VREDE VERBINDT OVER GRENZEN

Transcriptie

1 VREDE VERBINDT OVER GRENZEN Oecumenische viering van Woord en Gebed/ Vesperviering in de Vredesweek 2019 van de R.K. kerk O.L.V. ten Hemelopneming en de Protestantse Gemeente Houten 21 september uur in de R.K. Kerk Eerste lezing: Genesis 33, 1-17 Toen Jakob opkeek, zag hij Esau met vierhonderd man op zich afkomen. Hij verdeelde zijn kinderen over Lea en Rachel en de twee slavinnen. De slavinnen met hun kinderen zette hij voorop, dan Lea met haar kinderen, en tenslotte Rachel met Jozef achteraan. Zelf ging hij voor hen uit en boog zevenmaal tot op de grond, tot hij bij zijn broer kwam. Esau snelde hem tegemoet, omarmde hem, viel hem om de hals en kuste hem, en zij werden beiden tot tranen toe bewogen. Toen Esau opkeek en de vrouwen en kinderen zag, vroeg hij: `Wie zijn dat daar?' Jakob antwoordde: `Het zijn de kinderen die God uw dienaar geschonken heeft.' Toen kwamen de slavinnen met haar kinderen naderbij en bogen diep. Ook Lea met haar kinderen trad naderbij en boog diep; ten slotte kwamen Jozef en Rachel en ze bogen diep. Toen sprak hij: `Wat moeten toch al die kudden die mij tegemoet zijn gekomen?' Hij antwoordde: `Ik wilde mijn heer gunstig stemmen.' Maar Esau zei: `Ik ben rijk genoeg, mijn broer; wat van u is moet van u blijven.' Maar Jakob drong aan: `Geen sprake van! Als u mij werkelijk goed gezind bent, neem dan dit geschenk van mij aan. Ik heb tegen u opgezien, zoals men tegen God opziet, maar u hebt mij welwillend ontvangen. Aanvaard toch het huldeblijk dat ik u aanbied; God is goed voor mij geweest, zodat mij niets ontbreekt.' Toen hij zo bleef

2 aandringen, nam Esau het aan. Toen zei deze: `Laten wij verder trekken; ik zal voor u uitgaan.' Maar Jakob zei hem: `Mijn heer weet, hoe teer de kinderen zijn. Ook heb ik nog zogende schapen en runderen bij me; als die dieren een dag teveel opgejaagd worden, bezwijken ze. Laat mijn heer voor zijn dienaar uitgaan; dan zal ik op mijn gemak mijn tocht vervolgen, en mij schikken naar het vee dat voorop gaat en naar de kinderen, totdat ik mijn heer in Seir treft.' Toen zei Esau: `Dan zal ik enige van mijn mensen bij u achterlaten.' Maar hij antwoordde: `Waarom toch? Ik ben al blij dat mijn heer zo welwillend voor mij is geweest.' Daarop aanvaardde Esau nog diezelfde dag de terugtocht naar Seir. Jakob echter trok de richting van Sukkot uit; daar bouwde hij een huis voor zichzelf, en voor zijn vee maakte hij hutten. Zo heeft die plaats de naam Sukkot gekregen. Evangelielezing: Matteüs 15, Vandaar trok Jezus zich terug naar de streek van Tyrus en Sidon. Op een gegeven ogenblik trad een Kananeese vrouw afkomstig uit dat gebied naar voren, luid roepend: Heb medelijden met mij, Heer, Zoon van David! Mijn dochter is van een duivel bezeten en wordt verschrikkelijk gekweld. Maar Hij gaf haar in het geheel geen antwoord. Toen wendden zijn leerlingen zich tot Hem met het verzoek: Stuur die vrouw toch weg, want ze blijft ons achterna roepen. Hij antwoordde: Ik ben alleen maar tot de verloren schapen van het huis van Israël gezonden. Maar de vrouw kwam naderbij, wierp zich voor zijn voeten neer en zei: Heer, help mij! Hij gaf haar ten antwoord: Het is niet goed het brood dat voor de kinderen bestemd is aan de honden te geven. Wel waar, Heer, sprak zij, want de honden eten immers toch ook de kruimels die van de tafel van hun meesters vallen. Daarop zei Jezus haar: Vrouw, ge hebt een groot geloof! Uw verlangen wordt ingewilligd. En van dat ogenblik was haar dochter genezen. Overweging De lezingen van deze vespers zijn gekozen uit de Verzoeningsicoon van Pax Christi, waar diverse taferelen en verhalen uit de Bijbel zijn afgebeeld. Centraal staat de ontmoeting tussen Esau en Jakob. De afbeelding daaronder verbeeldt het nieuwe Jeruzalem, met daarom heen vier verhalen uit Eerste en Tweede Testament, waarvan we dat van de Syrofenische vrouw lazen. Ook zie je Franciscus Hij zocht toenadering tot de moslims tijdens de kruistochten. De eenvoud van zijn aanpak is een voorbeeld voor velen. 2

3 We schrijven 3 februari Paus Franciscus bezoekt de Verenigde Arabische Emiraten. Met een broederlijke kus bekrachtigen het hoofd van de Rooms-Katholieke Kerk en de grootimam van de al-azharmoskee, sjeik Ahmed al-tayebop op 4 februari in Abu Dhabi de ondertekening van een manifest tegen religieus geïnspireerde oorlogszucht, terreur en extremisme. Als eerste paus bezocht Franciscus het Arabisch schiereiland. Het was een historisch bezoek waarmee zij een nieuwe wind van interreligieuze toenadering doen waaien. Dat bezoek vond niet voor niets in 2019 plaats. Want 800 jaar daarvoor trekt naamgenoot Franciscus van Assisi met een medebroeder mee met de vijfde kruistocht. in augustus 1219 loopt de kleine man uit Assisi vanuit het kruisvaarderskamp te Damiate, Noord- Egypte, blootvoets en ongewapend naar het kamp van de vijand. Hij wilde met de sultan spreken. Dagenlang spreken de sultan en de minderbroeder met elkaar. Ze raken onder de indruk van elkaars geloof en wil tot vrede. Het vredesvoorstel waarmee Franciscus terugkeert in het christelijke kamp wordt daar helaas van de hand gewezen. 3

4 Franciscus stelde een teken in de tijd. Hij deed iets radicaal anders dan wat de tijdsgeest hem influisterde. Net zoals sultan Malek Al-Kamil verbrak hij de spiraal van geweld waarin zijn tijd verwikkeld was. Hij ging een grens over om de ander te ontmoeten vanuit een verlangen naar broederschap en vrede. Ook onze tijd wordt getekend door angst voor de ander en vijandsdenken; door oorlog en terroristische aanslagen tegen onschuldige burgers, of ze nu joods, christelijk of moslim zijn. Er is ook nu behoefte aan bruggenbouwers, aan mensen die de ander de hand reiken. De bijbelverhalen die we lazen zijn daar overigens heel realistisch over. Jakob trekt de grensrivier over naar zijn broer Esau. Hij heeft hem in het verleden verraden. Hun wegen gingen uiteen. Hij probeert het weer goed te maken. Maar het is Esau die de verzoening met Jakob tot stand brengt. Hij is degene die de ontstane afstand tussen de twee broers overbrugt en dat terwijl hij alle reden had om wraak op zijn broer te nemen. Esau zegt: het is al goed. Bespaar me je geschenken. En ze gaan ieder weer hun eigen weg. Ik leer ervan: soms is het te laat. Je hebt een kans laten lopen. Maar ook: de tijd doet ook zijn werk. De scherpte verdwijnt. Laatst heb ik het goed gemaakt met een vriend met wie de relatie 40 jaar geleden abrupt verbroken werd. Ik bespaar u de details. Maar we zochten elkaar op en spraken over toen en over onze weg door het leven. Soms biedt afstand in tijd ruimte voor jouw eigen vragen en de weg van een ander. Gun elkaar een eigen tempo. Wat ik er ook van leer: Uit het verhaal blijkt dat verzoening het exclusieve recht is van degene die leed is aangedaan. De veroorzaker kan verzoening aanbieden, het slachtoffer bepaalt of de tijd er rijp voor is. 4

5 En dan het evangelie. De ontmoeting tussen Jezus en de Kanaanitische vrouw. Misschien ben je -net als ik- geschokt door de afwijzende en afwerende houding van Jezus. Hoe hij de vrouw negeert, wegzet als een hondje. Het zegt mij ook dat je eerlijk mag zijn. Dat je een grens ervaart. Dat je een verschil ziet en dat benoemt. Dat je je oprecht afvraagt: is dit iets voor mij? Wat is mijn roeping? En het zegt met ook dat je je kunt laten verrassen. Dat je in de ontmoeting met een ander tot een nieuw inzicht komt. Het is het enige voorbeeld van een conflict van Jezus met een vrouw in de evangeliën. En Jezus verliest het! Zoveel geloof had hij niet verwacht. En hij kan het ruiterlijk en en-plein-public, met de discipelen als getuigen, erkennen: 'Groot is jouw geloof!' Jezus heeft het vermogen om zich existentieel te laten verrassen. Om zich te laten raken en om zich daardoor te laten roepen. Misschien moet je er inderdaad voor uit je vertrouwde wereldje, je geijkte patronen stappen om je verantwoordelijkheid te zien, ook voor wie niet tot de 'jouwen' behoort. Misschien ga je het pas zien doordát je een grens overgaat. Hier leert een joodse man van een Kanaänitische vrouw. Hier breken religieuze en culturele codes stuk. Het wij-zij schema wordt doorbroken. Het initiatief daartoe ging uit van een vrouw. Jezus kon er niet aan ontkomen. Ik vind het geweldig ontroerend dat dit in de Bijbel is opgenomen en is doorverteld. Het vertelt kennelijk iets essentieels over Jezus. Dat hij kon omkeren. Nu wij nog. 5