huisvesting, verzorging

Transcriptie

1 3. Aanschaf, huisvesting, verzorging De aanschaf van schapen is een serieuze zaak, die nimmer in een opwelling moet worden gedaan. Denk eerst goed na over uw woon- en leefomstandigheden en over de verantwoordelijkheid die u op zich neemt. Het is goed vooraf te informeren bij een fokker of fokvereniging over wat er komt kijken bij het verantwoord houden van schapen. Voordat u schap ap pen wil gaan houden, is het goed om na te gaan an welk ras het beste bij u past en wat u er mee voor or heeft. Schapen houden is niet moeilijk, maar schapen hebben kara kteristieke eigenschappen die van ras tot ras verschillen. Over de traditionele i nutrassen, bijvoorbeeld de Texelaar, is veel bekend. De Oud-Nederlandse rassen zijn tegenwoordig erg populair en sommige zijn heel mooi om te zien. De moderne nutrassen zijn zeer productief en kunnen jaarrond lammeren krijgen. Er is een toenemende belangstelling voor buitenlandse en speciale schapenrassen, maar daar is soms minder van bekend. U kunt natuurlijk ook kiezen voor dieren die niet van een specifiek ras zijn. Maar omdat daarover veel minder bekend is, kan dat wat riskant zijn in verband met onder andere de gezondheidszorg. Kortom voor elke schapenliefhebber zijn er rassen te kust en keur. 42 Schapen 42 Schapen

2 Als u schapen wilt kopen, kunt u dat het best bij een ervaren schapenhouder of -fokker doen. Een andere goede manier om schapen aan te schaffen, is door een fok- of rasvereniging advies te vragen. Deze organisaties kunnen u vaak goed op weg helpen, bijvoorbeeld met adressen van fokkers. Zeker als u nog maar weinig ervaring met schapen hebt, zijn dit ook adressen om u te laten adviseren over houderijzaken. Zomaar een schaap of wat schapen te kopen op bijvoorbeeld een markt is niet aan te raden, omdat de risico s dan te groot zijn. Checklist bij het kopen van een schaap - klopt de leeftijd van het schaap (zie ook pag 11)? - maakt het dier een gezonde, vitale indruk? - is de ademhaling regelmatig (20-30x/minuut) en verder normaal? - is de vacht mooi gesloten, zonder kale plekken? - is het gebit in goede conditie? - voelt de rug niet te mager of te vet? - hoe is de eetlust? - staan de hoefjes goed recht en zijn ze niet te lang of beschadigd? - loopt het dier normaal? - is de uier in goede conditie, zonder afwijkingen? - ziet de mest er normaal uit (geen diarree)? - zijn er geen afwijkingen in het koppel waarvan u wilt kopen? S cheiding wol Als een schaap over de rug een scheiding in de wol heeft, is het een slecht en/of te mager schaap. Let daarop en probeer te achterhalen wat de oorzaak is. Kijk voor de aanschaf eens goed rond bij verschillende schapenfokkers/liefhebbers. Let daarbij op welke wijze men de schapen D e conditie is te voelen op de rug (koteletjes) zie bijgaande afbeeldingen. te mager goed C onditiebepaling op rug. (te) vet Aanschaf, huisvesting en verzorging 43

3 houdt, huisvest en verzorgt. U komt dan beter beslagen ten ijs om daarna de keuze te maken of u schapen wilt gaan houden, en welke. Eisen aan de schapenhouder Voordat u overgaat tot het aankopen van een schaap, is het niet onbelangrijk uzelf een spiegel voor te houden. Denk dus ook eens na over het feit dat een schaap u als verzorger krijgt. Kunt u dat aan? Ook in barre weersomstandigheden of bij ziekte en tegenspoed? En vooral: houdt u rekening met het welzijn van de dieren waarvoor u verantwoordelijk bent of gaat worden. Vragen die u uzelf moet stellen - Weet ik voldoende van schapen om ze verantwoord te kunnen voeden, huisvesten en verzorgen? - Heb ik voldoende ruimte voor ze en een geschikte huisvesting? - Ook in het voorjaar als er lammeren geboren worden? - Heb ik voldoende tijd en beschikbaarheid? Zeven dagen per week, 24 uur per dag, en is er tijdens langere afwezigheid iemand die de verzorging van u kan overnemen? - Kan ik de kosten voor huisvesting, voeding en verzorging dragen, ook op langere termijn? - Staan mijn buren en gezinsleden achter mijn voornemen om schapen te gaan houden? Niet iedereen is even gecharmeerd van schapen. - Staat er iets over schapen houden in de Algemeen Plaatselijk Verordening (APV) in mijn gemeente, waardoor aan het houden van dieren bepaalde eisen kunnen worden gesteld? - Kan ik de mest op een verantwoorde wijze afvoeren of, beter nog, als meststof gebruiken? - Als ik een nieuwe stal of schuilgelegenheid wil bouwen, is hiervoor dan de vergunning te verkrijgen, ook in verband met eventuele hinderwetbepalingen? - Welk ras past bij mij en mijn omstandigheden? D e Border collie is de hond bij uitstek om met schapen te werken. Omgang met schapen De omgang met schapen is niet moeilijk, maar vraagt wel kennis van zaken. Het maakt nogal een verschil of je met een klein Ouessant schaapje of grote Texelaar ram omgaat. De hanteerbaarheid is ook heel verschillend. Naast het typische diereigen gedrag is ook uw eigen gedrag van betekenis. Hoe rustiger u met de dieren omgaat, hoe beter. Als u zich een aantal handigheidjes aanleert, zullen de schapen meer vertrouwen in u krijgen en graag bij u komen of u volgen. 44 Schapen

4 Voer dagelijks op een vaste plaats en tijd. Dieren hebben vaak een biologische klok en weten hoe laat het is. Als u op vaste tijden voert, staan de schapen meestal op u te wachten. Als u schapen moet vangen, loop er dan niet achteraan te jagen. Ze zijn sneller dan u denkt en houden het vluchten ook langer vol dan u. Beter is het om ze te wennen u te volgen, bijvoorbeeld met een emmertje schapenbrok. U lokt ze dan zo een stal in. Ook klein stukje omheinde weide als schapenopvang (nes) werkt goed. Om schapen te hanteren, zijn er ingenieuze gereedschappen in de handel, maar als u een schaap wilt scheren of de hoefjes kappen, kunt u haar het best op de kont zetten. Voor dat op zijn of haar achterste zetten is ook een handigheidje. Houdt het schaap gewoon vast met rechts van u de kop en links het achterste. Vervolgens buigt u zich over het schaap heen. Onder de buik door pakt u de beide rechterpoten van het schaap vast en trekt die onder de buik door naar u toe. Hiermee licht u het schaap letterlijk beentje en zet haar in één doorgaande beweging op zijn of haar gat. Een schaap op zijn gat komt niet zo makkelijk meer weg en is dan makkelijk te scheren of te hoefkappen. U zet het schaap weer op de benen door het vanuit zittende houding vooruit te laten kantelen. In najaar en winter, als u bijvoert met schapenbrok of ander voer verstrekt, is het handig als u dat met een voerhek met spijlen doet. Niet ieder schaap heeft evenveel voer nodig. Door het schaap in het voerhek vast te zetten, kunt beter gerantsoeneerd voeren. V oor het bekappen kun je het schaap het beste op z n kont zetten. Aanschaf, huisvesting en verzorging 45

5 O ormerk Identificatie en Registratie Het Identificatie- en Registratiesysteem (I&R) is een Europese wettelijke verplichting. Voor elk bedrijf, groot of klein, hobby- of beroepsmatig, gelden dezelfde regels. Alle runderen, varkens, schapen en geiten moeten voorzien zijn van een uniek registratiekenmerk en geregistreerd staan. Schapen en geiten moeten vanaf juli 2005 een dubbele registratie (identificatie) hebben. Vanaf 2008 gebeurt dat ook elektronisch. Het is een manier om een snelle opsporing van dieren mogelijk te maken. Via dit systeem kan bij een uitbraak van een dierziekte bijvoorbeeld snel aan het licht komen welk dier als eerste ziek was. Dit om te voorkomen dat de ziekte zich uitbreidt tot een epidemie. Als ziektes tijdig worden opgespoord, kunnen de risico s voor de voedselveiligheid en grote schade voor de Nederlandse veehouderij beperkt blijven. I&R vormt tevens de basis voor de controle voor eventuele premiebetalingen. Het ministerie van LNV draagt de verantwoordelijkheid voor het systeem. I&R in de praktijk Om uw dier(en) te registreren, moet u eerst een Uniek Bedrijfs- Nummer (UBN) aanvragen. U belt hiervoor met het LNV-Loket: telefoon (gratis) dat u een aanvraagformulier verschaft. U ontvangt vervolgens een pakket met de volgende documenten. Een aanvraagformulier voor oormerken. U moet hier het gewenste aantal en type oormerken aangeven. Eventueel moet u ook aangeven of u een aanbrengtang wenst te ontvangen. Vervoersdocument dat u moet gebruiken als u dieren verplaatst. Een verplicht bedrijfsregister waarop de aantallen en soorten dieren moeten worden bijgehouden. In het bedrijfsregister moeten u onder meer bijhouden: de nummers van de ingebrachte oormerken, wanneer een dier is geboren of doodgegaan en wanneer een dier is aan- of afgevoerd. U ontvangt de oormerken (en de rekening) hierna rechtstreeks van de leverancier. Vervoersdocumenten en bedrijfsregisters zijn ook via bijvoorbeeld het internet te krijgen. Als u eenmaal geregistreerd staat, krijgt u jaarlijks een mutatieformulier toegestuurd. Hierop geeft u aan hoeveel dieren op 1 november aanwezig waren. Voor meer oormerken kunt u bij het LNV-Loket terecht. 46 Schapen

6 De kosten voor identificatie en registratie bestaan uit: Jaarlijkse heffing (afhankelijk van de diersoort). (Oor)merken. Deze kosten ongeveer 13,- tot 14,- per tien stuks. Oormerktang van ca. 15,-. U kunt ook een tang lenen, maar let op: een tang is niet altijd voor alle merken geschikt. U kunt de oormerken ook door de dierenarts laten aanbrengen. Meer informatie: Huisvesting Schapen passen prima in ons klimaat. Met uitzondering van de geboorteperiode en strenge winters, kunnen ze jaarrond buiten lopen. Door hun dikke wintervacht zijn ze goed beschermd. Echter bij aanhoudend, streng winterweer is enige beschutting wel aan te bevelen, terwijl dan ook bijgevoerd moet worden. Bovendien is bij vorst een goede watervoorziening noodzakelijk. Enige aandacht voor huisvesting is dus op z n plaats. Als huisvesting voor één of enkele schapen volstaat een goede schuilhut of een kleine schuur. Voor een groter koppel schapen kunt u beter een stal achter de hand hebben. In streken waar veel schapen worden gehouden, zien we ook wel schaapskooien als stalling. Deze waren vroeger belangrijker als opvangplaats voor schapenmest dan als stalling. De schapenmest diende vóór de opkomst van kunstmest om heide en woeste gronden te ontginnen en te bemesten. Op Texel, het schapeneiland bij uitstek, zijn schapenboeten in gebruik, die echter meer voor opslag van hooi, stro en gereedschap dienen. O nderkomen van de schapen. Aanschaf, huisvesting en verzorging 47

7 Bij de huisvesting moet u ook denken aan de geboorteperiode, wanneer de schapen tijdelijk dichter bij huis worden gehouden. Uitneembare kraamhokjes zijn dan ideaal om de ooi met haar lam(meren) tijdens de eerste levensdagen apart te houden. Er zijn kraamhokjes van metaal of hout te koop, maar ze zijn ook zelf goed te maken, hoewel dat meestal niet goedkoper uitpakt. Voor deze kraamhokjes bestaan opzetbare hooiruifjes om het hooi in te verstrekken. T exelse schapenboet Veluwse schaapskooi S tal Let bij het bouwen van een stal op de volgende zaken: - Een goede toegankelijkheid voor uitmesten, voeren, in- en uitlopen van mens en dier. - Zorg voor een voldoende ruime stal voor elk seizoen. Ook in het voorjaar als er lammeren geboren worden. - Een goede isolatie en ventilatie voor een goed stalklimaat. - De temperatuur in de stal moet enigszins te beheersen zijn, voor schapen is het voldoende als de ruimte vorstvrij is. - Goede route en loopafstand voor de dagelijks werkzaamheden en opslag van voer, stro, hooi, water enzovoort. - Voor een goede staltemperatuur in zomer en winter moeten ramen het beste op het westen uitkijken. - Een eventuele ziekenboeg/kraamkamer is erg handig. - Een aflopende, stroeve, goed begaanbare vloer, die ca. 40 cm boven het maaiveld is gelegen en daardoor een goede afwatering heeft, ook voor urine. opslag lammeren schapen 7 m melklokaal overdekte uitloop kaasmakerij ram/lam 48 Schapen 10,5 m

8 - Het is ideaal als de stal op water en elektriciteit is aangesloten. - Bij een groter aantal schapen is een voerhek aan te bevelen: voor elk schaap is er dan een eigen voerplaats. - Een goede afvoer van regenwater in de directe stalomgeving bevordert de hygiëne. - Wie schapen wil gaan melken, dient een goede melkruimte en bewaarplaats voor melk en kaas te installeren. - Een goede (automatische) drinkwatervoorziening. - Een afsluitbaar kastje voor medicijnen en mogelijke bestrijdingsmiddelen. Er kunnen bepaalde milieueisen aan uw stalling vereist zijn. Extra voorzieningen Elektriciteit en verlichting in de stal zijn prettig, zeker tijdens de korte winterdagen of bij eventuele ziekten en bevallingen van een schaap. Laat de uitgang van de stal zo direct mogelijk aansluiten op de weide, zodat de dieren zelfstandig in en uit kunnen lopen. Strooi het stalgedeelte steeds ruim op met stro en houd er rekening mee dat schapen hier ook van zullen eten. Plaats de drinkbakken zodanig, dat de dieren ze niet kunnen vervuilen met hun mest. Als u in de stal tweedelige (onderzijde en bovenzijde) deuren aanbrengt, kunt u de dieren goed observeren zonder dat u de deur hoeft te openen en er kans op ontsnapping van de schapen is. L ammeren op stal H ooi Aanschaf, huisvesting en verzorging 49

9 R ijdende hooiruif/voerbak die in verschillende maten verkrijgbaar is. Doordat schapen niet steeds op een vaste plaats gevoerd hoeven te worden, wordt de weide zo minder beschadigd. D aar waar mogelijk zijn poldersloten een goede afrastering. Deze schapenhouder vertrouwde het kennelijk niet helemaal en gebruikt ook nog eens hek. Weide Een goede schapenwei is in ieder geval droog. Natte, drassige weiden hebben een negatieve invloed op de algemene gezondheid van schapen en geven een verhoogde kans op specifieke ziekten. Natte weiden kunt u enigszins voorkomen door ze goed te draineren en/of gebruik te maken van de natuurlijke mogelijkheid van afwatering. Bijvoorbeeld door greppels aan te leggen. Verder draineert zandgrond veel beter dan veen of kleigrond. De laatste watert zelfs zo slecht af dat aanleg van drainage meestal noodzakelijk is. Per hectare kunnen ongeveer vijftien schapen gehouden worden, afhankelijk van het schapenras, de leeftijd van de dieren, het seizoen en de toestand van de wei. Voor een goede gezondheidszorg is echter een kleiner aantal schapen beter, omdat het de kans op (her)besmettingen van ziekten zoals maagdarmwormen en leverbotten doet dalen. Een goede voerruif die aan het hek kan worden opgehangen of los in de weide kan staan, is een must. Voeren op de grond is vragen om problemen. Let erop dat de omgeving van de voerruif in natte perioden niet in een modderpoel verandert. Daarom is in de directe omgeving daarvan een verharding van klinkers of tegels aan te bevelen. Voerbakken worden voornamelijk bij strenge winters, de fokkerij- of de opfokperiode gebruikt. 50 Schapen

10 Als u een koppel schapen houdt, kunt u de weide beter in verschillende percelen verdelen waarin u de schapen afwisselend laat grazen. Terwijl de ene wei in gebruik is, kan dan de andere weer aangroeien. Het is ook makkelijker om kleine percelen te bemesten als dat nodig is. Bovendien kunt door het wisselen van weiden de kringloop van bepaalde ziekten die via de bodem, het gras en het schaap verlopen enigszins doorbreken (onder andere maagdarmwormen). Afrastering De meeste schapen worden het hele jaar door in weiden gehouden. Daarom zijn afrasteringen belangrijk. In Noord- en Zuid-Holland worden de percelen weiden vaak begrensd door poldersloten, waardoor afrastering achterwege kan blijven. Houd er echter rekening mee dat er een kans van verdrinken bestaat. Vooral in de winter door onbetrouwbaar of ondergesneeuwd ijs. Opvang voor schapen bij d ijkbegrazing. Een permanente afrastering bestaat uit een goede kwaliteit schapengaas dat in verschillende soorten en dikten voorkomt. Bij toepassing ervan plaatst u om de drie meter een paal van voldoende doorsnede (ca. 9 cm.) en lengte van ca 180 cm, die voor 1/3 in de grond wordt geslagen. Hierop spant u drie horizontale staaldraden, elk ongeveer 30 cm uit elkaar, die u met draadspanners strak spant. Vervolgens bevestigt u het gaas op de draden en palen. Het meest gebruikte gaas, met kleinere mazen naar beneden toe, is een goed schapengaas. Er is verschil in maasgrootte van boven naar beneden om te voorkomen dat de schapen (lammeren) hun koppen en eventuele horens door het gaas steken en vast blijven zitten. Let erop dat u voldoende stevig schapengaas gebruikt. Hierover kunt u zich door de leverancier laten adviseren. Gaas is vaak een goedkope en betrouwbare oplossing. Andere manieren van (tijdelijke) afrastering zijn de zogenoemde schapennetten, die met dunne metalen pennen worden opgezet. Deze zijn vrij licht en kunnen door aansluiting op een schrikdraadbatterij onder spanning worden gezet, waar schapen een hekel aan hebben. Permanent uitgevoerd rustiek houten hekwerk is mooi en stevig om te zien, maar nogal kostbaar en vereist veel onderhoud. Metalen hekwerk met harmonicagaas is duurzaam, maar vergt meestal ook een flinke investering. Door de toegangspoortjes tot de wei zelfsluitend te maken, bijvoorbeeld met een veer of door ze schuin in het hekwerk te plaatsen, vallen ze vanzelf dicht. Een tijdelijk raster met stroomdraad is handig om kleinere perceeltjes te maken. O pstapje over schapengaas. V ergeet niet de hoekpalen goed te schoren, om het hekwerk stevig te houden. Aanschaf, huisvesting en verzorging 51

11 T ondeuse Schapen scheren Naast het scheren voor de wol is scheren ook een verzorgende activiteit. De huidige schapen zijn in het verleden gefokt op wolproducten en moeten in het voorjaar worden geschoren. Verder biedt een dikke vacht naast isolatie ook een mooie broedplaats voor ongedierte en bijvoorbeeld het gevreesde myiasis (zie hoofdstuk Gezondheid en ziekte). Schapen worden meestal in mei en begin juni geschoren. Maar winterscheer (dus veel eerder in het jaar) wordt soms door commerciële bedrijven aangeraden om myiasis te voorkomen. Het beschermt het schaap de eerste maanden tegen een vroege besmetting, waardoor de vlieg minder generaties zal produceren gedurende het seizoen. Het aantal vliegen daalt en de infectiedruk ligt voor de rest van de zomer lager. Door met name de achterstellen van schapen goed schoon te houden, kan myiasis worden bestreden. H andwolschaar Koud zonder jas Als schapen geschoren zijn, is het risico van kouvatten wat groter dan normaal. Ook komt het voor dat ze kort na het scheren volop in de zon lopen en dan last krijgen van zonnebrand. Breng ze na het scheren daarom onder op een schaduwrijke, niet te koude plaats. Voor het scheren is het goed om de schapen eerst 12 tot 24 uur te laten vasten, ter voorkoming van scheerziekte. Bij een volle pens en darmen kunnen, bij het per ongeluk over de rug wentelen tijdens het scheren, de darmen worden afgesloten met soms dodelijke afloop. Zelf na het vasten moet u de schapen natuurlijk voorzichtig behandelen. Als u de schapen gaat (of laat) scheren, moet de wol droog zijn. Natte wol scheert moeilijker en is niet goed te bewaren. Op een vrij warme dag zal het scheren vlotter verlopen, omdat dan het wolvet (lanoline) in de vacht zacht en vettig is. Scheer bij voorkeur op een goed schoongemaakte plaats, om te voorkomen dat de wol onnodig vervuilt. Hoewel u schapen ook met de schaar kunt scheren, gebeurt dit meestal met de elektrische tondeuse met grove messen. Een beginnende schaapscheerder kan beter met de fijnere (koeien)messen scheren om het vak eerst goed te leren, omdat het risico van verwonden dan kleiner is. Scheren doet u zo: - Zet het schaap op haar achterste of leg haar neer. - Begin aan de voorkant, de hals en nek te scheren. Let op, sommige (melk) schapen hebben net als geiten belletjes aan de onderzijde van hals. Knip daar dus niet in! - Scheer ook niet te kort om wondjes te voorkomen. Sommige schapenrassen zijn wat hoekiger dan andere en daardoor makkelijker te verwonden tijdens het scheren. - Nadat de hals is losgeschoren, scheert u in lange halen over de 52 Schapen

12 flanken, vervolgens over de rug om daar bij de andere zijde (de flank) te eindigen. - Vuile wol hoort niet thuis in de vacht en verwijdert u. - De vacht wordt na het scheren in de lengte naar binnen toe opgevouwen en vanaf de staart opgerold en vastgezet met een streng wol van de nek. Overige verzorgingstaken Het scheren van schapen is een van de verzorgingstaken, maar er zijn meer onderdelen die extra aandacht vragen. Gebit controleren Een goede spijsvertering begint bij het gebit en oudere schapen kunnen hun tanden of kiezen verliezen, waardoor ze niet meer goed kunnen eten. Een goed moment om te controleren is gelijktijdig met het eventuele pillen. Bekijk de conditie van het gebit in ieder geval tweemaal per jaar en zeker kort voor het dekseizoen bij de selectie van fokdieren. S chapen scheren Aanschaf, huisvesting en verzorging 53

13 Uiercontrole Voor het dekseizoen wordt de uier altijd gecontroleerd. Fok niet verder met de ooi als u afwijkingen waarneemt. Bekijk vooral dieren die in de lammertijd uierproblemen hebben gehad nog eens kritisch. Beide uierhelften moeten functioneren en soepel zijn en de spenen mogen geen afwijkingen tonen. Het is overigens raadzaam de uier vaker te controleren. Klauwverzorging De klauwverzorging is afhankelijk van de manier van huisvesten. Schapen die steeds op een zachte of natte ondergrond lopen, hebben meer klauwverzorging nodig dan schapen die gehuisvest zijn op een harde, droge grond. Controleer de hoefjes regelmatig (ongeveer driemaal per jaar) op nagelgroei. Zijn de randen te lang, dan snijdt u het overtollige hoorn weg met een scherp zakmes of knipt het af met een goede snoeischaar. Let erop dat daarna de hoef weer mooi vlak op de grond staat. Dit bevordert de levens- V erschillende hoefkapmessen Te lange hoefranden en daardoor verkeerde hoefstand. zodat de hoefrand weer vlak is Duidelijk is hier te zien dat de hoefranden te lang zijn. Op deze wijze worden de lange hoefranden weggesneden. Belangrijk: houdt uw duim zover mogelijk van het mes. en de hoefstand weer is zoals die hoort te zijn. H oefonderhoud 54 Schapen

14 duur van uw schapen. Bij dieren waarvan de hoeven lange tijd te lang zijn geweest of waarvan de hoefstand verkeerd is, kan extra gewrichtsslijtage ontstaan. Controleer van nieuw aan te schaffen dieren altijd de hoeven. Ogen- en orenonderzoek Onderzoek van tijd tot tijd de ogen en oren van uw schapen op onregelmatigheden. Jonge schapen kunnen last hebben van vuile oren en daardoor niet goed horen. Maak deze schoon. Onder lammeren kan in de eerste levensdagen dagen een afwijking voorkomen waarbij de oogleden naar binnen omkrullen en de oogharen over de oogbol schuren. De dierenarts kan dat meestal verhelpen. Ook komt het voor dat de oren verstopt raken door hooiresten die uit een hooiruif kunnen vallen, maak ook dit even schoon. Dove schapen kunt u herkennen doordat ze niet meer op de emmer met voer afkomen als u daarmee rammelt. Hygiënisch werken Werk altijd voldoende hygiënisch met uw dieren. Een goede verzorging zegt iets over de toewijding waarmee u dat doet en draagt bij aan het welzijn van uw dieren. Wormenbestrijding Maagdarmwormen komen bij schapen nogal eens voor. Als hobbydierenhouder kunt u deze bestrijden door ze een pil tegen deze wormen te geven. Hiervoor is een pillenpistool nodig waarmee u een pil achter in de bek schiet. Het klinkt erger dan het is, maar u kunt dit handigheidje het beste even van een schapenhouder of dierenarts leren. Naar gelang de besmettingsdruk en op basis van de gebruiksaanwijzing dient u twee tot drie keer per jaar te ontwormen. Een andere vorm van de bestrijding van maagdarmwormen is de dieren regelmatig een verse, schone weide aan te bieden, zodat er minder kans op besmetting is. C ontrole op schapenluis Schapenluis Schapenluizen zijn te onderscheiden in schapenluizen en wolluizen. Beide zijn spinachtige diertjes. Schapenluizen, ook wel schapenteken genoemd, zijn ongeveer 5 mm. groot. Ze zijn goed zichtbaar door snel de vacht even met twee handen te openen. Volwassen luizen boren zich in de huid en zuigen bloed. De wol- luis is veel kleiner (1,5 mm) en niet altijd even goed zichtbaar. Deze leeft van wol en huidschilfers, veroorzaakt jeuk en soms kunnen de schapen erdoor vermageren. Beide parasieten zijn goed te bestrijden met het daarvoor bestemde middel. De beste tijd om dat preventief te doen, is geruime tijd na het scheren en vroeg in de winter. S chapenluis Aanschaf, huisvesting en verzorging 55