Publicaties over het werk van Van Gelderen 18

Transcriptie

1 INHOUD Inleiding Willem Christiaan van Gelderen ( ) 2 Van Gelderen als architect 2 Van Gelderen als tentoonstellingsmaker 2 Het archief 2 Aanwijzingen voor gebruik 2 Inventaris Personalia 3 Lidmaatschappen en commissies 3 Lezingen en publicaties 4 Projectdossiers 5 Tentoonstellingsdossiers 9 Documentatie 16 Bijlage Publicaties van Van Gelderen 17 Publicaties over het werk van Van Gelderen 18 1

2 INLEIDING Willem Christiaan van Gelderen ( ) Willem Christiaan van Gelderen, geboren op 8 maart 1903 in Rotterdam, was een veelzijdig man. Naast zijn werk als architect en tentoonstellingmaker vervulde hij vele publieke functies. Voor de oorlog was hij actief lid van de groep de opbouw. Na de oorlog was hij aangesloten bij de Liga Nieuw Beelden, actief lid van de Bond Nederlandse Architecten (BNA) en esthetisch-architectonisch adviseur van het Bouwcentrum te Rotterdam. In de jaren vijftig was Van Gelderen tevens nauw betrokken bij de organisatie van congressen voor de CIAM en de Union Internationale des Architectes (U.I.A.). Van Gelderen overleed op 13 mei 1992 te Heemstede. Van Gelderen als architect Opvallend in het oeuvre van Van Gelderen is de grote hoeveelheid verbouwingen van apotheken in en rond zijn woonplaats Heemstede. In 1955 werd Van Gelderen gevraagd om namens de BNA zitting te nemen in de Commissie Model-Apotheek. Deze commissie, een initiatief van de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter Bevordering der Pharmacie (KNMP), had tot doel de inrichting en grootte van een goede apotheek in een nieuwe stadswijk te bestuderen. Behalve het verbouwen van apotheken en de bouw van enkele woonhuizen, was Van Gelderen onder andere verantwoordelijk voor de inrichting van het Kostuummuseum aan de Lange Vijverberg te Den Haag, de verbouwing van de Hogere Zeevaartschool te Rotterdam en de nieuwbouw voor de Kweekschool van de Zeevaart te Rotterdam. Ook was Van Gelderen vanaf het begin betrokken bij de inrichting van het Bouwcentrum te Rotterdam (samen met Van Dam en Maas) en het plan Nagele in de Noordoostpolder (samen met leden van de 8 en opbouw ). Werk van van Gelderen werd tentoongesteld op de Opbouw-tentoonstelling in theater Studio 32 te Rotterdam (1934) en de tentoonstelling In Holland staat een huis in het Stedelijk Museum te Amsterdam (1941). Van Gelderen als tentoonstellingsmaker Een belangrijke deel van het oeuvre van Van Gelderen wordt gevormd door de ontwerpen voor (architectuur-)tentoonstellingen in de jaren veertig, vijftig en zestig. Deze (internationale) tentoonstellingen werden veelal gemaakt op initiatief van de (Rijks-)overheid. Bekende tentoonstellingen waren voorts De Mijlpaal te Arnhem (1950) en 50 jaar wonen in s-gravenhage (1952). Het archief Het archief van Van Gelderen werd in 1999 aan het NAi geschonken (aanw.nr ). Het bestond uit een aantal ordners met foto s en een doos met documentatie en vergaderstukken. De stukken zijn geordend en omgepakt, waarbij rekening is gehouden met de drie hoofdactiviteiten van Van Gelderen: het vervullen van (publieke) functies, het ontwerpen van gebouwen en het inrichten van tentoonstellingen. Deze driedeling komt in de inventaris tot uitdrukking. Binnen de rubrieken zijn de projectbeschrijvingen chronologisch geordend. Soms waren er oude werknummers bekend, die bij de beschrijvingen zijn vermeld als: archiefnr.:... Aanwijzingen voor gebruik U kunt de stukken in dit archief raadplegen met behulp van de aanvraagnummers, die u in de inventaris steeds bij de beschrijvingen aantreft; een t-nummer voor de tekeningen; een ph-nummer voor de foto s en een d-nummer voor de geschreven stukken en de documentatie. Vermeld deze aanvraagnummers, mét de code GELX, op de witte briefjes aan de balie van de NAi-studiezaal. Deze inventaris is als tekstdocument in het programma Word op namen en termen te doorzoeken. Om die reden is van een inventaris-index afgezien. De tekstdocumenten zijn op aanvraag op de studiezaal te raadplegen. Inlichtingen: collection@nai.nl 2

3 INVENTARIS PERSONALIA 1950 en Portretten van W. van Gelderen t1 1 tekening, gemaakt door Bantinger [ca.1950] ph1 1 foto; z-w (copyright: Studio Lohr, Heemstede) 1953 Brieven d1 brieven (1953) LIDMAATSCHAPPEN EN COMMISSIES Stukken betreffende de 8 en opbouw d28 geschreven stukken, waaronder verslagen van vergaderingen ( ) d29 stukken betreffende Ciam-congres VIII, Londen 1951 (1950) d30 stukken betreffende Ciam-congres IX, Aix-en-Provence 1953 ( ) d31 stukken betreffende Ciam-congres X, Lapad 1955 ( ) d32 stukken betreffende de Werkgroep Nagele (1953) Stukken betreffende de Union Internationale des Architectes (U.I.A.) d2 geschreven stukken, waaronder verslagen van vergaderingen ( ) Stukken betreffende de Bond Nederlandse Architecten (BNA) d3 stukken betreffende de Tentoonstellingsraad (1953) d4 stukken betreffende de Centrale Werkgroep (1963) d5 mededelingenblad ( ) Stukken betreffende het genootschap Architectura et Amicitia d6 geschreven stukken, waaronder verslagen van vergaderingen ( ) 3

4 LEZINGEN EN PUBLICATIES Lezingen en artikelen geschreven door W. van Gelderen d13 geschreven stukken ( ) 4

5 PROJECTDOSSIERS 1938 Scheepsinterieurs voor ms. Straat Soenda en ms. Straat Malakka, z.p. I.s.m. J. Gidding t2 12 licht- en blauwdrukken (1938) 1952 Verbouwing van de Park-apotheek voor de fa. H. Remers en Zoon, Kleverparkweg/Tetterodestraat te Haarlem ph foto s op karton; z-w (copyright: o.a. E.M.van Ojen, Den Haag) 1953 Woonhuis voor mevr. Ittmann-Welsch, Herenweg te Heemstede ph foto s op karton; z-w (copyright: W.J.van Borselen, Haarlem; Rijnja, Amsterdam) 1954 Verbouwing van de Schoterbosch-apotheek, Haarlem ph foto s op karton; z-w (copyright: o.a. W.J.van Borselen, Haarlem) 1954 Showroom voor de NV. Betonfabriek De Meteoor, Schiedamsedijk 67a te Rotterdam ph foto s, waarvan 8 op karton; z-w (copyright: o.a. C. Oorthuys, Amsterdam) Inrichting van het Nederlands Costuum-Museum, Lange Vijverberg 14 te s- Gravenhage t3 3 lichtdrukken (1957) d7 1 projectbeschrijving () ph foto s, waarvan 23 op karton; z-w (copyright o.a.: Dienst voor Schone Kunsten, Den Haag; M. Dommisse, Den Haag; Studio Lohr, Heemstede; S.E. Smit, Den Haag) n1-7 7 negatieven; z-w 5

6 1956 Woonhuis voor dhr. H.E. Jaeger, Delft ph foto s, waarvan 2 op karton; z-w (copyright: o.a. W.J.van Borselen, Haarlem; Studio Lohr, Heemstede) n8 1 negatief; z-w 1956 Verbouwing van de Van Leeuwenhoek-apotheek, s-gravenhage ph foto s, waarvan 6 op karton; z-w (copyright: o.a. W.J.van Borselen, Haarlem) n9 1 negatief; z-w 1957 Aerdenhout apotheek, Aerdenhout ph foto s op karton; z-w (copyright: W.J.van Borselen, Haarlem) 1957 Plan voor 36 wooneenheden, z.p. t4 1 lichtdruk (1957) 1958 Ontwerp voor een woonhuis met patio, Bennebroek ph220 1 foto; z-w n12 1 negatief; z-w Verbouwing van de Heemsteedse apotheek, Heemstede archiefnr.: cd.801 ph foto s op karton; z-w (copyright: o.a. W.J.van Borselen, Haarlem) n11 1 negatief; z-w Verbouwing van de Hillegomsche apotheek voor dhr. G.H. Bal, Hillegom archiefnr.: cd.902 ph foto s op karton; z-w (copyright: o.a. W.J.van Borselen, Haarlem) n10 1 negatief; z-w 6

7 Woningplattegronden, z.p. archiefnr. cd.908 t5 4 lichtdrukken ( ) 1959 Verbouwing van de Frans Hals-apotheek, z.p. archiefnr.: cd.916 ph foto s op karton; z-w (copyright: o.a. W.J.van Borselen, Haarlem) [ca.1961] Aanbouw van een woonhuis, z.p. archiefnr.: cd.002 ph208 1 foto; z-w (copyright: W.J.van Borselen, Haarlem) Woningbouwproject Cleco-S.E. voor NV. Van Cleeff & Co., z.p. archiefnr.: cd.007 t6 2 lichtdrukken (1963) d8 1 adviesrapport in twee delen (1962) Nieuwbouwplan O23, Amsterdam t7 17 lichtdrukken () Verbouwing van jongenskamers voor dhr. Cohen, Bloemendaal ph foto s op karton; z-w (copyright: W.J.van Borselen, Haarlem) Teyler-apotheek voor dhr. W.C. Keizer, Haarlem ph foto s op karton; z-w (copyright: W.J.van Borselen, Haarlem) Marnix-apotheek, Haarlem ph foto s op karton; z-w (copyright: W.J.van Borselen, Haarlem) 7

8 Bloemisterij C. van Empelen, Heemstede ph206 1 foto op karton; z-w (copyright: W.J.van Borselen, Haarlem) Fotowinkel Heupers & Lohr, Heemstede ph207 1 foto op karton; z-w (copyright: Studio Lohr, Heemstede) Bestuurskamer en directiekamer voor het Bouwcentrum, Rotterdam ph foto s op karton; z-w (copyright: J.A. Vrijhof, Rotterdam) Twee apotheken, z.p. ph foto s op karton; z-w (copyright: W.J.van Borselen, Haarlem; Heupers, Heemstede) 8

9 TENTOONSTELLINGSDOSSIERS 1941 Tentoonstellingsstand voor de Economische Voorlichtingsdienst (E.V.D.) plaats: Wiener Messe te Wenen (Oostenrijk) archiefnr.: 30/.. ph foto s op karton; z-w (copyright: o.a. Riessenstein, z.p.) 1942 Tentoonstelling in opdracht van de Economische Voorlichtingsdienst (E.V.D.) plaats: Jaarbeurs te Utrecht archiefnr.: 40/.. ph234 2 foto s op karton; z-w [ca. 1943] Tentoonstelling over volkstuinen in opdracht van de Landbouw-Handelskamer plaats: niet bekend archiefnr.: 50/.. ph foto s op karton; z-w 1946, voorjaar Nationale tentoonstelling in opdracht van de Regeringsvoorlichtingsdienst (R.V.D.) plaats: Jaarbeurs te Utrecht archiefnr.: 70/.. ph foto s op karton; z-w (copyright: C.A. Schouten, Den Haag) 1946, najaar Nationale tentoonstelling in opdracht van de Regeringsvoorlichtingsdienst (R.V.D.) plaats: Jaarbeurs te Utrecht archiefnr.: 80/.. ph foto s, waarvan 6 op karton; z-w (copyright: C.A. Schouten, Den Haag) 1946 Versierde bruggen ontworpen in het kader van het 600-jarig bestaan van de gemeente Haarlem plaats: Haarlem archiefnr.: 90/.. ph foto s op karton; z-w (copyright: C.de Boer, Overveen; Nieuwenburg, Den Haag) 9

10 1946 Wederopbouwtentoonstelling in opdracht van het Ministerie van Wederopbouw en Volkshuisvesting plaats: Hastings (Engeland) archiefnr.: 100/.. NB: tentoonstelling gehouden n.a.v. een congres ph foto s op karton; z-w (copyright: C. Breijer, Amsterdam) 1946 Tentoonstelling Noodwoningen in opdracht van het Ministerie van Wederopbouw en Volkshuisvesting plaats: Brussel (België) archiefnr.: 110/.. NB: deze tentoonstelling sloot waarschijnlijk aan bij de openluchttentoonstelling Exposition Internationale du Logement, gehouden in het Parc du Cinquantenaire te Brussel in Catalogus aanwezig in de bibliotheek NAi ph foto s op karton; z-w (copyright: P. Dietens, Brussel) [1948] Reizende wederopbouwtentoonstelling in opdracht van het Ministerie van Wederopbouw en Volkshuisvesting plaats: België (Brussel en Luik), Duitsland (München) en Frankrijk (Parijs) Algemeen d9 tentoonstellingscatalogi () Brussel (archiefnr.: 120/..) ph foto s op karton; z-w (copyright: o.a. P. Dietens, Brussel) Parijs (archiefnr.: 121/..) ph336 1 foto op karton; z-w (copyright: Cathérine, Parijs) Luik (archiefnr.: 122/..) ph foto s op karton; z-w München (archiefnr.: 123/..) ph foto s op karton; z-w (copyright: Photo Anker, München) 1948 Tentoonstelling over normalisatie in opdracht van de Stichting Bouwcentrum plaats: Rotterdam archiefnr.: 140/.. ph foto s op karton; z-w (copyright: o.a. E.M.van Ojen, Den Haag) 10

11 1949 Nederlandse inzending van de 8 over Nagele voor de tentoonstelling bij het 7 e Ciam-congres plaats: Bergamo (Italië) p1-5 1 kist met 5 panelen () d10 uitvoerpapieren en programma (1949) 1950 Paviljoens voor de nationale tentoonstelling Mijlpaal 1950 plaats: Arnhem archiefnr.: 150/.. d11 documentatie ( ) ph foto s, waarvan 193 op karton; z-w (copyright: o.a. E.M.van Ojen, Den Haag) n negatieven; z-w Reizende tentoonstelling in opdracht van het Instituut voor Industriële Vormgeving plaats: Amsterdam en Arnhem Amsterdam (archiefnr.: 190/..) ph foto s op karton; z-w (copyright: C. Oorthuys, Amsterdam) Arnhem 1951 (archiefnr.: 191/..) ph foto s op karton; z-w 1951 Reizende tentoonstelling over het Marshall-plan in opdracht van het E.C.A. plaats: s-gravenhage en Maastricht s-gravenhage 1951 (archiefnr.: 200/..) ph foto s op karton; z-w (copyright: E.C.A., z.p.) Maastricht 1951 (archiefnr.: 201/..) ph592 1 foto op karton; z-w (copyright: E.C.A., z.p.) 1952 Tentoonstelling in een trailer in opdracht van het Bouwcentrum en de Nederlandse Huishoudraad plaats: Rotterdam archiefnr.: 210/.. ph foto s op karton; z-w 11

12 1952 Tentoonstelling 50 Jaar wonen in opdracht van het Ministerie van Wederopbouw en Volkshuisvesting plaats: stadhuis te Den Haag en Leeuwarden archiefnrs.: 221/.. en 222/.. NB: vermoedelijk gehouden n.a.v. het intern. fed. of housing and townplanning congress, Amsterdam 1950 d12 brief en documentatie ( ) ph foto s, waarvan 78 op karton; z-w (copyright: o.a. Anpfoto, Amsterdam; E.M.van Ojen, Den Haag) Reizende tentoonstelling Building in the Netherlands plaats: Brazilië (Sao Paulo), Engeland (Edinburgh, Glasgow, Londen, Lynn) en de Verenigde Staten (Eugene, Fayetteville, Louisville, Norfolk, Princeton, Urbana, Washington) Algemeen (archiefnrs.: 230/.. en 240/..) d26 brieven (1953) d27 catalogi en artikelen ( ) ph foto s op karton; z-w (copyright: o.a. J.A. Vrijhof, Rotterdam) Henry Florence Hall te Londen 1953 ph foto s op karton; z-w Royal Scottish Museum te Edinburgh 1953 (archiefnr.: 231/..) ph foto s op karton; z-w (copyright: A.G. Ingram Ltd., Edinburgh) Amerika 1954 (archiefnr.: 232/..) ph foto s op karton; z-w (copyright: Anpfoto, Amsterdam; J.A. Vrijhof, Rotterdam) 1953 Tentoonstellingsstand voor Wagemans en Van Tuinen plaats: Meubelbeurs in de Jaarbeurs te Utrecht ph760 1 foto op karton; z-w 12

13 1953 Nederlandse inzending voor een reizende tentoonstelling plaats: Marokko (Rabat) en Portugal (Lissabon) NB: tentoonstelling gehouden n.a.v. het 3 e congres van de Union Internationale des Architectes (U.I.A.) Rabat 1953 ph foto s op karton (copyright o.a.: E.M.van Ojen, Den Haag) Lissabon 1953 (aanvulling) ph foto s op karton; z-w (copyright: J.A. Vrijhof, Rotterdam) 1955 Tentoonstelling Nederland bouwt plaats: Gemeentemuseum te s-gravenhage NB: tentoonstelling gehouden n.a.v. het 4 e congres van de Union Internationale des Architectes (U.I.A.) d14 documentatie (1955) ph foto s op karton; z-w (copyright: C. Blazer, z.p.; W.J.van Borselen, Haarlem; Studio Lohr, Heemstede) 1955 Tentoonstelling E-55 plaats: Rotterdam ph foto s op karton; z-w (copyright: Studio Lohr, Heemstede) [1955] Tentoonstelling Nieuw Beelden plaats: Stedelijk Museum te Amsterdam ph foto s op karton; z-w (copyright: Gemeente Musea, Amsterdam; Studio Lohr, Heemstede; J.d Oliveira, Amsterdam) 1958 Nederlandse inzending Construction et Reconstruction des Villes voor een tentoonstelling plaats: Moskou (Rusland) archiefnr.: cd 802/.. NB: tentoonstelling gehouden n.a.v. het 5 e congres van de Union Internationale des Architectes (U.I.A.). Catalogus aanwezig in de bibliotheek NAi d15 1 toelichting (1958) d foto s; z-w (copyright: Openbare Werken, Rotterdam) 13

14 1961 Nederlandse inzending voor een tentoonstelling plaats: Londen (Engeland) NB: tentoonstelling gehouden n.a.v. het 6 e congres van de Union Internationale des Architectes (U.I.A.) d16 documentatie (1961) 1961 Nederlandse inzending voor de V!e Biënnale in opdracht van het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen plaats: Sao Paulo (Brazilië) d17 documentatie (1961) 1966 Tentoonstelling Nederlandse Architectuur in opdracht van de Rijksvoorlichtingsdienst (R.V.D.) plaats: niet bekend d18 1 brief (1969) ph foto s op karton; z-w [1967] Tentoonstelling Amsterdam 1967 plaats: RAI te Amsterdam t8 1 lichtdruk (1965) ph foto s; z-w (copyright: Dienst Publieke Werken Afd. Stadsontwikkeling, Amsterdam) [1970] Tentoonstelling 25 Jaar volkshuisvesting plaats: niet bekend t9 2 lichtdrukken (1969) Reizende tentoonstelling Town Planning plaats: niet bekend d19 documentatie () 14

15 Tentoonstelling over moderne bouwkunst plaats: niet bekend ph foto s op karton (copyright: J.A. Vrijhof, Rotterdam) 15

16 DOCUMENTATIE Stukken betreffende architectuur Nederland d23 twee bestekken betreffende het Zeemanshuis, Kadijksplein te Amsterdam van de architect A.J. Sevenhuijsen (1854) en verbouwd door H.A.J. en J. Baanders (1921) d24 stukken betreffende apotheken ( ) d25 tijdschriftartikel over Nagele (1960) ph900 1 foto verkaveling Noordoostpolder; z-w ph foto s Amsterdam; z-w-reproducties (copyright: Topografische Atlas Gem. Archiefdienst, Amsterdam) ph905 1 foto van een ontwerp voor de Euromast Rotterdam van J.B. Bakema 1957; z-w Stukken betreffende architectuur algemeen d20 diverse voordrachten van architecten ( ; 1958; 1964; 1966) d21 International Course on Building, georganiseerd door het Bouwcentrum te Rotterdam (1958) d22 cursus Kunstgeschiedenis () 16

17 BIJLAGE Publicaties van Van Gelderen W.van Gelderen over de opbouwtentoonstelling, in: de 8 en opbouw, 9 juni 1934, jrg.5, nr.12, p Scholenbouw. School voor Vrouwenarbeid, Koningsveldstraat te Rotterdam. Architect: Ir. J.B.van Loghem, in: de 8 en opbouw, 27 april 1935, jrg.6, nr.9, p Rotterdams boulevard de Coolsingel, in: de 8 en opbouw, 2 mei 1936, jrg.7, nr.9, p Moeilijk hadden we het ons kunnen indenken..., in: de 8 en opbouw, 16 mei 1936, jrg.7, nr.10, p Sport en het nieuwe bouwen, in: de 8 en opbouw, 8 augustus 1936, jrg.7, nr.16, p Architectuur en schepen, in: de 8 en opbouw, 31 juli 1937, jrg.8, nr.15, p Tentoonstelling Rotterdam 1937, in: de 8 en opbouw, 18 december 1937, jrg.8, nr.25, p Boekbespreking, in: de 8 en opbouw, jrg.9, 15 januari 1938, nr.1, p.10 - Tentoonstelling Ontdek uw stad te Rotterdam, in: de 8 en opbouw, 15 oktober 1938, jrg.9, nr.21, p Gelderen, W.van en Limperg, K., Boerderijen, Amsterdam De opdracht aan Oud..., in: de 8 en opbouw, 4 februari 1939, jrg.10, nr.3, p De sterk toegenomen behoefte..., in: de 8 en opbouw, 12 augustus 1939, jrg.10, nr.16, p.161 -Croix, W.la; Gelderen, W.van; Held, E.F.M.van der; e.a., Voorstel tot het bouwen van proefwoningen, in: de 8 en opbouw, 2 september 1939, jrg.10, nr.17/18, p Het publiceeren van..., in: de 8 en opbouw, 14 oktober 1939, jrg.10, nr.21, p Huiswerk-opgaven leerlingen Academie van Beeldende Kunsten en Technische Wetenschappen Rotterdam. Afd.E, in: de 8 en opbouw, 11 mei 1940, jrg.11, nr.10, p Woonhuis P. Blijenburg, Bergeijk, in: de 8 en opbouw, 28 juni 1940, jrg.11, nr.13/14, p Stand Ec. Voorlichtingsdienst Jaarbeurs Weenen. Ontwerp Arch. W.van Gelderen, in: de 8 en opbouw, december 1941, jrg.12, nr.12, p Waarom het gaat, in: Bouw, 20 juli 1946, jrg.1, p Wederopbouwplan Zandvoort, in Bouw, monografie over badplaatsen, oktober 1946, p Een tentoonstelling in wording, in: Forum, jrg.5, 1950, nr.2, p jaar wonen, in: Forum, september 1952, jrg.7, nr.9, p Tentoonstellingen, in: Bouwkundig Weekblad, 13 september 1955, jrg.73, nr.37, p

18 Glorie van de natuursteen, in: Bouw, 13 april 1957, jrg.12, nr.15, p De altijd boeiende sfeer..., in: Forum, november 1957, jrg.12, nr.11, p Apotheken, in: Bouwkundig Weekblad, 30 mei 1959, jrg.77, nr.22, p Balans 1961, in: Bouwkundig Weekblad, 1961, jrg.79, nr.13, p.261 Publicaties over het werk van Van Gelderen Limperg, K., Passagiers-accomodatie van het m.s. Weltevreden der Rotterdamsche Lloyd. Arch. W.van Gelderen en Jan Gidding, in: de 8 en opbouw, 31 juli 1937, jrg.8, nr.15, p Limperg, K., Motorschepen: Straat Soenda en Straat Malakka. Koninklijke Paketvaart Maatschappij- Amsterdam, in: de 8 en opbouw, 3 juni 1939, jrg.10, nr.11, p n.n., Passagebureau. Ontwerp W.v.Gelderen, in: de 8 en opbouw, januari 1941, jrg.12, nr.2, p n.n., Showroom De Meteoor te Rotterdam. Architect W.van Gelderen, in: Bouw, 17 juli 1954, jrg.9, nr.29, p