Jaarwerkprogramma. Jeugd Integraal Toezicht Jeugdzaken

Transcriptie

1 Jaarwerkprogramma Jeugd 2009

2 3 Jaarwerkprogramma 2009

3 Jaarwerkprogramma Jeugd 2009

4 2 Jaarwerkprogramma Jeugd 2009

5 Samenwerken voor de jeugd Met het grootste deel van de jeugd in Nederland gaat het goed. Er zijn voldoende voorzieningen om jongeren in hun ontwikkeling te ondersteunen en jongeren die problemen hebben kunnen hulp krijgen. Toch worden de problemen van jongeren niet altijd opgelost. Soms wordt te laat gezien dat er iets met een jongere aan de hand is en wordt de juiste hulp niet of niet op het goede moment geboden. Om een probleem aan te pakken, op te lossen en in de toekomst te voorkomen is het nodig dat de voorzieningen die daarbij een rol kunnen spelen, samenwerken. Samenwerking is niet alleen noodzake lijk voor voorzieningen voor jeugd maar ook voor inspecties op het gebied van jeugd. Door samen te werken hebben ze zicht op het hele veld van voorzieningen voor jeugd. Jaarwerkprogramma Jeugd

6 Wie zijn we In (ITJ) werken vijf rijksinspecties samen: de inspecties voor de gezondheidszorg, onderwijs, jeugdzorg, openbare orde en veiligheid, en werk en inkomen. De minister voor Jeugd en Gezin is de verantwoordelijke minister. In ons toezicht stellen we het kind centraal en we baseren ons op het Verdrag inzake de Rechten van het Kind. We richten ons op problemen van en door jongeren, zoals kindermishandeling en jeugdcriminaliteit. We kijken naar de kwaliteit van de samenwerking van voorzieningen voor jeugd en willen daarmee een bijdrage leveren aan de oplossing van problemen rondom jongeren. Hoe werken we Eerst bepalen we welk probleem we gaan onderzoeken. Het onderzoek voeren we uit in die gemeenten waar het probleem groot is en waar de risico s voor jongeren om met dit probleem in aanraking te komen hoog zijn. Daarbij maken we zoveel mogelijk gebruik van ons eigen databestand, de Jeugdmonitor, informatie van afzonderlijke inspecties, Kinderen in Tel en andere bronnen. Elk ITJ-onderzoek begint met het vaststellen van de harde feiten : hoeveel jongeren hebben met het probleem te maken? Wat hebben de gemeenten en de voorzieningen op die plek al gedaan aan het probleem? Welk beleid voeren ze? Welke voorzieningen zijn bij het probleem én de oplossing daarvan betrokken? Wat weten we als toezichthouders al van deze voorzieningen? In de gemeenten waar we het onderzoek uitvoeren beoordelen we hoe de samenwerking tussen voorzieningen verloopt en wat de resultaten daarvan zijn voor jongeren. Bij de beoordeling van de samenwerking maken we altijd gebruik van een eigen toezichtkader met acht aspecten die de kwaliteit van de samenwerking aangeven. Afhankelijk van het probleem bepalen we welke methoden en technieken we tijdens het onderzoek gebruiken. Het gaat dan onder meer om enquêtes, interviews, het observeren van overleggen, dossieronderzoek, en gesprekken met jongeren en/of hun ouders. We vinden het belangrijk dat jongeren zelf betrokken worden bij de oplossing van het probleem. Bij bepaalde onderdelen van de onderzoeken vragen we jongeren daarom een actieve rol te spelen, bijvoorbeeld door het interviewen van andere jongeren. 4 Jaarwerkprogramma Jeugd 2009

7 De rol van de gemeente De uitkomsten van het onderzoek leggen we vast in een nota van bevindingen, die ook conclusies, aanbevelingen en een bestuurlijke boodschap bevat. Deze nota is bestemd voor de gemeente, die verantwoordelijk is voor het lokale jeugdbeleid. De gemeente stelt op basis van de nota van bevindingen samen met de voorzieningen een actieplan op. Daarin staat welke maatregelen zij nemen om het probleem voor de korte en lange termijn aan te pakken. Een samenvatting van de nota van bevindingen, het actieplan en een reactie van ITJ daarop worden gebundeld in een eindpublicatie. Een ITJ-inspecteur volgt de uitvoering van het actieplan. Met de gemeente wordt afgesproken hoe lang deze monitoring duurt; meestal is dat twee jaar. Daarna voert de gemeente een zelfevaluatie uit, waaruit duidelijk wordt wat de effecten van het actieplan zijn en of de samenwerking tot betere resultaten leidt. Jaarwerkprogramma Jeugd

8 6 Jaarwerkprogramma Jeugd 2009

9 Onze onderzoeken In 2009 doen wij onderzoek naar drie thema s: Armoede, Verslaving en Goed voorbereid naar school. Elk onderzoek wordt uitgevoerd in meerdere gemeenten. Jaarwerkprogramma Jeugd

10 Armoede Problemen die met armoede samenhangen hebben een speciaal karakter. Kinderen kunnen de oorzaken van armoede niet beïnvloeden. En het gevaar bestaat dat de armoede van generatie op generatie wordt overgedragen, doordat opgroeien in armoede op de lange termijn kan doorwerken in de kansen op de arbeidsmarkt en op de manier waarop iemand zich als persoon ontwikkelt. Bij het onderzoek naar armoede kijken we hoe voorzieningen in gemeenten samenwerken om te voorkomen dat jongeren vanwege de armoede van hun ouders onvoldoende kansen krijgen. Ook onderzoeken we hoe de voorzieningen er gezamenlijk aan werken om te voorkomen dat de situatie van armoede in het gezin blijft bestaan. Verslaving De gevolgen van verslaving voor onze samenleving zijn ernstig. Het gaat niet alleen om de schadelijke gevolgen voor de verslaafde zelf maar ook om de schade voor de maatschappij. Verslaving kan leiden tot probleemgedrag en maatschappelijke problemen zoals voortijdig schoolverlaten, werkloosheid, prostitutie en criminaliteit. Verontrustend is dat jongeren soms op zeer jeugdige leeftijd beginnen met drinken en blowen. Jongeren zijn extra kwetsbaar voor de gevolgen van alcohol- en drugsgebruik. Alcohol en drugs kunnen de ontwikkeling van de hersenen van jongeren verstoren en kunnen ook een negatieve invloed hebben op hun persoonlijke en sociale ontwikkeling. We onderzoeken hoe de voorzieningen gezamenlijk werken aan de preventie en aanpak van verslaving onder jongeren. Hierbij gaat het met name om verslaving aan alcohol en/of drugs. 8 Jaarwerkprogramma Jeugd 2009

11 Goed voorbereid naar school Veel problemen van en door jongeren beginnen in de eerste jaren van hun leven. Vaak worden deze problemen pas zichtbaar in het voortgezet onderwijs. Doordat deze problemen niet tijdig opgemerkt en aangepakt worden bestaat het risico dat de jongere een grote achterstand oploopt. Het is bekend dat een flink aantal kinderen bij de aanvang van het onderwijs een jaar achterstand heeft; voor veel allochtone kinderen is dit zelfs twee jaar. Van de ruim 1,5 miljoen kinderen in het basis onderwijs hebben ongeveer leerlingen een achterstand. Voor- en vroegschoolse educatie (vve) is belangrijk om te voorkomen dat kinderen met een (grote) achterstand aan het basisonderwijs beginnen. In het onderzoek kijken we hoe gemeenten ervoor zorgen dat jonge kinderen goed voorbereid zijn op het basisonderwijs en jongeren een goede start kunnen maken in het voortgezet onderwijs. Jaarwerkprogramma Jeugd

12 Scholieren onderzoeken overgewicht door René Vorderman. maandag 03 november 2008 DEVENTER - Djulita van der Lende (16), Esther Kruis (16) en Saskia van Tongeren (17) zitten nog op de middelbare school (havo 5) maar doen al een onderzoek van landelijke allure. De leerlingen van Het Vlier gaan op zoek naar oorzaken van overgewicht bij kinderen in vier gemeenten waar het probleem relatief veel voorkomt. Dit in opdracht van Integraal Toezicht Jeugdzaken (ITJ), een samenwerkingsorgaan van vijf rijksinspecties die alle toezichtstaken hebben op jeugdvoorzieningen. Ze moesten eerst een motivatie schrijven. Die was overtuigend genoeg. De gemeenten waar het om gaat zijn Gorinchem, Vlissingen, Delfzijl en Doesburg. Naast Djulita, Esther en Saskia, werken nog zes andere meiden van de Deventer school mee aan het onderzoek. De resultaten presenteren ze in hun profielwerkstuk en worden door ITJ gebruikt voor vervolgonderzoeken. Het profiel werkstuk is een afsluitende scriptie die alle leerlingen in 5 havo en 6 vwo moeten maken. Saskia vertrekt dit weekeinde met twee groepsgenoten naar Delfzijl. Het groepje van Djulita en Esther gaat over twee weken naar Vlissingen. De meiden houden enquêtes in de groepen 7 en 8 van basisscholen en op vmbo-scholen in de klassen 1 tot en met 4. De vragen in de enquêtes hebben ze voor een groot deel zelf verzonnen. Waarom hebben kinderen in deze gemeente meer last van overgewicht dan kinderen in andere gemeenten?, is de centrale vraag. ITJ doet aan jongerenparticipatie en wil daarom graag jonge onderzoekers bij projecten betrekken. Door de combinatie met het profielwerkstuk, slaan de leerlingen twee vliegen in één klap. Ze doen veel leerervaring op en werken tegelijkertijd aan het belangrijkste werkstuk uit hun middelbare schoolperiode. Leraren reageren zeer positief op de mede werking van de meiden aan het onderzoek, dus voor een onvoldoende lijken ze niet te hoeven vrezen. De meiden mochten overigens niet zomaar meewerken aan het onderzoek van ITJ. 10 Jaarwerkprogramma Jeugd 2009 We werden meteen enthousiast toen we over dit project hoorden, zegt Saskia. Djulita: Bij dit onderzoek werken we samen met heel belangrijke mensen, je moet het dus wel goed doen. Dat motiveert mij. Esther en Saskia knikken instemmend. Het is een lekker actueel onderwerp, noemt Esther een andere motivatiefactor. Djulita denkt dat de meiden door dit onderzoek wellicht met een voorsprong aan een hbo-studie beginnen, volgend schooljaar. Je leert jezelf bijvoorbeeld te presenteren voor een groep, legt ze uit. En als we in het hbo een onderzoek op moeten stellen, hebben we denk ik wel een streepje voor op andere studenten. Saskia: Het is een onderzoek waar je echt iets aan hebt.

13 Jaarwerkprogramma Jeugd

14 In 2009 worden twee onderzoeken en een pilotonderzoek afgerond die in 2008 zijn gestart. Dat zijn de onderzoeken naar overgewicht bij kinderen en jongeren en naar recidive onder jongeren. Deze onderzoeken worden uitgevoerd in meerdere gemeenten. De pilot wordt uitgevoerd in de gemeente Den Bosch en betreft de regionale aanpak van kindermishandeling. Overgewicht bij kinderen en jongeren Het aantal jongeren met overgewicht in Nederland is de afgelopen jaren sterk toegenomen en zal naar verwachting in de toekomst verder stijgen. Overgewicht is daarmee één van de belangrijkste volksgezondheids problemen van dit moment. Bij overgewicht spelen verschillende factoren een rol, zoals erfelijke factoren, leefstijl en omgeving. Voor een goede preventie en aanpak van overgewicht is het dus nodig dat diverse beroepsgroepen en voorzieningen samenwerken. In ons onderzoek beoordelen we deze samenwerking. Het onderzoek vindt plaats in de gemeenten Delfzijl, Gorinchem, Doesburg, Vlissingen en Almelo. Recidive onder jongeren Steeds meer jongeren komen in aanraking met de politie. Ook komen jongeren op steeds jongere leeftijd voor het eerst met de politie in aanraking. Daarnaast neemt het aantal recidivisten toe. Deze jongeren, die meer dan eens in de fout zijn gegaan, hebben vaak meerdere problemen. Goede samenwerking door organisaties die een rol kunnen spelen bij het voorkomen en aanpakken van recidive is een vereiste. Hoe deze organisaties samenwerken en wat de resultaten daarvan zijn staat centraal in ons onderzoek. Het onderzoek vindt plaats in de gemeenten Den Haag, Lelystad, Hellevoetsluis en IJsselstein. Pilot Den Bosch Wij willen gemeenten in de gelegenheid stellen onze werkwijze en methoden zelf toe te passen. Samen met de gemeente Den Bosch gaan we na op welke manier gemeenten zich deze werkwijze en methoden eigen kunnen maken. In de pilot is het onderwerp van onderzoek de kwaliteit van de samenwerking bij de regionale aanpak van kinder mishandeling. De gemeente voert de verschillende stappen in dit onderzoek zelf uit en ITJ biedt daarbij ondersteuning. Als deze pilot succesvol is bezien we, in overleg met het Programmaministerie voor Jeugd en Gezin en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), aan welke andere gemeenten onze werkwijze en methoden kunnen worden overgedragen. 12 Jaarwerkprogramma Jeugd 2009

15 De ervaring met het ITJ-traject is wat Heerlen betreft positief: het is arbeids intensief, maar levert ook wat op! Voor de gemeente Heerlen zit de belangrijkste winst in het feit dat een gezaghebbende partij, de gezamenlijke inspecties, op basis van onderzoek en analyse een aantal conclusies heeft getrokken. De conclusies sloten weliswaar aan bij eigen bevindingen en ontwikkelingen die al in gang waren gezet (meer nadruk op preventie en betere samenwerking), maar hebben voor een versnelling en versterking ervan gezorgd. Omdat de conclusies onderbouwd en voor alle betrokken partijen helder en herkenbaar waren, hebben ze inspirerend gewerkt: als een hernieuwd vertrekpunt om gezamenlijk actief aan de slag te gaan. Dit heeft o.a. geresulteerd in het gezamenlijk formuleren van concrete doelen door de partners in de jeugdketen. Bovendien hebben we de samenwerking niet op Heerlense schaal georganiseerd, maar verbreed naar het regionale niveau: alle acht gemeenten in Parkstad Limburg. Kortom: het ITJ-traject heeft als katalysator gewerkt en het benodigde proces versneld en er richting aan gegeven. Riet de Wit, wethouder jeugd en onderwijs, Heerlen Het onderzoek betrof dak- of thuisloze jongeren. Jaarwerkprogramma Jeugd

16 14 Jaarwerkprogramma Jeugd 2009

17 Monitoring en eindevaluatie van het actieplan In een aantal gemeenten waar we onderzoek hebben gedaan is inmiddels een actieplan opgesteld. In enkele gemeenten wordt het plan in 2009 afgerond. De uitvoering van de actie plannen wordt door ITJ gemonitord. Het gaat om: Jeugdprostitutie gemeente Rotterdam Dak- of thuisloze jongeren Parkstad Limburg Voortijdig schoolverlaten gemeente Emmen Kwaliteit van de keten van voorzieningen voor kinderen en gezinnen in probleem- situaties gemeente Roermond Overgewicht gemeente Culemborg Kindermishandeling gemeente Haarlem Voortijdig schoolverlaten gemeente Dordrecht Spil-centra gemeente Eindhoven. Na de periode van monitoring voert de gemeente een zelfevaluatie uit. Daaruit moet blijken of de maatregelen uit het actieplan effect hebben en de samen werking tot betere resultaten voor de jongeren leidt. In 2009 rondt de gemeente Almere de zelfevaluatie af. Het betreft de evaluatie van de actie plannen voor de aanpak van huiselijk geweld en crimina liteit van jongeren. De gemeente Venlo heeft eind 2008 de zelfevaluatie afgerond. Het onderzoek in die gemeente betrof de aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt. Jaarwerkprogramma Jeugd

18 ITJ en Centra voor Jeugd en Gezin In de komende jaren komen in alle gemeenten Centra voor Jeugd en Gezin (CJG). Daar kunnen (aanstaande) ouders, kinderen en jongeren terecht voor alles wat met opgroeien en opvoeden te maken heeft. Er vindt afstemming plaats met Bureau Jeugdzorg en met de Zorgen adviesteams (ZAT s), die op scholen zorgen voor snelle hulp aan leerlingen bij problemen. De gemeenten zijn verantwoordelijk voor de inrichting van de CJG s en hebben ook de regie. Het programma ministerie voor Jeugd en Gezin en de VNG ondersteunen hen daarbij. ITJ houdt toezicht op de kwaliteit en de effectiviteit van de samenwerking tussen de in de CJG s aanwezige organisaties. We kijken dan onder meer of het CJG problemen vroeg signaleert en snel en effectief maatregelen neemt om ouders en kinderen te helpen. Ook houden we toezicht op de samenwerking met organisaties buiten het CJG die betrokken zijn bij jeugd. Meer effect Wij willen onze werkwijze meer bekendheid geven en het effect van ons werk vergroten. De bevindingen van de onderzoeken worden actief verspreid, bijvoorbeeld via onze website, presentaties, werkbijeen komsten en conferenties. Gemeenten waar een bepaald onderzoek heeft plaatsgevonden ontvangen de nota met de bevindingen van het onderzoek. Om het effect van onze onderzoeken te verbreden maken we de uitkomsten van dat onderzoek ook actief bekend bij gemeenten waar het onderzoek niet heeft plaatsgevonden, maar die wel meer dan gemiddeld met dat probleem te maken hebben. Ook informeren we de minister voor Jeugd en Gezin periodiek over de belangrijkste bevindingen en conclusies uit onderzoeken die we in de loop van een aantal jaren hebben uitgevoerd. In die metarapportage gaan we ook in op de knelpunten die tijdens de onderzoeken naar voren zijn gekomen. Het gaat vooral om lokale knelpunten die op rijksniveau om een oplossing vragen. Zo maken sommige wettelijke regelingen en voorschriften van het rijk de samenwerking tussen lokale voorzieningen ingewikkeld en bemoeilijken daarmee de hulpverlening aan de jongeren. 16 Jaarwerkprogramma Jeugd 2009

19 Meer informatie Bezoekadres Sint Jacobsstraat BS Utrecht Postadres p/a Inspectie jeugdzorg Postbus AL Utrecht Ontwerp: haai, Rotterdam Fotografie: Hollandse Hoogte, Martijn van de Griendt Alle foto s in deze brochure betreffen geen personen in de jeugdzorg en zijn uitsluitend ter illustratie.

20