no 07 september d Eigenspraok Werkgroep dialect OVGG

Transcriptie

1 no 07 september 2019 d Eigenspraok Werkgroep dialect OVGG 1

2 kontakblad d Eigenspraok no 07 september 2019 Oudheidkundige Vereniging OVGG d Eigenspraok - Werkgroep dialect Contactpersoon Wim Epskamp epskampwim@gmail.com Bi-jeenkoms donderdag 19 september 2019 Aanvang: uur Locatie: het Ketelhuis! Agenda 1. Aopening 2. Mededelingen ingekommen stukken 3. Verslag bi-jeenkoms dinsdag 20 juni Bi-jpraoten aover de vakantie 5. Veurlaesmargen Ni-je rubrieken veur onze krant 7. Rondvraog, sluting Disse krant is gemaak deur: Joop Keurentjes Wiet van Loosen (corrector) Bertha (Bea) Thea Broekhuizen Liesbeth Bolk Wim Epskamp Antoine de Saint-Exupéry Ben Rouwhorst Veurpagina naor n foto van Wiet van Loosen Jan Verheijen (vormgeving) 2 Wi-j zien mekaar, Wim Keurige kapsels Wiet van Loosen A j met Harry Kiezebrink, kapper in Oer, an de praot kwam, dan was de humor nooit ver weg. Dat was gin humor die d r dik baovenop lag en die aanleiding gaf tot daverende lachbujjen, maor wat wi-j ok wel dreuge humor numen of ok wel oldewets slap ouwehoeren. Wi-j mossen ok altied lachen um zien joorlekse advetentie: Haar of geen haar, zalig nieuwjaar! Harry was een ontzettend adige, vriendeleke man in de umgang, maor den ok allebastend kwaod kon wodden. Hi-j is al gerume tied niet meer onder ons. Ik heb nog een tied met een groepje samen met hum gebiljat in de Debbeshoek en ik herinner mien nog zien gezegden, zoas: Wat schol ie? (Wat schaelden d r an?), Wach effen, hi-j lup nog, ok as de bal d r finaal naeven ging. Altied goed veur hilariteit.

3 A k heel ver trug gao in mien herinnering dan schieten mien nog wat dingen te binnen, woorvan ik niet helemaol zeker meer bun of t allemaol precies klop, maor die te mooi zun um ze hier niet naor veuren te brengen. Vlak nao de bevrijding harren de mensen völ behoefte an amusement, nao de drukkende bezettingsjoren. Aoveral staken de toneelverenigingen weer de kop baoven de grond of werren nije opgericht. D r was nog gin tillevisie, later de grote bron van vemaak, en de mensen mosten dus zelf maor wat bedenken. Gin wonder dat de meeste stukken die gespöld wieren komedies waren. De mensen wollen weer s oldewets lachend hun zörgen vegaeten. Een bezunder iets da j toen geregeld tegenkwam in veschillende plaatsen waren de allegorische optochten: optochten woorbi-j op allerlei manieren veurstellingen werden weergegeven van gebeurtenissen en personen uut de geschiedenis van streek en land, lang en kort geleien. Zo kon t gebeuren dat op een van de wagens die veurbi-jkwamen een pesoon stond, ene Hitler, perfek weergegeven, den een van zien brallende toespraken hiel, met aoverslaonde stem en zich met t schuum op de mond ston op te winden aover alle vi-janden die de ondergang van Duitsland naostreefden. De stem van Hitler schallen deur de Ulfse straoten. Een ongekend fenomeen. Ik menen, maor dat wet ik niet gans zeker, dat Harry an de persoon van Hitler gestalte gaf, compleet met stemnaobootsing en al. Een knappe prestatie. t Zol mien niet vebazen want Harry was veur zukke geintjes wel te vinden en wis d r altied wat van te maken. Zo wazzen ze een keer op t volgende idee gekommen: Ze harren een kinderwagen in mekaar geknutseld den een bitjen groter was as normaal, maor d r wel precies op lek, en doorin had, toen de gelegenheid zich veurdei, plaatsgenommen, of liever gezeg was in gaon liggen, jawel: Harry. Met een daekentje aover zich hen, een mutsken op en een fopspeen in de mond lek t net ech. En met carnaval of met de kermis, dat wet 3

4 ik niet meer, miek den kinderwagen, gedowd deur vader en moeder een tochjen deur de mensen hen. En dan gebeuren t natuurlek dat völ (meestal) vrouwen effen naar den kleinen wollen kieken. En at ze zich dan aover de kleine henbaogen, dan ging Harry in één keer aoverend zitten, zetten de muts af, dei de fopspeen uut de mond en zei met een forse mannestem zoiets as: Ik wol ok nog wel een bitje slaopen, as dat zol können. I-j könt ow veurstellen dat die dames veschrik achteruut deinsden toen ze werden geconfronteerd niet met een baby maor met een volwassen kaerl en effen nie meer wisten hoe ze het hadden. Origineel idee! Misschien wat veur de tillevisie. Um een köt vehaal lang te maken ok nog effen een mooie annekedote. Ik zat een keer mien beurt af te wachten in de kapsalon (wat een deftig woord is dat toch!) van Harry toen e zei: Now, ik heb mien gisteren toch weer wat metgemaak. D r zat een jongeman ok op zien beurt te wachten en den had net een fles water laeggedronken den hi-j bi-j zich had, toen hi-j zei: Harry, mo-j kieken, ik heb mien vinger in de fles gestaoken en now kan k m d r ga nie meer uutkriegen. En hi-j begint helemaol op te zwellen en pien te doen. D r wed onmiddellek actie ondernommen met een töwken en grune zeep, mao ok nao völ mieren en mattelen zat de vinger nog muurvas in den glazen fles. Toen mao de dokter gebeld en den zei dat ze t beste met de auto nao t ziekenhuus konden gaon, door wisten ze d r messchien wel raod met. Ik had mien dat n hötjen angeheurd en kon toen niet laoten um te vraogen: Maor Harry, woorum hemmen jullie dan niet veurzichtig geprobeerd um den fles kapot te slaon? Jao, zei Harry, dat zeg i-j now wel, de fles kapotslaon, maor hoe denk i-j dan aover t statiegeld?! 4

5 Homo ludens - (spöllende mens) Jan Verheijen Za k ow s wat zeggen? Eigelek bun k n heel kinderachteg keerltjen. Mo j nie wiejer vetellen, maor ik hol van spöllen. Mien vader had dat al vrog in de gaten. Wod i-j maor onderwiezer, zei e duk. Had e goed gezien en dat bun k ok gewodden. Eers op de basisschool den toen nog laegere school heitten. Jammergenog ko j door niet eengaal spöllen met de blagen. Der mos ok gewerk wodden: aardrijkskunde, geschiedenis, raekenen, gimmestiek. Da s gewoon arbeien. Deurum bun k nog in de aovenduren ach joor naor de kunsacademie gewes en door moch i-j eengaal spöllen. Ik heb ok joren plezier gehad van den opleiding. Bi-jnao veerteg joor moch ik spöllen met wat grotere blagen, maor t was wel zowat hele dagen spöllen. Met klei en glazuren, met holt, met gips en met soldeerbouten. En tekenen, linosni-jen, schilderen. Dat laatste doe k now eiges nog. End juni zat ik op de fiets in de buurt van Velswiek en op een weggetje achteraf kwam ik een boer tegen met vier hundjes. Grote kletsmajoor a k bun, raken ik geliek met de man an de praot en hi-j vetellen mien dat die spöllende hundjes kinder van mekaar wazzen. De oldste was de aovergrootmoeder, dan ha j de oma, de moeder en de grootste mietzak was de dochter. Kan ook zoontje zun gewes. Den was zo vreg as bonestro. 5

6 t Liefs ha k ze allemaal netjes naos mekaar op de foto gezet, maor dat kö j vegaeten. Ze renden kris-kras deur mekaar en n schik dat ze hadden! De boer vetellen mien dat de jonge koeien die door liepen de volgende dag örges anders in een wei langs de Iesselt kwammen te staon en de hundjes nammen dus eigelek zogenaamd afscheid. De kleinste, den hele vreggen dus, waogen t meeste. Hi-j liep gewoon de wei in töt vlak bi-j de koeien, maor as die maor effen de köp draejden, miek e dat e weg kwam. De beste camera is altied de camera den i-j bi-j ow heb is een uutdrukking van fotografen en gelukkeg had ik mien iphone in tes. Zodoende da k den kleine vreggen aap met die grote beesten vas kon leggen um later thuus een schilderi-j van te maken. En door was ik weer een beheurlek hötje met van de straot. Um maor veural bezeg te blieven, he k doornao nog een zogenaamde bakliest getimmerd en now steet der weer een schilderi-j te wachten op de liefhebber. Den mot wel van een spöllend Jack Russelltje en koeien hollen en mien vrouw können aovertugen, want die het der ok schik met. A j op de foto klik of i-j gaot naor de volgende url dan zie j Jack en de koeien (80 x 80 cm.) wat groter: 6

7 De twaalfde man Joop Keurentjes Het was in de tied dat ik nog een puber was, begin joren vieftig van de veurige eeuw. Der gebeuren nooit iets in t darp wat onze interesse had. Jao, der was wel s n processie, een heel spektakelstuk, woor wi-j veplich en bi-j gebrek an wat anders an met mossen doen, mao dat was now niet bepaold een happening woor een opschötteling veur in de ri-j steet. En één keer in t joor ha j kermis woor wi-j pubers tussen de wal en t schip vielen. Te groot veur de versierde fietsen en de draejmöl en te klein veur de danszaal. Stiekem kekken wi-j wel s, wanneer de deur losging, naor binnen in de danszaal as al die olde mannen en vrouwen an t dubbeltjesdansen wazzen, mao dan we j meteen weer weggejaag as schadelek wild uut een moestuintje. I-j mot eers dreug achter ow oren zun, zeien ze dan. Asof al die mannen wel dreug achter hun oren wazzen, t zweit liep hun met een sträöltjen in de nek en t stonk der naor veschraold bier en old zweit. Veural de zondag was een baaldag, niks moch, niks kon, alles mos, veural dat letste drukken vaak een stempel op de invulling van ow vri-je tied. s Marges naor de kerk en s middags naor t Lof was standaard zo n betjen de viering van de zondag. Gelukkig was door dan nog de plaatseleke voetbalclub die s zondags veur wat vetier zörgen. Ik kon niet voetballen en ik moch niet voetballen van mien moeder. A k der aover begon zei ze altied: Door kömp niks van in, ow benen braeken, gao maor hadlopen of bi-j de gymnastiek, da s völle gezonder. Wi-j mochten wel op zondag kieken naor t voetballen van de plaatseleke FC. in combinatie met een bezoekje an t Lof. De pastoor had door al hendig op ingespöld deur disse gebedsdienst um vier uur te laoten beginnen, dat was een kwattierken nao afloop van de voetbalwedstrijd. De entreepries veur een voetbalwedstrijd op zondag bedroeg toen nog naor ik meen twee kwatjes veur de schoolgaonde jeugd. Jao, de priezen rezen toen ok al de pan uut. Veur een knipbeurt bi-j de plaatseleke kapper betalen diezelfde jeugd toen minstes driej kwatjes; model bloempot. Altied as de de FC. thuus spollen ston Hent uut Warm, een fervent supporter van de club, vlak naeven t doel van de thuusclub. Dat was altied zien vaste stek, as der nao de rus gedraejd wed dan draejen Hent met en ging dan an de andere kant van t veld staon, weer vas naos de doelpaol. Hent was een prima keerl, dei heel völ veur de club en veur andere verenigingen, was een sociaal zeer bewogen man en de rus zelve. Behalve as e op t voetbalveld ston dan was t één van de fanatiekste en trouwste suppotters. Twee zonen van m voetbalden ok in t eerste en door was e bes wel een betjen trots op want die konnen allebei alderbastend goed voetballen. Raozend 7

8 snel en fanatiek. In t veld wazzen ze ongenaakboor mao doorbuten hatstikken lieve jonges die nog gin pier kwaod deien, mao ze konnen wel een wedstrijd naor hun hand zetten, net as hun vader maor dan anders. Ik was derbi-j en ik heb t gezien toen t gebeuren. Hent ston zoas altied op zien vaste plek naos t doel. Opens een snelle aanval van de tegenstander. De keeper lup de goal uut richting de aanstormende spits. Den gif een listig balletje buten bereik van de keeper en de bal dreig langzaam in t velaten doel te rollen. Mao toen kwam Hent in aktie, door harren de gasten niet op geraekend. Hent traejt aover de draod hen, mik een köt sprintje naor t velaoten doel en tikt net op t moment dat de bal de doellijn dreig te passeren deze met een ferme trap t veld weer in. Weg kans, weg een zeker doelpunt. Grote hilariteit, het publiek ston op de banken die wi-j toen nog niet op t veld harren dolenthousiast te applaudisseren en Hent wed buten de lijnen van alle kanten gefilseteerd asof e de winnende goal had gemaak. De scheidsrechter lei t spel stil en vroeg iemand van t bestuur zich bi-j m te melden. De veurzitter kwam t veld op en kreg van de scheidsrechter te heuren dat den vent onmiddellek t terrein mos velaoten anders wier de wedstrijd afgeblaozen en hi-j zol t veurval melden bi-j De Bond. Doornao wed de wedstrijd hervat met een scheidsrechtersbal, de beste man kon niet anders. Hent kreg uutendelek een stadionverbod, jao ok toen al. Ik wet niet meer veur hoevol joren, mao ik wet wel dat e de eersvolgende thuuswedstrijd gewoon weer op t veld ston op zien vaste plek, naos t doel van de thuusclub. 8

9 Ni-je rubriek: column van Liesbeth Bolk Liesbeth Bolk Wie kent t niet? Niks zo oer-hollands as wassen in de teil op zaoterdag. Now denk i-j dat den teil vergane glorie is. Mooi niet. Aoveral kom i-j m nog tegen, beurdevol met herinneringen. Onlangs liet ik mien hundje uut, ston d r op een klein plekje midden in de tuin örges veur t huus een grote zinken teil met rooie en witte geraniums. De grootte van de teil brach mien eigen jeugd in herinnering en ik zag mien eiges buten zitten in de teil met een zwempak an. Ik in de grote teil, mien jongere zus in de kleine teil, en mien bruur in de waskaetel achterthuus. Een dunne tuinslang gekoppeld an de waterkraan met kold water uut de kökken. Met een fluitkaetel op t gas wed d r af en toe wat warm water bi-jgedaon. Dat was zaleg as wi-j uut school kwammen met heel heit weer: in de teil afkulen met een botterham op de voes. Niet alleen wi-j! Ok de buurtkinderen zatten bi-j hun eiges achterthuus in de teil. t Geflodder met water was aoveral in de buurt te heuren. Gewoon rustig zitten en kletsen met ow bruur of zus. Simpel, zo simpel. Um nooit te vegaeten. 9 9

10 Beste Bea, n hötje geleien vulen ik da k völ begon te vegaeten en de specialis woor de dokter mien hensturen, ondekken bi-j mien een soort Alzheimer, alleen heitten dat anders. De oorzaak wis e ok en den had te maken met da k völ bier drink. Now nuumt de een iets völ as de ander t nog het aover normaal, want wat zun now vier fleskes bier op een hele lange dag. As jonge keerl kon ik der wel veertien op en dat he k dan ok duk gedaon. Ik bun veurege waek tweeënveerteg gewodden en mot der niet an denken da k now altied alleneg nog maor water zol meugen drinken. D. Örgel Beste Probleemdrinker, want dat bu j! Vier fleskes bier op n dag vilt eigelek nog bes wel met. Teminste a j t vegeliek met wa j vrogger as jonge keerl naor binnen wis te werken. I-j numen ow eiges vrogger jonge keerl, maor in mien ogen bu j dat eigelek now nog. Iemand van tweeënveerteg kan ik met de beste wil van de wereld gin old menneken numen. Aover de grens hebt ze een spraekwoord en dat geet zo: Der Fromme lebt gesünder, doch schöner lebt der Sünder. A j nog een hötje schön laeven wil, ma j van mien gewoon deurgaon met bier zoepen. Wel mo k ow der veur waarschouwen dat t wel heel raps de vekeerde kant uut zal gaon met den Sünder. Wa j allemaol könt kriegen van te völ alcohol kö j eiges wel opzuken op t internet en dat hoef ik ow dus ga niet te vetellen. Toch is der nog een lichpuntje veur ow. A j now geliek ophol met bier drinken en ok andere alcoholische drank laot staon dan besteet de kans dat ow hessens zich nog können herstellen. Zo he j ok kans dat aover n hötje t woord Korsakov ow weer bekend veur zal kommen, want door had den specialis t namelek aover. Geliek ophollen dus en raps n betje! Ow Bea 10

11 Beste Bea, messchien vi j mien probleem n betjen aoverdreven, maor eiges zit ik der beheurlek met. Bi-j mien veloofde thuus bun ze der bepaold niet vies van um eengaal te vluken as der wat vekeerd geet. Mien aanstaonde schoonvader, maor ok mien schoonmoeder zeg heel duk verdikkemien nog an toe of potverdriedubbeltjes en dat bun ik van huus uut niet gewend. Mien olders hebt mien heel anders opgevoed. Mien vriend zeg da k mien door niks van an mot trekken en gelukkeg dut hi-j der eiges niet an met. I-j snap da k door allejekes bli-j met bun, maor of dat altied goed blif gaon? Truus Beste Truus, i-j bunt volges mien heel degelek en olderwets opgevoed en door is niks mis met. Toch zit i-j te klagen aover ow schoonolders, maor ow eigen taalgebruuk is ook ga niet zo netjes. Ik heb t efkes veur ow opgezoch in het Algemeen Nederlands Woordenboek en door wödt t woord allejekes hoorfien uutgeleg. Allejekes, zoas i-j eiges gebruuk kump van allejezus en zo fien a j eiges denk te zun, mo j toch wetten dat het niet netjes is um zo n woord zo maor in een brief te schrieven. Ik zal t wiejers maor in gewoon Nederlands uutleggen zoda j het niet vekeerd könt begriepen: Het begrip allejezus heeft 3 verschillende betekenissen: 1) bastaardvloek waarmee men vooral uiting geeft aan ergernis, woede, frustratie of opperste verbazing. 2) allemachtig; buitengewoon; zeer 3) op verschrikkelijke wijze; verschrikkelijk Ziet eiges maor s wa j der met doet! Ow Bea Beste Bea, onze buren hemmen een ni-je hobby: as t de hele dag buten lekker warm is gewes, gaot ze s aoves buten vuurke stöken in zo n soort holtkacheltje. Bi-j ons kump dan alle rook in de slaopkamers. Wat mo k deran doen? Of mo j zoiets tegeswoordeg maor goed vinnen? Rookwösken Hoi Rookwösken, Wat können sommege mensen toch ook näölen um niks. Doe gewoon de raams dich en vraog of i-j derbi-j mag zitten. Krie j geliek de vuut warm en met een betjen geluk schenk ze ow dan ok nog een flesken bier in. Nog baeter is a j de buren op n kratje bier trakteert. En a j kwaod wil, streep i-j de buren af van de lies met fatsoenleke luj. Ow Bea 11

12 Beste Bea, het liek wel of i-j aoveral vestand van heb. Umdat ik niet völ wet van politiek bun k beni-jd of i-j mien een betje bi-j könt praoten. Op de tillevisie zegt ze soms dat alles helemaol goed geet kommen, maor van de andere kant heur i-j ok dat de hele wereld kats naor de verdommenis geet. k Wet ga niet meer wie k mot geleuven. Messchien he j zelfs wat tips woor wi-j as eenvoudige Achterhoekers veurdeel an können hemmen of in ieder geval wat wiezer van wodden. A. Politiek Beste André, Ik wet lang niet alles, maor politiek is toevalleg wel mien hobby. Wie wödt bevobbeld de volgende minister-president van Nederland. Niemand wet dat, maor ikke wel! Wat duch ow van Emile Ratelband? In Amerika een halve gare an t roer, de Britten hemmen Boris Johnson, den ok beheurlek de weg kwiet is en dan können wi-j toch niet achterblieven. Wödt iedereen van viefenzesteg geliek twinteg joor jonger gemaak. Weer een hoop ni-je arbeiers derbi-j en dan kan geliek de pensioenpremie een stuk umlaeg. Die luj van viefentachteg kriegen der dan natuurlek ok heupen geld bi-j as kesves gepensioneerden. Eerlek is eerlek. A w een joor wiejer zun, is Joop zo wied. Haopelek is Emile dan de baas. Dan mo j Joop maor geliek secretaris van de werkgroep maken umdat de veurege weer mot arbeien. De veurzitter steet dan ok weer veur de klas en Wiet van Loosen of Jan van Aoken wödt dan ni-je veurzitter. Gin haan den der naor kraejt. Regeren is veuruutkieken. Haopelek he j der wat an. Ow Bea Beste Bea, Wat was t toch heit disse zommer! A j niet uutkek, ging ow de hele tuin naor de verdommenis. En a j dan spuiten dei, kekken ze ow an asof i-j t letste drinkwater van de wereld aover de grond an t veknooien was. t Is ok nooit goed. Wödt tied dat de regering door s wat an geet doen! Beste näölkonten, Veur al die luj die eengaal aover t weer zitten te klagen en dat wazzen der dit keer meer as vier he k een dudelek antwoord: He j t kold: kroep in t holt. He j t warm: kroep in n darm. He j dös: gao naor Jan Terhös. Den het n hundjen en den pies ow liek in t mundjen. Ow Bea 12

13 Samen vlaggen Wim Epskamp Sinds veertien joor op de tweede zaoterdagmiddag in juli kommen de dri-j schutteri-jen van Ulf um half vief bi-j mekaar op de dri-jsprong van wat vrogger de splitsing bi-j Café Geuijen wier genuumd. Den splitsing steet bi-j menigeen in t geheugen gegrif as t punt woor de scheiding lag tussen Ulf en Oer en een heel klein betjen ok De Pol. t Geet te wied um t door aover te hemmen, aover woorum den scheiding d r feitelek was. Zelfs op de fluusterboot de Iesselganger heur i-j de gids vetellen dat d r vrogger haat en nied was tussen de twee delen van Ulf. De gids vetelt dan dat Oer in hoofzaak beston uut kötterboertjes die hun weiland in Ulf-Zuid harren, maor dat de saldaoten van kasteel Ulf in die weies huzen gingen bouwen. Dus die weies wieren gewoonweg van de kleine boertjes gejat. Die Oerse boeren pikten dat niet en kwammen in opstand töt de kasteelheer de beslissing nam de gronden van t Melkvonder net aover de Iessel beschikboor te stellen veur de boeren. Maor wat d r ok gebeuren, t kwam nooit meer helemaol goed. Ok toen de boeren met t ploegen van de grond t oer in de grond vonnen en d r uutendelek deur een paar gehaaide sodemieters een iezerhut wier bedach, bleef d r wantrouwen bestaon tussen t gedeelte Ulf woor die saldaoten woonden en woor de boeren laefden. As t gelaogen is wat d r wödt veteld dan lieg ik in commissie. Töt op dit moment is d r nog altied wrevel tussen die twee delen van Ulf. Zo zun d r dri-j schutteri-jen, twee harmonieën, dri-j feestenten, twee Luna-parken en twee voetbalclubs. De dri-j besturen van de dri-j schutteri-jen hemmen veertien joor geleien de köp bi-j mekaar gestaoken en hemmen beslaoten um in t vervolg samen te werken. Vanaf den tied kommen ze dus iedere tweede zaoterdagmiddag in juli um half vief bi-j de dri-jsprong van Café Geuijen bi-j mekaar, hijsen in t bi-jzun van de burgemeister gezamelek de vlaggen en dan geet de kermis officieel van stat. Maor woor was ik gebleven? O ja, veureg joor spöllen zich t volgende af met de Ulfse kermis, bi-j dat witte flatgebouw net aover de brug tegenaover t Wapen van Ulft. Bi-j dat gebouw steet een vlaggemas en an den mas wier töt dan ieder joor op den tweede zaoterdagmiddag in juli de vlag van schutteri-j St.-Hubertus opgehangen deur Corry den al van kinds af an lid is van Hubertus, dus een echte Ulfse jong en afstammeling van die vroggere saldaoten van t kasteel. Toen den vlag veureg joor weer opgehangen 13

14 14 mos wodden, dienen zich een klein probleem an. De man den t ophangen van de vlaggen van toen af moes regelen von dat d r ok een vlag van De Eendrach uut Oer bi-j mos hangen want hi-j kwam van oorsprong uut Oer. Corry was t door in eerste instantie niet met eens, maor den Oersen hiel de poot stief en dwingen af dat de Oerse vlag d r bi-j mos want anders zol e den van Hubertus ok niet ophangen. Corry ging met tegenzin akkoord want anders had e t schaop an t drieten. s Maondags met vogelschieten op t Zwatte Plein vetellen den Oeriaan an t bestuur van De Eendrach dat d r een vlag van Hubertus hing bi-j de ingang van Ulf-Zuid en mereen kwam t bestuur in t geweer en wier de beslissing genommen um ok de vlag van De Eendrach uut Oer op te hangen. Den Oeriaan helemaol bli-j en samen met zien vrouw stiefelen zi-j met zien beien nao t vogelschieten met de vlag onder de arm richting Ulf-Zuid. Zoas gewoonlek mossen ze nog effen een afzakkertjen nemmen op t Kennedyplein bi-j de tent van St.-Hubertus. Iedereen zat d r: Corry t trouwe Hubertus-lid, Theo van de bloemen en plentjes, Martien van de kurk, René van t timmerbedrief en zelfs Fritsken van de huzenvekoop. Ok een paar leden van t bestuur van Hubertus. Nao een paar biertjes vetellen de Oeriaan dat e de vlag van De Eendrach ging ophangen an de mas van t flatgebouw bi-j de brug. Dat had e baeter niet können vetellen, want veur dat d r erg in had was e de vlag kwiet. t Kossen um een rundjen veur hi-j de vlag weer trug had. Nog dezelfden aovend hing ok de vlag van De Eendrach onder den van St.-Hubertus. Dat was tegen t zere been van weer een andere bewoner van t flatgebouw, want den was lid van St.-Joris, de schutteri-j van de Pol. Wat jullie können kan ik ok riep e, stiefelen mereen naor t bestuur van St.-Joris en kwam met een mooie rooie vlag angesjouwd. Ok den vlag mos opgehangen wodden, dus hiengen d r veureg joor op een goed moment dri-j vlaggen van dri-j schutteri-jen onder mekaar an den paol van t flatgebouw. Ik bun ok dit joor weer um half vief, tewiel t keihad begon te raegenen, naor de splitsing gegaon um te zien hoe de schutteri-jen heel

15 eendrachtelek gaon vaandelzwaaien tewiel t liedjen Ulf blif Ulf spölt, de burgemeister zien weurdjen duut en de gezameleke vlaggen baoven in de mas gehesen wodden. D r was völ volk op de been en i-j ziet dan ok de saamheurigheid op dat moment tussen de echte Ulfse en Oerse luj en natuurlek ok die van de Pol. t Raegenen dat t zeiken en dikke Toon W. uut Oer schreeuwen tegen Siets T. uut Ulf datte vanwaegen zien dikke bierboek gin parreplu neudeg had veur zien gereedschap. Och, zeg de Siets, kiek naor ow zelf, ik bun teminste mooi dik, maor ow kö j baeter rollen dan da j lopen könt, toe Oerse poetjen da j d r loop. Ik was manges onder een parasol van Cafetaria De Splitsing gaon staon en die beide dikken kreggen de kont zeiknat. Ok dit joor wier d r deur Corry van St.-Hubertus en de Oeriaan van De Eendrach weer de vlag opgehangen. Van Corry mos de vlag van Hubertus baovenan hangen want de mas stong pe slot van raekening in Ulf-Zuid. Ik kwam d r langs lopen en t viel mien op dat de vlag van Hubertus baovenan hing en netjes d r onder de vlag van De Eendracht en dat de vlag van St.-Joris d r niet bi-j hing. Ik vroeg an Jan den op zien balkon zat woor den vlag van St.-Joris toch was. Jan wees naor baoven en jaowel heur: door hing de grote rooie vlag van De Pol in alle glorie an t balkon van t lid van St.-Joris. Mien conclusie is dat de eendrach tussen de schutteri-jen bi-j de dri-j besturen wel goed zit, maor nog niet bi-j alle leden. Ik heb d r aeven goed een lekker bierken op gedronken umdat t gezamenlek vlaggen toch bi-jnao in heel Ulf zichbaor is. 15

16 Jip en Janneke op vakantie Jan Verheijen Jip en Janneke gaon samen met hun vaders en moeders op vakantie. Ze zitten op de pont naor Texel en door wonen ze in twee huuskes naos mekaar, net zoas thuus. Het fees begint al op de pont den hun naor het eiland brig. Jip en Janneke kieken zich de ogen uut. Het is beheurlek druk op de boot, want met dat mooie weer willen der völ mensen naor een van de eilanden. Ik heb een haai gezien, rup Jip inens. Woor dan, zeg Janneke en de vader van Janneke zeg dat t hier ga gin haaien gif. Now, gewoon bi-j ons thuus op de tillevisie, zeg Jip en hi-j dut zien bes um niet heel had te lachen. Jao, Jip het wel dukker van zukke geintjes, maor Janneke kan der niet um lachen. As jullie naos mekaar gaon staon, maak ik een foto, zeg de moeder van Jip. Janneke probeert vrolek te kieken, maor dat geet niet van hatte. Ok de moeder van Janneke mik een foto van beien met heur iphone. Jip het met zien vejeurdag een verrekieker gekregen en den kik of e de haven van Texel al kan zien. Hele heupen meeuwen vliegen achter de boot an en af en toe gooit der een passagier een stukske brood naor het water. Een meeuw sloekt dat in ene keer naor binnen veurdat t in de zee vilt. Achter t schip mik de schroef een allejekesen hoop schoem. Het is net asof i-j deur het ruutje van de wasmachine zit te kieken, zeg Janneke. Nao twintig minuten varen, zun ze bi-j het eiland. De stuurman draejt t schip hendig de haven in en as de slagbomen umhoog gaon, meugen de passagiers an land. Jip en Janneke zitten samen in de auto van de vader van Jip en ze bun heel beni-jd woor ze henri-jen. Nao tien minuten bun ze bi-j het vakantiepark en ze lopen geliek hun eigen huusken in. Eers wodden alle boodschappen uutgepak en alle kleren in de kas gehangen. Dan gaon Jip en Janneke buten samen het vakantiepark vekennen. Niet te wied weglopen rup de moeder van Jip hun nog nao. 16

17 Jip en Janneke laoten vliegers op Kiek s wat ik hier heb, zeg de vader van Janneke. Hi-j het veur beide kinder een mooie vlieger gekoch. Wauw, zeg Janneke. Van enthousiasme springt ze op en heur stoel völt um. Ik wil den rooie, zeg ze. Jip mag t eers kiezen, zeg de moeder van Janneke. Dan nem ik de blauwe, zeg Jip en zo bun ze allebei bli-j. Ze kriegen der ieders twee klöskes touw bi-j en now gaot ze met z n allen naor het strand. Het waejt haeveg en niet völ later hemmen ze de vlieger hoog in de luch staon. De vader van Janneke lut zien hoe t mot. Dit zun stuntvliegers, zeg e. Deurum zitten der twee töwkes an. Hi-j lut de vlieger van Janneke een paar keer aover de kop gaon en net a j denk dat e op de grond kump, trek e hendeg an een van de twee töwkes en dan geet t ding merakels snel weer umhoog. Now mag Janneke ok stuntvliegen en zi-j het heel snel deur hoe het mot. Ok Jip is der handig met en ze hemmen een allejekesen hoop schik an het strand. Maor in ene keer lut Janneke beide töwkes per ongeluk los en door vlug de stuntvlieger een groot end de zee opaan. Effen later zien ze m t water in kukelen en dan is Jannekes vlieger drietnat. Janneke kan zwemmen en die wil geliek t water in um heur vlieger deruut te halen. A j het maor laot, zeggen beide olders tegeliek. Den is naor de haaien zeg de vader van Janneke. En i-j zei dat t hier gin haaien gif, meent Jip, maor as e zut dat Janneke steet te liepen, zeg e dat zi-j de ziene wel mag hemmen. Dat lut Janneke zich gin twee keer zeggen en zo kan ze wiejer stuntvliegen. Jip geet langs t strand zuken naor dingen die uut de zee zun angespuuld en dat vindt e völ spannender dan een vlieger oplaoten. 17

18 Alleen Wiet van Loosen Dit is een vehaal van de zee. Een vehaal uut de tied van de zeilschepen, aover die schepen die grote vrachten naor alle delen van de wereld vevoerden, aover t hadde laeven van de zeeluj, van de bemanningsleden. Dizze geschiedenis is uut t Engels aovergezet in t dialek. t Vehaal heit: Alone. De schriever is Alexander Bone. Kötte inleiding: As zo n vrachschip in de haven lag en uutzeilen um een vrach op te halen of weg te brengen, dan mos de kapitein eers zörgen dat e genog bemanningsleden an boord kreeg. In de haven was d r dan iemand den zich door beroepsmatig met belastten. In t Engels heitten zo iemand: boarding master. Boarding is: an boord gaon en dat kennen wi-j ok wel van een vliegveld. Zo iemand had vaak ok een soort pension, dat dus veural deur zeeluj gebruuk wed, een boarding house. Veur zien bemoeienis kreeg hi-j natuurlek goed betaald en um n schip op tied van de neudige manschappen te veurzien gebruukten wat van die Iuj in geval van nood wat wi-j tegewoordig vaak met n vremd woord numen: onorthodoxe methoden. Zo gingen d r vehalen rond dat ze eventuele kandidaten met een zak zand bewusteloos sloegen of ze zat voerden of bedwelmden en ze dan, at ze buten kennis wazzen, at t donker was naor t schip brachten en ze door veur old voel achterlieten. At ze dan weer bi-jkwammen, wazzen ze al op volle zee en konnen ze gin kant meer op en zat d r niks anders op as maor in hun lot te berusten. Dizze methode van pessoneel werven wed ok wel shanghaien genuump. De kapitein bli-j en de boardingmaster bli-j, terwijl de geronselden messchien wel heel andere plannen hadden of heel örges anders hen hadden willen gaon. At ze nog vlak bi-j de kus wazzen en ze kwamen op tied weer bi-j dan zagen enkelen heel soms nog kans um aover boord te springen en weer naor land te zwemmen, maor dat was meestal n geveurleke angelegenheid en de kapitein nam vaak de neudige maatregelen um ontsnappen te veurkommen. Alleen Een van de ni-je kaerls die an boord kwammen, was d r een den was opgekommen vanaf de kus van San Francisco, maor de andere vier wissen meer van treinreizen dan van schepen. Ze wazzen typische Amerikaanse werkzukenden of landlopers aover wie Jack London ons in zien buuk vetellen. Aover één in t bezunder, een lange dunne jong met een bleek, veweerd gezich dat dujjen op ontberingen of slechte gezondheid, mossen de anderen vaak lachen umdat e nörges van wis en dat zörgen bi-j de stuurman nogal duk veur frustratie. De eerste keer dat hi-j, wi-j nuumden m Hobo, de zee had gezien, was in een plaats op grote afstand van zien huus in Iowa. Hi-j was al van alles gewes behalve zeeman koeienporder (zoas hi-j t zelf numen), barman, holthakker, in feite elk baantje dat een landloper maor op kan pikken zwervende deur de Verenigde Staten. Hi-j dei zien uterste bes, iedereen kon dat zien, en de stuurman zag bi j m völ deur de vinges. Hi-j klom in de mast at ze dat tegen m zeien, maor kwam nie vedder dan de touwen van de onderwant, woor m de moed in de schoenen zonk, en bleef door hangen met de armen en benen rond uutstaeksels en dergeleke totdat wi-j een takel vanaf de top mieken en m naor onderen lieten zakken. Hi-j ging nooit meer naor baoven, totdat hi-j bi-j ons wegging. Toen wi-j de Roads hadden bereik, wissen wi-j allemaol dat hi-j d r vandeur zol gaon as hi-j dat zol können, mao Cockney Jack, de kapitein, was d r de man niet naor um zo geld te veliezen want hi-j had ok veur m betaald. Dus had hi-j een wach an boord um op de shanghaied (zie inleiding) mannen te letten, want meer dan dat wazzen ze niet. De wach zol iedereen die bemanningsluj weg wol kapen tegenhollen. Wi-j laggen 18

19 goed en wel in de Roads, ongeveer zes mijl uut de kus, een bi-jnao onmeugeleke afstand veur zelfs een goeie zwemmer in t kolde water in de winter. Hobo had tegen ons gezeg dat hi-j niet kon zwemmen, dus hoe zol hi-j dan an land können kommen? De meeste kaerls die tegen hun zin an boord wazzen beland, zollen natuurlek as ze ok maor de kans kregen d r tussenuut gekneppen zun, mao dat kon alleen maor at ze tamelek vlak langs de kus gingen. Soms wazzen d r dan wat die aoverboord sprongen en zwemmend de wal proberen te bereiken, maor dat was vaak erg geveurlek. Of ze hadden as t schip in de haven was, of lag, via de wervers door nog haop um hun lot te ontvluchten. De naomiddag veurdien brach Cockney Jack de rest van onze bemanning, twaalf man, in t vooronder. Het was zwoor om de ra s te draejen op dizze viermaster bark met een dikke boeg. En dat met maor een paar echte zeeluj. En bi-jna allemaol wazzen ze ok nog hatstikke zat. Tegen middernach schreeuwen de tweede stuurman ons inens wakker dat wi-j de sloep neer mosten laoten en den bemannen. Nog veur wi-j ons de slaop uut de ogen hadden gewreven heuren wi-j een schreeuw um hulp klinken aover t stille kolde water van de haven. Wi-j vevluukten de vluchteling toen wi-j al drievend de sjorringen op de sloep gooiden den vasgemaak was vanwege t vewachte slechte weer. De Ouwe (de kapitein) was inmiddels ok al an dek en schold ons uut veur waardeloze klootzakken umdat t allemaol naor zien zin te lang duren en al die tied elke keer weer den hatvescheurende kreet om hulp aover de haven klonk. Op de een of andere manier wissen wi-j dat t Hobo was en wi-j fluusteren tegen mekaar terwijl wi-j as een gek probeerden de sloep uut te zetten: Mao hi-j kan niet zwemmen en now was t toch gebeurd. Toen wi-j bi-j m wazzen, was hi-j niet meer in staot um te schreeuwen en was hi-j meer dood as laevend. Alleen deur zien zwemvest bleef e nog drieven. Een reddingsboei den uut zien handen was gegleien lag vlak bi-j m. De tweede stuurman had lakes gebrach en die wikkelen wi-j um m hen, naodat wi-j eers zien natte kleren harren uutgetrokken en de zwore reddingsgordels afgedaon, genog driefvemogen um een lijnschip te laoten drieven, zoas de tweede stuurman t uutdrukken. De Ouwe en de stuurman hadden t nog aover een dokter mao beslaoten um töt de margen te wachten. t Geld was betuun en mensen wazzen moeilek te kriegen. Hobo was iemand den t, dachten ze, wel zol redden en hi-j lek sterk. De volgende margen was Hobo al weer adig bi-jgetrokken. Hi-j glimlachen toen hi-j mien zag. (De Ouwe had tegen ons jonges gezeg dat wi-j m mosten vezörgen en in de gaten mosten hollen.) Hi-j zei tegen mien dat ik zeker dach dat hi-j dat wat hi-j gedaon had niet zol dörven, mao dat hi-j t toch bi-jnao gered had. Mao t water was zo kold gewes, zo vreselek kold. Tegen die tied hadden wi-j deurgegeven dat Hobo weer adig opgeknap was, maor toen wi-j een dag geva- 19

20 ren harren, kregen wi-j te maken met een stormwind en ging hi-j weer naor bed. Wi-j dachten dat e zeeziek was mao hi-j wier met de dag slechter. Alles wat de Ouwe veur m kon doen dei e, maor t had gin nut meer. Messchien had hi-j met heel goeie vezörging nog gelaef, mao dat betwiefel ik. De ontberingen die hi-j had ondergaon, t gebrek an voedsel, alleen maor wat d r was, de veschrikkeleke uren in t ieskolde water van Victoria Roads, wazzen te völ gewes zien jeug en uutholdingsvemogen in anmerking genommen. Hi-j praotten wel duk tegen ons en hoewel hi-j zei dat hi-j in Des Moines wonen, vetellen hi-j ons nie völ aover zien familie. De naam woormet hi-j had getekend op de anmonsteringspapieren was zien eigen bedenksel, dus wi-j wissen niks aover m. Op een aovend in de tweede hondenwach zei hi-j tegen Davis, de zoon van de kapitein, dat hi-j op dit schip nooit meer naor baoven zol gaon. Mao veurdat de dag anbrak ging Hobo veurgoed naor baoven. t Was mien wach, mien beurt veur vezörging, mao ik kon weinig doen. Hi-j was an t ijlen en praotten aover dingen die ik nie kon volgen. Kiss me, mother, fluusteren hi-j op een gegeven moment, I m so alone. Ik denk dat hi-j op dat moment gestorven is. De volgende dag lieten wi-j Hobo vanaf t middendek, nao een gebed, in t water gli-jen vanonder de Union Jack, de vlag waoronder hi-j maor zo n kötte tied had gediend. Ik heb mien nog duk afgevraog of een mens nog eenzamer had können waezen. D r is alweer n hundje gaon lopen! Jan Verheijen Mensen uut t westen van ons land meugen graag neerkieken op ons Achterhoekers umdat wi-j ons uutdrukken in een veur hun onbekende taal. Eerlek gezeg mo k ok wel s een betje in mien eiges lachen as een Limburger t aover de sjeune dieke möpse van zien vrouw het, maor da s dan meer umdat t zo mooi klink. Dat Limburgers en ok wi-j in het dialek onze gevulens baeter können aoverbrengen woor zi-j in t Hooghollands ga nooit an toekommen, hebt die Hollanders dan mooi niet deur. Hieronder bevobbeld een stukske teks in t Nederlands woor ow de griezels van aover de groezels zollen gaon lopen. Het geet aover weer net zo n elend as bi-j t hundje van juffrouw Huk uut de veurege krant. 20 Naar verluidt, is de viervoeter van onze plaatsgenoot K. op onverklaarbare wijze verdwenen. Mocht iemand op de hoogte zijn van de huidige verblijfplaats van het vermiste diertje, dan gelieve die zich te melden. Een getuige maakte gewag van het feit dat deze raszuivere reu nog gezien is op het ogenblik dat de eigenaar rond tien uur in de ochtend het hondje naar buiten geleidde om haar behoefte te doen. Daarbij gaf de hond luidkeels

21 aan van deze handelswijze niet gediend te zijn in een mislukte poging hiermee de bedoeling van de dierenliefhebber te dwarsbomen. De plaatselijke wachtmeester, die zich normaliter op uitstekende wijze van zijn taak weet te kwijten, stelde zich terstond disponibel om actie te ondernemen. Daartoe beschikte de gezagsdrager over een recent, door de eigenaar verstrekt A4-tje waarop een aantal op fotografische wijze vervaardigde prenten ter legitimatie. Wij gaan er derhalve van uit dat de opsporing van het voortvluchtige dier verder een futiliteit zal zijn. Ook was eigenaar K. voornemens actie te ondernemen door in de regionale pers een annonce te plaatsen teneinde de opsporing te versnellen dan wel te vereenvoudigen. Hiermee was zijn echtgenote het echter volstrekt oneens en deze meende zelfs aan de verstandelijke vermogens van haar echtgenoot te moeten twijfelen. Zij beargumenteerde haar ongenoegen over deze volgens haar uiterst onlogische en substantieel financiële geste met de opmerking dat het verdwenen dier niet bij machte is de advertentieregels te lezen. Onzes inziens getuigend van een heldere en realistische kijk op de loop der dingen! Beheurlek umslachteg, niet dan? Dat mensen zich zo druk maken um zo n afgekeurde trekhond! Eiges zol ik gewoon wachten töt den hond trugkömp en at e niet trugkömp, schaelt dat ok weer n hoop aeten en drieteri-j die j dan weer mot oprumen in zo n plastic tuutje. I-j merk natuurlek geliek dat hier gin echte hondeliefhebber an t woord is. Wi-j nuchtere Achterhoekers zollen door met gin woord aover praoten, maor as t mos zollen wi-j zoiets wel kats anders zeggen. Now is ons huusorkes toevalleg weer bi-j mekaar gekommen en die hemmen het vehaal van dit hundje ok op muziek gezet. A j door naor wil luusteren, mo j maor weer op de knop drukken of de bi-jgevoegde url naor ow browser kopiëren. En niet te had metzingen. Denk an de buurt! 21

22 De maon Joop Keurentjes, Uut de bundel Een handvol Warms. Illustratie Toon Timmerman Toen k vannach de deur uut ging vergezelde mien de maon. Ik was ook onder gin beding, alleen op pad gegaon. Zwat immers was de nach den mien omhulde. t Was de maon in al zien prach den schitterend zien taak vervulde. Gerustgesteld kek ik umhoog en zei m vriendelek goeiendag. Hi-j knipogen met zien linkeroog, ik wet zeker dat ik dat zag. Samen gingen wi-j op pad deur t diffuus verlichte land. De wandeling had wel wat van n vader met zien zoontje an de hand. Ik kende de weg as mien eigen hemp, maor as t duuster en donker is, is de wereld toch wat vremp, umda j de dingen van de dag dan mis. Maor de zilveren maon den scheen veur mien vannach helemaol vol. Zo vuulde ik mien niet alleen, kon n präötjen met m maken a k dat wol. Ik had m können vraogen: Beste maon woor blief i-j aoverdag? Want i-j heb wel s van die dagen dat ok de zon niet schienen mag. Of: Hoe was het, toen de eerste mens landde op de maon? Ik zie nog den grote schoen op t trepken van de Eagle staon. En is t werkelek woor, zoas mien kleinzoontje dich. Op de maon woont één menneke maor en den zörgt dan veur t lich. En wat zun dat dan veur kuren, da j maor één half mäöntjen bunt. Het kan soms dagen duren, dan is t net asof i-j ons t lich niet gunt. 22

23 Hoe zit t eigenlek met eb en vloed? Dat kump, zo zegt men, deur de maon. Ik snap dat allemaol niet zo goed, maor as t woor is, is t knap gedaon. Een wolk schaof plotseling veur zien gezich, wi-j lopen zwiegend wiejer in de nach. Efkes gaf de maon gin lich, een antwoord ha k ok niet vewach. Het was asof e zeggen wol: Vraogen dat steet vri-j. Ik wil schienen, half danwel vol en één keer in de maond helemaol ni-j. En door had ik vrede met, schitterend had e vannach zien plich gedaon. Mien weg in een zilverachtig lich gezet, niks is zo trouw as een volle maon. 23

24 24 Le petit prince Jan Verheijen Op de laegere school in Sillevold praotten wi-j as jonges onder mekaar eengaal plat. Onder de les was Hooghollands de voertaal en dat vonnen wi-j toen heel gewoon. Door dach i-j wiejers ok ga niet bi-j nao. Toen ik op mien twaalfde naor de kosschool in Nimwaegen gong, halen ik t niet in de kop um door mien moerstaal te spraeken, want a j door an de leraar bevobbeld zol vraogen of het raam los moch, wier i-j veur de res van t joor uutgelachen. Op 27 juni was der in de NTR tv-uutzending Het uur van de wolf een programma aover schrievers die as kind inens in een situatie kwammen woorin ze de taal die ze sprakken niet meer moggen of konnen gebruken. Een vrouw van t platteland in Finland kwam ok op een kosschool terech, maor door was heur eigen dialek kats vebaojen! Een man uut Tibet en vrouwen uut een afgelaegen gebied in El Salvador wazzen zelfs hun laeven niet zeker as ze de taal zollen gebruken die ze as kind geleerd hadden. Zo slim was het in mien kosschooltied gelukkeg niet, maor wel was het heel gewoon da j een flink posjen op de latten kreg a j iets dei wat tegen de kosschoolregels was. Veural de frater den Frans gaf en aardrijkskunde, had de hendjes los zitten en door he k heel völ smeer van gehad. Is dan ok gin wonder da k alzelaeven een haekel an beide vakken heb gehad. Mien vriend en collega Kees op het Isala College gaf ok Frans (zonder houweri-j!) en duk vetellen hi-j mien aover De kleine prins, een buukske dat hi-j zien leerlingen liet laezen veur zien vak. Le petit prince is een kinderboek, woor ruum 370 veschillende vetalingen van gemaak zun. Hoe mooi t is, he k köts pas ondek nao het zien van Het uur van de wolf. Den uutzending was helemaol an Le petit prince van de Franse schriever Antoine de Saint-Exupéry gewi-jd. Geliek naodat ik de eerste bladzi-jden had gelaezen, bun k hengegaon en begonnen met het umzetten van het wonderleke vehaal in het Achterhoeks van rond de Olde Iesselt. De kleine prins kö j in onze krant laezen as vevolgvehaal met in dit nummer vast de eerste drie hoofstukskes. Dan kö j der vas n betjen inkommen. Haopelek he j der schik met. Intussen he k t hele vehaal umgezet as pdf. Da s now het veurdeel van ruum twee maond gedwongen vakantie en het feit da k mien eiges niet uut kan zetten. De schitterende uutzending Het wonder van Le Petit Prince kö j op de computer trugkieken bi-j NPO a j de url onderan de bladzi-j gebruuk: WON_ ?utm_medium=

25 De kleine prins Antoine de Saint-Exupéry 1 Toen ik een joor of zes was, zag ik s een onmundeg mooie plaat in een boek aover het Oerwoud, dat Wore Vehalen heitten. Het stellen een boa constrictor veur, den een wild dier aan het opaeten was. Zó zag den plaat der uut: In het boek ston: De boa constrictor slik zien prooi in ene keer deur, zonder te köwwen. Doornao kan hi-j zich niet meer verruren en verteert zien prooi al slaopende, zes maonden lang. Ik heb toen völ naogedach aover avonturen in de rimboe en ik kreg t veur mekaar eiges met een kleurpotlood mien eerste tekening te maken. Tekening nummer 1. Den zag der zó uut: Ik liet mien meesterwerk aan de grote mensen zien en vrog hun of ze der bang veur wazzen. Zi-j zeien: Wie zol der now bang zun veur een hoed? Mien tekening stellen gin hoed veur maor een boa constrictor, den druk is met een olifant verteren. Toen he k het binneste van de boa getekend, zodat de grote mensen het zollen begriepen. Die mo j altied alles hoorfien uutleggen. Mien tekening nummer 2 zag der zó uut: 25

26 Toen hemmen de grote mensen mien angeraojen, mien niet meer met tekeningen van aopen of dichte boa s te bemäöjen, maor liever an aardrijkskunde, geschiedenis, raekenen en taal te doen. Zo kwam het, dat ik op zesjorege laeftied het allejekes mooie vak van schilder veurbi-j liet gaon. Ik vulen mien ontmoedegd, deur de mislukking van mien tekening nummer 1 en mien tekening nummer 2. Grote mensen begriepen nooit iets uit zich eigen en veur kinder is het vevaelend hun altied weer alles uut te motten leggen. Ik mos een ander vak kiezen en leren vliegtugen besturen. Ik heb zowat aoveral gevlaogen. En aardrijkskunde kwam mien inderdaod heel goed van pas. Met één oogopslag kon ik China en Arizona uut mekaar hollen. Dat is erg makkelek a j s nachs vedwaald bun. Op die manier kwam ik in het laeven met massa s belangrieke mensen in aanraking. Ik laeven lang tussen de grote mensen en leren ze van héél dichbi-j kennen. Niet dat ik ze deurum hoger anslao. A k der een entegen kwam, den wel een vernemstege indruk maken, nam ik de proef met mien tekening no. 1, den ik altijd bewaard heb. Ik wol wetten, of hi-j werkelek vernemsteg was. Maar het antwoord was altied: t Is een hoed. Dan praotten ik maor niet wiejer aover boa constrictors of oerwouden of aover de sterren. Ik praotten met m aover bridge, golf, poletiek en stropdassen. En den grote mens von het pleziereg um kennis te maken met zo n verstandege keerl. 26

27 2 Zo laeven ik dus allenig, zonder ooit met iemand ech te können praoten, tötdat ik op een keer, zes joor geleien, motorpech kreg in de Saharawoestijn. Der was wat kapot gegaon binnen in mien motor, en umdat ik ga gin mecanicien en ook gin passagiers aan boord had, mos ik proberen om helemaol eiges een moeileke reparatie uut te voeren. Het was veur mien een kwestie van laeven of dood. Ik had veur nog gin ach dagen drinkwater bi-j mien. De eerste aovond sliep ik dus in het zand, wel duzend kilometer van de bewoonde wereld. Ik was völ eenzamer as een schipbreukeling op een vlot midden op de oceaan. I-j kön ow dus veurstellen, hoe ik opkek bi-j het anbraeken van de dag, toen een grappeg klein stemmeken mien wekken. Het zei: - Toe teken s een schaop veur mien. - Hè? - Teken s een schaop veur mien Ik sprong op, asof ik deur de bliksem getroffen was - wref mien de ogen uut en kek s goed. En ik zag een héél ampat klein keerltjen, dat mien serieus aankek. Kiek, dit is het beste pottret, dat ik later van m heb können maken. Maor mien tekening is natuurlijk völ minder as het model. Door kan ik niks an doen. Toen ik zes joor was, hadden de grote mensen mien afgeraojen um schilder te wodden en ik had niet leren tekenen, behalve dan dichte boa constrictors en aopen boa constrictors. Ik bekek den verschiening dus met ogen die rond wazzen van vebazing. Vegaet niet, dat ik duzend kilometer van de bewoonde wereld af was. Maor dat kleine keerltjen zag der niet uut, asof e verdwaald was, of doodmuuj of hongereg, of dösteg of angsteg. Hi-j had ga niks van een verloren kind in de woestijn, duzend kilometer van de bewoonde wereld vandan. Toen ik eindelek een woord kon uutbrengen, vrog ik m: - Wat doe j hier eigelek? En toen herhalen hi-j héél zachjes, asof het aover iets héél serieus ging: - Asteblief, teken s een schaop veur mien. 27

28 As het geheimzinnege al te völ indruk op ons mik, motten wi-j wel luusteren. Hoe zinloos het mien ok lek, op duzend kilometer van de bewoonde weerld en in laevesgevaor ik halen een blaedje papier en een vulpen uut tes. Maor toen bedach ik, dat ik veural aardrijkskunde, geschiedenis, raekenen en taal geleerd had en ik zei, een betje nöttelig, tegen het keerltjen, da k niet tekenen kon. Hij antwoordden: - Mik nie uut. Teken maor n schaop veur mien. En umdat ik nog nooit een schaop getekend had, miek ik nog maor s een van de twee enegste tekeningen woortoe ik in staot was veur m. De dichte boa constrictor. En ik was stomverbaas toen ik m heuren zeggen: - Nee, nee! ik wil gin olifant in n boa. n Boa constrictor is völs te geveurlek en een olifant nimp zoveel ruumte in beslag. Ik woon erg klein. Ik heb n schaop neudeg. Teken now een schaop veur mien. Toen tekenen ik het dan maor: Hij bekek het andachteg en zei: - Nee, dat schaop is now al zo ziek. Maak der nog maor een. Ik tekenen: Mien vriendje lachen vriendelek en toegeeflek. - I-j ziet toch geliek dat dat gin schaop is: t is een ram, dissen het heurns Van ni-jen miek ik mien tekening aover: 28

29 Maor den wed ook al geweigerd, net als de veurige. - Den is te old. Ik wil een schaop, dat lang blif laeven. Toen wier ik köppeg, want ik wol gauw beginnen mien motor uut mekaar te halen. Ik miek dit krabbeltje en zei: - Dat is de kis. Ow schaop zit derin. Töt men vebazing zag ik het gezich van mien kleine kunscriticus opbläöjen. - Ja, zo wol ik t genau hebben! Denk i-j dat het schaop völ gres neudeg het? - Woorum? - Umdat ik maor een hele kleinen hof heb. - Dat zal bes goed gaon. Ik heb ow een héél klein schäöpken gegeven. Hi-j draejen zien köpken aover de tekening: - Zo pietereg is het now ok weer niet Hé! Het schäöpken is in slaop gevallen En dat was dan mien kennismaking met de kleine prins. 29

30 3 30 I k had een helen hot neudeg um te begriepen woor as e vandan kwam. De kleine prins ondervrog mien eengaal, maor lek mien vraogen nooit te heuren. Pas zo zuutjesan, deur toevalleg gespraoken weurd, is het mien dudelek gewodden. Zo vrog e, toen e veur het eers mien vliegtuug zag (ik zal het maor niet uuttekenen, da s völs te moeilek veur mien): - Wa s dat veur n ding? - Da s gin ding. Den vlug. Het is een vliegtuug, mien vliegtuug. En ik was der een betje trots op um m te vetellen, dat ik kon vliegen. Toen riep hi-j uut: - Maor dan bu j uut de hemel gevallen! - Jao, zei ik gewoontjes - Nee maor, da s adeg En de kleine prins begon onmundeg te lachen. Dat miek mien een betje köppeg. Ik zol t wel adeg vinnen as ze mien ongeluk serieus nemt. Toen zei hi-j weer: - Dus dan kom i-j ok uut de hemel! Van welke planeet? Geliek begrep ik, dat dit een betje lich zol werpen op de geheimzinnegheid van zien veschiening en ik vrog inens: - Dus i-j komp van een andere planeet? Maor hi-j antwoordden niet. Zachjes schudden hi-j zien köpken onderwiel hi-j mien vliegtuug bekek: - Jao, doormet kom i-j natuurlek niet heel wied van hier En een helen hot zat e venemsteg te kieken. Toen halen hi-j mien schaop uut tes en bekek zien schat met diepe andach. I-j begriep wel hoe ni-jsgiereg ik was gewodden deur den vage anduding van de andere planeten. Ik proberen dooraover dus meer te wetten te kommen. - Woor kom i-j vandan klein keerltjen? En woor is ow thuus? Woorhen wol i-j ow schaop metnemmen? Nao een lang, peinzend zwiegen antwoordden hi-j: - We j wat mooi uutkump? Met den kis den i-j mien gegeven heb, hef het schaop meteen een huusken veur de nach. - Natuurlek. En a j lief bun, za k ow ok een töwken

31 geven um het aoverdag vas te binnen. Met een päöltje. Dit von hi-j bliekboor een vremd plan. - Vasmaken! Wat een gek idee. - Maor as i-j m niet vasmaak, löp e ow weg en wödt e de weg kwiet Toen mos e weer onmundeg lachen. - Maor woor mot e dan hen? - Zo maor örges. Rechuut Toen zei de prins serieus: - Dat mik nie uut. Bi-j mien thuus is het allemaol zo klein! En een betje verdrieteg messchien gong e wiejer: - Rechuut kom je niet zo wied 31

32 Joop KeurentjesUut de krant 7 32 Het draejgatje Kleine zandkratertjes langs de weg, zand op de stoepen: welkom in de wereld van het draejgatje. Zo kopt mien krant vanmargen. Ze hemmen der een hele pagina an gewi-jd. De mierensoort mik nesten van honderden meters woorin miljoenen beestjes können zitten. Ze dringen huzen binnen en vraeten de tuinen kaal. Ok in Ulf zun ze al gesignaleerd. De insecten verspreiden zich alderbastend snel en zun moeilek te bestrijden. De mieren zitten vaak onder stoeptegels, umdat die bi-j mooi weer warm wodden en de beesjes van hoge temperaturen hollen. En met die warme zommers die w tegeswoordig hemmen vulen ze zich hier thuus as god in Frankriek. Het zal now zo ongeveer 20 joor geleien zun dat wi-j mien lief Annie en ik t neudig vonnen um onze tuin een facelift te geven. De tuinman had een mooi ontwerp gemaak en ging veurtvarend an t werk. Alle olde meuk ging deruut en wed vervangen deur mooie kleine gebakken straotklinkertjes. Ok mos der ni-je grond bi-j opgebrach wodden. Zwatte grond en schoon heugzand veur de terrassen en paden. De ni-je tuin voldei an al onze vewachtingen. Wi-j wazzen der hatstikken bli-j met, een mooi terras en fijne breje paden um op te lopen, veur een groot gedeelte, met een veuruutziende blik, rolstoel toegankelek gemaak. Jao, a j an zoiets as een tuinrenovatie begint mo j aoveral an denken, ok an de, dan nog, verre toekoms. Eén keer in de waek altied op zaoterdagmargen vaegen ik t terras en de paden weer mooi schoon met een hadde straotbessem, van de Gamma nog wel. A j een grote en mooie tuin heb, dan mo j ok goed gereedschap hemmen, was de achterliggend gedachte van Annie toen ze op mien vejeurdag met zo n bessem as cadeautje kwam. Het was mien, nao een paar joor vaegen, al wel opgevallen dat der op enkele plekken in de tuin altied kleine heupkes zand op t straotwerk lagen. In eerste instantie schonk ik door weinig andach an. Soms stonnen wi-j derbi-j en kekken der naor: Dat zun empen, zeien wi-j dan, en door blef t bi-j, want dat heuren now eenmaol bi-j een tuin. Echter die plekken wedden elk joor

33 stuksken bi-j stuksken groter en de klinkertjes begonnen schots en scheef in t straotwerk te liggen. Eén van die plekken lag op t terras vlak bi-j de schoefpui naor de kamer. Door harren die verrekte empen een onbelemmerde toegang töt de woonkamer, woor ze dan ok in groten getale gretig gebruuk van mieken. Wi-j probeerden de invasie een halt toe te roepen deur elke dag te stofzugen, mao dat was dweilen met de kraan los. Annie vegelek ze al met de sprinkhanenplaog van de olde Egyptenaren, zoas dat in de biebel beschreven steet. Was dat maor woor, zei ik, sprinkhanen kö j tegeswoordig frituren, mot heel lekker zun. Een endje wiejer op t tuinpad wazzen de klinkertjes al beheurlek diep weggezak en was der een grote koel onstaon woor nao elke raegenbuj een plas water achterblef. Afgezien van t feit dat t een rommelig gezich was, gaf t ok nog een muggenplaog op warme zommeraoves a j lekker buten zatten. Dus he k op een zaoterdagmargen de plek opgebraoken en weer met ni-j zand opgevuld en opni-j bestraot. Der ging anderhalve krujwagen met zand in veur de boel weer mooi vlak was. Helaas: t was water naor de zee dragen, nao een paar waeken harren de empen zich weer gehergroepeerd en ging t vruten vrolek vedder. Wi-j wissen bi-j god niet wa w der an mossen doen. Töt op een margen een old collega van mien uut de periode da k nog in de bouw werken op de koffie kwam. Derk heitten de goeie man, hi-j was ok timmerman gewaes en een pietjen precies bi-j alles wat e dei. Hi-j wed dan ok - hoe toepasselek kan t zun de mierenneuker genuumd. Jao, t zun niet mien woorden, ik citeer uut de schaftkeetdialogen. Derk had een oplossing: die krengen he k ok al s in de tuin gehad, zeg e, ik heb toen een kaetel kaokend water in t nest gegaoten en nooit een mier meer gezien. Ik heb t dezelfde dag nog in de praktijk gebrach, helaas zonder enig resultaat, ze blevven onversteurboor deurgaon, asof ze an t dansen wazzen op een vuurspuwende vulkaan. Annie menen dat ze hittebestendig wazzen. Hoe dan ok: disse plaog is veuralsnog onuutroeiboor, net as de eiken-processierups. 33

34 34

35 De hobby s van miene vrouwe Elly Ben Rouwhorst (Zuwwents dialek) n Vrouwenhand en ne peerdetand maggen neet stillestaon. Dit gezegde is zeer zeker van toopassing op miene vrouwe. Zee hef altied wal wat um hande, teumig gaon is der neet bi-j. Woor kump disse gedrevenheid vandan? Ik denk dat t in de genen zit. Zee het t in ieder geval neet van ne vrumden. Heur moder, breide, borduurde en haakte ok heel veule. I-j zaggen heur maor zelden zonder naold en draod. Regelmaotig hadden eur kindere, familie, naobers en bekenden opdrachten veur eur. Mooie borduurwarkjes, breiklussen, zoas sökke, dassen en truien etcetera en haakwarkjes zoas spreien, gedienen etc etc. Wat dat betref had ze golden handjes. Zee was Pietje precies en at ze iets zag wat ze mooi vond, figulierde ze net zo lange tot ze t veur mekare had. Tevens was ze adviseuse veur mensen dee heur um hulpe vrogen umdat ze neet wieter konden met hun handwarkjen, t neet meer wisten hoo t ok alweer mos danwal dat ze ok wilden leren breien, borduren of haken. Gelukkig dat ze disse hobby had. Zee was namelek gehandicapt en zee hef bienao de helft van eur laeven in ne rolstool deur-ebrach. Diverse souvenirs van Elly s moder hangen of staon bi-j oes in hoes. Het mooiste vin ik altied nog de gehaakte gedienen. Samen met Elly hebt ze der drie veur ieder raam emaakt. ( 13 ramen van diverse grootte) Ene met veugele, n ander met blomen en ne darden zonder vast motief. Geweldig, t mag ezene worden. Elly hef heel veule hobbies, zoas t graveren van glas, schilderen, boetseren, breien, haken en borduren. t Maken van kransen van divers materiaal zoas kastanjes, mosselschelpen, hulzen van beukenötjes etc etc. Bi-j oes in hoes hangt denk ik zo ongeveer een 150 borduurwarken van eur. Letterdeuke, iconen, warkjes van Hummel, engelen en neum wieter maor op. Een icoon sprungt der helemaol oet: Maria met kind. Met één dräödjen geborduurd, uren en dage wark. De Burgervader van Ootmarsum dach dat t n geschilderd dook was. Tiedens ne kastentoonstelling hing e door. Miens inzeens kuns met ne grote K. Ok het ze veur ieder kleinkind met de geboorte ne letterdook emaakt. Veur ieder kind ne annan [andere]. Ne leuke herinnering an ow oma. Borduren is precisiewark. 35

36 36 Net as eur moder is Elly n pietjen-precies. Vake telwark, i-j hebt door Engelengeduld veur neudig. Niks veur mien, dat duurt mien allemaole veul te lange af. Ik hol meer van t wat grovere wark, waor a j flink met op kunt schieten en ik kiek neet op n mankementjen. Jorenlang het ze met eur vriendin borduurwarken oet-ewisseld. Eur vriendin was ok zo n borduurfriek. Door thoes hangt de muren vol met prachtig en geweldig mooi ingelieste warken. Helaas is ze dree joor geleien dood-egaone. Zee gebroekte n ander soort linnen dan Elly. Linnen dat ik neet zo mooi von, t was geler van kleure en slapper. Dree kunstenaressen met naold en draod. Hun wark mag ezene worden. Deur zelf ok bezig te zun met holtsnien en boetseren gao j steeds kritischer kieken en kom i-j derachter dat heel veule dinge neet zo gemakkelijk zun dan t wal liekt. I-j kriegt steeds meer waardering veur eenieder dee op een of andere maniere Kuns c.q. kleinkuns beoefent. Jammer dat t handwarken bi-j Elly minder wordt. Borduren lukt neet meer vanwege eur reumatoïde aandoening. Wat ze wal deut is haken, onder andere van engelen in diverse kleuren. Ne engelenboom steet in de televisie- c.q warkkamer. Honderden hef ze der van emaakt. Met kasmissen hangt ze bi-j oes thoes, bi-j oeze kindere en bi-j ne goeie vrindin in den kasboom. Haken schient arg good te waezen veur mensen met ne reumatoïde andoening. t Hölt de vingere in beweging en soepel.

37 Madonna met kind detail Christus de Verlosser De Moeder Gods 37

38 38 Hummels: Bertha Hummel (1909) was as kind al heel creatief en zi-j ontplooide zich as darpskunstenares. In 1927 ging ze naor de Academie van toogepaste Kunsten in München. Naodat Berta Hummel in 1931 met lof af-estudeerd was, koos ze veur het kloosterlaeven. As non / kunstenares ging ze wieter deur t laeven. De nonnen wazzen dermaote onder den indruk van heur kunst dat ze kopieën van heur wark opstuurden naor ne oetgeveri-je in Stuttgart, gespecialiseerd in religieuze kuns. t Bedrief beslaot um heur wark in de mark te zetten op breefkaarten en die wazzen enorm in trek. Vlak doornao verleende het klooster an Frans Goebel, eigenaar van een porseleinbedrief, t exclusieve rech um beeldjes te maken op basis van Hummels kuns. De belangstelling veur disse beeldjes was enorm en is now bekend as Hummels of Hummeltjes. Zi-j is in 1946 op 37-jorege laeftied dood-egaone an tbc en begravene op t karkhof van de nonnen.

39 De eerste tillevisie oftewel kiekkas Thea Broekhuizen Toen midden joren viefteg de eerste antennes op de daken veschenen, was dat een teken van in goeie doen zun. Soms mossen de schoorstenen opni-j uutgevoeg worren umdat e anders met de antenne van t dak kon sodemieteren. Zo was t ook bi-j ons in de buurt. Opens was t grote drukte bi-j buren van ons. Dat wazzen twee ongetrouwde zusters met een vri-jgezelle bruur. I-j zolt niet denken dat die zo modern wazzen dat ze ook anders naor de wereld zollen kieken dan wat der aover in de krant ston. Maor woorachteg, der vescheen een knots van een antenne op t dak. En t mooie was dat ze alle buurkinderen alleen die van de laegere school op de eerste zaoterdag uutneudigden um te kommen kieken naor t kinderprogramma van tante Hanny, Dappere Dodo en later Swiebertje. Der zaten dan zo n vieftien kinderen in de kamer. Op de divan, op de grond en op alle stuul en midden tussen deze harrewar de drie geschwister. En zoas de kinderen van disse avonturen genoten, zo genoten disse vri-jgezellen van de kinderen. Ik was stikjaloers op mien zuske die door hen moch. Ik was net van de laegere school af, dus ik kwam veur disse filmmiddag niet in anmerking. Maor af en toe vezon ik een smoes of moch ik van mien moeder iets brengen zoda k ook nog effe kon genieten. Een paar joor later had ik t geluk dat een zus van mien vriendin een kiekkast kreeg. Heur man was chauffeur en vaak wied van huus. Zaoterdagsaovens mochten wi-j dan kommen um heur gezelschap te hollen. En zo konnen wi-j naor de shows van Catharina Valente en heur bruur Silvio Francesco kieken en naor onze grootste favouriet Peter Alexander. En toen door ook nog films van in de bioscoop wedden gedraejd, konnen wi-j ons geluk niet op. Ondertussen hadden mien vriendin en ik de MULO afgemaak en wazzen wi-j op de kweekschool beland. En zoas ik al Catharina Valente en Silvio Francesco eerder aover disse tied heb geschreven, was t door nogal streng. Wi-j mochten alleen naor de tillevisie kieken as t in t lespakket paste, of as der politiek een crisis heerste zoas in 1962 de Cubacrisis. Die crisis leidde bi-jnao töt een kernoorlog. 39

40 40 Wat was t geval? In Cuba was in 1959 de communist Fidel Castro an de mach gekommen. Amerika had de bannelingen ondersteund bi-j hun invasie in de Varkensbaai in Woorop Castro de hulp inriep van de Sovjet Unie. De Russen zaggen hierin een meugelekheid um de Verenigde Staten onder schot te hollen, umdat die in Turkije raketten hadden geplaats die op de Sovjet Unie wazzen gerich. De Russische raketten die vanuut Cuba op de V.S. wazzen gericht, wedden deur de Amerikanen opgemerk en toen ha j t schaop an t drieten. Wat te doen? Meteen reageren met een kernaanval zol de hele wereld in een ramp storten. De gevolgen van een invasie in Cuba wazzen niet te aoverzien. Der wier gekaozen veur zwore diplomatieke druk. Op 22 okt hiel John F. Kennedy een vlammend betoog veur de tillevisie en de radio. Hi-j eiste dat de raketten ommiddellek vewijderd mossen worren en kondigde een blokkade van Cuba af. Die ging meteen in toen bleek dat Russische schepen met oorlogstuug, begeleid deur een onderzeeër, Cuba naderden. Maor de dreigementen van Kennedy mieken indruk en de schepen keerden um. Achter de schermen was der een deal gemaak tussen Chroestjov en Kennedy. De Amerikanen zollen de raketten in Turkije wegnemmen, doorveur mossen de Russen de raketbasis op Cuba ontmantelen. Doornao wier der een directe telexvebinding tussen Washington en Moskou aangeleg, de zogenuumde Hotline. Dit alles was spannend genog um ons in een lokaal bi-j mekaar te roepen zodat wi-j de toespraak van Kennedy konnen volgen. Veur die tied had ik mien niet zo veur de politiek geïnteresseerd. Maor ik wet nog dat ik mien der helemaol niet zo lekker bi-j vulen. t Kwam allemaol zo bedreigend aover. Kort doorop kreeg ik post op t internaat. Dat gebeuren zelden angezien ik elk weekend thuuskwam. De post Peter Alexander beston uut een ansich van de Oerse kerk met de boodschap dat wi-j een ni-je anwinst hadden gekregen. Nee, geen jonge pup of een ketje, maor een tillevisie! Ik was helemaol aoverdonderd, maor von t prachteg. Now hoeven ik niet meer örges anders de Duutse shows te kieken. Maor

41 toen kreeg i-j natuurlek t gedram wie wat wol zien. Gelukkeg wazzen mien olders nogal Duuts georiënteerd, net nao de oorlog helemaol niet. En zodoende kekken wi-j alle muziekprogramma s zoas van Anneliese Rothenberger, Hans Albers met zien zeemansliederen en natuurlek Freddy Quinn. Ook mos mien vader altied Hier und Heute zien, wat veural t ni-js uut het Ruhrgebied weergaf. Later toen onze jongens better de weg wisten op de t.v. as wi-j, en wi-j een afstandsbediening hadden gekregen, konnen ze t niet laoten um den bi-j de buren uut te proberen. Toen die voetballen zaten te kieken, slaopen ze um de hoek van t huus en zetten t programma um. Grote vewarring alum tot ze in de gaten kregen wat der gaonde was en de jonges mossen maken dat ze weg kwammen. Anneliese Rothenberger Now zun de tillevisie en alle andere media niet meer uut ons laeven weg te denken. Maor of t der better op is geworren? Um de nostalgische belaevenis helemaol compleet te maken, bun de tillevisietjes op disse en de veurege pagina s interactief. A j der op klik, heur i-j via t internet een liedje van de artiesten. Wel effen geduld hemmen. De tillevisie-uutzending mo j der eiges maor bi-j bedenken. Hans Alberts Freddy Quinn 41

42 Köt met spot Wim Epskamp Buurvrouw Mien buurvrouw is een prachtig mens i-j kiek d r nao en woor lig de grens. t baovenstel is stevig en stabiel van onder rechs en links een wiel mien buurvrouw ri-jt een scootmobiel now het eur man een heel ni-j been dus krig den d r now ok zo een. t Ni-je weer De mensen laeven meer en meer vanuut de verwachting van t weer in hel of hemel geleuf ze niet: de hel is een laegedrukgebied de hemel is een warmtefront lekker zwemmen in de blote kont. Smakelek A j now ruuk wa j gisteren heb gegaeten bu j dat van vandaag al weer vegaeten a j ruken wil wat now lig op ow aetensbod vin i-j pas aovermargen achter ow in de pot denk d r niet te lang bi-j nao en laot t maor bezinken wa j now nao binnen werk geet later toch wel stinken. 42

43 Niet goed A j werkelek zien zol wa j steeds heurt dan wödt ow laeven bloed gekleurd I-j zag dan mensenmassa s met verdriet ach waren die bommen d r maor niet a j werkelek zien zol wa j steeds heurt dan ha j den viezen oorlog afgekeurd. Bekeerd Vrogger in de sla van de kolde grond kraop regelmaotig een roep in t rond op menig blad zat vaak een dikken luus ok de naakslak den vulen zich d r thuus dén roep is now een rups en mik progressie krup now deur de beum met in processie loop i-j dan rusteg an zo n boom veurbi-j kom i-j kats vol heur van snuut töt kni-j. 43

44 Ni-j clubhuus Jan Verheijen Op het moment dat jullie dit laezen, bun een hoop al dan niet amateur -bouwvakkers haevig bezig gewes met het ni-je onderkommen van onze hobby s. En of dat now midwinterträötelblaozen is of bidprentjes baejen, traditioneel boeren of plat praoten, wi-j kriegen een gebouw woor iedereen die gin lid is van OVVG met schaele ogen naor steet te kieken. Niet normaal wat die vri-jetied-arbeiers door uut de grond gestamp hebben. In oktober wödt het gebouw officieel geaopend, maor t is now al deels in gebruuk en de kommende vegadering van de dialekwerkgroep vindt plaats in disse luxe umgeving. I-j zol der gewoon ow zondagse pak bi-j antrekken! Op de eerste foto zie j de hoofdannemmer, de onderannemmer en de onder-onderannemmer bi-j mekaar en geleuf maor van mien dat ze t zweit op de boek hebben staon. Ak mien niet vegis, is de hoogste op de stellage ok de hoogste in rang. Wiejers zie j veural eenvoudege arbeiers die helpen vehuzen en ok is der een opname van een bouwvegadering van onze directie. t Adege is wel dat die vegaderaars niks te beroerd wazzen um eiges ok de handen uut de mouwen te staeken. 44

45 Enkele foto s van het vehuzen en op de opnamen van de laatste pagina liek alles al weer helemaol in betrieb. 45

46 46

47 Linker pagina: Het bestuur in t ni-je vegaderlokaal. Baoven: Onze Joop is druk bezig met t immekaar zetten van een historisch wat meer verantwoord stuk aover t Kaetelhuus, maor dat kump later. Meer foto s op onze archiefpagina (klik) 47

48 48 Joop KeurentjesUut de krant 8 Jök Een dame van onbestemde laeftied plaatsen het volgende berichje in de krant: Ik heb al sinds maonden jök aover mien hele lichaam. Der zun gin zichbore sporen. Niks hilp, ok de doktoren en andere luj die derveur deurgeleerd hemmen, wetten t niet meer. Wie kan mien helpen? Uut de Gelderlander van 12 juli, Pagina 19. STRIPS & SERVICE. Ooit heuren ik op de tillevisie een professor beweren dat jök soms nog erger is as pien. Ik wet niet of dat woor is, t zol bes wel s können. Wat wel vas steet is dat jök heel hinderlek kan zun, veural as t op plekken is woo j zelf niet bi-j könt kommen um lekker te krabben. Bi-jveurbeeld midden op ow rug, de armen zun dan net niet lang genog. Van de onderkant kom i- j vijf centimeter te köt en via de baovenkant is de plek ok niet te bereiken. Dat kan alderbastend frustrerend zun. Ik spraek uut ervaring, want heb vaak met dat fenomeen te maken gehad. Dan zocht ik een stöksken of een latjen um mien armen te verlengen. A k dat niet zo gauw kon vinnen dan nam ik uut de kökkenlaaj een holten laepel, geet prima, kan k ow vezekeren. In t dierenrijk heb ze zo hun eigen methodes woor wi-j geciviliceerde drömmels een hoop van können leren. Een hond bi-jveurbeeld geet op de kont zitten en kan met één poot zien hele lichaam bereiken, fluitje van een cent. Varkes zun ok heel vindingrijk, die hemmen het schörken töt kuns verheven. A s ze buten lopen dan zuken ze altied een boom op of een rekkespos en dan können ze heel tevraejen knorrend bezig zun. Trouwens varkens hemmen bi-j mien altied al heel hoog in aanzien gestaon, want t zun hele lieve beesten en hyper intelligent. In mien jeugd op een boerderi-jken kwam t vaak veur dat moeder big meer biggetjes kreg dan ze spenen had. t Biggetje wat dan aover was, dreigen dan de hongerdood te sterven, want elke big had zien eigen speen, door was in t varkeshok gin discussie aover. Wi-j blagen mossen dan zo n biggetje met de fles groot brengen, driej keer per dag de fles geven. Binnen de kötste keren was zo n klein biggetje zo tam as een klein veugeltje. Ze wazzen heel spöls en leergierig. Wi-j nammen t beesje nog wel s met naor de kökken en gavven m door de fles, doornao moch e vri-j rondlopen, was gin enkel probleem. Veur een jong hundje was dat heel normaal, mao zo n klein varkentje in de kökken vonnen de luj mao associaal. Mao wi-j dwalen af, dit het allemaol niks met jök te maken. Natuurlek können wi-j mensen, as zich zo n jök-calamiteit veurdut, ok een boom opzuken, mo j der wel op gekleed zun. As ik mien zondagse pak an heb, zie k mien dat vanwaege de

49 lieve vraej nog niet zo gauw doen. Dan de apen, die helpen meka, de ene aap krab de andere aap, staaltje van gecoördineerde samenwerking. Aoverigens kömp disse vorm van teamwerk ok bi-j ons mensen wel veur. Dan zei ik tegen mien lief a k jök op de rug had en ik kon der niet bi-j: Toe krab mien door s effen. Veurwaarde veur een goed resultaat is dan een optimale samenwerking en een dudeleke navigatie: Ietsjes hoger, ja iets nao links, nog een tikkeltjen hoger, door ja hatstikken goed. De rollen wazzen ok wel s umgedraejd, jao de ene diens is de andere weerd, za k mao zeggen. Um op de dame van het begin van mien betoog trug te kommen: ik wet niet of ze een partner het, zoniet dan is den letste oplossing moeilijk uutvoerboor. En at ze driejhoog op een flatje woont dan he j ok nog niet zomao een boom um tegenan te schörken. Ik heb t probleem ok nog an mien buurman veurgeleg, den zit nooit um goeie raod velaegen. Hi-j adviseren um zonder uut te stappen in een aopen cabriolet deur de wasstraot te gaon. Geheid dat doornao de jök aover is. 49

50 A j dat wet wat vraog i-j dan? Jan Verheijen Ik denk dat jullie de kleine teksjes hierumhen vas wel s gezien hemmen. De luj die net as ik nooit koffie drinken, wat vaker. Maor i-j könt der haos niet umhen. Waor bemäöj i-j ow met, zol mien antwoord zun as iemand mien zo n vraog zol stellen. Vrogger zeien ze dan altied: A j dat wet, wat vraog i-j dan? Ha k al een helen hot niet meer geheurd den opmerking. Toen mien kinder nog op de middelbare school zatten, he k ze dat wel s ingefluusterd veur het geval dat ze een antwoord op een vraog bi-j een proefwerk niet zollen wetten. Of ze het ooit ingevuld hemmen? Elke margen as ik een köpke thee zet met zo n buultje van Pickwick, mo k kieken of ik wil of niet wat der op het papierke steet dat an dat theebuultje hink. Intussen is een guilty pleasure gewodden. t Zun vreselek irritante vraogen, maor zoas ik al zei: ik mót kieken! De vraogen die aover spelletjes gaon, kan k geliek aoverslaon. Ik hol allejekes völ van spöllen, maor niet van spelletjes. Soms zit der een vraog bi-j woor ik effen aover mot naodenken. Sommege vraogen he k al haos beantwoord veur ik ze gelaezen heb: Wat zol i-j absoluut niet können missen? en woor geef i-j tevöl geld an uut? kommen wat mien betrif op het eigeste neer. Net as Wat is ow favoriete plek in huus? Wat is ow favoriete me-time moment? en Woor he j afgelopen waek het meest van genoten? De antwoorden op al disse vraogen hemmen te maken met het fruit-apparaat woor ik momenteel veur zit. Naos schrieven en opmaken van teksten is mien favoriete bezigheidstherapie doormet: films monteren, muziek opnemmen en mixen, foto s bewerken, websites maken met lesmateriaal aover mien vroggere vak, experimenteren met Java en html en gifjes maken um dingen te laoten bewaegen op mien websites, 3D-tekenen en umzetten naor fotorealistische beelden en gao zo maor deur. Maor deurgaon geet niet, want de bladzi-j is vol en ik had der nog precies een aover veur disse toch al beheurlek dikke krant. 50

51 De oldemannenkwaol van Teun Wim Epskamp Zien vröwken brach m den maondagmargen naor t ziekenhuus in Winterswiek, want hi-j had beslaoten om zich te laoten helpen an zien oldemannenkwaol. Tegeswoordeg könt ze dat heel hendeg deur te laseren en niet meer zo as vrogger afschrapen, zeg Teun, mien kameraod. Hi-j had beslaoten zich an de prostaat te laoten helpen. A k t woord afschrapen alleen al uutspraek, krup mien de griezel aover de groezel. Nee dan klink laseren toch wel effen anders, zei e. Hi-j had de informatie prospecten goed naogelaezen en d r waren vier dingen die nao de operatie niet mochten. Zes waek niet fietsen, niet te zwoor beuren, niet persen en zes waek gin seks. Tuurlek ha k t meeste probleem met da k niet fietsen moch. Of had i-j iets anders gedach? vrog Teun. Ik heb m gevraog of ik zien belaevenis moch opschrieven, vandoor dit verhaal en mien kameraod begon te vertellen: Goed, ik kom de behandelafdeling binnen en wier gelieks opgevangen deur een adeg vepleegstertjen. Of ik eur maor wilde volgen, want zi-j zol mien naor de gezelligste kamer van het ziekenhuus brengen met nummer 134. Bi-j binnenkoms zie k twee dames en een heer an een täöfeltjen zitten en ze hemmen schienboor goeie zin, want ze lachen mien vriendelek toe as ik goeie margen zeg. U kunt zich hier helemaal ontkleden en als u deze cape en dit broekje dan aan wilt doen, dan komen we later wel bloed prikken en een infuus aanleggen. Ze schaof t gedien rond um t bed dich en toen k nakend was en mien den cape an mos doen, heuren ik den man an t täöfeltjen zeggen dat e nog zes flessen Franse cognac in de kas had staon. Ik riep van achter t gedien dat t dan nog een mooi feesjen kon wodden. Ik was zo wied met umklejen en schaof t gedien los um de kleer in een van de kasten op te hangen. Lieve hemel riep de ene dame met een Amsterdams accent, de Engel Gabriël is verschenen en hij heb nog een lekker kontje ook. Ik was vegaeten den cape an de achterkant dich te knuppen en ze kekken mien alle driej deur t deurzichtige operatieböksken midden veur de kont. Tewiel ik mien umdraejen knuppen ik snel t kieltjen dich en stellen mien veur an de driej luj an taofel. De Amsterdamse Liesbeth was lang en slank en ik schatten eur zo rond de zesteg. Achteraf bleek ze in de modebranche te werken en vrogger was ze mannequin gewes. Annie was een oldere, degeleke vrouw van boeren afkoms, want ze had t later aover dat ze vrogger beesten hadden gehad en zo. Jan, t schraole menneken an taofel, stong op en stellen zich veur as Jan uut Enschede. t Gesprek wier al gelieks vriendelek en gemudelek en mannequin Liesbeth die den middag weer naor huus moch, begon te vertellen aover wat ze allemaol in eur laeven gedaon had. Annie, de oldere dame deej ok eur verhaaltjen en woorum ze in t ziekenhuus was. Ok 51

52 52 zi-j moch den middag weer naor huus. Schraole Jan kon lullen as Brugman en begon ok op zien Tukkers te vetellen. Hi-j had ruum dartig joor as burger op vliegbasis Twenthe gewark en t kwam d r op neer dat e t liefs straaljagerpiloot was gewodden. Hi-j was helemaol bezaeten van alles wat met waopens te maken had. Thuus had e een karabijn en een pistool en hi-j was lid van de schietvereniging. Jan had een paar keer in een simulator van een F16 maggen vliegen en toen e dat an t vetellen was, wier e heel emotioneel en kwammen m de träöntjes. Ik vroeg m woorum dat e mos hulen. Jan bleek vrogger heel wat te hemmen metgemaak. Zien olders waren streng geleuveg en toen e elf joor was, gingen ze bi-j de Jehova s getugen en dwong zien vader Jan ok met te doen in t gebeuren. Jan von t veschrikkelek en toen e vekering kreeg met zien latere vrouw die katteliek was, mos e kiezen. Hi-j kaos veur zien vriendin en wier katteliek. Zien vader wees m de deur en Jan ging bi-j zien vriendin wonen. Weer begon Jan te hulen toen e t vetellen en dat was ok de reden woorum hi-j mos hulen. Zien vader namelek was weliswoor bi-j de Jehova s, maor den was ok gek van geweren en hi-j was de grootste streuper uut de buurt. En ieders keer as Jan aover geweren of ander waopentuug sprak, dan kwam dat van vrogger weer naor baoven. Jan begon te vetellen woorum hi-j in t ziekenhuus was. Hi-j mos geholpen wodden an zien aambeien en hi-j zag d r vies tegenop. Had zien enegste dochter m nog veteld dat een buurvrouw t ok had laoten doen en dat t veschrikkelek pienlek was. Jan had ok een lekkende hartklep en hi-j miek zich zenuwachteg dat e d r in zol blieven met de operatie. Ik wier gehaald veur mien operatie en zei aju tegen de beide dames en Jan töt ziens nao de operatie. Ik wier in coma gebrach en veur ik t in de gaten had, lag ik een paar uur later met de ogen te knipperen op de kamer en kek Jan midden in zien gevraet. Hi-j stong achter mien bed en riep Teun i-j bun t d r weer, now kö w weer wiejer ouwehoeren. Ik mos helemaol deurgespuuld wodden met grote zakken water an een standaard en ieders keer wieren die vewisseld. Wiejer gao k niet in detail. Jan en ik waren alleen op de kamer en hi-j kwaken maor deur aover alles van vrogger. Weer begon e aover de mooie tied den e had gehad op vliegbasis Twenthe. Ik had al gauw deur woorum Jan zo druk was. Hi-j was namelek een brok zenuwen en bang dat e met de narcose de piep uut zol gaon. Ik had in tussentied op de telefoon op internet gekekken en door

53 stong dat e met t weghalen van de aambeien alleen maor een ruggeprik zol kriegen en dat t gin zwore ingreep was. Jan wier al een betjen rusteger en toen wi-j nao t aovendaeten an t tillevisie kieken waren, viel Jan in slaop. Ik was den aovend ok muuj, maor ieders keer a k weer in slaop was gevallen kwam d r weer een broeder de zakken met spuulwater ruilen. De andere margen kwammen ze met t ontbijt, maor Jan kreeg niks want hi-j zol aover een uur geholpen wodden. De operatie-dokter kwam Jan uutleggen dat e een ruggeprik zol kriegen en dat t allemaol wel metviel. Jan zag mien twee botterhammen naor binnen werken en had met zien toch al magere lichaam graag wat gegaeten. De vepleegsters die vrogge diens hadden, waren niet alleen jong en mooi maor ok nog s heel vriendelek. Eentje kwam bi-j Jan en mien de bloeddruk opnemmen en zi-j zag d r beheurlek sportief uut. t Bleek dat ze an damesvoetbal deej en ik zei eur dat ze ook goed gebouwd was um de de 100 meter sprint te doen. Ik bun altied van de atletiek gewes, dat snappen jullie wel. Ik mag graag jonge mensen adviseren um bi-j atletiek te gaon at ze d r veur gebouwd zun. D r kwammen nog twee vepleegstertjes binnen en de ene was bi-j waterpolo en de andere zat op turnen. Jan vroeg an dat deerntjen van turnen of ze ok een spagaat kon. Hi-j had t nog niet gevraog of ze zat al in de spreidstand op de vloer. Kan ik ok, zei de voetbalster en zi-j zat ok in spreidstand. Met dat die beide deerns zo op de grond zitten, kump mien operatie-dokter de kamer in. Wat is hier dan aan de hand? vrug e an de deerntjes die raps weer aoverend waren gekommen. Ze stongen met de mond los en wissen niks te zeggen. Ik nam t woord en heb m uutgeleg dat t mien schuld was en dat ik proberen jonge mensen an t sporten te kriegen. Uutendelek mos e d r um lachen en hi-j vroeg hoe t met mien was. Ik heb m veteld dat wi-j alleen maor gelachen hadden en dat t doordeur allemaol hatstikken metviel. De dokter zei mien da k den middag naor huus moch a k gin koorts had. Toen t perseneel weg was en ik weer met Jan alleen op de kamer, begon hi-j weer aover vrogger en wier e weer emotioneel. Ik heb zeker een half uur bakken zitten vetellen en toen nog een paar olde liedjes van nao de oorlog veur m gezongen. Toen wier e opgehaald veur zien operatie. De andere margen toen k thuus was, bellen Jan mien en bedanken mien veur de gein die wi-j samen hadden gehad. t Was m achteraf allemaol hatstikken metgevallen. Volges Teun was t een operatie met völ schik. 53

54 Ons blaedje Veurzitter Jan Beste Eigenspraoker en andere pröttel, Met hotten gong t der weer haeveg nostalgisch an toe in ons blaedje. Thea zol zo graag weer s olderwets naor een zwat-wit tillevisie kieken en veural luusteren, Wiet brich een ode an de kapper uut Oer van lang geleien en Liesbeth schrif in heur eerste column Spruutjes aover de teil woor zi-j vrogger op zaoterdag in gewassen wed. Wat hemmen kinder van tegeswoordeg t toch een stuk luxer met hun tillefoontjes as spölgoed. En zo n kinderbad buten is ok gin teiltje meer zoas vrogger. In de buurt van Zelhem kwam ik een zwembadje tegen woorin vier blagen op hun eigen stuultje können zitten um met mekaar te tillefoneren. Veur ons veurmalege clubhuus schient völ belangstelling te zun, ok vanuut het butenland. Links zie j een paar arbeiers uut n Aziatisch land met hun baas en die lieken veural zeer geïnteresseerd in de baovenste vedieping. De aoveral hemmen sommigen al an. Haopelek zun ze bi-j Stichting DRU Industriepark wel een betje kritisch en verhuren ze niet zo maor an iedereen. Wie wet wat die luj door allemaol van plan zun op vier hoog. A j kwaod wil, kö j door ok zo t dak op met een raket in tes! De vakantie is gelukkig afgelopen. Het was een leuke tied, maor laoten wi-j now maor weer normaal doen. D ran met de biel en wat doen veur de kos! 54 janverheijen@gmail.com