Informatiegids over sociale media voor ouders/verzorgers

Transcriptie

1 Informatiegids over sociale media voor ouders/verzorgers 1

2 Voorwoord Voor de leerlingen van Lyceum Ypenburg maken sociale media een belangrijk deel uit van hun leven. Snel contact staat voorop, het liefst meteen na de bel nog voordat ze het lokaal uitlopen op weg naar hun volgende les. Zonder al te veel toezicht van ouders/verzorgers, docenten, moderator en/of politie communiceren ze met vrienden, vrienden van vrienden en onbekenden. Internet is de ontmoetingsplek voor jongeren. Dat biedt veel mogelijkheden om te leren, om de wereld te ontdekken en op zoek te gaan naar hun identiteit. Deze generatie doet eigenlijk niets anders dan de generatie van hun ouders/verzorgers: ze hebben dezelfde behoefte aan verbinding met hun omgeving. Het belangrijkste verschil is dat zij meer middelen tot hun beschikking hebben. Er is niet alleen contact met medeleerlingen in de klas, in de aula of het schoolplein of alleen tijdens schooltijden. Dit contact zet zich voort in de onlinebelevingswereld van de jongeren. Dit brengt een hoop risico s met zich mee. Grenzen zijn niet altijd goed waarneembaar en jongeren hebben nou eenmaal de behoefte om hun grenzen te verleggen. Ze geven zomaar online persoonlijke informatie prijs, maken online ruzie of geven zich voor de webcam letterlijk bloot. Groepsdruk, intimidatie, agressie, pesten en bedreiging vinden ook online plaats. Vaak buiten het gezichtsveld van ouders en docenten, maar met een enorme impact wanneer het escaleert. Online veiligheid is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van onder meer ouders/verzorgers, scholen en politie. Lyceum Ypenburg besteedt aandacht aan het gebruik van sociale media in de mentorlessen. We denken dat ouders/verzorgers ook een aanzienlijke bijdrage kunnen leveren aan de online veiligheid van hun kinderen. Dit schrijven geeft een aantal tips voor ouders/verzorgers. 2

3 Strafbare feiten Internet lijkt een medium zonder wetten, regels en grenzen. Toch zijn deze er wel degelijk, maar weinig leerlingen zullen zich hebben verdiept in de gebruikersvoorwaarden van online omgevingen zoals Facebook, Instagram en/of Snapchat. Internet ontremt en anonimiseert met als gevolg dat normen en waarden verschuiven. Op internet zijn de grenzen dus niet altijd duidelijk voor jongeren en zij kijken soms heel anders aan tegen het gebruik van internet. Dit kan soms leiden tot vervelende situaties waarin ze (zonder dat ze het weten) een strafbaar feit plegen. Toch zijn de grenzen van wat strafbaar is op internet eigenlijk simpel. De wetten en regels die vastgelegd zijn in het wetboek van Strafrecht gelden ook online. Wat in het echte leven niet mag, mag dus online ook niet. Hieronder een lijst met strafbare feiten die veelal gepleegd worden bij misbruik van sociale media: #Belediging (art. 266 en 271 Sr) #Belaging (Stalking, art, 285b Sr) #Bedreiging (art. 285 Sr) #Discriminatie (art. 137d Sr) #Grooming (art. 248a Sr) #Hacking (art. 138ab Sr) #Identiteitsmisbruik (art. 225, 232 en 326 Sr) #Laster/Smaad (art. 261, 262 en 268 Sr) #Oplichting (art. 326 Sr) #Uitlokken minderjarige/ontuchtige handelingen (art. 248e Sr) Deze strafbare feiten kunnen mogelijk leiden tot een taakstraf bij Halt en een (blijvend) strafblad. Het is dus belangrijk als ouder/verzorger om met uw kind in gesprek te gaan over de mogelijke gevolgen/consequenties van het misbruik van sociale media. 3

4 Risico Top 10 van sociale media 1 Online pesten Pesten via internet kan verder gaan dan een grapje. Anderen kunnen de dupe worden van de neiging die jongeren hebben om grenzen op te zoeken. Het lastige is dat jongeren een andere kijk kunnen hebben op wat pesten is. Bovendien is het online lastig te bepalen of een grapje ook zo overkomt op de ontvanger. Wat ze zich echter niet realiseren is dat wat op internet gebeurt niet zomaar weer verdwenen is, mede door het snelle contact en daardoor mogelijk verspreiden van materiaal. Pesten is niet strafbaar. Je kunt er dus geen aangifte van doen. Maar soms gaat pesten te ver en kan er binnen het pestgedrag sprake zijn van een strafbaar feit. Denk voorbeeld aan belaging doordat je continue wordt lastig gevallen met kwetsende en dreigende berichten. Hier kan je dus wel aangifte van doen. Dit geldt ook als je materiële schade is toegebracht. 2 Zonder toestemming publiceren van foto s en filmpjes De kracht van sociale media is het delen van ervaringen. Alles wat jongeren zien, meemaken en/of bijzonder vinden, wordt vastgelegd en online gedeeld met anderen. Ze denken daarbij niet na of diegene die zichtbaar is in dat beeld, dat wel zouden willen. Zeker als het om een pestsituatie gaat, geeft het een machteloos gevoel als je tot de ontdekking komt dat jouw profielfoto op een datingsite staat of een Youtubefilmpje van vakantiefoto s met vervelende teksten erbij. Het gebruiken van een foto of afbeelding mag niet zomaar, want in veel gevallen is de toestemming van de geportretteerde vereist. Er kan schending zijn van het portretrecht als het portret zonder toestemming openbaar wordt gemaakt. 3 Belediging, smaad en laster Op internet is het gemakkelijk om anderen te beledigen of iemand letterlijk flink te kijk te zetten. De kans is groot dat dit onderdeel is van pestgedrag. Denk aan Facebookpagina s met allerlei bewerkte foto s, een adres onder de naam van iemand anders aanmaken en daarmee kwetsende teksten rondsturen. Belediging, laster, smaad en smaadschrift zijn strafbaar. Het valt onder het aantasten van iemands goede naam en je kunt er aangifte van doen. 4

5 4. Identiteitsfraude Jongeren doen zich op internet graag anders en stoerder voor. De meeste jongeren gebruiken daarom online bijnamen. Vaak geven ze ook andere informatie op bij de sociale media. Regelmatig doen ze zich voor als iemand anders. Ze plaatsen dan bijvoorbeeld namens die persoon tweets of sturen een vervelend bericht rond. Een andere identiteit gebruiken op internet is heel gewoon en meestal niet strafbaar. Pas op het moment dat er gegevens van andere gestolen worden (hacking/phishing) en misbruikt bij andere strafbare feiten (zoals oplichting, bedreiging en laster/smaad) is er sprake van identiteitsfraude. 5 Virtuele diefstal In online omgevingen, zoals games en virtuele werelden, kun je virtuele goederen kopen. Het betaalmiddel is credits. Deze kun je verdienen met het spelen van online spelletjes, maar je kunt ze ook kopen door geld over te maken. Deze credits hebben dan dus een geldelijke waarde en zijn daarmee gevoelig voor diefstal. Wanneer virtuele goederen een echte waarde vertegenwoordigen dan geldt virtuele diefstal als diefstal zoals is vastgelegd in het wetboek van Strafrecht. Vaak worden hier ook de strafbare feiten hacking en phishing gepleegd. 6 Dreigtweets (en andere online bedreigingen) De laagdrempeligheid van het medium wakkert de verleiding aan om iemand via chat, mail of WhatsApp stevig toe te spreken. Jongeren zijn nog bezig met het ontwikkelen van sociale vaardigheden. Gewoon ruziemaken en het uiten van bedreigingen liggen dichtbij elkaar. Het gaat er soms hard aan toe onder jongeren, die met gemak elkaar allerlei ziekten toewensen of zelfs de dood toewensen. Ook zijn ze niet vies van hun ongenoegen uiten over school en docenten. Denk bijvoorbeeld aan gevallen waarbij gedreigd wordt om de school in de fik te steken. Dergelijke dreigtweets kunnen tot veel onrust leiden omdat iedereen meeleest en het voor buitenstaanders vaak lastig in te schatten is of dit serieus bedoeld is. Bedreiging is strafbaar. Het geldt voor de wet als geweld tegen personen en wordt daarom zeer serieus genomen. Een bedreiging die via WhatsApp, Facebook of Snapchat geuit wordt, lijkt misschien minder erg dan wanneer deze op straat gebeurt. Maar dat is het zeer zeker niet. Voor de wet is het net zo goed een bedreiging en dus strafbaar. 5

6 7 Sexting Bij opgroeien hoort seksuele ontwikkeling en daarbij is experimenten met seks een onderdeel. In een tijdperk waarin (bijna) alle jongeren gebruik maken van sociale media is het logisch dat zij hiervoor hun mobiele telefoon en internet gebruiken. Sexting is het versturen van seksueel getinte berichten, foto s en video s. Onschuldig op zich, maar niet zonder risico. Soms heeft het verregaande gevolgen als deze beelden online verschijnen. Want zichtbaar voor iedereen en voor altijd op het internet. Sexting is strafbaar als het gaat om een jongere van onder de 18. Zowel de maker (dus ook de geportretteerde!) als de ontvanger kunnen vanaf hun 12 e jaar vervolgd worden voor het maken, bezitten en verspreiden van kinderporno. Het wetsartikel houdt geen rekening met het experimenteergedrag van jongeren. 8 Webcam(seks-)misbruik Net als sexting, zal ook webcamseks deel moeten gaan uitmaken van seksuele opvoeding en voorlichting. Seksueel getinte handelingen voor de webcam zijn namelijk ook geen uitzondering onder de jongeren. 1 op de 4 jongens en 1 op de 5 meisjes heeft naar eigen zeggen wel eens cyberseks met iemand gehad. Het is dus van groot belang op de jongeren te wijzen op de risico s van handelingen die thuis, in hun eigen kamer, veilig en privé lijken. Ook deze beelden kunnen online gezet worden. En niet alle online seks vindt vrijwillig plaats. Ook hier geldt dat het verrichten van seksuele handelingen door jongeren onder de 18 jaar voor de webcam gezien kan worden als kinderporno en dus voor de wet strafbaar is. En het verspreiden van het beeldmateriaal is al helemaal een strafbaar feit. 9 Digitale kinderlokkers en grooming Bijna iedere jongere is weleens actief benaderd door een vreemde in een chatroom of op een forum. In een aantal gevallen gaat het dan om een volwassene met slechte bedoelingen, bijvoorbeeld het voeren van seksueel getinte gesprekken of het plegen van seksueel misbruik. Vaak begint het contact met tieners onschuldig, maar dat kan een wending nemen, wanneer er een vertrouwensband is ontstaan. Pubers zijn een kwetsbare groep, gevoelig als ze zijn voor complimenten. Sinds 2010 is er een groomingartikel opgenomen in het wetboek van Strafrecht. Kort gezegd is het strafbaar om via telecom afspraakjes te maken met kinderen van onder de 16 met als doel ontucht te plegen of kinderporno te maken. 6

7 10 Loverboys Als grooming uitmondt in uitbuiting, kan er sprake zijn van loverboy-problematiek. Na het vleien en in vertrouwen nemen, breekt de fase aan van inlijven: loverboy en slachtoffer zien elkaar en gaan een relatie aan, waarin de man het meisje langzaam losweekt van haar sociale omgeving. Hij werpt zich op als haar beschermer en spiegelt haar een mooie toekomst voor. In hun seksuele relatie probeert hij haar langzaam grenzen te laten verleggen door haar te chanteren met haar liefde voor hem. Hij leent haar uit aan vrienden: het begin van prostitutie. Iemand dwingen om seks te hebben met anderen is strafbaar. (Tekst vrij naar: Politiefolder Pingen, whappen, tweeten, taggen en Liken: Sociale media en schoolveiligheid ) 7

8 Vijf tips voor ouders/verzorgers 1. Maak duidelijke afspraken met uw kind over het internetgebruik zoals hoe lang hij achter de computer mag zitten en wanneer de mobiele telefoon wel of niet gebruikt mag worden. Bespreek ook de volgende zaken: Regels voor sociale media Ik doe niks in de digitale wereld wat ik ook niet in real life zou doen. Ik zet geen persoonlijke gegevens online, zoals mijn naam, adres, telefoonnummer of adres. Ik gebruik op websites of chatboxen (verschillende) nicknames in plaats van mijn echte naam. Ik zet niet zomaar foto s en gegevens van mezelf en anderen online. Ik weet dat alles wat ik schrijf en plaats op internet in de toekomst terug te vinden zal zijn. Wat eenmaal op internet staat, gaat er nooit meer af. Ik spreek nooit af met iemand die ik online heb leren kennen. Ik Google mezelf regelmatig. Zo zie ik wat er online over mij te vinden is. 2. Praat met uw kind over wat hij online doet en met wie hij praat en toon interesse als uw kind iets wil vertellen of laten zien. Aan de hand van de volgende vragen kunt u in gesprek met uw kind, afkomstig van Mijn Kind Online: 1. Welke foto op je smartphone is het belangrijkst voor je en waarom? 2. Wat maakt iemand mooi? Wanneer vind jij een selfie goed gelukt? 3. Hoeveel selfies maak jij en wat doe je ermee? 4. Via welke sociale media of apps deel je foto of filmpjes van jezelf en bekijk je beelden van anderen? 5. Waarom deel jij foto s (of videos) van jezelf met anderen? 6. Zijn reacties op selfies belangrijk voor je? Zo ja, waarom? 7. Welke reacties krijg je meestal? Wat vind je daarvan? 8. Wat is de leukste reactie die je ooit kreeg op een foto of filmpje van jezelf? 9. Welke reactie was niet leuk? Waarom raakte dat je? 10. Zijn reacties goed voor je zelfbeeld of kun je er ook juist onzeker van worden? Waarom? 8

9 11. Krijg je een goed beeld van iemand als je alleen een foto of filmpje van hem of haar ziet? 12. Welke eigenschappen vind je leuk aan je vriendinnen of vrienden? Zie je die ook terug in foto s en filmpjes of is er groot verschil tussen iemand online en offline? 13. Bewerk jij je selfies weleens met een speciale beauty -app? Waarom doe je dat? 14. Denk je dat andere mensen hun foto s ook bewerken? Waaraan kun je dat zien? 15. De Australische Essena O Neill stopte met haar Instagram-account. Ze was de hele tijd alleen maar bezig om foto s te maken zodat iedereen haar mooi en aardig vond. Ze werd er uiteindelijk ongelukkig van. Hoe zorg je dat foto s online delen leuk blijft en dat je je er niet door slecht door gaat voelen? 3. Bekijk en bespreek zo nu en dan de inhoud van groep chats in WhatsApp, Instagram, FB e.d. Gesprekstips Bespreek met je kind op welke manier hij of zij bijv. Snapchat gebruikt. Enkele vragen die je kunt stellen: Wat is de leukste foto die je hebt ontvangen/verstuurd? Kun je laten zien hoe je een foto of filmpje bewerkt? Stuur je weleens een bericht naar een onbekende? Waar let je dan op? Ken je trucs om de timer-functie bij Snapchat te omzeilen? Welke alternatieven voor Snapchat ken je? 4. Praat ook eens met andere ouders/verzorgers over dit onderwerp om te kijken hoe zij hiermee omgaan. Maar ook de onderstaande websites kunnen nuttig zijn voor ouders/verzorgers: e_media.pdf 5. Geef het goede voorbeeld. Kinderen kopiëren het gedrag van hun (groot)ouders. Dus als u uw telefoon tijdens het eten naast uw bord heeft liggen, denkt uw (klein)kind dat het normaal is om de 9

10 hele tijd zijn/haar mobiel te checken. Wees u dus bewust van uw eigen mediagebruik. Gratis Online cursus over media-opvoeding van 10 lessen: Fsessies%2Fcursus%2Fmedia-opvoeding%2Fintro-media-opvoeding%2F 10

11 Melden Naar de politie stappen voor een melding of aangifte is zeker niet het eerste waar jongeren aan denken als ze het slachtoffer zijn geworden van een (mogelijk) strafbaar feit op sociale media. Vaak schamen ze zich en zullen ze denken dat het hun eigen schuld is. In plaats van meteen actie te ondernemen, zullen de meesten eerst op zoek gaan naar informatie. Het zou mooi zijn als u als ouder deze informatie kan verschaffen om samen een beeld te krijgen van de gehele situatie. In veel gevallen zullen jongeren zelf online op zoek gaan naar informatie. Ze willen eerst zelf checken: Is mijn probleem wel serieus genoeg? En wat kan ik doen? Hiervoor is de site ontwikkeld. Maar ook kan hierbij helpen. Zorg dus dat uw kind(eren) hiervan op de hoogte is (zijn). Lyceum Ypenburg adviseert altijd om aangifte te doen wanneer uw kind online in een situatie terecht is gekomen waarbij een (mogelijk) strafbaar feit is gepleegd. School kan ook een rol spelen in het zoeken naar een mogelijke oplossing in zo n situatie. Wanneer de veiligheid op school in het geding is, kan dit een reden zijn om te sanctioneren bijvoorbeeld. Graag verzoeken wij u dan contact op te nemen met de mentor en afdelingsleider van uw kind. De contactgegevens zijn terug te vinden op onze website: 11