De Wet donorgegevens kunstmatige bevruchting: eliminatie van een probleem, maar dilemma s blijven
|
|
- Hilde Segers
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 forum De Wet donorgegevens kunstmatige bevruchting: eliminatie van een probleem, maar dilemma s blijven Dr. P.M.W. Janssens 1 1 inleiding Vanaf 1 juni 2004 is de Wet donorgegevens kunstmatige bevruchting (Wet DG) van kracht. 2 Deze wet stelt kinderen die zijn ontstaan uit donorgameten of -embryo s in staat te weten te komen wie in hun geval de donor is geweest, zodra ze 16 jaar oud zijn. Voordat de Wet DG werd ingevoerd kon dit slechts bij uitzondering. De invoering van de wet werd gemotiveerd door de positie van donorkinderen, waarbij de mogelijke gevolgen voor de wensouders (die alleen nog traceerbare donoren zouden kunnen kiezen), donoren (wier anonimiteit niet langer gewaarborgd zou zijn) en hulpverlenende instanties (die te maken zouden kunnen krijgen met donortekort) op de koop toe werden genomen. Mocht aan het nut van de Wet DG nog getwijfeld worden gezien eventuele nadelen voor de hiervoor genoemde partijen, aan de wens van donorkinderen werd met invoering van de wet maximaal tegemoet gekomen. Voor hen zou het probleem in ieder geval zijn opgelost. Echter, is dat inderdaad zo? Ligt een en ander wel zo eenvoudig? 2 overwegingen ten aanzien van donorkinderen Voorheen kon een kind wel wíllen achterhalen wie de donor in zijn/haar geval was, het had de zekerheid dat niet te kunnen; de anonimiteit van de donor was strikt gegarandeerd (uitzonderingen van donoren die erin hadden toegestemd achterhaalbaar te zijn voor het donorkind de zogenaamde B-donoren daargelaten). Niet te weten kunnen komen wie de donor is kan leiden tot gevoelens van machteloosheid bij het donorkind, maar ook tot berusting. Hoe het wordt ervaren als de donoridentiteit niet te achterhalen is, negatief of positief-rustgevend, met allerlei variaties en nuances daartussen, is persoonlijk en onvoorspelbaar. Het is echter eenzijdig om de onmogelijkheid om de donor te kennen louter te bestempelen als negatief. Ik hoop dat in het vervolg van dit betoog duidelijk te kunnen maken. Met invoering van de Wet DG is de keus aan het kind gegeven, althans indien het weet dat het een donorkind is. Het besluit wel of niet op zoek te gaan naar de donor- (identiteit) is niet niks. Niet op zoek gaan betekent mogelijkheden die er zijn bewust laten liggen. Dat kost weinig moeite als de behoefte om te weten wie de donor is niet erg groot is, wat in ieder geval voor sommigen geldt, zoals de summier voorhanden 1. P.M.W. Janssens is klinisch chemicus, hoofd Semenbank in het Rijnstate ziekenhuis te Arnhem. 2. Wet donorgegevens kunstmatige bevruchting. Stb. bevruchting, Stb. 2003, 320; zie ook P.M.W. Janssens, G.A.J. Dunselman, A.H.M. Simons, M.D. Kloosterman, Wet donorgegevens kunstmatige bevruchting: inhoud en gevolgen, NTvG 2005, 149, p Tijdschrift voor Gezondheidsrecht
2 zijnde gegevens tonen. 3 Maar de meeste donorkinderen hebben (waarschijnlijk) wél interesse in hun donor, variërend van nieuwsgierigheid tot duidelijke behoefte, zoals blijkt uit dezelfde gegevens. Is er een duidelijke nieuwsgierigheid of behoefte de donor te leren kennen, dan zal het moeite kosten af te zien van de (nieuwe) mogelijkheden die er zijn met de Wet DG. Waarom zou een kind dat nieuwsgierigheid of verlangen heeft de donor te kennen niet op zoek gaan naar die donor(identiteit), nu dat kan? De redenen daarvoor kunnen in de eerste plaats liggen bij hem/haarzelf. Het donorkind kan bang zijn voor de confrontatie met een tot dan toe volslagen onbekende, waarover het mogelijk fantasieën heeft en een beeld heeft opgebouwd. Bang voor het onbekende en/of voor tegenvallende verwachtingen. Van geheel andere aard zijn overwegingen bij het donorkind dat het door de donor op te sporen, de relatie met zijn ouder(s) en de thuissituatie kan verstoren. Hierbij moet er terdege rekening mee worden gehouden dat het te weten komen van de identiteit van de donor gevolgd wordt door een reële ontmoeting met de donor, en deze meer of minder goed leren kennen. 4 Dit, uiteraard afhankelijk van de wensen van de donor, want de wet spreekt zich niet uit over de consequenties die aan het bekend worden van de donoridentiteit voor het kind zijn verbonden (de donor mag elk contact weigeren). Ten aanzien van de thuissituatie zal het donorkind zich (dienen te) realiseren dat een persoon wordt geïntroduceerd die totaal geen rol heeft gespeeld bij zijn opgroeien en opvoeding. Welke positie neemt die persoon in, voor hem/haar persoonlijk en ten opzichte van zijn ouder(s)? Verandert mogelijk door introductie van de donor de relatie van hem/haarzelf met zijn/haar ouder(s)? Verder kan, indien er in de thuissituatie een tweede ouder was (een vader in heteroseksuele relaties, een sociale tweede moeder bij lesbische), de introductie van een donor ook de rol(verdeling) en het welbevinden van de ouders onderling in gevaar brengen. Dit geldt waarschijnlijk het sterkst voor de niet-biologische ouder in de relatie. Kinderen zijn zich daarvan bewust vanaf jonge leeftijd. 5 De donorkinderen zullen zich daarom terdege afvragen, moeten afvragen, of het kennen van de donor het waard is de relatie met de ouders en de situatie thuis meer of minder ernstig te verstoren. Het kan allemaal meevallen en positief zijn. Het kan weinig inhouden, bijvoorbeeld wanneer donorkind en donor slechts een oppervlakkig, eenmalig contact hebben. Maar het kan ook veel verder gaan dan was voorzien. Het zijn forse dilemma s, waarop geen pasklare antwoorden zijn. 3. K. Vanfraussen, I. Ponjaert-Kristoffersen, A. Brewaeys, Why do children want to know more about the donor? The experience of youngsters raised in lesbian families, J. Psychom, Obstet. Gynaecol. 2003, 24, p ; M. Roeghold, Uit onbekende bron; dilemma s rond semendonorschap, Nijkerk: Uitgeverij Van Brug 2004; J.E. Scheib, M. Riordan, S. Rubin, Adolescents with open-identity sperm donors: reports from year olds, Hum. Reprod. 2004, 20, p ; E. Lycett, K. Daniels, R. Curson, S. Golombok, School-aged children of donor insemination: a study of parents disclosure patterns, Hum. Reprod. 2005, 20, p Scheib e.a. 2004, 20, p (zie noot 3). 5. Vanfraussen e.a. 2003, 24, p (zie noot 3); Roeghold 2004 (zie noot 3); Scheib e.a. 2004, 20, p (zie noot 3); Lycett e.a. 2005, 20, p (zie noot 3). 400 forum
3 3 overwegingen ten aanzien van de ouders De sleutel tot het wel of niet ontstaan van een wens om de donor te leren kennen is normaliter in handen van de ouders van het donorkind, als van oudsher. Als de ouders niet vertellen aan het kind dat het door gameet- of embryodonatie ontstond, is de kans klein dat het kind weet of vermoedt dat bij zijn verwekking donatie werd gebruikt. Het zal dan niet snel contact leggen met de Stichting (ingesteld bij de wet) die de donorgegevens beheert, 6 om uit te zoeken of het door middel van gameet- of embryodonatie werd verwekt en om vervolgens te achterhalen wie de donor was. Het zal waarschijnlijk zelden gebeuren dat mensen zonder reden denken dat zij donorkind (zouden kunnen) zijn. Wel dient er rekening mee te worden gehouden dat mensen ook onvoorzien door genetisch onderzoek van henzelf en vergelijking daarvan met dat van hun ouders of familie (indien beschikbaar) op het spoor komen van het gebruik van een donor bij hun verwekking. Deze mogelijkheid dient meer dan ooit serieus genomen te worden, want het gebruik van genetisch onderzoek bij zieken en gezonden is langzamerhand aanzienlijk en neemt alleen maar toe. Daarnaast dient rekening te worden gehouden met de mogelijkheid dat kinderen door anderen dan hun ouders op de gedachte worden gebracht dat bij hun verwekking een donor werd gebruikt. Heel wat ouders blijken hun geheimen op dit punt met anderen te delen. 7 Zelfs de simpele mededeling van anderen dat de ouders jarenlange pogingen deden om kinderen te krijgen, eventueel (tevergeefs) hulp zochten van IVF e.d., kan voldoende signaal zijn om donorkinderen aan het denken te zetten. Het is uiteraard sterk te prefereren dat ouders toevallige ontdekking of een langs een omweg komende boodschap over het gebruik van een donor ter vervulling van de kinderwens voor zijn, en hierover zelf als eerste met hun kinderen spreken. Hoeveel ouders dit daadwerkelijk ook zullen doen is echter moeilijk te voorspellen. De vrij beperkte internationale literatuur hierover biedt weinig houvast: tussen de 39-83% van de ouders informeert zijn kinderen over het gebruik van een donor; getallen die moeilijk te interpreteren zijn, ook door nationale en culturele verschillen van de plaatsen van onderzoek. 8 Illustratief voor hoe moeilijk het voor ouders kan zijn om hun kinderen te informeren over het gebruik van een donor is de in diverse van deze onderzoeken gedane constatering dat ouders vaak wel de intentie uiten om hun kind te infor- 6. Wet donorgegevens kunstmatige bevruchting. Stb. bevruchting, Stb. 2003, 320; zie ook Janssens 2005, 149, p (zie noot 2). 7. R. Cook, S. Golombok, A. Bish, C. Murray, Disclosure of donorinsemination: parental attitudes, Am. J. Orthopsych. 1995, 65, p ; C. Gottlieb, O. Lalos, F.WSLindblad, Disclosure of donor insemination to the child: the impact of Swedish legislation on couples attitudes, Hum. Reprod. 2000, 15, p ; F. Lindblad, C. Gottlieb, O. Lalos, To tell or not to tell - what parents think about telling their children that they were born following donor insemination, J. Psychom. Obstet. Gynecol. 2000, 21, p ; J.E. Scheib, M. Riordan, S. Rubin, Choosing identity-release sperm donors: the parents perspective years later, Hum. Reprod. 2003, 18, p ; Lycett e.a. 2005, 20. p (zie noot 3). 8. A. Rumball, V. Adair, Telling the story: parents scripts for donor offspring, Hum. Reprod. 1999, 14, p ; Gottlieb e.a. 2000, 15, p (zie noot 7); A. Brewaeys, J.K. de Bruyn, L.A. Louwe, F.M. Helmerhorst, Anonymous or identity-registered sperm donors? A study of Dutch recipients choices, Hum. Reprod. 2005, 20, p ; Scheib e.a. 2003, 18, p (zie noot 7); S. Golombok, E. Lycett, F. Mac- Callum, V. Jadva, C. Murray, J. Rust, J. Jenkins, Parenting infants conceived by gamete donation J. Fam. Psychol. 2004, 18, p ; Lycett e.a. 2005, 20, p (zie noot 3). Tijdschrift voor Gezondheidsrecht
4 meren, maar regelmatig grote moeite hebben het ook daadwerkelijk te doen, en een juist moment daarvoor te kiezen. In de praktijk stellen veel ouders het meedelen uit, zo lang soms, dat ze het vervolgens nauwelijks nog durven. Het besluit voor de ouders om hun donorkinderen in te lichten over het gebruik van een donor verandert trouwens ook onder invloed van de nieuwe wet, zoveel mag uit bovenstaande reeds duidelijk zijn: ouders zullen zich (moeten) afvragen of openheid ten opzichte van hun nakomelingen hen indirect zal confronteren met een donor die zij zelf misschien helemaal niet willen kennen, met alle mogelijke gevolgen van dien (zie hierboven). Openheid op zich lijkt goed en bevredigend en te prefereren, alleen al om niet levenslang een geheim te moeten bewaren, maar ook om toevallige, onbedoelde ontdekkingen voor te zijn. Maar met de nu geïntroduceerde mogelijkheid dat donorkinderen de identiteit van de donor kunnen achterhalen, heeft de mededeling aan hun kinderen dat zij verwekt werden met behulp van donorgameten of embryo s een andere betekenis gekregen. Dus voor de ouders, net als voor de donorkinderen, brengt de wet veel onvoorspelbaars, onzekerheid en dilemma s met zich mee. Degenen die het daar vermoedelijk het moeilijkst mee zullen hebben zijn ontegenzeglijk de ouders die voorheen, toen er in Nederland keuze was tussen wel- en niet-traceerbare donoren, kozen voor niet-traceerbare donoren (zogenaamde A-donoren). Gezien een inventarisatie gedaan in Leiden op de valreep voor introductie van de wet, betreft dit nog een aanzienlijk aantal, circa 37%. 9 Deze ouders is met introductie van de Wet DG een keuzemogelijkheid ontnomen. Ze zullen moeten wennen aan het idee dat hun nakomeling de donor kan leren kennen. Voor degenen voor wie de mogelijkheden onder de nieuwe wet te beperkt, en de dilemma s te groot zijn, resteert slechts de mogelijkheid de wet te omzeilen, wat uiteraard nimmer de bedoeling van de wetgever was. Te denken valt hierbij aan het zelf zoeken van een donor buiten het officiële circuit van de geregistreerde instellingen (een donor via kennissen, contacten of internet, met alle mogelijke nadelen van dien: minder veilig, minder gecontroleerd, maar wel niet-traceerbaar, anoniem als men dat wil). Of behandeling zoeken in het buitenland, waar soms minder strikte regels gelden, bijvoorbeeld in België. In België werd volgens de collegae daar inderdaad de laatste jaren een duidelijke toename van reproductief toerisme gezien. 10 Het mag echter duidelijk zijn dat een optie als deze alleen weggelegd is voor degenen die over de tijd, middelen en mogelijkheden beschikken voor een aantal reizen naar het buitenland, voor behandeling. Een laatste mogelijkheid, dit alles overziend, is dat ouders er onder de huidige omstandigheden van afzien hun kinderwens koste wat het kost te vervullen, en hun kinderloosheid accepteren, hoe triest dat ook zijn moge voor hen. 4 beschouwing Met invoering van de Wet DG is een oplossing gekomen voor het probleem van donorkinderen die hun donor niet konden achterhalen. Ervoor in de plaats zijn gekomen, weliswaar niet per se andere problemen, maar toch in ieder geval nieuwe 9. Brewaeys e.a. 2005, 20, p (zie noot 8). 10. G. Pennings, Legal harmonization and reproductive tourism in Europe, Hum. Reprod. 2004, 19, p forum
5 dilemma s: of het donorkind de donor ook daadwerkelijk wil gaan achterhalen nu het kan (indien het weet donorkind te zijn), of ouders nog wel gebruik willen maken van donorgameten of embryo s via de officiële kanalen in Nederland (nu hun keus is beperkt), of ouders hun kind willen informeren over het gebruik van donatie bij hun conceptie (nu hun kind de donor kan achterhalen). Voor deze dilemma s zijn geen vaste regels of richtlijnen te geven of bedenken. Doch het zou wel goed zijn als kinderen en ouders die dat wensen geholpen zouden kunnen worden bij het maken van hun lastige besluit. Ten aanzien van de donorkinderen is daar in de wet inderdaad aan gedacht, 11 alhoewel dat pas invulling kan krijgen wanneer donorkinderen contact hebben gelegd met de Stichting donorgegevens, met andere woorden, als zij reeds de eerste belangrijke stap hebben genomen. Verdere invulling van de optie hulp/begeleiding van kinderen of ouders heeft (nog) niet plaatsgehad, misschien omdat het onderwerp nog onvoldoende aandacht kreeg, maar mogelijk ook vanwege de aanzienlijke inspanning die het zou kunnen vergen van hulpverleners en anderen. Voetstoots te verwachten dat de huidige, officiële instellingen op dit punt wel in de behoefte kunnen en willen voorzien is voorbarig. Deze instellingen staan met de huidige nieuwe regelgeving (ook vanwege de in 2004 van kracht geworden kwaliteitswet 12 en aanverwante richtlijnen) toch al danig onder druk, en financieel is de hulpverlening nauwelijks rendabel. Het meest direct betrokken en belanghebbend waar het gaat over de voortplanting zijn ontegenzeglijk de ouders en hun (donor)kinderen. Hun belangen kunnen parallel lopen, of tegenstrijdig zijn. Dit wordt in de uitwerking van de Wet DG treffend geïllustreerd. Hoe deze belangen te wegen is afhankelijk van alle betrokkenen, hun opvattingen, gevoel en levensomstandigheden, en het moment waarop het besluit genomen wordt c.q. moet worden genomen; sommige besluiten behoren nu eenmaal bij een bepaalde levensfase (voor de conceptie, tijdens de zwangerschap, na de geboorte, tijdens de kindertijd of wanneer de nakomeling opgegroeid/volwassen is). De Wet DG geeft in ieder geval op één punt een duidelijke richting aan die weging, en wel dat de wens van het donorkind, eenmaal geïnformeerd over zijn/haar ontstaanswijze, dient te prevaleren. Al met al is het effect van de invoering van de Wet DG dat we gegaan zijn van een systeem met minder keuzevrijheid voor donorkinderen naar een met meer keus voor hen, oftewel meer eigen verantwoordelijkheid. In dit opzicht past deze wet bij de tendens van deze tijd: hij elimineert onmogelijkheden en creëert mogelijkheden. Of dat ook samengaat met groter welzijn, van donorkinderen en hun ouders is geheel open, doch het idee zelf de vrije keus te hebben kan op zich reeds bevredigend zijn. Door invoering van de Wet DG zijn de regels en rechten veranderd, maar het lijkt te eenvoudig om te stellen dat daarmee de problemen voor de donorkinderen zijn opgelost. Ze zijn veranderd, dat kan misschien beter gesteld worden. 11. Wet donorgegevens kunstmatige bevruchting. Stb. bevruchting, Stb. 2003, 320; zie ook Janssens 2005, 149, p (zie noot 2). 12. Wet veiligheid en kwaliteit lichaamsmateriaal, Stb. 2003, 90. Tijdschrift voor Gezondheidsrecht
Wet Donorgegevens Kunstmatige Bevruchting: inhoud en gevolgen
geneeskunde en recht Wet Donorgegevens Kunstmatige Bevruchting: inhoud en gevolgen P.M.W.Janssens, G.A.J.Dunselman, A.H.M.Simons en M.D.Kloosterman Met ingang van 2004 hebben kinderen ouder dan 16, ontstaan
Nadere informatieDe Wet donorgegevens kunstmatige bevruchting: een relativering van de belangen van het donorkind
De Wet donorgegevens kunstmatige bevruchting: een relativering van de belangen van het donorkind Conceptartikel Tijdschrift voor Gezondheidsrecht Anne Rietveld Studentnummer: 346837 Tijdschrift voor Gezondheidsrecht
Nadere informatiePartnerschap en ouderschap in donorgezinnen. Elia Wyverkens Hanna Van Parys
Partnerschap en ouderschap in donorgezinnen Elia Wyverkens Hanna Van Parys Korte voorstelling Elia Wyverkens Klinisch psycholoog-seksuoloog Verbonden als lector aan de opleiding toegepaste psychologie
Nadere informatieEmbryodonatie: Informatie voor wensouders
Blad: 1 /5 Embryodonatie: Informatie voor wensouders Blad: 2 /5 Inleiding U heeft contact opgenomen met Medisch Centrum Kinderwens omdat u in aanmerking wilt komen voor een behandeling waarbij u een embryo
Nadere informatieOpenheid: Simpel toch!...of niet? Astrid Indekeu, Psychologe seksuologe PhD. Biomedische Wetenschappen
Openheid: Simpel toch!...of niet? Astrid Indekeu, Psychologe seksuologe PhD. Biomedische Wetenschappen DISCLOSURE STATEMENT Ik heb geen conflicterende belangen FEITEN +/- 15% vertelt
Nadere informatieToelichting terminologie in deze memo:
Aan Van Cc Datum Betreft Commissie Gelijke Behandeling MOVISIE- Dr. Judith Schuyf, Hanneke Felten MA, Drs. Juul van Hoof 4 februari 2009 beantwoording vragen betreffende donoren Toelichting terminologie
Nadere informatieOuderschap door niet anonieme eiceldonatie. Relatie met het kind, impact van de behandeling en geheimhouding
Ouderschap door niet anonieme eiceldonatie Relatie met het kind, impact van de behandeling en geheimhouding 1 ABSTRACT The object of the study was to investigate the relationship of the recipiënt and her
Nadere informatieSpermadonor in beeld. Marja Visser Counselor
Spermadonor in beeld Marja Visser Counselor Disclosure statement ik heb geen conflicterende belangen Achtergrond Kunstmatige Inseminatie met Donorsperma (KID) vanaf ca 1950 Onvruchtbaarheid man in man-vrouw
Nadere informatieAPOG Noordwijkerhout 5 maart 2015
APOG Noordwijkerhout 5 maart 2015 Casuïstiek Moreel beraad & ethiek Jacqueline Pieters Gynaecoloog Medisch Centrum Kinderwens Leiderdorp Moreel beraad & ethiek Moreel beraad: Helpt bij doordenken van een
Nadere informatieOverzicht van roze ouderschapsvormen Gezag en juridisch ouderschap
Versie 1.9, 26 september 2016 Overzicht van roze ouderschapsvormen Gezag en juridisch ouderschap Dit werk valt onder een Creative Commons Naamsvermelding-NietCommercieel-GelijkDelen 4.0 Internationaal-licentie.
Nadere informatieJaarverslag Stichting donorgegevens kunstmatige bevruchting 2007
Jaarverslag Stichting donorgegevens kunstmatige bevruchting 2007 1. Inleiding Het jaar 2007 was een lastig jaar voor de Stichting donorgegevens kunstmatige bevruchting. Eind 2006 heeft een aantal bestuursleden
Nadere informatiePraten met je kinderen over de donor: tips voor (toekomstige) ouders. Anne Brewaeys Psycholoog MCK
Praten met je kinderen over de donor: tips voor (toekomstige) ouders a Anne Brewaeys Psycholoog MCK Een stukje geschiedenis De jaren 70 DI : medische behandeling geheimhouding / anonimiteit Accent op nurture
Nadere informatieOverzicht van roze ouderschapsvormen Gezag en juridisch ouderschap
Versie 1.4, 20 juni 2015 Overzicht van roze ouderschapsvormen ezag en juridisch ouderschap uni 2015 Dit werk valt onder een Crea>ve Commons Naamsvermelding- NietCommercieel- elijkdelen 4.0 Interna>onaal-
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 14290 2 augustus 2011 Besluit van de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie en de Minister van Volksgezondheid, Welzijn
Nadere informatieGAMEETDONATIE IN EEN SYSTEEM VAN FAIRE WEDERKERIGHEID. Versie 1.0
GAMEETDONATIE IN EEN SYSTEEM VAN FAIRE WEDERKERIGHEID Versie 1.0 Datum Goedkeuring 14-10-2011 Methodiek Consensus based Discipline Verantwoording Monodisciplinair NVOG Achtergrond In Nederland overtreft
Nadere informatieWeten van wie je afstamt
Weten van wie je afstamt Nieuwe afspraken rond het beheer van donorgegevens bij kunstmatige bevruchting Informatie voor (toekomstige) donoren Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Directie Innovatie,
Nadere informatieHierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van het Kamerlid Arib (PvdA) over onoorbare praktijken van de IVF-kliniek Geertgen (2011Z23737).
> Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 2008 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 25 VX DEN HAAG T 070 340 79 F 070 340 78 34
Nadere informatieJaarverslag 2013. Stichting donorgegevens kunstmatige bevruchting
Jaarverslag 2013 Stichting donorgegevens kunstmatige bevruchting Inhoudsopgave 1 Voorwoord 2 2 Wettelijk kader en taken van de Stichting DKB 3 3 Overzicht van registraties van behandelingen 5 4 Aanvragen
Nadere informatieJaarverslag Stichting donorgegevens kunstmatige bevruchting 2008
Jaarverslag Stichting donorgegevens kunstmatige bevruchting 2008 1 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Wettelijk kader en werkzaamheden van de Stichting 4 3 Overzicht van bij de Stichting geregistreerde instellingen,
Nadere informatieJaarverslag Stichting donorgegevens kunstmatige bevruchting 2010
Jaarverslag Stichting donorgegevens kunstmatige bevruchting 2010 Inhoud 1 Voorwoord 3 2 Wettelijk kader en werkzaamheden van de Stichting 4 3 Onduidelijkheden opgehelderd 6 4 Overzicht van bij de Stichting
Nadere informatieSperma op maat: een patiëntenrecht
Tijdschr. voor Geneeskunde, 67, nr. 23, 2011 doi: 10.2143/TVG.67.23.2001090 1154 STANDPUNTEN Sperma op maat: een patiëntenrecht G. PENNINGS 1, 2 Samenvatting In dit artikel worden de argumenten voor en
Nadere informatieAnders en toch gewoon - Dr. Astrid Indekeu Families na Donorconceptie
Het einde van het jaar nadert Hoog tijd voor wat nieuws van vzw DonorFamilies! Het is al een tijdje geleden sinds de vorige nieuwsbrief, maar dat wil niet zeggen dat er ondertussen niet heel veel gebeurd
Nadere informatieANONIEME DONATIE VAN SPERMA EN EICELLEN
ANONIEME DONATIE VAN SPERMA EN EICELLEN Waarom is donatie nodig? Misschien kent u een paar met onvervulde kinderwens in uw vriendenkring of familie. Ongeveer 1 op 8 paren heeft immers problemen om vlot
Nadere informatieNTOG ONTSTAANS- INVOERING WETS- RADICALE ZWANGERSCHAP. Vol. 118 November 2005 GESCHIEDENIS VAN DE WET DONORGEGEVENS KUNSTMATIGE BEVRUCHTING
9 NTOG Vol. 118 November 2005 GYNAECOLOGIE, ONCOLOGIE, PERINATOLOGIE EN VOORTPLANTINGSGENEESKUNDE ONTSTAANS- GESCHIEDENIS VAN DE WET DONORGEGEVENS KUNSTMATIGE BEVRUCHTING IJzeren handen van Lorenz Heister
Nadere informatieAfstand ter adoptie. Astrid Werdmuller
Afstand ter adoptie Astrid Werdmuller 1 Disclosure belangen Astrid Werdmuller en Annette van Hulst (Potentiële) belangenverstrengeling: geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven:
Nadere informatieBruggenbouwers Linko ping, Zweden
Bruggenbouwers Linko ping, Zweden Het Bruggenbouwers project wordt in de Zweedse stad Linköping aangeboden en is één van de succesvolle onderdelen van een groter project in die regio. Dit project is opgezet
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2005 2006 30 551 Wijziging van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek in verband met verkorting van de adoptieprocedure en wijziging van de Wet opneming buitenlandse
Nadere informatieUw kans op een kind met cystic fibrosis (taaislijmziekte) of sikkelcelziekte en thalassemie (erfelijke bloedarmoede)
Uw kans op een kind met cystic fibrosis (taaislijmziekte) of sikkelcelziekte en thalassemie (erfelijke bloedarmoede) Deze folder is bedoeld voor mensen die samen met hun partner een kind willen krijgen
Nadere informatiePleidooi voor een tweesporensysteem bij eicel- of spermadonatie.
Pleidooi voor een tweesporensysteem bij eicel- of spermadonatie. 1. Eicel- en zaadceldonorschap Wanneer iemand zelf geen kinderen kan krijgen, kan er beroep gedaan worden op een donor. Zowel spermadonatie
Nadere informatieJaarverslag Stichting donorgegevens kunstmatige bevruchting 2009
Jaarverslag Stichting donorgegevens kunstmatige bevruchting 2009 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Wettelijk kader en werkzaamheden van de Stichting 4 3 Overzicht van bij de Stichting geregistreerde instellingen,
Nadere informatieLUPUS: HOE GA JE ER MEE OM? Workshop voor de Lupus Patiënten Groep op zaterdag 7 november 2009 door Ditta van Dijk, MSc.
LUPUS: HOE GA JE ER MEE OM? Workshop voor de Lupus Patiënten Groep op zaterdag 7 november 2009 door Ditta van Dijk, MSc. Twee thema s Ik, mijn ziekte en de buitenwereld Piekeren De oplossingsgerichte methode
Nadere informatieReglement Stichting donorgegevens kunstmatige
STICHTING DONORGEGEVENS KUNSTMATIGE BEVRUCHTING Reglement Stichting donor kunstmatige bevruchting Het bestuur van de Stichting donor kunstmatige bevruchting, als bedoeld artikel 1, onder b, van de Wet
Nadere informatieKIDSCREEN 52-items. Een Europees onderzoek naar de gezondheid en het welzijn van kinderen & jongeren. Vragenlijst voor ouders
KIDSCREEN 52-items Een Europees onderzoek naar de gezondheid en het welzijn van kinderen & jongeren Vragenlijst voor ouders Page 1 of 8 Datum: Maand Jaar Beste ouders, Hoe gaat het met uw kind? Hoe voelt
Nadere informatieInformatieverwerving vanuit het perspectief van de gametendonor: mogen sperma- en eiceldonoren informatie ontvangen over hun donorkinderen?
Tijdschr. voor Geneeskunde, 70, nr. 1, 2014 3 doi: 10.2143/TVG.70.01.2001526 Standpunten: actualiteit Informatieverwerving vanuit het perspectief van de gametendonor: mogen sperma- en eiceldonoren informatie
Nadere informatieUnderstanding and being understood begins with speaking Dutch
Understanding and being understood begins with speaking Dutch Begrijpen en begrepen worden begint met het spreken van de Nederlandse taal The Dutch language links us all Wat leest u in deze folder? 1.
Nadere informatiestemmen van ouders Of zoals een moeder het formuleerde: Hoe meer uitleg, hoe meer je iets verstaat. Hoe meer je begrijpt, hoe beter je kan meewerken.
stemmen van ouders Luisteren is meer dan woorden uitspreken of woorden horen. Luisteren is begrijpen en is ook nagaan of de zaken duidelijk zijn. Stap voor stap overlopen tot de hulpverlener weet dat de
Nadere informatieStichting wijkgezondheidscentra huizen. stageverslag. Diëtiste in beroep
Stichting wijkgezondheidscentra huizen stageverslag Diëtiste in beroep Maaike Oelen 11060360 VD 1F.2 4-6-2012 Inhoud Inleiding... 2 1. De meeloopdagen... 2 1.1 Donderdag 24 november;... 2 1.2 Vrijdag 25
Nadere informatieInhoudsopgave. Woord vooraf XIII. Verantwoording XVII. Lijst van gebruikte definities XXV. Lijst van gebruikte afkortingen XXVII.
Inhoudsopgave Woord vooraf Verantwoording Lijst van gebruikte definities Lijst van gebruikte afkortingen Inleiding XI XIII XVII XXV XXVII 1 Het begin 1 1.1 Het ontstaan van nieuw leven 1 1.2 De geslachtelijke
Nadere informatieJaarverslag Stichting donorgegevens kunstmatige bevruchting
Jaarverslag 2014 Stichting donorgegevens kunstmatige bevruchting B Jaarverslag DKB 2014 Jaarverslag DKB 2014 1 Inhoud 1 Voorwoord 2 2 Wettelijk kader en taken van de Stichting DKB 3 3 Overzicht van het
Nadere informatieAdvies. Anoniem donorschap Het recht van het kind om zijn ouders te kennen. datum 10-02-2006. volgnr. 2005-2006/5
datum volgnr. 10-02-2006 2005-2006/5 Advies Anoniem donorschap Het recht van het kind om zijn ouders te kennen Naar aanleiding van de bespreking van het wetsvoorstel medisch begeleide voortplanting buigt
Nadere informatieNEDERLANDSE DONOREN NIET LANGER ANONIEM
NEDERLANDSE DONOREN NIET LANGER ANONIEM http://members.lycos.nl/bamkid/artikelen/art-neddonornietlangeranoniem-volkskr2004.html Vrouwen naar Belgie voor sperma ; Nederlandse donoren niet langer anoniem
Nadere informatieHoe gaat het in z n werk daar? Wat is er anders dan een gewone poli?
INTERVIEW d.d. 28 december 2009 Coeliakiepoli Op het interview-wenslijstje van Nynke en Zara staat Dr. Luisa Mearin. Zij is kinderarts MDL in het LUMC te Leiden en heeft als eerste met haar collega s in
Nadere informatieVerzekeringen & erfelijkheid
Verzekeringen & erfelijkheid U wilt een levens- of arbeidsongeschiktheidsverzekering afsluiten? Hier vindt u de www.bpv.nl antwoorden op veelgestelde vragen over erfelijkheid en het aanvragen van een verzekering.
Nadere informatieDE WET HOUDENDE DE VASTSTELLING VAN DE AFSTAMMING VAN DE MEEMOEDER
DE WET HOUDENDE DE VASTSTELLING VAN DE AFSTAMMING VAN DE MEEMOEDER INFOMOMENT 24/5/2014 Paul BORGHS WERKGROEP POLITIEK ÇAVARIA EUROPEAN COMMISSION ON SEXUAL ORIENTATION LAW JURIST GESPECIALISEERD IN HOLEBI-
Nadere informatieVaders zijn ook zwanger Een man en zijn negen maanden
Vaders zijn ook zwanger Een man en zijn negen maanden Eerste druk, oktober 2012 2012 Mark Schell Portretfoto: Heidy IJsveld isbn: 978-90-484-2682-9 nur: 402 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl
Nadere informatieToolkit. Mijn kind wil een kind. Kinderen, waar kies ik voor?
Toolkit Kinderen, waar kies ik voor? Mijn kind wil een kind Informatiefolder voor ouders van mensen met een verstandelijke beperking en een kinderwens 2 Vraag een willekeurige persoon wat voor hem belangrijk
Nadere informatieOUDERSCHAPSPLAN als. trait-d union
OUDERSCHAPSPLAN als trait-d union E.Groenhuijsen, 06-10-2011 1 Ouderschapslan als trait-d union Teveel kinderen verloren door scheiding het contact met een van de ouders (25%). Politiek, professionals
Nadere informatieTheorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,
3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol
Nadere informatieRelaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.
Relaties HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.org Relaties kunnen een belangrijke rol spelen bij het omgaan
Nadere informatieFiguur 1: schematische weergave van een cel
Inleiding De titel van het proefschrift is Preventing the transmission of mitochondrial diseases. Dat wil zeggen: het tegengaan dat mitochondriële ziekten worden doorgegeven aan het nageslacht. Mitochondriën
Nadere informatieEen huis voor alle kinderen
2011 Wetenschap Een huis voor alle kinderen De juridische verankering van intentionele meeroudergezinnen in het afstammingsrecht Machteld Vonk 1 Aanleiding van dit artikel is de behandeling van het wetsvoorstel
Nadere informatieInleiding Geachte heer/mevrouw,
Proefpersoneninformatie voor deelname aan medisch-wetenschappelijk onderzoek De werking van het afweersysteem bij eiceldonatie zwangerschappen DONatie van Oocyten in Reproductie (DONOR); klinische en immunologische
Nadere informatieDe zwangere wenst andere zorg dan de zorgverlener adviseert. Hoe gaan we binnen het geboortecentrum IJsselland hiermee om?
De zwangere wenst andere zorg dan de zorgverlener adviseert Hoe gaan we binnen het geboortecentrum IJsselland hiermee om? Wat verstaan we onder andere zorg in dit kader? Waarom nemen zwangeren andere
Nadere informatieRijksuniversiteit Groningen
De adolescentiefase: over puberen, hersenontwikkeling, studiekeuze, risicogedrag en de relatie met ouders. Dr. Saskia Kunnen i.s.m. Dr. Anna Lichtwarck-Aschoff Afdeling Ontwikkelingspsychologie Rijksuniversiteit
Nadere informatieOverzicht van roze ouderschapsvormen
1 Overzicht van roze ouderschapsvormen Dit werk valt onder een Creative Commons Naamsvermelding-NietCommercieel-elijkDelen 4.0 Internationaal-licentie. Versie november 2018 2 Inleiding en disclaimer Hierbij
Nadere informatieHoe beleven lesbische ouders de gezinscommunicatie rond de donorconceptie: een kwalitatief onderzoek
Academiejaar 2012-2013 Eerste examenperiode Hoe beleven lesbische ouders de gezinscommunicatie rond de donorconceptie: een kwalitatief onderzoek Masterproef neergelegd tot het behalen van de graad van
Nadere informatieThe Symphony triple A study
Patiënten informatie en toestemmingsverklaring The Symphony triple A study USING SYMPHONY AS AN ADJUNCT TO HISTOPATHOLOGIC PARAMETERS WHEN THE DOCTOR IS AMBIVALENT ABOUT THE ADMINISTRATION AND TYPE OF
Nadere informatieDoel. Spel. www.ihots.nl. Duur: - Groep - Individueel. Laat je inspireren door de voorbeeld vragen in deze spiekbrief.
www.ihots.nl Doel Laat je inspireren door de voorbeeld vragen in deze spiekbrief Spel Alle spellen Gebruik deze spiekbrief telkens wanneer je een spel start in de ihots app. Laat je inspireren door de
Nadere informatieOp zoek naar de vrouw áchter de lesbo
LANG LEVE DE DI VER SI TEIT tekst Saskia Doorschodt fotografie Dorien Grötzinger Op zoek naar de vrouw áchter de lesbo Ik ben lesbisch. Velen van ons hebben dit wel eens hardop tegen iemand anders gezegd.
Nadere informatieFamilie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie.
Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie. De cliënt krijgt een groot vel papier en kleurkrijt. De opdracht is: Teken je gezin van herkomst rond de etenstafel. Een werkvorm
Nadere informatieMEMORIE VAN TOELICHTING
Wijziging van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek in verband met het ontstaan van het moederschap van rechtswege van en de mogelijkheid van erkenning door de vrouwelijke partner van de moeder MEMORIE VAN
Nadere informatieThe Symphony triple A study
Patiënten informatie en toestemmingsverklaring The Symphony triple A study USING SYMPHONY AS AN ADJUNCT TO HISTOPATHOLOGIC PARAMETERS WHEN THE DOCTOR IS AMBIVALENT ABOUT THE ADMINISTRATION AND TYPE OF
Nadere informatieIedereen kan Facebook-en, toch? 13.05.2014
Iedereen kan Facebook-en, toch? 13.05.2014 KICK OFF ANTWERPSE PRESIDIA Hello, my name is Mijn verleden Nu EERST, EEN HEEL KLEIN BEETJE THEORIE Mensen als media-kanaal Mensen als media-kanaal Mensen horen
Nadere informatiePresentatie Tranzo Zorgsalon 29 november 2012 Christine Kliphuis
Presentatie Tranzo Zorgsalon 29 november 2012 Christine Kliphuis Geachte dames en heren, Zelfredzaamheid is een mooi en positief begrip. Immers, elk kind wil dingen zelf leren doen, jezelf kunnen redden
Nadere informatieMet verdere vragen of voor meer concrete informatie over eicel- en spermadonatie kan u steeds terecht op onze website: www.demaakbaremens.
Met verdere vragen of voor meer concrete informatie over eicel- en spermadonatie kan u steeds terecht op onze website: www.demaakbaremens.org ALGEMENE INFORMATIE Wat is eicel- of spermadonatie? Bij eicel-
Nadere informatieJ.C.M. Dumoulin Hoofd Laboratorium voor Voortplantingsgeneeskunde Maastricht Universitair Medisch Centrum
Het melden van ernstige voorvallen, bijwerkingen en calamiteiten bij de toepassing van gameten en/of embryo s tijdens de laboratoriumfase van geassisteerde voortplanting J.C.M. Dumoulin Hoofd Laboratorium
Nadere informatieToetsopdracht. Communicatieve vaardigheden 2 de stage(cova 2S) Naam: Sanne Terpstra. Studentnummer: 500646500. Klas: 2B2
Toetsopdracht Communicatieve vaardigheden 2 de stage(cova 2S) Naam: Sanne Terpstra Studentnummer: 500646500 Klas: 2B2 Datum: 15 januari 2013 Reflectieverslag bijeenkomst 1,2 en 3 Zingevingsgesprekken Dit
Nadere informatieWaarom interculturalisatie moeilijker is dan het lijkt
Getuigenissen uit de praktijk Waarom interculturalisatie moeilijker is dan het lijkt Allochtone kinderen in de therapeutische praktijk, dat is niet nieuw. Al een aantal decennia is er aandacht voor dit
Nadere informatieForensischezorg: circuit of kortsluiting?
Forensischezorg: H. Beeuwsaert I. Cogneau J. De Ridder DG EPI Dienst Gezondheidszorg Gevangenissen Forensische zorg: Het is moeilijk goed te doen als geïnterneerde. Van zodra je een stap verkeerd zet,
Nadere informatie1. In welk deel van de wereld ligt Nederland? 2. Wat betekent Nederland?
First part of the Inburgering examination - the KNS-test Of course, the questions in this exam you will hear in Dutch and you have to answer in Dutch. Solutions and English version on last page 1. In welk
Nadere informatieKinderwens spreekuur Volendam
Kinderwens spreekuur Volendam Voor wie is deze folder? Deze folder is voor mensen afkomstig uit Volendam met kinderwens. Wat is het kinderwens spreekuur? Het spreekuur is een samenwerking tussen de afdelingen
Nadere informatieDe wens een goede moeder te zijn
De wens een goede moeder te zijn welke impact hebben de ethische bedenkingen van vrouwen op hun keuzes voor prenatale testen? Dr. E. Garcia 12-12-2013 In search of good motherhood How prenatal screening
Nadere informatieHet conceptwetsvoorstel lesbisch ouderschap onder de loep
Het conceptwetsvoorstel lesbisch ouderschap onder de loep Machteld Vonk Inleiding Eindelijk is het zover: de regering is gekomen met een conceptwetsvoorstel om het ouderschap van lesbische paren te regelen.
Nadere informatie13 Acquisitietips. AngelCoaching. Coaching en training voor de creatieve sector www.angelcoaching.nl
13 Acquisitietips AngelCoaching Coaching en training voor de creatieve sector Tip 1 Wat voor product/dienst ga je aanbieden? Maak een keuze, niemand kan alles! Tip 1 Veel ondernemers zijn gezegend met
Nadere informatie2 Training of therapie/hulpverlening?
Bewustwording wordt de sleutel voor veranderen Peter is een zeer opvallende leerling die voortdurend conflicten heeft met medeleerlingen en de schoolleiding. Bij een leerlingbespreking wordt opgemerkt
Nadere informatieZaaddonatie Radboud universitair medisch centrum
Zaaddonatie Zaaddonatie is het afstaan van zaadcellen door een man (donor) met als doel bij een vrouw, de wensmoeder (acceptor), een zwangerschap mogelijk te maken. Deze zaadcellen kunnen via verschillende
Nadere informatieEen onderzoek naar de werkzaamheid van assisted hatching
Een onderzoek naar de werkzaamheid van assisted hatching Inleiding Geachte heer/mevrouw, Wij vragen u vriendelijk om mee te doen aan een medisch-wetenschappelijk onderzoek naar de werkzaamheid van assisted
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG. Datum 5 juli 2013 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter,
> Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 2008 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Rijnstraat 50 255 XP DEN HAAG T 070 340 79 F 070 340 78 34
Nadere informatieInhoudsopgave. Inleiding. Als je een peuter en tussen 3 en 5 jaar bent. Als je een kleuter en tussen 6 en 8 jaar bent
Kind-In-Zicht Inhoudsopgave Inleiding Als je een peuter en tussen 3 en 5 jaar bent Als je een kleuter en tussen 6 en 8 jaar bent Als je een tiener en tussen 9 en 12 jaar bent Als je een puber en tussen
Nadere informatieDe spermadonor en zijn recht op omgang met het kind In hoeverre dient de spermadonor een recht op omgang te hebben, mede gelet op het belang van het
De spermadonor en zijn recht op omgang met het kind In hoeverre dient de spermadonor een recht op omgang te hebben, mede gelet op het belang van het kind en het familie- en gezinsleven in de zin van artikel
Nadere informatieDe Kindertelefoon. Facts & Figures
Facts & Figures HOEVEEL HOEVEEL Facts & Figures De komende jaren verandert er veel in de wereld van de jeugdzorg in Nederland. Aan de vooravond van de transitie van de jeugdzorg van het landelijke niveau
Nadere informatieWat is jouw verhaal?
E E N E - B O O K V A N L E T T E R S & C O N C E P T S Wat is jouw verhaal? Passie en plezier overbrengen in een notendop Storytelling Verhalen vertellen is een belangrijk onderdeel van ons leven. Het
Nadere informatieZondag 13 december 2009 Tekst: Lucas 1: 39-55
Zondag 13 december 2009 Tekst: Lucas 1: 39-55 Maria gaat op visite bij Elisabet. Maria was natuurlijk helemaal vol van het geweldige nieuws dat ze van de Gabriël had gehoord. Ze wilde het heel graag aan
Nadere informatieCONVENTIE EN HOMOLOGATIE VAN INFORMATIE IN-VITROFERTILISATIE VIA EICELDONATIE (donor)
Convention relative au don d ovocytes (donneuse) Page 1 / 6 CONVENTIE EN HOMOLOGATIE VAN INFORMATIE IN-VITROFERTILISATIE VIA EICELDONATIE (donor) TUSSEN: HET Centrum voor Reproductieve Geneeskunde CHC-CLINIQUE
Nadere informatieUITGEVERIJ VAN BRUG. Voorjaar 2013. Gezin, gezondheid & relatie Management, werk & ondernemen
UITGEVERIJ VAN BRUG Voorjaar 2013 Gezin, gezondheid & relatie Management, werk & ondernemen Nieuw! Het monster in mijn zus ISBN: 978-906523-1505 Formaat : hardback, 48 pagina s Prijs: 16,95 Verschijnt:
Nadere informatieHet is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.
De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.
Nadere informatiePAGINA BESTEMD VOOR DE INTERVIEWER. Interviewernummer : INTCODE. Module INTIMITEIT. (bij de vragenlijst volwassene lente 2002)
PAGINA BESTEMD VOOR DE INTERVIEWER Interviewernummer : INTCODE WZARCH INDID Module INTIMITEIT (bij de vragenlijst volwassene lente 2002) Personen geboren vóór 1986. Betreft persoonnummer : P09PLINE (zie
Nadere informatiewww.schuldinfo.nl Pagina 1
Wijziging beslagvrije voet volgens wetsvoorstel wwb Behandeling wetsvoorstel 6 oktober 2011, Tweede kamer ( ) Het hoofdprincipe, die onafhankelijkheid van ouders, vind ik cruciaal. Je ziet dat wat nu gebeurt,
Nadere informatieChemotherapie. De gespecialiseerd verpleegkundige
Chemotherapie De chirurg heeft met u overlegd welke behandeling u krijgt in verband met borstkanker. Een mogelijke behandeling is chemotherapie. Aangezien het nog enige tijd kan duren voordat u een gesprek
Nadere informatieIk besloot te verder te gaan en de zeven stappen naar het geluk eerst helemaal af te maken. We hadden al:
Niet meer overgeven Vaak is de eerste zin die de klant uitspreekt een aanwijzing voor de hulpvraag. Paula zat nog maar net toen ze zei: ik ben bang om over te geven. Voor deze angst is een mooie naam:
Nadere informatieLaat ik mijzelf testen?
Laat ik mijzelf testen? Drs. Nandy Hofland Genetisch Consulent Polikliniek Klinische Genetica Leids Universitair Medisch Centrum 21-05-2011: Themamiddag Jong en BRCA, BVN, Werkgroep Erfelijke Borst- en
Nadere informatie2016D Inbreng verslag van een schriftelijk overleg
2016D44320 Inbreng verslag van een schriftelijk overleg De vaste commissie voor Veiligheid en Justitie heeft een aantal vragen en opmerkingen voorgelegd aan de Minister van Veiligheid en Justitie over
Nadere informatieOpenheid als Basis. Ties van der Meer, Stichting Donorkind
Openheid als Basis Ties van der Meer, Stichting Donorkind Disclosure Hierbij verklaar ik geen conflicterende belangen te hebben Agenda Achtergrond I & II Wat/wie is familie? Herkomst van verwachtingen
Nadere informatieEen goed leven voor.
Een goed leven voor. Juultje Holla - Perspectief - maart 2013 Als onderdeel van het ZonMW project Zeggenschap en Inclusie Met dank aan Rob, die mij hierbij enorm geholpen heeft. Een goed leven voor. Een
Nadere informatieHET VERHAAL VAN KATRIN
HET VERHAAL VAN KATRIN Katrin begon heroïne te gebruiken toen ze ongeveer 12 was. In het begin deed ze dat nog af en toe. We hadden er niet genoeg geld voor. Door een ingrijpende gebeurtenis ging ze steeds
Nadere informatieMEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind
MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave
Nadere informatieTen slotte wens ik je veel plezier bij het lezen. Hopelijk geeft het de kennis en de inspiratie om ook zelf met je kinderen aan de slag te gaan!
inleiding Voor al mijn kinderen schrijf ik hun ontwikkelingen op in een schrift. Ik schrijf op wanneer en hoelang ze sliepen, wat ze aten, hoe ze speelden en hoe we samen de dag doorbrachten. Dat lijkt
Nadere informatieKeuzetwijfels in de Emerging Adulthood rondom Studie- en Partnerkeuze. in Relatie tot Depressie
1 Keuzetwijfels in de Keuzetwijfels in de Emerging Adulthood rondom Studie- en Partnerkeuze in Relatie tot Depressie Open Universiteit Nederland Masterscriptie (S58337) Naam: Ilse Meijer Datum: juli 2011
Nadere informatieKanker in de familie. een anonieme patiënt
een anonieme patiënt Kanker in de familie Ik was veertig jaar toen ik besloot mijn loopbaan te veranderen. Een keuze waar ik tot de dag van vandaag nog veel plezier aan beleef. Ik ging er helemaal van
Nadere informatie