barendrecht Een gezamenlijk initiatief van Erasmus MC-Sophia, Lucertis Sarr, Riagg Rijnmond en Yulius. 19

20 Praktische informatie Accreditatie Voor dit symposium is accreditatie aangevraagd voor psychiaters. Voor de klinisch psychologen is voor vier punten accreditatie toegekend en voor verpleegkundig specialisten voor drie punten. Bewijs van deelname Na afloop van het symposium krijgt u een bewijs van deelname toegestuurd. Overige Wij verzoeken u vriendelijk na afloop van het symposium het evaluatieformulier in te vullen en samen met de badge in te leveren bij de ontvangsttafel. Contact Anna Bouman of Andrea IJff a.bouman@yulius.nl T