Het oprichten van een wondzorg- en wondgenezingsteam

Transcriptie

1 Het oprichten van een wondzorg- en wondgenezingsteam Vertaling: Bogaert Thierry Dale Buchbinder, MD, FACS; Clifford. Melick, PhD; Mary M. Hilton, RN, BSN, CDE; Gloria J. Huber, RN; David P. Col, MD Objectieven Na het doornemen van dit hoofdstuk zou de lezer in de mogelijkheid moeten zijn om: 1. Het herkennen van de fysieke oprichtingsaspecten en het opsommen van het materiaal dat nodig is voor een succesvolle werking van een wondverzorgingscentrum 2. Het herkennen van de verschillende types van administratief personeel dat nodig is om een wondverzorgingscentrum te bezetten en te dirigeren 3. Het beschrijven van de samenstelling van een professioneel team, verbonden met een wondverzorging- en wondgenezingsteam en het beschrijven van de taak van elk personeelslid in het wondgenezingsproces. GEVALSTUDIE John Miller was een 63-jarige diabetespatiënt met een ischemische ulcus ter hoogte van zijn rechtervoet. Het ulcus genas niet, ondanks de verzorging van verscheidene dokters uit zijn omgeving gedurende verschillende maanden. Mr. Miller kreeg vier verschillende behandelingswijzen, zonder enig resultaat van wondgenezing. Uiteindelijk maakt hij een afspraak met Dr. William Able, een internist. Tijdens Mr. Millers consultatie, noteerde Dr. Able de anamnese, met speciale aandacht voor het verleden als diabetespatiënt, en luisterde hij aandachtig naar het relaas van de mislukte behandelingen. Dr. Able vroeg aan Mr. Miller of hij doorverwezen werd naar een lokaal wondverzorgingscenrum. Mr. Miller antwoordde dat hij nog nooit gehoord had over het bestaan van zo n centrum. Daarop liet Dr. Able zijn secretaresse een afspraak maken. Een week later, consulteerde Mr. Miller het wondverzorgingscentrum. Inleiding De samenleving is verzadigd met chronische, niet-genezende wonden zoals Mr. Miller er één heeft. Dikwijls worden patiënten met chronische wonden van de ene therapeut naar de andere gestuurd, zonder dat deze noties hebben omtrent de problematiek van de patiënt, de ziekte of zelfs de basisprincipes van de wondgenezing. Heel wat therapeuten hebben onvoldoende kennis om chronische, niet-genezende wonden te behandelen, omdat zij de ziektemechanismen en de bestaande diagnostische mogelijkheden onvoldoende beheersen. Frustratie en weinig interesse leiden tot een onaangepaste behandeling van de chronische wonde. Een optimale behandeling van chronische, slechtgenezende wonden, vergt een multidisciplinaire geneeskundige benadering, zoals: primaire zorg, algemene chirurgie, endocrinologie, vaatchirurgie, orthopedie, plastische chirurgie, podologie, verpleegkundige zorgen, ergotherapie, farmacie, dieetleer, sociaal werk, rehabilitatie en algemene bevoorrading. De chronische, niet-helende wonde wordt door de meeste praktiserende geneesheren aanzien als een complicatie of een vervelende zaak omdat wondgenezing slechts en klein gedeelte van deze specialiteiten uitmaakt. Uitgebreide wondmanagement-programma s werden ontworpen om een optimale omgeving te creëren voor de verzorging van patiënten met chronische niet-helende wonden. Deze programma s vergen teams van toegewijde individuen, speciaal getraind in de diagnosestelling en het management van chronische niet-genezende wonden. Een wondmanagementteam moet bestaan uit bedreven

2 dokters, verpleegkundigen, technici, sociale assistenten en andere die samenwerken om de patiënt een passende en uitgebreide verzorging te verstrekken. In 1991 hebben wij een wondverzorgingscentrum in onze instelling opgericht in samenwerking met een nationaal erkende wondvereniging. Sindsdien zien wij gemiddeld 900 nieuwe patiënten per jaar en recentelijk, in overmaat, 9000 consultaties per jaar. Het succes van het centrum is gebaseerd op de grote inspanning geleverd om een efficiënte, samenhangende en multidisciplinair wondhelingsteam op te bouwen. De rest van dit hoofdstuk zal een blik werpen op enkele inzichten die verworven werden tijdens de opbouw van het team van het Baltimore centrum. Oprichting en uitrusting Ideaal is een wondhelingscentrum, een aparte geïdentificeerde eenheid, waar patiënten kunnen geëvalueerd worden door de eenheid en waar de gepaste diagnostiek op een eenvoudige manier kan worden gerealiseerd. Een voldoende aantal behandelingsruimten zijn nodig voor kleine chirurgische debridementen, het aanbrengen van gipsverbanden en de fysieke beoordeling van de patiënt. In ons centrum zijn acht onderzoeksruimten verbonden aan het centraal werkstation. Elke onderzoeksruimte is voorzien van een elektrische, podologische stoel, die men kan omvormen tot een stretcher (het design van deze stoel laat de patiënt toe gemakkelijk in en uit te stappen) en geeft de wondverstrekker een optimale positie om de wonde te behandelen. Deze consultatiekamers moeten uitgerust zijn met alle voorzieningen die normaal aanwezig zijn in een standaard onderzoeksruimte (bijvoorbeeld een bloeddrukmeter). Setten voor algemene chirurgische ingrepen, materiaal voor wondzorg en een goede verlichting zijn eveneens noodzakelijk. Het wondcentrum moet een voorraad hulpmiddelen hebben om zelf speciaal op maat gemaakte toestellen, zoals chirurgische schoenen, te ontwerpen. De aanwezigheid van materiaal voor het aanbrengen en verwijderen van gipsverbanden en dopplerinstrumenten om de bloedstroom te evalueren zijn eveneens een noodzaak. Patiënten moeten onmiddellijk kunnen doorgezonden worden naar de radiologische eenheid, met de mogelijkheid tot vasculaire onderzoeken. Een gemakkelijke toegang voor rolstoelpatiënten en patiënten op een brancard is van groot belang. Onze faciliteit heeft een vergaderzaal ter beschikking waar de patiënten videovoorstellingen kunnen bijwonen of een eenvoudig verstaanbare uitleg kunnen ontvangen van het wondverzorgingteam over hun wondbehandeling. Leden van het wondzorgteam: de administratieve kant Programmadirecteur. Deze persoon is verantwoordelijk voor het dagelijks operationeel houden van het wondverzorgingscentrum. De werknemers van het centrum moeten rechtstreeks verslag uitbrengen aan de programmadirecteur, want hij is verantwoordelijk voor de dagelijkse goede gang van zaken. De programmadirecteur moet zeer nauw samenwerken met de verpleegkundigen, dokters en technisch personeel om de faciliteit met goede maatstaf te laten functioneren. Samen met de medisch directeur is de programmadirecteur verantwoordelijk voor het algemeen verzorgingsbeleid van de patiënt. De programmadirecteur waakt over de marketing strategie en de public relations. Hij is tevens goed op de hoogte van de practica inzake chronische wondverzorging. Onze programmadirecteur beschikt over een BSN-graad en heeft ook geruime tijd voorlichting gegeven aan diabetici. Administratief personeel. Het administratief personeel bestaat uit opgeleide medisch secretaressen die goed kunnen omgaan met de patiënten en een goede planning garanderen voor hun verzorging. Ze zorgen voor een steeds bijgewerkt medisch dossier. Het administratief personeel kreeg een opleiding financieel beheer, opdat de steeds veranderende financiële regelingen vanwege de gezondheidszorg, efficiënt en accuraat worden toegepast. Het is belangrijk dat de leden de patiënten begripvol en vol medelijden benaderen opdat die vertrouwen zouden hebben in de therapie en het behandelingsprotocol.

3 Verpleging Verpleegmanager. Het is noodzakelijk een verpleegmanager te hebben, die de leiding neemt over het opzetten en het uitvoeren van onderzoek binnen het klinisch gebeuren. Deze persoon is verantwoordelijk voor het team in volle ontwikkeling, voor de opvolging van de vooruitgang van de patiënten en moet hierdoor gemakkelijker problemen oplossen. De kwaliteitsgarantie wordt door de verpleegmanager gecoördineerd en hij/zij zorgt ervoor dat de dokters maandelijks de verpleegkundigen inlichten over de opvolging van de patiënten. Hij of zij is een bron van informatie voor alle personeelsleden en moet een leider zijn wiens ervaring gerespecteerd wordt door het verpleegkundige team. Onze verpleegmanager was 17 jaar verpleegkundige met 5 jaar complete toewijding aan het behandelen van chronische wonden. Hoofdverpleegkundigen.Geregistreerde verpleegkundigen en praktijkverpleegkundigen met een licentie komen in aanmerking voor case-managers of voor eerste hulp verpleegkundigen voor de behandeling van patiënten met wonden. Naast het bezitten van een certificaat moet de hoofdverpleegkundige voldoende kennis hebben over het concept wondbehandeling en wondheling. De hoofdverpleegkundige heeft toegang tot elke patiënt in ons centrum. De hoofdverpleegkundige brengt nauwkeurig verslag uit over de evolutie van de wondheling en beschrijft de fysieke aspecten van elke wonde. Om een optimale zorg te garanderen, zorgt de hoofdverpleegkundige voor een rationele samenwerking tussen de dokters die het verzorgende team vormen voor de patiënt. Elke hoofdverpleegkundige moet voortdurend bijscholen over alles wat wondbehandeling omvat. De hoofdverpleegkundige kan gespecialiseerd zijn in wondzorg, voeding, geneeskundige chirurgie of WOC-verpleging. Het beschikken over wondzorgkennis en deze kennis zo goed mogelijk kunnen toepassen aan de noden van de patiënt, is van zeer groot belang. In ons wondzorgcentrum heeft het grootste deel van de verpleegkundigen een nauwe relatie met de patiënten en hun familie. Dikwijls contacteren ze de zieke thuis of bezorgen zij het nodige verzorgingsmateriaal aan huis. Ze informeren de patiënten, familieleden, zorgverstrekkers hoe een verband aan te leggen, steunkousen aan te trekken, enz. De hoofdverpleegkundige merkt het eerst wanneer de patiënten met chronische wonden niet-therapie trouw zijn. Een goede verstandhouding tussen de verpleegkundige en de patiënt zorgt ervoor dat de patiënt meer betrokken wordt in zijn therapie, wat leidt tot het succes van onze wondgenezingprogramma s. Technisch team en nevendiensten. Uit vasculair en röntgenonderzoek stellen doktersspecialisten routinematig diagnosen. Deze diagnosen kunnen ook vastgesteld worden door zelfstandige organisaties of ziekenhuizen buiten het wondhelingscentrum. Het is van belang dat deze specialisten vertrouwd zijn met patiënten met chronische wonden, zodanig dat de geschikte onderzoeken uitgevoerd worden. Het wondcentrum moet beschikken over een verstrekker die compressietherapie kan verschaffen. Deze persoon kan rechtstreeks in dienst genomen worden door het wondcentrum of tewerkgesteld zijn door een zelfstandige organisatie. Ongeveer 50 % van onze patiënten hebben nood aan compressietherapie zoals steunkousen, pompen of drukverbanden. Deze middelen zijn vaak op maat gemaakt zodat ze de patiënt optimaal passen. De compressietherapeuten van ons wondcentrum hebben een langdurige relatie met de patiënt en oefenen op deze manier controle uit op het gebruik van de hulpmiddelen, die op maat gemaakt zijn en intact moeten blijven. Heel wat van de patiënten zijn aan bed of rolstoel gekluisterd. Het patiëntenvervoer van en naar het wondcentrum is in handen van gespecialiseerde taxidiensten. Mentale gezondheidszorg Sociale assistenten/psychotherapeuten/gezondheidswerkers aan huis. Het wondcentrum moet nauw samenwerken met sociale assistenten en psychotherapeuten. Dikwijls moeten complexe regelingen uitgedokterd worden opdat een adequate behandeling in een wondzorgcentrum gerealiseerd kan worden. De sociale assistenten zijn belangrijk voor het aanbieden van aangepaste dienstverlening. Soms zijn er familiale, relationele problemen die de sociale assistent of de

4 psychotherapeut kan helpen oplossen. Het merendeel van de patiënten met chronische wonden gebruikt pijnstillers die verslaving kan geven. Psychotherapie kan het probleem van gewenning gunstig beïnvloeden. Psychotherapeuten zijn uiterst geschikt om een bepaalde pijncontrole op te leggen. In de algemene gezondheidszorg alsook in het wondcentrum is de aanwezigheid van zowel psychotherapeut als sociaal assistent van allergrootst belang. Een groot percentage van patiënten met chronische wonden heeft verzorging aan huis nodig. Onze wondzorgeenheid beschikt over een thuisverplegingsdienst. Deze samenwerking laat toe dat de zieke de mogelijkheid krijgt tot verpleging, ergotherapie en educatie omtrent dieet en voedingsmogelijkheden. Het wondcentrum werkt samen met een bedrijf dat duurzaam medisch materiaal levert zoals speciale bedden, rolstoelen, stoelkussens en andere hulpmiddelen die patiënten nodig hebben. Dokters. Het doktersteam. Het team is samengesteld uit dokters die gespecialiseerd zijn in het verzorgen van chronische wonden. Dokters met uiteenlopende medische ervaring zodat ze als het ware complementair zijn voor de behandeling van de patiënt. Medisch directeur. Een medisch directeur moet aangeduid worden. Hij is verantwoordelijk voor: een vereiste kwaliteitsbehandeling, controle over alle medische protocollen. Hij werkt met de programmadirecteur samen zodanig dat alle patiënten kunnen beschikken over een aangepaste behandeling. Hij is begaan met mogelijke problemen tussen dokters en is verantwoordelijk voor de vereiste disciplinaire acties. De medisch directeur heeft toezicht over alle aspecten aangaande medische verzorging van het wondverzorgingscentrum. Het doktersteam kan verschillende subspecialisten omvatten: geneeskunde aan huis, interne geneeskunde, endocrinologie, algemene chirurgie, vasculaire chirurgie, plastische chirurgie, orthopedie, podologie. Alle dokters moeten een opleiding volgen en deelnemen aan een klinische workshop over de behandeling van chronische wonden alvorens ze hun praktijk kunnen starten in ons centrum. In ons centrum werken vier vasculaire chirurgen, twee algemene chirurgen (voor algemene chirurgie), vijf plastische chirurgen, drie podologen, één endocrinoloog en één internist. De specialisten zijn samen aanwezig op de consultatie zodat overleg over de behandeling kan plaatsvinden. De probleemgevallen worden maandelijks tijdens een vergadering besproken in aanwezigheid van specialisten in verschillende disciplines. De algoritmen, opgesteld ter evaluatie van de behandeling van de patiënten, gekoppeld aan het kwaliteitsgarantieplan, zorgen ervoor dat de patiënten met slechtgenezende wonden geselecteerd worden. Zo heeft de medisch directeur weet van de probleemgevallen en kan hij deze voorleggen op de vergadering. Terwijl alle praktiserende dokters opgeleid zijn voor de behandeling van wonden in het algemeen, zijn er subspecialisten die de kennis en de ervaring over de wondbehandeling verruimen. De algemene chirurg is bedreven in het debrideren van grote abdominale of thoracale wonden en in het behandelen van chirurgische complicaties van de zieke met chronische wonden. De podoloog is ervaren in het behandelen van ingewikkelde voetziekten waarbij amputaties van tenen en gedeelten van de voet soms noodzakelijk zijn. Hij maakt hulpmiddelen om voetwonden te behandelen. De plastische chirurg wordt in verschillende chirurgische procedures betrokken, waarbij de genezende wonde direct met weefsel bedekt kan worden. Internisten, endocrinologen en andere medische specialisten kunnen de conditie van patiënten met chronische wonden optimaliseren zodanig dat de wondheling verbetert. (vb.stabiliseren van diabetes). Vasculaire chirurgen revasculariseren ischemische extremiteiten en behandelen ernstige veneuze complicaties. Bij de opname wordt de patiënt naar zijn meest geschikte specialist verwezen. Elke wonde kan door een arts van het team behandeld worden, maar de geneesheer moet handelen volgens zijn specialiteit. Patiënten met ingewikkelde pathologie kunnen verwezen worden naar een geschikte specialist, maar andere dokters met een aanbelangende specialisatie kunnen ook geconsulteerd worden. Het succes van de eenheid zal grotendeels afhangen van het zelfinschattingsvermogen van specialisten. Ze moeten eigen beperkingen kennen en de patiënt verwijzen naar collegae die meer op de hoogte zijn van de specifieke pathologie van de desbetreffende patiënt. In het kader van de behandelende

5 geneesheren, hebben we een consulteerbaar panel waar de patiënt met chronische wondproblematiek heen kan. Belangrijk is dat eerstehulpverstrekkers deze patiënten naar het centrum verwijzen. Deze hulpverleners moeten dan steeds op de hoogte gebracht worden over de vooruitgang van hun patiënten. Het is dus van groot belang dat deze patiënten, van zodra het mogelijk is, de behandeling opgelegd door de specifieke verstrekker heropnemen. De sleutel van ons succes is het beschikken over een gevarieerde groep van specialisten die een gemeenschappelijke interesse hebben voor het genezingsproces van chronische wonden. Ons centrum heeft een open personeelsbeleid, een beleid dat alleen geïnteresseerd is in gemotiveerde geneesheren. Conclusie De opbouw van een wondzorgprogramma is een moeilijk proces dat behoefte heeft aan een sterke samenwerking tussen administratief personeel, verpleegkundigen, technisch personeel, thuiszorg, medisch personeel en de patiënt. Het kritieke van de zaak: de zieke moet snel een diagnose en een effectief behandelingsplan toegewezen krijgen dat in een goed ontworpen, goed uitgerust en van uitstekend personeel voorzien centrum tot uitvoering gebracht kan worden. Het wondzorgteam moet ervoor zorgen dat de zorgverstrekkers bij de patiënt trouw zijn aan het gespecialiseerd behandelingsprotocol. Het is van belang dat de obstakels die de wondheling beïnvloeden, herkend worden en gemeld worden door dit multidisciplinair team. Patiënten met complexe wondproblemen behandelen is een uitdaging voor het team. Een succesvol wondzorgcentrum is samengesteld uit competente en goed samenwerkende leden, die samen een sterke fundering vormen. Gevalstudie ten einde gebracht Na verschillende maanden van verzorging in het wondcentrum, is het ischemisch ulcus van Mr. Miller genezen. Tijdens een volgende consultatie had Mr. Miller een kort gesprek met Dr. Able over de benadering van het wondzorgcentrum. Hij ontving behandeling en instructie van de wondcentrum-endocrinoloog, waardoor zijn diabetes op punt gesteld werd. De vasculair chirurg voerde een revascularisatie van het onderbeen uit, waardoor zijn voet een betere bloedvoorziening kreeg. De podoloog maakte een medisch hulpmiddel waardoor de druk rond de wonde opgeheven werd tijdens het stappen. Het verpleegkundig personeel leerde hem aan hoe hij het best zijn verband kon wisselen. Weet u dokter, indien u mij niet naar het wondzorgcentrum verwezen had, liep ik waarschijnlijk nog rond met een open wonde. De behandeling van het team heeft het allemaal voor elkaar gekregen. Hartelijk dank. Vragen 1. De hierna vermelde personen zijn belangrijke leden van het wondzorgteam MET UITZONDERING VAN: A. Vasculair chirurg B. Podoloog C. Abdominaal chirurg D. Psychiater 2. Welke van de volgende leidende taken zijn NIET van toepassing op de verpleegkundige manager? A. Gebruik en uitvoering van onderzoek B. Ontwikkeling van het personeelsbestand C. Opvolging van de vooruitgang van de zieke D. De rekening van de patiënt

6 3. Welke specialist hoort NIET bij het technisch personeel van het wondzorgteam? A. Vasculair technoloog B. Radioloog C. Astroloog D. Compressietherapeut