District Borgerhout. Wandelzoektocht Borgerhout intra- muros en extra- muros

Transcriptie

1 District Borgerhout Wandelzoektocht Borgerhout intra- muros en extra- muros 1

2 COLOFON Gratis brochure juni 2009 Wettelijk depotnummer D/2009/0306/171 V.U. Stefan Nieuwinckel bestuurscoördinator district Borgerhout Moorkensplein 1, 2140 Borgerhout

3 VOORWOORD Beste wandelaar Als u wandelt, ziet u meer. Mooie gevels, kleine hoekjes en verborgen schatten ontdekt u makkelijker te voet. Het district maakte deze wandelbrochure samen met wandelsportvereniging Club76 en de cultuurraad van Borgerhout om u de kans te geven Borgerhout op een andere manier te leren kennen. Sportief, maar ook cultureel. In deze brochure vindt u heel wat boeiende weetjes over de Borgerhoutse geschiedenis. VOORWOORD We kozen voor twee wandelingen, zodat u zowel Borgerhout intra-muros als extra-muros op uw eigen tempo kan verkennen. De wandelingen duren ongeveer twee uur en zijn in lusvorm. Intra-muros vertrekt aan het districtshuis, extra-muros aan sporthal Luisbekelaar. Maak kennis met interessante plekjes in uw district. Ontdek het rijke historische verleden, de culturele contrasten en de oases van rust in de stedelijke drukte. A AN DEZE WANDELBROCHURE IS EEN WEDSTRIJD VERBONDEN. INDIENEN WEDSTRIJDFORMULIEREN VOOR 14 SEPTEMBER 2009, 10 UUR, BRIEVENBUS MOORKENSPLEIN 1, 2140 BORGERHOUT. DE PRIJSUITREIKING ZAL PLA ATS VINDEN OP 19 SEPTEMBER, TIJDENS DE SCHOUWING VAN DE REUZENSTOET OP HET LAAR. DE WINNAAR WORDT PERSOONLIJK OP DE HOOGTE GEBRACHT. DE JUISTE ANTWOORDEN VINDT U VANAF 21 SEPTEMBER 2009 OP OF OP DA AR VINDT U OOK DE WINNA ARS VAN DE WEDSTRIJD. 1

4 2

5 VERTREK EN AANKOMST: DISTRICTSHUIS BORGERHOUT, MOORKENSPLEIN 1, 2140 BORGERHOUT Op het Moorkensplein staat het prachtige districtshuis, dé trots van Borgerhout. Het gebouw is een meesterwerk van de gebroeders Leonard en Hendrik Blomme, gebouwd tussen 1885 en Binnenin fraai houtsnijwerk, kunstig marmer en enorme luchters. VRAAG 1: Welk dier waakt er boven de toegangspoort van het districtshuis? Volg de Eliaertsstraat tot aan de Turnhoutsebaan, sla rechts af en bewonder aan de overkant het EcoHuis, een plek waar u tijdens de kantooruren alles te weten komt over milieuvriendelijk wonen in de stad. Steek over aan de lichten en wandel de Drink in (die overgaat in de Generaal Eisenhowerlei). Sla aan de Toekomststraat links af en wandel door tot op het Laar. De benaming Laar gaat terug tot het Oud-Germaanse hlæri en betekent bosachtig moerassig terrein. Deze plek was dus ooit een lager gelegen gedeelte van het landschap. Op dit plein, vroeger ook Carnotplaats genoemd, werd er in 1863 het standbeeld onthuld van generaal Carnot dat inmiddels verdwenen is. De kerk Onze-Lieve-Vrouw Ter Sneeuw is misschien minder oud dan u zou denken. Ze is gezet nadat de vorige kerk vernield werd door bombardementen tijdens de Tweede Wereldoorlog. 0ndanks dat de kerk werd ingewijd door kardinaal Suenens, prijkt het wapenschild van kardinaal Van Roey op de gevel. VRAAG 2: Hoeveel kwasten telt u onder de kardinaalshoed en naast het wapenschild? WANDELING INTRA-MUROS 3

6 4

7 Wandel opnieuw richting Turnhoutsebaan, houd links aan tot nummer 107 en kijk naar de overkant. Hier bevindt zich naast de Reuzenpoort het Reuzenhuis, een gebouw uit 1833 met een rijk verleden. Tot 1889 was het in gebruik als gemeentehuis/politiekantoor. Nadat het gemeentebestuur verhuisde naar het Moorkensplein werd er een muziekschool in ondergebracht en vanaf 1957 gebruikte de heemkundige kring het gebouw als opslagplaats van hun collectie. Ook de Borgerhoutse Reuskens hebben hier een tijdje gelogeerd. VRAAG 3: Welk symbool ziet u in het wapenschild op de voorgevel van het Reuzenhuis? Steek de Turnhoutsebaan voorzichtig over en wandel de Reuzenpoort door. Via de Erasmussteeg komt u in de Sint-Erasmusstraat terecht, waar u in de verte de koepel van het centraal station kan zien. Sla links de Kroonstraat in. VRAAG 4: Wat was het beroep van Jozef Posenaers? WANDELING INTRA-MUROS Let vooral op het huis nummer 49. Op de top van het huis staat het beeld van Jan Breydel. We vervolgen onze weg tot aan de Bleekhofstraat, sla die links in. Op dit kruispunt was in 1700 een garenblekerij gelegen. Men haalde water uit de nabijgelegen Herentalsevaart en na het bleken en spoelen werd het water afgevoerd langs de Vuilbeek, ook wel Potvliet genoemd. De blekerij was van vitaal belang voor de stad, wat blijkt uit het 18de eeuwse spreekwoord Kant, diamant en zijden draet stellen Antwerpen in staet. Aangekomen aan het Koxplein kan u de Heilige Familie en Sint-Corneliuskerk bewonderen. VRAAG 5: Welk voorwerp heeft Sint-Cornelius, beschermheilige van de boeren en rundvee, in zijn rechterhand? 5

8 6

9 U volgt het plein naar links. Neem de s-herenstraat tot aan het Maarschalk Montgomeryplein. Hier volgt u rechts de Koolstraat en passeert u aan de linkerkant de kapel van Onze-Lieve-Vrouw van het Borgerhoutsch Veld (uit 1849) tot aan het Luitenant Naeyaertplein. Charles Naeyaert, geboren in 1914 in Borgerhout, was een verdienstelijk tennisspeler. In 1933 werd hij Belgisch kampioen en speelde hij de Davis Cup, Roland Garros en Wimbledon. Charles Naeyaert was tijdens de Tweede Wereldoorlog luitenant-kolonel. Rechts op het plein ziet u sportcentrum Plantin en Moretus. VRAAG 6: Op de rug van welk dier kunnen de kleinsten onder ons zich hier uitleven? Volg de Fonteinstraat en sla links de Oudstrijdersstraat in. Op het einde van de straat bevinden zich twee authentieke waterplaatsen die deel uitmaakten van de Lazarije van Borgerhout. Dit was een ziekenhuis, oorspronkelijk voor lijders aan de lazarusziekte of melaatsheid. Nadat deze in 1567 door soldaten van Alexander Farnese geplunderd werd, duurde het tot 1876 voordat Borgerhout opnieuw over een eigen ziekenhuis beschikte (Sint-Erasmusziekenhuis in de Fonteinstraat). Sla vervolgens rechts de Prins Leopoldstraat in. VRAAG 7: Welke Speel-O-Theek passeren we hier? WANDELING INTRA-MUROS Wandel door tot aan de Turnhoutsebaan en sla rechts af. Op nummer 286 bevindt zich De Roma. De naam van dit oorspronkelijke filmcomplex, gebouwd in 1928, is afgeleid van de bouwheer, de Italiaanse steenkapper Jean-Baptiste Romeo. Met haar bijna 2000 stoelen was dit lange tijd de grootste cinemazaal van Antwerpen. Na de sluiting in 1982 werd de zaal tijdelijk een doorn in het oog van vele cultuurfanaten. Dankzij de inzet van kunstencentrum Rataplan en de vele vrijwilligers heropende de zaal in Naast film kan u er vandaag de dag ook allerlei dans, theater en muziek bewonderen. Steek de Turnhoutsebaan over aan het licht. VRAAG 8: Hoeveel balkons telt de voorgevel van De Roma? 7

10 8

11 Ga via de Bothastraat naar de Sint-Mattheusstraat. Deze slaat u rechts in. VRAAG 9: Op welke nummer bevindt zich de pastorij Sint-Jan? Opmerkelijk is dat de vier straten rond de Sint-Janskerk genoemd zijn naar de vier evangelisten. Wandel door tot aan de Sint-Janstraat en sla links af. De Sint-Janskerk, voor iedereen die Borgerhout binnenrijdt een opvallend silhouet, is één van de beschermde monumenten in Borgerhout. VRAAG 10: Hoe noemt men deze kerk in de volksmond? WANDELING INTRA-MUROS Loop via de Mertensstraat langs het Krugerpark. Door de dichte bebouwing van Borgerhout Intra-Muros is deze groenzone voor heel wat bewoners een heus paradijs. Kinderen kunnen er zich uitleven op de verschillende speeltuigen en ouders genieten van een rustig plekje. VRAAG 11: Op welke datum werd de Onze Lieve Vrouw Koningin van de Vrede geplaatst? Sla rechts de Van de Poelstraat in, ga via de Examenstraat over de Borsbeekstraat naar de Terlostraat. In de 15e eeuw was er op het Loo (synoniem voor Laar ) een boerenbedrijf dat de naam Terloohof droeg. Daaraan verbonden was er een speelhof omgeven door grachten. Door financiële moeilijkheden van de eigenaars kwam het domein vanaf 1719 in handen van de zusters Theresianen. Rond 1740 waren de vroegere gebouwen zodanig vervallen dat zij er een nieuw gebouw optrokken. In 1886 werd dit opgekocht door paters van het Heilig Hart met de bedoeling een groot Séminaire Apostolique te bouwen. Het nieuwe klooster werd vanaf 1887 gebouwd naast het bestaande en gerestaureerde Hof ter Lo. Nadat het domein in 1907 verkocht werd aan Vooruitzicht werd het volledig gesloopt. Nu vormt het Terloplein een heus ontspanningsplein. VRAAG 12: Welke kleur heeft de gevel van buurthuis De Drei Pleintjes, Wijnegemstraat 65? 9

12 10

13 Laat de spoorweg rechts liggen en neem de Guldensporenstraat. Merk op dat de straatnamen in deze buurt allemaal iets te maken hebben met de Guldensporenslag in VRAAG 13: Wat voor centrum is t Spoor? Wandel door en sla links de Goedendagstraat in. Vervolgens neemt u links de Kortrijkstraat. Volg deze straat tot u aan het Groeningerplein. Steek deze schuin over. Hier neemt u links de Van Montfortstraat. VRAAG 14: Wat is de naam van de gebedsplaats die zich bevindt op nummer 33? WANDELING INTRA-MUROS Wandel rechts de Helmstraat in. Van 1907 tot 1966 fabriceerde hier Chocolaterie Modèle de befaamde Martougin-chocolade. Nadat de Nederlandse chocoladereus Van Houten, de chocolaterie overnam, sloot de fabriek in Nu is dit een mooi loftproject, modern wonen in een oud gebouw. VRAAG 15: Op welk nummer is Moeders Mozes Mandje gevestigd? U neemt links de Lammekensstraat. Deze straat werd door toenmalig stadsontwikkelaar Gilbert van Schoonbeke geopend. De naam van deze straat verwijst naar de oude herberg die hier stond Lammekensrozenhoed. In deze straat kan u verschillende bouwstijlen bewonderen. VRAAG 16: Op welk nummer wonen de Zusters Ursulinnen? 11

14 12

15 Steek het Laar over, ga de Kattenberg in en wandel door tot aan de Jaak De Braeckeleerstraat. Jaak was een bekende Borgerhoutse beeldhouwer. Opvallend is dat er vandaag nog steeds heel veel beeldende kunstenaars wonen in deze buurt. Ga rechtdoor naar de Turnhoutsebaan. Steek deze terug over, ga naar rechts en zo via de Bakkerstraat en de Mellaertsstraat naar het Moorkensplein. Wat weinig mensen weten is, dat de toren van het districtshuis beschikt over een uniek instrument: dé Borgerhoutse beiaard. Sinds 1989, het jubileumjaar van het 100-jarig gemeentehuis en van de beiaard, vinden er jaarlijks zomerconcerten plaats. VRAAG 17: Uit hoeveel klokken bestaat de Borgerhoutse beiaard? WANDELING INTRA-MUROS 13

16 14

17 VERTREK EN A ANKOMST: SPORTHAL LUISBEKELA AR, LUISBEKELA AR, 2140 BORGERHOUT In Sporthal Luisbekelaar kan u terecht voor badminton, basketbal, handbal, korfbal, tennis, volleybal en zaalvoetbal. Daarnaast is er ook een bijzaal voor turnen, yoga, figuurcorrectie en verschillende gevechtssporten. Ga van de Luisbekelaar naar de Berchemlei en sla rechts de Bert Verlacktstraat in. Deze Borgerhoutse volksvertegenwoordiger is de grootvader van Tine en Pieter Embrechts. Neem de Stan Ockersstraat. Op nummer twee vindt u de gedenkplaat van Stanneke Ockers, die op 29 september 1956 overleed na een tragisch ongeval op de wielerbaan van het Sportpaleis. Stan, 36 jaar oud, was op het toppunt van zijn wielercarrière. Hij werd in 1955 wereldkampioen op de weg, won in 1955 en 1956 de groene trui in de Ronde van Frankrijk, in 1953 en 1955 De Waalse Pijl en Luik-Bastenaken-Luik. VRAAG 1: Wat was de identiteit van Stan volgens de gedenksteen? Volg links de Frans De Vriendtstraat. Beeldhouwer Frans De Vriendt ontwierp ondermeer samen met Alfons Baggen het Boerenkrijg-monument te Hasselt en het beeld voor kanunnik David in Lier. We komen op de Berchemlei. VRAAG 2: Tussen welke twee districten ligt Borgerhout extra-muros gekneld? Wandel via de Berchemlei tot aan het Waterbouwkundig Laboratorium. Dit was vroeger een militaire slachterij. Vandaag zetelt hier het departement Mobiliteit en Openbare Werken van de Vlaamse overheid. Er gebeuren allerlei studies over waterbouwkundige kunstwerken, havens, rivieren, kust en het milieu. VRAAG 3: Hoe heet het conciërgepaar van het Waterkundig Laboratorium? WANDELING EXTRA-MUROS 15

18 16

19 We nemen links de Herman Van den Reeckstraat. Herman was een 19-jarige student die tijdens een betoging in 1920 door de politie werd neergeschoten. Een tragisch verhaal dat heel wat commotie veroorzaakte. Volg rechts de Spillemansstraat, steek de Gitschotellei voorzichtig over en neem de Duivelshofstraat. Sla links de Gebroeders Blommestraat in. Via de Bikschotelaan neemt u links de Lodewijk Van Berckenlaan. VRAAG 4: In welke eeuw vond men het diamantslijpen uit? We komen aan het Gietschotelhof. Hier wordt in reliëf de legende uitgebeeld van de benaming Gietschotel, vervaardigd door beeldhouwer Albert Poels. De herberg Gietschotel was een gebouw uit de 17 de eeuw. Het gebouw lag aan de Leemstraat, de huidige Gitschotellei, op de weg naar Borsbeek, tegenover de Botermelkstraat, de huidige Karel de Preterlei. De buitenherberg was vooral bekend als zondagse attractie voor de Antwerpenaar die ontspanning zocht. Zij wandelden er naartoe en aten er boterhammen met platte kaas. In 1914 werd de herberg, net zoals het Te Boelaarpark een deel van de gemeente Borgerhout. In 1928 wijzigde de gemeenteraad de naam Leemstraat in Gitschotellei. In 1938 verdween de herberg onder de slopershamer. Aan de herberg is een sage verbonden die vertelt dat de waardin vanuit het bovenvenster een schotel water uitgoot over dronken Spaanse soldaten die bier opeisten. Zij riepen haar toe Gij lelijke gietschotel! en dropen af. VRAAG 5: Hoeveel zoogdieren telt men op het reliëf? WANDELING EXTRA-MUROS Volg rechts de Vosstraat tot aan De Kleine Vos. In 1910 stichtte kanunnik Moermans de Congregatie van de Zusters der Kleinen. Er was nood aan een tehuis voor ongehuwde moeders en een adoptiedienst voor ongewenste kinderen. Op een groot terrein waar eens de hoeve Ten Valkenputte stond, werd in 1939 een klooster opgetrokken met bijhorende kloosterkapel. VRAAG 6: Hoeveel kinderen telt u op het basreliëf (kijk naar de gevelsteen)? 17

20 18

21 Aan de overkant gaat u links de Alfred Oststraat in. Kunstenaar Alfred Ost schilderde vanaf 1901 het dagelijkse leven. Met een vrolijke kijk op de wereld tekende hij vooral feesten, kermissen en bedevaarten. Vanaf 1919 vestigde hij zich te Borgerhout. Door de Eerste Wereldoorlog werd zijn werk minder optimistisch en maakte hij vooral droevigere schilderijen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Ost te gast in het Sint-Xaveriuscollege in Borgerhout. Daar bracht hij grote houtskooltekeningen op de muren aan. Wandel links de Luchtvaartstraat in en ga dan links de Lanteernhofstraat in. Neem rechts de Joris Helleputtestraat. Georges Augustin Joris Helleputte ( ) was een Belgisch politicus voor de katholieke partij. Helleputte was ingenieur van bruggen en wegen en werd architect en hoogleraar in Leuven. In 1898 werd hij voorzitter van het Davidsfonds. Helleputte was medestichter van de Boerenbond. VRAAG 7: Op welk nummer ziet men ze vliegen? WANDELING EXTRA-MUROS We steken het kruispunt over en wandelen het Te Boelaarpark in. We volgen de asfaltweg, gaan voorbij de kinderspeeltuin, tot aan het Cogelspavilioen. Het domein Te Boelaer was oorspronkelijk een buitenverblijf van rijke kooplieden. Rond 1542 behoorde de hoeve toe aan ridder Michel van der Heyden. In 1544 werd de hoeve door de familie Spillemans opmerkelijk vergroot tot een steenen huizing met wateren omringenden hoeve. In 1574 liet de familie Hellemans er stenen beelden en figuren aanbrengen naar Italiaanse mode. In de 19de eeuw was het landgoed in bezit van de families De Bruyn, Le Candele, Goos en Osy. Rond 1911 liet burgemeester Karel De Preter zijn oog vallen op het landgoed. Het behoorde toen nog tot Deurne. Vanaf 1914 is er een gebied van 108 ha toegevoegd aan Borgerhout, gelegen tussen de Herentalsebaan en de Gitschotellei, inclusief het park Te Boelaer. De overgebleven gebouwen in het park werden ingericht als schoolinfrastructuur en er werden ook nieuwe complexen bijgebouwd. Het kasteel is intussen verdwenen, maar het park is een prachtige groenzone. Geniet hier van de mooie bomen, kijk naar de voetballers of speel even mee en laat uw kinderen zich uitleven op de speeltuin. VRAAG 8: Wie maakte het beeld van Willem De Meyer? 19

22 20

23 Verlaat links naast de stedelijke kleuterschool het park. Sla links af in Arthur Matthyslaan. VRAAG 9: Welke kunstenaar woonde op het hoekhuis? Wandel tot aan het huis met de rotsgevel. Advocaat Arthur Matthys werd in 1903 gemeenteraadslid te Borgerhout. Enkele jaren later werd hij provincieraadslid voor de Meetingpartij. Tussen 1914 en 1938 was hij burgemeester van Borgerhout. Rechts gaan we de Te Boelaarlei in. In deze straat vindt u prachtige burgerhuizen terug. VRAAG 10: Vul de spreuken aan Elke vogel...! en... t is allerbest. WANDELING EXTRA-MUROS We passeren het Monseigneur Van Goethemplein. Op dit plein stond vroeger de afspanning De Boerin. Aan het einde van het Boerenpad stond De Boer. Op het einde van de Te Boelaarlei bevindt zich het klooster van het Heilig Harten. We bemerken ook de befaamde Zwitserse Apotheek, gebouwd door architect Leon Stynen in 1954, die ook de Singel bouwde. Steek aan de Herentalsebaan het zebrapad over. In de verte ziet u de Peperbus. Ga schuin links de Kerkendijk in. VRAAG 11: Wie was K. Van Looy? 21

24 22

25 Sla links de Collegelaan in. Hier begint de Tuinwijk, een groene buurt gelegen tussen de Collegelaan, het Rivierenhof en de Ring. Vroeger was dit een wijk met houten woningen en een zandbak. Als u de Tuinwijk ontdekt komt u in een andere wereld terecht. De woningen ogen pittoresk en overal staan bloemen en planten in volle bloei. Als u de kans krijgt, moet u in het Xaveriuscollege zeker de muurschilderijen van Alfred Ost bewonderen. Steek de Stenenbrug over via het zebrapad en ga naar links. Het water van het Groot Schijn en van enkele beken kon afgetapt worden aan de Herentalse Vaart om via een nieuwe vaart binnen de stad Antwerpen geleid te worden naar de vele brouwerijen. De burgers gebruikten meestal water uit bronputten, maar de gewone dagelijkse drank bestond uit bier. De zogenaamde Herentalse Vaart werd gegraven tussen 1486 en 1491 en had slechts een lengte van 7 kilometer. De Herentalse Vaart dankt haar naam aan het feit dat er zowel in Herentals als in Antwerpen plannen gemaakt werden om beide steden met elkaar te verbinden. Direct na de oversteek gaat u de Joe Englishstraat in. Joseph Alphonse Marie (Joe) English (Brugge, 5 augustus 1882 Vinkem, 31 augustus 1918) was een Vlaamse tekenaar en kunstschilder. Hij was de zoon van Henry English, geboren in 1853 in de Ierse stad Waterford en overleden te Adegem in 1918, én de Brugse Marie Dinnewet geboren te Brugge in 1858 en overleden in Joe liet zich tot Belg naturaliseren en werkte nauw samen met Juliaan Devriendt in Antwerpen, belangrijk figuur van de Vlaamse Beweging. In 1907 behaalde hij de Godecharleprijs. Wandel door tot de Luitenant Lippenslaan, steek het zebrapad over en ga links naast het Sint-Erasmusziekenhuis. Luitenant Lippens en sergant De Bruyne waren militairen die tijdens de bestrijding van de slavenhandel in Congo als gevangenen van de Arabieren in 1892 de heldendood stierven. Sergeant De Bruyne negeerde zijn kans op vrijheid omdat hij beloofd had bij de zieke luitenant Lippens te blijven. WANDELING EXTRA-MUROS Volg rechts de Vrijgeweide en neem rechts de Ossenblokstraat. Sla links De Schans in aan de zijkant van het Sint-Erasmus en ga de Berchemlei in. VRAAG 12: Wat is bijkomstig aan de werkzaamheden van een accountant? Ga rechts de Bert Verlacktstraat in wandel tot aan sportcentrum Luisbekelaar, het eindpunt van de wandeling. 23

26 24

27 Een reislust zonder rust of duur doortrilt mij met verjongend vuur. Vaartwel, mijn beste vrienden! Te zamen gingen wij op reis, nu zal elk op zijn eigen wijs den weg naar huis wel vinden. (C. Valerius Catullus) WANDELING EXTRA-MUROS Bedankt voor je deelname De inrichters: District Borgerhout & Wandelsportvereniging Club76 en cultuurraad Borgerhout. en

28 Wandelen, een gezonde versl aving Heeft u genoten van deze wandelrally, of moet u er nog aan beginnen? Dan wensen wij u veel succes toe. Deze wandelzoektocht is een ideale ontspanning: U leert het district Borgerhout beter kennen (zelfs als u er zelf woont) en u bent in beweging. Wandelen en rondkijken is een ideale combinatie voor iedereen. Meer info over wandeltochten: Wandelsportclub WSV. CLUB 76 mede-inrichter van deze wandelrally, Jozef Nellenslei 19, 2100 Deurne, gerardt@belgacom.net of Meer info over sport: Sportantenne Borgerhout, Moorkensplein 1, 2140 Borgerhout. tel sportantenne.borgerhout@stad.antwerpen.be Meer info over cultuur: Cultuurantenne Borgerhout, Moorkensplein 1, 2140 Borgerhout. tel cultuurantenne.borgerhout@stad.antwerpen.be 26 tel