LIMBURGS MILIEU SPECIALE UITGAVE MET JAARVERSLAG

Transcriptie

1 LIMBURGS MILIEU 2 Een uitgave van Stichting Milieufederatie Limburg - jaargang 28 - juni/juli 2014 SPECIALE UITGAVE MET JAARVERSLAG 2013 STICHTING MILIEUFEDERATIE LIMBURG Kamp stelt nauwelijks grenzen aan schaliegasboringen Duurzaamheid troef bij Papierfabriek Roermond Goedkoper uit met elektrisch rijden Nieuwe kansen voor bloemrijke akkers Zuid-Limburg Grensoverschrijdende Big Jump voor schoon water Energiescans voor woningeigenaren in Maastricht Intratuin geeft het goede voorbeeld Nieuwe aanpak natuur in Limburg

2 C O L O F O N Limburgs Milieu is een uitgave van Stichting Milieufederatie Limburg De Milieufederatie Limburg werd opgericht in De stichting zet zich al ruim veertig jaar in voor natuur en landschap, een gezond leefmilieu en ecologische duurzaamheid in Limburg. Zij doet dit samen met de circa honderd bij haar aangesloten organisaties. Dit werk kan de Milieufederatie doen dankzij giften, overheidsbijdragen en subsidies van onder meer de Provincie Limburg en de Nationale Postcode Loterij. Hoofdredactie en eindredactie: Monique Demarteau Aan dit nummer werkten mee: Bart Cobben, Gert-Jan van Elk, Pierre Grooten, Wim Kuipers, Lily van Onna, Jelle Vegt, Frank Vermeij Vormgeving & drukwerk: SHD Grafimedia, Swalmen Abonnementen en adreswijzigingen: Limburgs Milieu verschijnt vier maal per jaar. Een jaarabonnement kost 12,50. Betaling geschiedt middels acceptgiro of automatische incasso. Natuuren milieuorganisaties die bij de Milieufederatie zijn aangesloten, ontvangen het tijdschrift gratis. Wil je een abonnement? Gebruik de abonneebon in dit tijdschrift of stuur een met daarin je naam en adresgegevens naar: sml@milieufederatielimburg.nl Redactionele bijdragen: Bijdragen kunnen alleen na overleg met de redactie worden ingediend. Auteurs zijn verantwoordelijk voor de inhoud van hun artikel. Plaatsing van een artikel hoeft niet te betekenen dat de vermelde meningen de visie van de redactie of van de Milieufederatie Limburg weerspiegelen. Redactieadres: Stichting Milieufederatie Limburg Gevestigd in Het GroenHuis Godsweerderstraat GH ROERMOND T F sml@milieufederatielimburg.nl Limburgs Milieu is gedrukt op FSC-papier Dit magazine is geproduceerd door SHD Grafimedia onder gecontroleerde omstandigheden conform ISO Grafimedia getoetst door de SCGM, Certificaatnummer SCGM-MZ: De Nationale Postcode Loterij is medefinancier van diverse projecten van de Milieufederatie Limburg. Het uitgeven van Limburgs Milieu wordt mede mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van de Provincie Limburg. NIEUWSBRIEF De Milieufederatie Limburg heeft ook een digitale nieuwsbrief. Deze nieuwsbrief bevat het laatste nieuws over natuur en milieu in Limburg en wordt gemiddeld eenmaal per maand verstuurd. Je kunt je voor deze nieuwsbrief opgeven via: Je vindt de Milieufederatie Limburg op: 2 LIMBURGS MILIEU

3 Inhoud 4 Kort nieuws 5 Corinne Ellemeet, de nieuwe netwerkdirecteur van de NMF 6 Duurzaamheid troef bij Papierfabriek Roermond 8 TNO: Veel zonnepanelen onveilig bevestigd Aanbod voor nieuwe abonnnees Limburgs Milieu 9 Kamp stelt nauwelijks grenzen aan schaliegasboringen 10 Goedkoper uit met elektrisch rijden 11 Energiescans voor woningeigenaren in Maastricht Activiteitenoverzicht Column Wim Kuipers 13 Win het boek Wildplukken: de alternatieve fruittuin 14 Ammoniak-verschillen vragen om nader onderzoek Grensoverschrijdende Big Jump voor schoon water 15 Applicatie Bijenradar helpt de bij om te overleven Opladen elektrische auto s in buitenland wordt gemakkelijker 16 NMF: aandacht voor knelpunten lokale energieopwekking Nationaal Duurzame Huizen Route op 25 oktober 17 Jouw foto in dit tijdschrift? 18 Vacature milieuvoorlichter / -gids 25 oktober: jubileumeditie Nacht van de Nacht 19 Nieuwe aanpak natuur in Limburg Limburg blijft investeren in schone Maas 20 Het GroenHuis 22 Nieuwe kansen voor bloemrijke akkers Zuid-Limburg 23 Verdeelde reacties op Rijksnatuurvisie 25 Intratuin geeft het goede voorbeeld Mijlpaal watervoorziening hoge zandgronden Stichting Milieufederatie Limburg 3

4 Kort nieuws KERNCENTRALE JÜLICH GEVAARLIJKER DAN GEDACHT De inmiddels stilgelegde kernreactor in het Duitse Jülich, op zo n 20 kilometer over de grens bij Kerkrade, heeft jarenlang niet naar behoren gefunctioneerd. Bovendien heeft de toezichthouder het gevaar van de reactor onderschat. Dat concludeert een commissie in een rapport dat onlangs is verschenen. De reactor in Jülich was van 1967 tot 1988 in bedrijf. Volgens het rapport zijn er toen talloze incidenten geweest. De commissie werd in 2011 aangesteld om de reactor te onderzoeken. Ondanks de fouten zijn er gelukkig nooit ongelukken gebeurd die de volksgezondheid bedreigden. De eigenaar van de kernreactor zegt de incidenten ernstig te betreuren. MILIEUDEFENSIE WIL STRENGERE AANPAK MESTFRAUDE Milieudefensie roept op tot een strengere aanpak van mestfraude. De organisatie doet dat naar aanleiding van een onlangs verschenen onderzoek naar Q-koorts. Daaruit blijkt dat geitenmest een belangrijke verspreider is van Q-koorts. Volgens Milieudefensie wordt in Zuid-Oost Nederland zo n 40 procent van de mest illegaal verwerkt door meer mest uit te rijden op een stuk land dan geoorloofd is.,,mensen worden ziek van mest, dus mestfraude verdient een serieuze aanpak, aldus een woordvoerder van de organisatie. Bij de uitbraak van Q-koorts tussen 2007 en 2010 raakten in Nederland zo n mensen besmet. WERELDVERBETERAARS VAN HET JAAR Tim (15) en Ivi Huijsmans (13) uit Meerssen hebben met hun initiatief RED DE AARDE de landelijke verkiezing Wereldverbeteraar van het Jaar gewonnen. Deze wedstrijd is onderdeel van de VNG-campagne Millennium Gemeente. De doelgroep bestaat uit middelbare scholieren die een plan bedenken dat bijdraagt aan het behalen van (een van) de Millenniumdoelen. Ruim 70 supporters van Tim en Ivi gingen mee naar Utrecht voor de uitreiking van de prijs, gewapend met spandoeken, vlaggetjes en leuzen. In totaal waren er 3 finalisten die door een vakjury zijn beoordeeld. Tim en Ivi hebben euro gewonnen, een gesprek met minister Ploumen en een 15-daagse expeditie naar Cambodja. In de gemeente Meerssen zijn ze trots op de twee wereldverbeteraars. Broer en zus ontvingen uit handen van burgemeester Schmidt de erepenning van de gemeente. Ook zijn ze benoemd tot duurzaamheidsambassadeur. In april kreeg Meerssen al een bijenhotel door toedoen van de twee tieners. Een van de projecten van RED DE AARDE is een bijenpetitie waarin gepleit wordt voor een beter leefgebied voor bijen. Ruim mensen hebben deze petitie van de twee initiatiefnemers ondertekend. LUCHT VRIJ VOOR HELIHAVEN HEYTHUYSEN De helihaven in Heythuysen blijft gewoon open, met een maximum aantal vluchten van drie per dag. Dat is het oordeel van de Raad van State in een procedure die onder meer was aangespannen door de Milieufederatie Limburg. Die had samen met omwonenden bezwaar aangetekend tegen de helihaven, die ligt achter machinebedrijf Coolen aan de rand van het dorp. De tegenstanders vinden onder meer dat de helihaven te dicht bij een natuurgebied ligt, en dat de gemeente bij de oorspronkelijke vergunning niet genoeg aandacht heeft gehad voor omwonenden. De Raad van State heeft die bezwaren eind april verworpen. LIMBURGSE WATERSCHAPPEN VANAF 2017 GEFUSEERD De fusie van de Limburgse waterschappen moet op 1 januari 2017 een feit zijn. Dat staat in het ontwerpbesluit van Gedeputeerde Staten, waar het Limburgs Parlement in juli een besluit over neemt. Na de fusie gaan Waterschap Roer en Overmaas en Waterschap Peel en Maasvallei samen verder onder de naam Waterschap Limburg. Na de fusie ontstaat er één tariefstelsel voor heel Limburg. VEEHOUDERS BREIDEN UIT BIJ AFSCHAFFEN MELKQUOTUM Limburgse melkveehouders gaan fors uitbreiden als het Europese melkquotum in 2015 wordt afgeschaft. Dat betekent dat hier meer koeien gaan rondlopen, aldus Jan van der Staak, voorzitter van de vakgroep melkveehouderij van de LLTB. Hij wil zelf zijn veestapel met 20 procent uitbreiden naar 120 koeien. De Limburgse melkveehouders zijn blij dat het melkquotum na dertig jaar verdwijnt, al menen ze dat de prijs voor de melk gaat kelderen. Begin jaren tachtig werd er zoveel melk geproduceerd dat er op grote schaal boter van werd gemaakt. Dat heette toen de boterberg en was mede de aanleiding voor het instellen van een Europees melkquotum. CONCEPT-POL BIEDT AGRARIËRS RUIMTE VOOR ONTWIKKELING Het concept-pol dat tot eind juni ter inzage ligt, biedt agrariërs alle ruimte voor duurzame agrarische ontwikkeling, aldus het tijdschrift Nieuwe Oogst van de LLTB. Lokaal maatwerk voert daarbij de boventoon. De mogelijkheden voor agrarische bedrijfsontwikkelingen zijn verruimd. Van de hectare EHS wordt geschrapt. LLTB-bestuurslid Henny Hartman spreekt van een inspirerend document. ARK: WILDE KAT DEFINITIEF TERUG IN ZUID-LIMBURG De wilde kat heeft zich definitief in Zuid-Limburg gevestigd. Dat concludeert natuurorganisatie ARK uit nieuwe waarnemingen van het dier. De wilde kat is in de periode februari-maart een paar keer gezien, en dat is voor het eerst vastgelegd op bewegend beeld. Nu het dier al een aantal maanden achter elkaar gesignaleerd is, gaat het waarschijnlijk niet meer om zwervende dieren, denkt ARK. 4 LIMBURGS MILIEU

5 Corinne Ellemeet, de nieuwe netwerkdirecteur van de NMF Corinne de Jonge van Ellemeet is op 1 maart jongstleden gestart als netwerkdirecteur van de twaalf Natuur en Milieufederaties (NMF). De afgelopen maanden maakte ze kennis met alle Milieufederaties onder wie de Milieufederatie Limburg. In een kort interview stelt ze zichzelf voor. KAN JE KORT VERTELLEN WIE JE BENT?,,Jazeker. Ik woon met mijn gezin in Abcoude en ben opgegroeid in de buurt van Den Haag. In Amsterdam studeerde ik geschiedenis en later bedrijfskunde. Ik heb voor de landelijke en gemeentelijke overheid gewerkt en de afgelopen drie jaar was ik adjunct-directeur van de Westergasfabriek in Amsterdam. WAAROM HEB JE DE STAP GEZET NAAR DE NATUUR EN MILIEUFEDERATIES?,,Ik heb me in eerdere banen ook wel met natuur en milieu beziggehouden maar het was nooit de kern van mijn werk. Terwijl het mij één van de meest spannende terreinen lijkt om op te werken. De urgentie is groot en dat geldt ook voor de dynamiek: zo veel bedrijven en mensen tonen initiatief, er gebeurt van alles, dat biedt veel kansen. EN WAAROM DAN JUIST DE NATUUR EN MILIEUFEDERATIES BINNEN DEZE SECTOR?,,Er is geen enkele andere Nederlandse organisatie op het gebied van natuur en milieu met zo n uitgebreid netwerk in de regio en op het lokale niveau. Ik vind het inspirerend om te werken bij een club die initiatieven neemt, de lokale beweging faciliteert en die ook het landelijke met het lokale verbindt. WAT IS JE EERSTE INDRUK?,,Ik heb al een aantal inspirerende voorbeelden gezien. Het Friese project rond het terugdringen van voedselverspilling en bewust eten vind ik een mooi eigen initiatief. De ecologische voetafdruk wordt slim ingezet als aansprekend instrument. Een heel ander voorbeeld is de minor Social Green die de Overijsselse Milieufederatie heeft ontwikkeld met de Hogeschool Windesheim. Mooi om te zien hoe onze kennis ingezet wordt voor het hoger onderwijs. Natuurlijk ben ik onder de indruk van de manier waarop alle federaties bijdragen aan ontwikkelingen rond duurzame energie en energiebesparingen. De combinatie van kennis bieden en kennis en ervaring delen blijkt heel succesvol en effectief. We zijn daarmee van waarde voor burgers, bedrijven en voor de landelijke en lokale overheden. EN WAT GA JIJ DOEN ALS NETWERKDIRECTEUR?,,Ik denk dat er veel succesvolle projecten lopen in provincies waar andere provincies geen weet van hebben. Ik wil die projecten en succesvolle werkwijzen onder de aandacht brengen van collega federaties zodat zij ze over kunnen nemen. Sommige lokale ontwikkelingen kunnen we ook landelijk oppakken en succesvol maken. Daarnaast zijn er nog veel mogelijkheden voor vernieuwende projecten, waarbij we aan de slag kunnen gaan met nieuwe partners. En ten slotte wil ik het werk van de federaties zichtbaarder maken voor een nog breder publiek, voor bedrijven maar zeker ook voor particulieren. Met een grotere naamsbekendheid kunnen we meer bereiken. Genoeg te doen dus, gelukkig! WAAR KIJK JE HET MEEST NAAR UIT?,,Wat ik het allerleukst vind aan deze baan is dat ik bij ontwikkelingen door het hele land betrokken ben. Geweldig om je eigen land zo beter te leren kennen en om bij te dragen aan het verduurzamen van Nederland. Stichting Milieufederatie Limburg 5

6 Duurzaamheid troef bij Papierfabriek Roermond Smurfit Kappa Roermond Papier, in de volksmond beter bekend als de papierfabriek, is één van de mogelijke leveranciers van warmte aan de stad Roermond. Zo n warmtenet kan fors bijdragen aan het beperken van de gemeentelijke CO2-uitstoot. Reden voor de Milieufederatie om de ontwikkelingen met belangstelling te volgen. Hoewel de prioriteit nu ligt bij de voorbereidingen van een zuidelijk warmtenet met onder meer Rockwool als warmteleverancier, is er toch aanleiding de fabriek eens te bezoeken. Het is een groot bedrijf met een grote impact op haar omgeving. Dus valt er ook een aardige milieuwinst te halen. Ik word er ontvangen door Jo Cox, algemeen directeur, en Anne Slabbers, project-manager. Beide gesprekspartners vertellen graag en enthousiast over de inspanningen om het productieproces te verduurzamen en over de bereikte resultaten. De toelichting daarop van projectmanager Slabbers aan de hand van een powerpointpresentatie met daarin diverse voorbeelden van duurzaamheid in de praktijk wordt regelmatig onderbroken door een enthousiaste directeur. Tijdens een korte rondleiding na het gesprek, zijn de genoemde voorbeelden ook te zien. Smurfit Kappa Roermond Papier is een papierfabriek die louter ingezameld oud papier verwerkt. Dit wordt verwerkt tot verpakkingspapier voor golfkartonnen dozen met een egaal bruine kleur. Op enorme rollen van kilometers lengte en een diameter tot 1.45 meter verlaat het papier de fabriek. Meestal met de vrachtauto s die ook het oud papier komen brengen. Er vindt geen ontinkting of bleking plaats tijdens het productieproces, zo benadrukt Slabbers.,,Het moet tenslotte verpakkingspapier worden en dat hoeft niet hagelwit te zijn. Wel moeten wij het binnenkomende papier ontdoen van andere materialen. U moest eens weten wat daar allemaal tussen zit. We hebben een keer smurfjes tussen het papier gevonden. Leuke grap, maar wel kostbaar. Toch probeert Roermond Papier zulke verontreinigingen nog goed te benutten. In 2000 ontwikkelde de latere algemeen directeur Math Clumpkens uit deze papiervreemde reststoffen (zoals kunststof, touw en hout) een hoogwaardige brandstof in de vorm van pellets, Rofire. Deze brandstof wordt ingezet bij andere industriële bedrijven met hoge temperatuurovens als alternatief voor steenkool. Weliswaar is daar pvc grotendeels uit verwijderd. Dit om de vorming van dioxines bij de verbranding te voorkomen. Trots is directeur Cox op de prijzen die de vestiging in Roermond in de wacht heeft gesleept, namelijk twee PPI-Awards: voor mill manager én biostrategy van het jaar. De Pulp and Paper International Award is een wereldwijde prijs die staat voor leiderschap, innovatie, maatschappelijk verantwoord ondernemen en strategisch beleid binnen de papierindustrie. De ervaring leert dat sustainability en groei goed samen kunnen gaan. Dat wordt nog gestimuleerd doordat grote klanten zoals Unilever aan Roermond Papier eisen stellen op bijvoorbeeld het gebied van duurzaamheid.,,wij op onze beurt doen dat ook. Onze strategie is er op gericht om op een duurzame manier zoveel mogelijk waarde te creëren uit hernieuwbare en hergebruikte grondstoffen, zowel binnen als buiten de papierverpakkingsketen. Onze hoofdthema s op het gebied van duurzaamheid zijn: grondstoffen, energie, water en reststromen, aldus Cox.,,Een mooi voorbeeld van ons streven steeds kringlopen te sluiten is een vraag van Friesland Campina. Dit bedrijf leek haast gekscherend te vragen of wij koeienstront kunnen gebruiken. Maar de vraag was serieus. Ook voor ons, want we zijn steeds op zoek naar alternatieve vezelbronnen. Het is binnen ons laboratorium onderzocht en ja hoor, dat kon! Of het daarmee economisch rendabel en maatschappelijk acceptabel is, zijn andere vragen. Het is weliswaar nog niet zover dat het koeienpapier al van de band komt, maar het toont wel aan hoezeer het bedrijf op zoek is naar alternatieve vezelbronnen en niet-fossiele brandstoffen. Cox vervolgt:,,belangrijk is dat de grondstoffen zo hoogwaardig mogelijk worden ingezet. Dat betekent soms slim samenwerken met een partner. Zo krijgen we phorbonium - een fosforhoudende stof - van een fabrikant van babyvoeding. Voor die fabrikant is 6 LIMBURGS MILIEU

7 het een reststroom, voor ons een voedingsstof voor bacteriën die ons proceswater zuiveren waardoor we het weer deels terug in het proces kunnen voeren. Die zuivering doet men deels anaeroob, zonder zuurstof. Dat levert biogas op, zodat de fabriek 5 procent minder energie van buiten hoeft te halen. Papier maken vraagt enorme hoeveelheden energie. Het oud papier krijgt eerst een warm bad, waarbij de vezels los komen. Na diverse reinigingsstappen gaat het als natte pulp de zeefpartij van de papiermachine op waar bladformatie plaatsvindt. Na ontwatering op de zeefpartij en in de perspartij vindt droging plaats met hulp van met stoom gevulde cilinders. De warmtekrachtcentrale van de fabriek heeft een zeer hoog rendement (bijna 90 procent), veel beter dan de traditionele energiecentrales. Hiermee wekt men met gas zelf elektriciteit op en gebruikt men de restwarmte voor de productie van stoom waarmee het papier wordt gedroogd. De restwarmte wordt vervolgens gebruikt voor het voorverwarmen van proceslucht, proceswater en verwarming van bedrijfsruimtes. Desondanks gaat nog een deel van de restwarmte verloren. Om deze toch zinvol te benutten is in 2013 een proef gestart in samenwerking met onder meer het Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN). Met een warmtepomp wordt die restwarmte omgezet naar stoom. Een andere bijdrage aan de energiebesparing van Roermond Papier is het geproduceerde papier lichter maken. Dat bespaart niet alleen bij het productieproces, maar ook bij de daarop volgende transportstromen. Om dit lichtere papier energiezuiniger te kunnen produceren, wordt de komende jaren voor veertig miljoen euro een van de papiermachines omgebouwd. Vóór 2018 wil men nog eens ten minste 7,5 procent minder energie per ton gebruiken en 25 procent op de kosten voor reststromen besparen. Kortom, de medewerkers en hun bazen zijn trots. Roermond Papier steekt met kop en schouders uit boven de Europese benchmarks, oftewel het bedrijf produceert dezelfde hoeveelheid papier met circa 30 procent minder energie dan het Europees gemiddelde. Een knappe prestatie! Jelle Vegt Milieufederatie Limburg ENERGIE Smurfit Kappa Roermond Papier ijkt elke drie jaar haar energieverbruik aan dat van collega-bedrijven. De volgende benchmark is dit jaar. Een vergelijkbare ontwikkeling zal gelden voor de emissies naar de lucht. Vergeleken met het gemiddelde van vergelijkbare bedrijven in de EU in 2011 verbruikt Smurfit Kappa ongeveer 30 procent minder energie. De emissiegegevens op oppervlaktewater en waterverbruik zijn geplaatst naast gegevens, afkomstig uit een EUdocument van Dat is ietwat gedateerd, maar geeft een indruk van de huidige emissies in vergelijking met wat in 2001 door de EU als bereikbaar met de best beschikbare techniek werd beschouwd. In het grafiekje staan de gegevens van Roermond Papier uit De cijfers worden jaarlijks gerapporteerd in het Smurfit Kappa Sustainable Development Report. In dit geval betreft het de subcategorie water. Debiet CZV BZV TSS Totaal N Totaal P m 3 /t kg/t kg/t kg/t kg/t kg/t Geïntegreerde kringloopvezelpapierfabrieken zonder ontinkten (bijvoorbeeld wellenstoff, testliner, < 7 0,5-1,5 <0,05-0,15 0,05-0,15 0,02-0,05 0,002-0,005 white topliner, karton, enz.) in 2001 Smurfit Kappa Roermond Papier in ,76 0,50 0,02 0,04 0,04 0,0045 Foto s: Smurfit Kappa Roermond Papier Stichting Milieufederatie Limburg 7

8 TNO: Veel zonnepanelen onveilig bevestigd TNO adviseert bij de montage van zonnepanelen een systeem te gebruiken dat direct of indirect aan het constructieve deel van het dak wordt gemonteerd. Volgens de organisatie worden veel zonnepanelen onveilig bevestigd. Een ophangsysteem voor zonnepanelen moet op een hellend dak altijd direct of indirect aan het constructieve deel van het dak worden bevestigd. Huizen zijn vaak voorzien van hellende daken. Vaak worden ophangsystemen voor zonnepanelen op een panlat of op het dakbeschot bevestigd. Dit gebeurt uit kostenoverwegingen. TNO meldt dat deze manier van bevestigen risicovol is, omdat de panlat en het dakbeschot geen constructieve onderdelen van het dak zijn. De panlat en het dakbeschot kunnen de krachten die optreden door het eigen gewicht of de windbelasting van het zonnepaneel niet aan. Dit kan leiden tot schade en onveilige situaties waarbij er delen van het dak kunnen vallen. De sterkte en de kwaliteit van panlatten zijn vaak niet bekend. Ze zijn uitsluitend geschikt voor het dragen van dakpannen, meldt TNO. Het bevestigen van relatief zware zonne-energieproducten, levert een groot risico op het breken van de lat. Panlatten zijn over het algemeen met nagels bevestigd aan de tengels. Ook die verbinding is niet berekend op andere krachten dan het dragen van pannen, ook al zijn de tengels zelf goed bevestigd aan het constructieve deel van het dak. Afhankelijk van het soort dakbeschot kan of mag aan het dakbeschot (of dakplaat) geen directe sterkte worden ontleend. Bij een massiefhouten dakbeschot is dit geen probleem. Maar bij een dakbeschot van spaanplaat of een ander plaatmateriaal, is het zeer twijfelachtig of deze de extra belasting kan dragen. (Bron: Installatie Journaal) Een abonnement op het Limburgs Milieu? Dat kan! Graag zelfs, want met het abonnement steun je de Milieufederatie Limburg met haar doelstellingen. Samen met de circa honderd bij haar aangesloten organisaties zet de Milieufederatie Limburg zich al ruim 40 jaar in voor natuur en landschap, een gezond leefmilieu én duurzaamheid in Limburg. Een jaarabonnement op Limburgs Milieu kost 12,50 euro. Je krijgt Limburgs Milieu dan ieder kwartaal thuisgestuurd. Als je een abonnement vóór 1 september 2014 neemt, ontvang je Limburgs Milieu gratis in 2014 en betaal je pas in o Ja, ik neem een abonnement op het Limburgs Milieu voor 12,50 euro per jaar Naam : Adres: : Postcode : Woonplaats : Telefoon : Abonnementen kunnen elk gewenst moment ingaan en worden aangegaan tot wederopzegging. Deze bon in een ongefrankeerde envelop opsturen naar: Milieufederatie Limburg Antwoordnummer XT Roermond Handtekening: Datum: Ontvang Limburgs Milieu GRATIS in 2014 en betaal pas in 2015! 8 LIMBURGS MILIEU

9 Kamp stelt nauwelijks grenzen aan schaliegasboringen Minister Kamp legt voorlopig nauwelijks restricties op aan het boren naar schaliegas in Nederland. Zo wordt boren en fracken in beschermde natuurmonumenten, op breuklijnen en onder waterwingebieden niet bij voorbaat uitgesloten. Dit blijkt uit de onlangs gepubliceerde onderzoeksopzet voor de structuurvisie schaliegas. De minister zet daarmee een volgende stap in het mogelijk maken van schaliegaswinning in Nederland, ondanks het huidige moratorium dat in september 2013 na hevige protesten tegen boringen werd verlengd. Geert Ritsema (campagneleider energie en grondstoffen Milieudefensie) vindt dat Kamp heel Nederland vogelvrij verklaart voor schaliegasboringen.,,hij houdt geen enkele rekening met natuur en milieu en de belangen van omwonenden. De inwoners van de 167 schaliegasvrije gemeenten en 9 schaliegasvrije provincies worden totaal genegeerd. Volgens Ritsema ligt Kamp op ramkoers.,,wij laten het er niet bij zitten en gaan iedereen die in actie wil komen ondersteunen in hun verzet. In de onderzoeksopzet, de zogenaamde Notitie Reikwijdte en Detailniveau (NRD), maakt het Ministerie van Economische Zaken een eerste selectie van gebieden die sowieso uitgesloten worden van schaliegasboringen. Deze selectie is summier en beperkt zich alleen tot activiteit boven het maaiveld. Boren en fracken onder bijvoorbeeld beschermde Natura 2000-gebieden of waterwingebieden worden toegestaan. Dit is mogelijk omdat bij de winning van schaliegas gebruikt wordt gemaakt van horizontale boorgangen van enkele kilometers, die vervolgens gefrackt worden met een mengsel van chemicaliën, zand en water. Daarnaast worden beschermde natuurmonumenten, de Ecologische Hoofdstructuur (EHS), zones met breuklijnen en verstedelijkt gebied niet uitgesloten van boringen. Ook is het scenario waarmee de milieu-impact van schaliegaswinning bepaald gaat worden niet realistisch. Het onderzoek gaat uit van een scenario van 13 boorlocaties, terwijl voor grootschalige winning van schaliegas honderden boorlocaties nodig zullen zijn. Als je alle schaliegas in de Nederlandse bodem zou willen winnen, heb je duizenden boorlocaties nodig. Ritsema vindt dat Kamp de Nederlanders misleidt met deze truc.,,er zit al niet veel schaliegas in de grond en de hoeveelheid gas die je met dertien boorlocaties kan winnen is een druppel op een gloeiende plaat. De milieuimpact van commerciële schaliegaswinning zoals in de VS is vele malen groter. Meer boorlocaties betekenen meer vrachtwagens, meer kans op vervuiling van het grondwater, hoger aardbevingsrisico, meer waterverspilling en meer chemicaliën in de bodem. De Milieufederatie Limburg is tegen schaliegasboringen. Samen met de andere elf milieufederaties in Nederland heeft ze in 2013 al te kennen gegeven dat de uitvoering van eerder onderzoek niet voldoende was om een goede afweging van de risico s te kunnen maken. De Milieufederatie ziet het liefst dat Limburg schaliegasvrij wordt verklaard. Ze is van mening op grond van de ervaringen elders dat de boringen gevaarlijk zijn voor de kwaliteit van het grondwater en dat de boorputten negatieve gevolgen hebben voor de ruimtelijke kwaliteit van de gebieden waar wordt geboord. Iedereen kan een zienswijze indienen op het concept opzetmilieuonderzoek schaliegas tot en met woensdag 9 juli De notitie vind je op de website van het Ministerie van Economische Zaken. Stichting Milieufederatie Limburg 9

10 Goedkoper uit met elektrisch rijden Natuur & Milieu verkoopt sinds kort als eerste milieuorganisatie ter wereld auto s. Het gaat om de Nissan LEAF, die particulieren en kleine ondernemers tegen een scherpe prijs kunnen leasen. Deze auto stoot geen roetdeeltjes uit in de stad en is tot euro per jaar goedkoper dan een vergelijkbare auto. Elektrisch rijden wordt hiermee voor een grote groep Nederlanders toegankelijk en is niet meer voorbehouden aan de happy few. De Nissan LEAF werd in 2013 ook al gepromoot door de Milieufederatie Limburg. In samenwerking met Niroc Roermond reden medewerkers van de Milieufederatie een half jaar lang elektrisch. Collega s in Het GroenHuis in Roermond en andere belangstellenden konden proefritjes aanvragen. En nu wordt de Nissan LEAF door Natuur & Milieu aan een groot publiek gepresenteerd. Voor 407 euro per maand kan men een gloednieuwe LEAF vier jaar leasen, inclusief onderhoud, belasting en verzekeringen. Thuis opladen kost circa 38 euro per maand. Vergelijkbare auto s uit hetzelfde segment kosten 100 euro meer per maand, bijvoorbeeld Volkswagen Golf (538 euro) en Renault Mégane (601 euro). Dit blijkt uit onderzoek van ANWB en Milieu Centraal. Alle prijzen zijn berekend op km per jaar. Een elektrische auto produceert minder fijnstof, minder CO2- uitstoot en maakt nauwelijks geluid. Een belangrijk aandachtspunt blijft de beperkte actieradius. De LEAF heeft een actieradius van 150 km. Daarmee is de auto vooral geschikt voor korte ritten, bijvoorbeeld in de stad. Waar de zakelijke rijder al jaren gebruikmaakt van voordelen van elektrisch rijden, kan nu ook de particuliere autorijder profiteren van de voordelen.,,ons doel is dat elektrisch rijden de norm wordt en benzine- en dieselauto s een uitzondering, aldus Olof van der Gaag, directeur campagnes bij Natuur & Milieu. De gemiddelde Nederlander heeft geen idee wat een auto kost, blijkt uit onderzoek van ANWB en BNR. Dat de kosten stijgen, is echter voor de meesten wel duidelijk.,,met name de afschrijvingen en belastingen zijn kostenposten waar men weinig grip op heeft. Met een privé lease auto kun je dit probleem makkelijk verhelpen. Je weet precies waar je maandelijks aan toe bent en hebt geen hoge onverwachte kosten door bijvoorbeeld reparaties, aldus Van der Gaag. Natuur & Milieu werkt in deze actie samen met Nissan Nederland, DirectLease en Eneco. Nissan Nederland is leverancier van de auto s. DirectLease is als leasemaatschappij verantwoordelijk voor het afsluiten en uitvoeren van de leasecontracten. Eneco draagt zorg voor de laadpalen en laadpassen. De actie loopt tot en met 6 juli Kijk voor het volledige aanbod op (advertentie) U een kans Zij een kans De Nationale Postcode Loterij is de grootste goededoelenloterij van Nederland. Sinds 1989 is ruim 3,8 miljard euro geschonken aan 89 organisaties die zich inzetten voor de bescherming van mens en natuur. Met de bijdrage van de loterij kunnen De Natuur- en Milieufederaties zich in de 12 provincies voor natuur, milieu en landschap inzetten. Waardoor bijvoorbeeld zeldzame dagvlinders kunnen blijven bestaan. Meedoen is eenvoudig, bel (10cpm) of meld u aan via Voor 11,75 per lot speelt u al mee. Alvast hartelijk dank voor uw deelname. Foto: Lars Soerink/FN Adv_Nat&MilFed_210x143 AvS.indd :58 10 LIMBURGS MILIEU

11 Energiescans voor woningeigenaren in Maastricht Dit voorjaar zijn de Klimaatclub Maastricht en de Milieufederatie Limburg in samenwerking met de gemeente het project Besparen met Ster gestart in Maastricht. Woningeigenaren kunnen een energiescan aanvragen. Hiermee krijgen ze inzicht in het energiezuiniger maken van hun woning. De woonlasten worden lager en het milieu is er ook bij gebaat. Het project is gestart in de wijken Sint Pieter, Villapark, Jekerdal en Heer met twee informatiebijeenkomsten op 29 april en 27 mei. Voor de energiescan van de woning maakt de eigenaar een afspraak met een energiecoach die hiervoor speciaal is opgeleid. De energiecoach bekijkt de woning en verwerkt het resultaat tot een schriftelijk advies. Hierin staan de maatregelen die genomen kunnen worden om de woning energiezuiniger te maken. Op verzoek van de woningeigenaar verzamelt de energiecoach extra gegevens indien deze meteen een offerte wenst voor uitvoering van de voorgestelde maatregelen. Hiervoor zijn afspraken gemaakt met vooraf geselecteerde erkende bedrijven uit de regio, zoals Bameco (Maastricht), AA-Installaties (Maastricht) en New Energy Systems (Schimmert). Eventueel kan men ook een offerte aanvragen bij een eigen uitvoerder. Na vier weken wordt geëvalueerd of alles naar tevredenheid is verlopen. Een energiescan kost 35 euro. In het advies staat: welke maatregelen energie besparen, wat ze kosten en vooral wat ze opleveren. Zo kan iedereen maatregelen kiezen die het meeste rendement opleveren. Dat rendement is al snel hoger dan de rente op een spaarrekening. Sommige maatregelen zijn klein en goedkoop in aanschaf (bijvoorbeeld tochtstrippen), andere groot en structureel van aard zoals het plaatsen van zonnepanelen of het isoleren van spouwmuren. Voor een eventuele financiering zijn er diverse mogelijkheden zoals de Duurzaamheidslening van de Provincie Limburg of de Energiebespaarlening op Bovendien is het verlaagde BTW tarief van 6 procent voor verbouwingen verlengd tot 1 januari Tijdens de twee infobijeenkomsten in april en mei konden belangstellenden kennismaken met de energiecoaches én de geselecteerde bedrijven die de werkzaamheden uitvoeren. Bovendien kon men vragen stellen over het project Besparen met Ster en - het belangrijkste - meteen een energiescan aanvragen. ACTIVITEITENOVERZICHT 2014 Natuur en milieu zijn volop in beweging. Onderstaand vind je een overzicht van activiteiten en evenementen die de Milieufederatie in 2014 organiseert. Voor meer informatie over deze activiteiten, kun je de Milieufederatie op Twitter of Facebook volgen. Juli 13-7 Big Jump Op zondag 13 juli springen in heel Europa duizenden mensen in het water voor schone rivieren, beken en meren. De Milieufederatie Limburg organiseert de Big Jump in Limburg. Oktober Achterbandag De Milieufederatie Limburg organiseert jaarlijks een leerzame en interessante bijeenkomst voor de aangesloten groepen. Oktober Nacht van de Nacht Tijdens de Nacht van de Nacht worden op honderden plaatsen in Nederland activiteiten georganiseerd die de schoonheid van echte duisternis benadrukken. De Nacht van de Nacht is een jaarlijks terugkerend evenement en wordt georganiseerd door De Natuur en Milieufederaties in samenwerking met Natuur & Milieu. Dit jaar vindt de jubileumeditie plaats. Voor de 10 de keer kan iedereen genieten van de duisternis tijdens de Nacht van de Nacht. Stichting Milieufederatie Limburg 11

12 Column Wim Kuipers Gebeten honden Klein kwisje. Gezocht: woord van zes letters, met daarin vier klinkers. Even helpen? Haal de Franse honing weg en je houdt een ui over. Nog niet? Zet de pot honing op zijn kop en je krijgt de Limburgse variant van een grondsoort. Nou, dat moet wel een heel natuurlijk woord zijn. MILIEU dus, een betrekkelijk nieuw woord. Ik heb nog eindexamen gedaan in het vak natuurlijke historie (natte his geheten) in 1956, maar ik kan me niet herinneren het woord milieu op school ooit gehoord te hebben. Zowat een dozijn jaar later stond ik in Sint-Oedenrode bij een brede modderbeek. Er moest vanwege een nieuw stuk doorgaande weg een bocht in de Dommel worden afgesneden. Ik keek naar het leegpompen en verbaasde me enorm dat er vrijwel geen leven in het riviertje te bekennen viel. Ik vertelde dat op de krant waar ik werkte. Niemand reageerde. Een paar maanden geleden vertelde ik dat voorval weer. Ineens schoot me te binnen: dat verontrustende boek was toen toch al verschenen? Ik zocht het op, beetje trots dat ik nog altijd de naam van de schrijfster wist: Rachel Carson. Ja hoor: de Nederlandse vertaling van Silent Spring verscheen in 1964, het jaar dat Carson stierf. Een halve eeuw geleden dus, die beroemde Dode Lente. So what? Ach, ik zag plots dat het begrip of woord milieu mij nogal vreemd geworden is. Wat betekent het precies? Ik denk vaker: milieu is een ambtelijk woord voor onheil geworden, meer niet. Maar wat wil ik? Ik probeer wat van mijn verwarring over te brengen. Zie. Een zeer biologische natuurminnaar toert op zijn e-bike door het Heuvelland en klaagt dat hij niets kan zien van zijn geliefde natuur, vanwege de manshoge mais. En als er even geen mais is, wordt hij foekswildj van die lelijke landbouwschuren. Hoort horizonvervuiling dus bij de milieuproblemen thuis? Een kudde olifanten, daar kijk je ook niet makkelijk overheen. Ik was een paar maanden geleden nog in de Bijlmer, waar ik zes jaar gewoond heb: daar is nog plaats voor wel drie landbouwschuren. Felle debatten gehoord over de redding van Maastricht Aachen Airport. Is dat vliegveld wel nodig, pal bij een keur aan autowegen? Geluidshinder = M-problematiek? Files natuurlijk wel. Natuurlijk en milieu. Mijn lijfblad opent vandaag, een zeer zonnige lentedag, met een artikel over geklooi met rashonden. Honden moeten een klein hoofd hebben, veel rimpels en een platte snuit. De rasgenoten van het hondje van Pim F. hebben nu Foto: Fotobureau Kuit, Roermond zo n klein hoofd dat - ik kan zoiets niet verzinnen - de hersenen er niet meer in passen. Ze hebben constant koppijn. Lijkt me niet puur natuurlijk. Milieu? We eten die honden toch niet? Hoho... Op de laatste pagina pleit prof. Pim M., hoogleraar duurzame ontwikkeling aan de Universiteit Maastricht, voor meer dierzaamheid. Met de mond zijn we zeer edel, maar ik wil wel elke dag een stuk vlees op mijn bord schrijft hij. En ook nog vlees dat liever niet afkomstig is van een hond - ik citeer nauwkeurig. Daar moet een verklarinkje bij. Trouw had een dag eerder een verhaal over een Brabantse ondernemer die honden fokte en slachtte om die naar China te exporteren, want de honden daar hadden geen behoorlijk leven voor ze opgepeuzeld werden. Gelukkig: het verhaal was verzonnen om ons nog meer na te laten denken. Ik pak een andere krant. Lees een opwinding over tunnels die gebouwd gaan worden om het uitsterven van bepaalde soorten salamanders tegen te gaan (de muurhagedissen in Maastricht). Kosten: miljoenen die beter besteed kunnen worden aan de zorgbehoevende mens, maar die wordt teruggeduwd naar de late middeleeuwen, meent de verontrusteling, die zich wanhopig afvraagt: Hoe moeten ik en mijn medemensen dit allemaal kunnen begrijpen? Daar kan ik in meegaan. Niet in die zeventig cent per Nederlander voor de muurhagedis, maar in die verzuchting. Verwarring alom. Mensen gaan steeds meer van deze vragen stellen. Wie weet de antwoorden? Weten we waar we heen willen, als Nederlander? Misschien moet ik de eerste vraag uit de catechismus weer eens stellen: waartoe zijn we op aarde? Al piekerend kom ik dan tot de poging: we moeten meehelpen die aarde beter te maken. Beter dan wat? En hoe kom ik aan een betermeter? Weet de aarde zelf niet prima wat er gebeuren moet? Natuurlijk, want ze is er nog altijd. Edoch: we willen geen kale, levenloze aarde. Geef toe: het zal de aarde zelf worst wezen of er leven is. Dus toch een Aardeplan? Wie moet zeggen wat en hoe? De politiek heeft gefaald: er zijn te veel vragen en onzekerheden. Zelf gaan regelen. Hoe? Ik denk: betere vragen leren stellen. Een dichter die dit jaar negentig wordt zou zeggen: we moeten de merels meer vragen. Wim Kuipers 12 LIMBURGS MILIEU

13 Win het boek Wildplukken: de alternatieve fruittuin Natuurgerijpt, vers geplukt en onbespoten. Wat is er leuker dan eten uit de natuur? Appels, noten, bessen en nog veel meer. Wildplukken geeft je de inspiratie om deze delicatessen te vinden, te plukken en te bereiden. Met de uitvouwbare wildplukkaart vind je in één oogopslag allerlei lekkernijen met bijbehorende oogsttijd, vindplaats en toepassing. Geef het antwoord op de vraag en win een exemplaar van dit fantastische boek. Stap op de fiets of pak je wandelrugzak en vul onderweg je tas met de lekkerste bessen en zaden. Ga je voor de omfietsvruchten (een omweg waard), de gewone vruchten (simpelweg lekker) of probeer je een mwah vrucht (niet erg lekker, maar wel eetbaar)? Eenmaal thuis tover je je eigen oogst om in verrukkelijke jams, taarten, smoothies, limonades en toetjes. Dat wordt genieten. In het PRIJSVRAAG Geef het goede antwoord op de onderstaande vraag en maak kans op een exemplaar van het boek Wildplukken: de alternatieve fruittuin. De Milieufederatie Limburg en KNNV Uitgeverij verloten drie exemplaren onder de goede inzenders. boek vind je naast beschrijvingen van wilde vruchten in Nederland en België ook makkelijke recepten. Je krijgt tips voor een eigen fruittuin en een overzicht van niet-eetbare vruchten. Vind je het leuk om samen met de kinderen iets te ondernemen? Ook hieraan is gedacht. Ga samen vruchten plukken en daarna genieten van bijvoorbeeld een wildernismilkshake. Het boek Wildplukken is samengesteld door Barbara Peters en Peter Kouwenhoven. Peters speelde als kind eindeloos buiten: hutten bouwen, boompje klimmen, vuurtjes stoken, frambozen plukken. En dat doet ze nog steeds graag. Net als koken en schrijven, vandaar dit boek. Kouwenhoven was jarenlang hoofd van een gemeentelijke groenafdeling. Voor de inwoners zijn er toen legio bomen en struiken met eetbare vruchten geplant in het openbaar groen. Zijn kennis en ervaring zitten nu in dit boek. Op de bijbehorende uitvouwbare wildplukkaart (ook apart verkrijgbaar) zie je in één oogopslag allerlei lekkernijen met bijbehorende oogsttijd, vindplaats en toepassing. In het najaar van 2014 verschijnt deel 2 van dit boek: Wildplukken: eetbare planten - wilde bloemen en bladeren plukken en bereiden. Maak nu al kennis met het eerste deel en win een gratis exemplaar door mee te doen aan de prijsvraag. Wat is de Nederlandse naam van het plantengeslacht met de wetenschappelijke naam Rubus fruticosus? A. aardbei B. braam C. kers D. appel Stuur het antwoord op deze vraag per briefkaart voor 1 september 2014 naar: Milieufederatie Limburg t.a.v. Limburgs Milieu Godsweerderstraat GH Roermond Of stuur een naar: sml@milieufederatielimburg.nl o.v.v. wildplukken Vermeld volledige naam- en adresgegevens. De winnaars krijgen het boek automatisch thuisgestuurd. Wildplukken: de alternatieve fruittuin Peter Kouwenhoven en Barbara Peters Formaat 19,5 x 21 cm 152 pagina s paperback met flappen, inclusief uitvouwbare wildplukkaart ISBN: Prijs: 17,95 euro Wildplukkaart Formaat 10 x 21 cm 18 pagina s, full colour ISBN: Prijs: 4,95 euro Verkrijgbaar bij en in de boekhandel Stichting Milieufederatie Limburg 13

14 Ammoniak-verschillen vragen om nader onderzoek Maatregelen om de ammoniakemissie in de landbouw te verlagen, zoals luchtwassers voor veehouderijstallen, hebben geen aantoonbaar effect op de ammoniakconcentratie in de lucht. Dat blijkt uit onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Om dit goed te kunnen verklaren is extra onderzoek nodig, meent Gerard Velthof als onderzoeker Duurzaam bodemgebruik verbonden aan het instituut Alterra van Wageningen UR. De ammoniakuitstoot in de landbouw is sinds 2000 met zo n 30 procent afgenomen, leiden onderzoekers van RIVM en Wageningen UR af uit een emissiemodel dat zij samen met het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) hebben opgesteld. Die daling is echter niet te zien in de gemeten ammoniakconcentratie in de lucht. Die concentratie - gemeten in landbouw- en natuurgebieden - daalde sinds 2000 niet, aldus het RIVM en het Planbureau voor de Leefomgeving. Het is bekend dat luchtwassers de ammoniakemissie verminderen. Dat geldt ook voor injecteren van mest. Alleen uit zich dat niet in een lagere concentratie ammoniak in de lucht, volgens de RIVMmeting. In het emissiemodel zitten veel aannames en onzekerheden, aldus Velthof.,,Ook de metingen van de concentraties in het meetnet van RIVM kent onzekerheden. Om te achterhalen waarom de trend bij de ammoniakemissie verschilt van de trend bij de concentraties, moet onderzoek worden gedaan. In het emissiemodel wordt verondersteld dat de bemestingsregels en ammoniakmaatregelen in de praktijk worden nageleefd. Indien dit niet het geval is, ontstaat er een verschil tussen de werkelijke en berekende ammoniakemissies. Het weer heeft ook een groot effect op de werkelijke ammoniakuitstoot. Bij regen is de emissie na het uitrijden van mest laag, bij droog weer en veel wind is de emissie hoog. Een nat of droog voorjaar heeft daardoor een groot effect op de feitelijke ammoniakemissies. Wellicht is het klimaat veranderd en heeft dat ook effect, stelt Velthof. (Bron: Resource - Wageningen UR) Grensoverschrijdende Big Jump voor schoon water Elk jaar springen op de tweede zondag in juli, klokslag uur, tienduizenden mensen in heel Europa massaal in het water: de Big Jump. De Big Jump is een jaarlijks terugkerend evenement dat het brede publiek betrekt bij het belang van een goede waterkwaliteit. Dit jaar is de Big Jump op zondag 13 juli. Waterkwaliteit draagt bij aan een beter leefmilieu en aan de regionale economie. De Natuur en Milieufederaties (NMF) zetten zich in Nederland in voor het belang van schoon water. De NMF is eigenaar van de officiële website van de Big Jump in Nederland: De Milieufederatie Limburg organiseert de Big Jump in Limburg. Dit jaar is de Big Jump grensoverschrijdend in samenwerking met diverse partners: het Regionaal Landschap Kempen en Maasland uit België en de stad Maaseik. De Nederlandse partners zijn: Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, Stichting VVV Zuid-Limburg, ARK Natuurontwikkeling, Rijkswaterstaat, Instituut voor Natuureducatie en Duurzaamheid (IVN), Waterschap Roer en Overmaas en de gemeente Echt-Susteren. Aan de oever van de Maas in Roosteren bij de Pater Sangersbrug willen al deze organisaties, samen met de Belgische partners, door een ludieke sprong in het water aandacht vragen voor een schone Maas. Een schone Maas wil zeggen: Maaswater van goede kwaliteit voor natuur en drinkwater, zonder bestrijdingsmiddelen, hormoonstoffen en microplastics, én Maasoevers die vrij zijn van zwerf- en drijfvuil. Juist op deze plek waar de Maas Nederland en België samenbrengt. De symbolische sprong zelf duurt slechts enkele minuten. Voor één keer kunnen we hier samen, onder begeleiding van brandweer en deelnemende organisaties, in de Maas springen. Deze sprong is dus zeker niet bedoeld om het zwemmen in de Maas te promoten. Over de zwemlocaties waar gezwommen mag worden, is die middag bovendien informatie in te winnen. Het programma rond de Big Jump 2014 start om uur bij de Pater Sangersbrug in Roosteren. Om uur wordt gesprongen. Er zijn activiteiten voor kinderen, stands van de organisatoren, informatie over alles wat met water te maken heeft en tal van andere activiteiten. Voor meer informatie over het precieze programma kijk je op de website van de Milieufederatie Limburg en volg je de Milieufederatie op de sociale media Facebook en Twitter. 14 LIMBURGS MILIEU

15 Applicatie Bijenradar helpt de bij om te overleven Voor iedereen die de bij een warm hart toedraagt, is er sinds april de applicatie Bijenradar beschikbaar. Wie de app download, kan zijn steentje bijdragen aan het redden van de bij. De app is een initiatief van Natuur & Milieu, KPN en het Nederlands Centrum voor Bijenonderzoek. Schadelijke bestrijdingsmiddelen, gebrek aan voedselrijke bloemen en planten, minder nestgelegenheid en bijenziekten bedreigen bijen in hun voortbestaan. De bijensterfte is alarmerend hoog, zo tonen steeds meer onderzoeken aan. Juist in Nederland is de situatie voor bijen en hommels extra zorgelijk. Dat komt door de zeer intensieve landbouw in ons land, met het hoogste bestrijdingsmiddelengebruik per hectare in Europa. Bijen zijn onmisbaar om bloemen en planten te bestuiven. Daarnaast vertegenwoordigen ze in Nederland een hoge, economische waarde van 700 miljoen euro. Dat blijkt uit een eerder dit jaar verschenen onderzoek van CLM in opdracht van Natuur & Milieu. Als de bij verdwijnt, betekent dat een productiedaling van 200 miljoen euro in de fruitteelt, bij de groenteteelt is er zelfs sprake van een daling van 500 miljoen euro. De dalingen zijn het gevolg van slechtere bestuiving tijdens de teelt en een verminderde productie van zaden. Liefst 80 procent van de planten overleeft niet als ze geen bezoekje van een bij krijgen. Zonder de bijen vindt er geen bestuiving plaats en dat is funest voor onder meer appels, peren, tomaten, uien, cacao- en koffiebonen. Om de bijensterfte terug te dringen is het van groot belang dat er minder bestrijdingsmiddelen worden gebruikt, er meer nestruimte komt, en dat er bijvriendelijke bloemen in Nederland groeien. De applicatie Bijenradar laat per postcodegebied zien hoe het staat met de bijensterfte en wat jij in je leefomgeving kunt doen om deze in te richten zodat deze interessant is voor bijen om te leven. Daarnaast worden mensen gevraagd hun acties te melden via de app. Op die manier kan er veel nieuwe data worden verkregen voor het onderzoek naar de bijensterfte in Nederland door het Nederlands Centrum van Bijenonderzoek en andere organisaties/ wetenschappers. (Bron: Natuur & Milieu) Opladen elektrische auto s in buitenland wordt gemakkelijker Vier grote bedrijven (EON, Vattenfall, T-Systems en Mitsubishi) hebben een intentieverklaring opgesteld, waarin zij verklaren dat zij van plan zijn zich bij het open roamingplatform voor elektromobiliteit (e-clearing.net) aan te sluiten zodra dit in de zomer op de markt komt. Daarmee komt opladen van elektrische auto s over de landsgrenzen een stap dichterbij. In Nederland kunnen automobilisten al vanaf 2011 bij alle publiekelijk toegankelijke laadpalen met één pas hun auto opladen, ongeacht van wie die paal is of wie hem beheert. In andere landen in Europa is dit veel minder vanzelfsprekend. Omdat autorijden niet aan de grens stopt, is het niet meer dan logisch dat je jouw elektrische auto in alle landen kunt gebruiken en opladen. Door goede internationale afspraken wordt probleemloos laden en betalen straks ook in het buitenland mogelijk. Er zijn immers ook al afspraken over een Europese stekkernorm. E-clearing.net is een open platform zonder winstoogmerk. Automobilisten uit verschillende landen kunnen live zien of laadpalen bezet zijn en ook betalingen gaan probleemloos. De afrekening wordt door de partijen onderling geregeld via e-clearing.net. De initiatiefnemers zijn blij met de groeiende interesse van toonaangevende bedrijven om zich aan te sluiten bij het project. Ook andere marktpartijen zijn welkom om deel te nemen. Stichting Milieufederatie Limburg 15

16 NMF: aandacht voor knelpunten lokale energieopwekking Eind mei besprak de Commissie van Economische Zaken de kabinetsvisie inzake lokale energie. In een brief aan deze commissie vragen de Natuur- en Milieufederaties (NMF), samen met tien andere organisaties, aandacht voor een aantal knelpunten voor burgers en bedrijven bij het zelf opwekken van duurzame energie. Afspraken uit het Nationaal Energieakkoord moeten goed worden nagekomen. Per 1 januari 2014 komen leden van coöperaties en Verenigingen van Eigenaren in aanmerking voor een belastingkorting van 7,5 cent/kwh op hun gezamenlijk opgewekte hernieuwbare energie. Deze regeling geldt voor kleinverbruikers die samen eigenaar zijn van een productie-installatie en die in een zogenaamde postcoderoos rondom deze productie-installatie wonen. De korting wordt verrekend met de persoonlijke energierekening van de leden, tot het eigen verbruik (maximaal kwh per jaar). De energieleverancier van het lid verrekent de belasting vervolgens met de Belastingdienst. In de brief laten de organisaties weten nog weinig positieve effecten te zien van deze maatregel uit het Energieakkoord, ondanks de inzet van velen. Zij vragen daarom om een tussentijdse voortgangsrapportage van de postcoderegeling in juli. Op basis daarvan kan bij de bespreking van het Belastingplan 2015 in het najaar worden beoordeeld of en op welke punten de regeling verbeterd kan worden. Het aantal zonnepanelen in Nederland groeit snel. Dat is positief en sluit aan bij de doelen van het Energieakkoord. In de markt is echter onrust ontstaan doordat minister Kamp aankondigde dat de salderingsregeling voor particulieren slechts gegarandeerd is tot Zo creëert de minister onbedoeld onzekerheid, die ten tijde van het afsluiten van het Energieakkoord niet bestond. In de brief verzoeken de organisaties Kamp voor eind augustus met een visie te komen op de toekomst van het salderen na 2017, zodat de onzekerheid voor particulieren snel verdwijnt. Om burgers rompslomp uit handen te nemen bij het financieren, selecteren, plaatsen en onderhouden van zonnepanelen, bieden marktpartijen ontzorgconstructies aan. Deze constructies zijn mogelijk als gebruik gemaakt kan worden van de vrijstelling voor energiebelasting. Deze vrijstelling geldt voor elektriciteit die achter de meter door de verbruiker zelf op duurzame wijze is opgewekt. Op dit moment is onduidelijk wat verstaan wordt onder door de verbruiker. In de brief vragen de organisaties duidelijke criteria te hanteren voor de toepassing van de vrijstelling en daarmee een einde te maken aan de onduidelijkheid. Nationale Duurzame Huizen Route op 25 oktober Tijdens de Nationale Duurzame Huizen Route op 25 oktober laten woningeigenaren in heel Nederland zien hoe zij hun huis energiezuinig hebben gemaakt. Ze stellen hun huis open om hun kennis en ervaring met geïnteresseerden te delen. In 2013 werd het evenement voor de eerste keer georganiseerd en was het met 250 deelnemende huizen en ruim bezoekers meteen een groot succes. De organisatie hoopt dat dit jaar nog meer mensen hun huis openstellen. Het doel van de Nationale Duurzame Huizen Route is om de verschillende bestaande initiatieven op het gebied van duurzaamheid en wonen één keer per jaar samen te binden. Of het nu gaat om spouwmuurisolatie, HR++ glas, zonnepanelen, balansventilatie of een volledig energieneutraal huis, alle opgedane kennis en ervaringen zijn waardevol. Een goed verhaal en opgedane ervaringen naar duurzame oplossingen kunnen anderen op weg helpen in hun zoektocht naar energiezuinig en comfortabel wonen. De Duurzame Huizen Route wordt georganiseerd door Majada Projectmanagement en ondersteund door groene energieleverancier Greenchoice. De deelnemende huiseigenaren delen slimme en nuttige tips die zij hebben opgedaan inclusief verbeterpunten. Uit de reacties van bezoekers in 2013 blijkt dat het bezoeken van de verschillende huizen als inspirerend en motiverend werd ervaren. Steeds meer gemeenten zijn betrokken bij de Duurzame Huizen Route. Inmiddels staat de teller op vierentwintig gemeenten. AANMELDEN De organisatie is in heel Nederland op zoek naar huiseigenaren die hun duurzame ervaringen willen delen. Ben je enthousiast over het effect van jouw zonnepanelen op de energierekening? Heb je net je huis geïsoleerd of op een andere manier jouw huis duurzamer gemaakt? Doe mee en meld je aan op de website Deze website biedt overigens het hele jaar door de gelegenheid om contact op te nemen met de deelnemers. 16 LIMBURGS MILIEU

17 Jouw foto in dit tijdschrift? Ben jij iemand die graag de natuur intrekt om foto s te maken? En zou je het leuk vinden als je foto s gepubliceerd worden? Stuur ons dan jouw mooiste foto door. Wij plaatsen jouw beste natuurfoto in een volgende editie van Limburgs Milieu. Uiteraard met naamsvermelding. De foto s moeten gemaakt zijn in Limburg en natuur, milieu of landschap als thema hebben. Alleen digitaal aangeleverde foto s (>3 MB) worden geplaatst. Geef tevens een korte omschrijving van de foto. Door je foto in te sturen, geef je de Milieufederatie Limburg toestemming om deze eenmalig te plaatsen in dit tijdschrift, vrij van vergoeding maar uiteraard altijd met naamsvermelding. Stuur je foto per naar: SML@milieufederatielimburg.nl o.v.v. foto Limburgs Milieu. Onderstaande prachtige natuurfoto is in oktober 2013 gemaakt door Robert Reiters bij Château Neercanne in Maastricht. De Meriansborstel rups groeit uit tot nachtvlinder en komt voor in Europa en Klein-Azië. Stichting Milieufederatie Limburg 17

18 STICHTING MILIEUFEDERATIE LIMBURG Samen voor een mooi en duurzaam Limburg Ben jij die enthousiaste milieuvoorlichter / -gids die wij zoeken? Vrijwilliger De Milieufederatie Limburg en de circa 100 bij haar aangesloten organisaties zetten zich in voor natuur én een gezond leefmilieu in Limburg. Het voorlichtersteam van de Milieufederatie Limburg zoekt versterking in de regio Noord- en Midden-Limburg. Ons team bestaat uit vrijwilligers die wandelingen en excursies verzorgen en die incidenteel onze informatiestand bemensen bij evenementen. We richten ons met de wandelingen en excursies op scholen, vrouwen-, ouderen- en jongerenorganisaties, wijk- en buurtraden en natuuren milieugroepen. Als voorlichter/gids verzorg je wandelingen langs de Limburgse beken en excursies bij rioolwaterzuiveringsinstallaties van de Limburgse waterschappen. Je geeft informatie over het proces van afvalwaterzuivering en leidt groepen rond op de installaties. Je wordt ingezet bij excursies in je eigen regio (Noord- en Midden-Limburg). Uiteraard krijg je voordat je begint een korte opleiding. HERKEN JIJ JE IN HET VOLGENDE PROFIEL. Je hebt affiniteit met water, natuur en landschap en bent sociaal betrokken / je bent enthousiast en praat gemakkelijk / je deelt graag kennis en brengt informatie op een heldere wijze over / je hebt ervaring in het geven van presentaties / je kunt je gemakkelijk in anderen verplaatsen en weet de informatie af te stemmen op de doelgroep / je beheerst de Nederlandse taal goed / je bent representatief, flexibel en bereid om op wisselende dagen en uren voorlichting te geven / je bent in het bezit van een auto en woonachtig in de regio Noord- en Midden-Limburg / je bezit een computer en hebt ervaring met het werken hierop / je bent bereid relevante trainingen te volgen / je bent met grote regelmaat beschikbaar. Je krijgt een vergoeding van 50,- voor elke wandeling of excursie plus reiskosten. Bovendien sluiten we een vrijwilligersovereenkomst met je af met een collectieve ongevallen- en WA-verzekering. Schrijf een kort CV (met motivatie, achtergrond en/of ervaring) en mail dit naar l.vanonna@milieufederatielimburg.nl. Voor meer informatie kun je contact op nemen met Karin Timmermans of Lily van Onna, Je kunt reageren tot 15 augustus oktober: jubileumeditie Nacht van de Nacht De zomer moet nog beginnen, maar toch denken we soms al aan de Nacht van de Nacht. Dit jaar vindt namelijk de jubileumeditie van de Nacht van de Nacht plaats op zaterdag 25 oktober Voor de 10 de keer worden door het hele land activiteiten georganiseerd waarbij deelnemers de schoonheid van de nacht kunnen ervaren. Nederland is een van de meest verlichte landen ter wereld en wordt elk jaar drie tot zes procent lichter. Echte duisternis is bijna niet meer te vinden. Hierdoor wordt het zien van een prachtige sterrenhemel steeds zeldzamer en raakt het ritme van (nacht-)dieren en mensen verstoord. Met de organisatie van de Nacht van de Nacht willen de Natuur en Milieufederaties duisternis in Nederland terugkrijgen en onnodige lichthinder en energieverspilling tegengaan. De Milieufederatie Limburg is blij met het enthousiasme en de creativiteit van de vele vrijwilligers en deelnemers aan de Nacht van de Nacht. Ieder jaar worden op de laatste zaterdag in oktober circa 25 activiteiten door diverse groepen georganiseerd in Limburg; circa 10 gemeenten en bedrijven doven of dimmen de lichten aan hun gebouwen of monumenten. Een greep uit de duistere activiteiten in Limburg. Wat dacht je van een nachtexcursie in het Groenewoud in Swalmen of klimmen/ hardlopen in het donker in Gulpen? De sterrenhemel kun je bekijken in Heerlen, ook zijn op vele plaatsen in Limburg tal van nachtwandelingen. Kijk voor alle activiteiten op (selecteer Limburg ). Beleef de duisternis in Limburg op 25 oktober en laat jouw zintuigen kennismaken met de nacht! 18 LIMBURGS MILIEU

19 Nieuwe aanpak natuur in Limburg Natuurorganisaties, terreinbeheerders, vertegenwoordigers van particuliere grondbezitters en de Provincie Limburg hebben door ondertekening van de zogenoemde Verklaring van Groot-Buggenum de ambitie uitgesproken om in Limburg de komende jaren extra in te zetten op grondverwerving en functieverandering, om zo te komen tot een afronding van de realisatie van natuurterreinen en realisatie van de goudgroene en zilvergroene natuur. In de Verklaring van Groot-Buggenum staan afspraken over hoe wordt omgegaan met gronddossiers, met recreatief medegebruik van natuurgebieden en met publieksopenstelling van natuurterreinen. Twee elementen maken het nieuwe beleid wezenlijk anders, aldus verantwoordelijk gedeputeerde Patrick van der Broeck.,,Moest voorheen rekening gehouden worden met maar liefst veertig tot vijftig verschillende natuurtypes, nu is het Limburgs landschap opgedeeld in drie categorieën: goudgroen, zilvergroen en bronsgroen. Goudgroen staat voor de parels van de Limburgse natuur zoals de drie nationale parken Maasduinen, Groote Peel en Meinweg, de Natura 2000-gebieden, de natuur-gebieden langs de Maas (Grensmaas en Zandmaas) en de hamsterreservaten. De categorieën zilver- en bronsgroen omvatten vooral natuurgebieden en gebieden met agrarisch natuurbeheer die als verbindende schakels of buffers rondom de goudgroene natuur fungeren. Maar bijvoorbeeld ook recreatief groen rondom de steden. Een tweede ingrijpende wijziging is het uitgangspunt eerst de grond dan de plannen. Werden in het verleden omvangrijke inrichtingsplannen tot in detail uitgewerkt alvorens men over de grond kon beschikken, nu wordt eerst ingezet op grondverwerving om daarna pas de projectplannen op te stellen. Als financiële basis voor het nieuwe natuur- en landschapsbeleid zijn er twee provinciale subsidieregelingen in het leven geroepen: de subsidieregeling kwaliteitsimpuls natuur en landschap 2014 en de subsidieregeling inrichting landelijk gebied Limburg. Meer informatie is te vinden op de website van de Provincie Limburg: (Bron: Provincie Limburg) Limburg blijft investeren in schone Maas Bij Thorn is door een internationaal team de Maas weer een stukje schoner gemaakt. Bert Kersten (gedeputeerde voor duurzaamheid en energie) droeg zijn steentje bij aan de opruimactie, net als deelnemers van Rijkswaterstaat, NV De Scheepvaart uit België, de gemeente Maasgouw en andere partners in het project Schone Maas. Een schone Maas is van levensbelang voor iedereen die de rivier gebruikt. Niet alleen voor de dieren die in en rond het water leven, maar ook voor de scheepvaart en waterrecreanten. In de Maas komt veel zwerfvuil terecht. Plastic zakjes, drinkflesjes maar ook piepschuim, blikjes, spuitbussen, visnetten en zelfs autobanden worden soms tientallen kilometers door de Maas meegenomen. Vooral na hoog water is het zwerfvuil duidelijk zichtbaar op de oevers. Gedeputeerde Kersten zet zich in voor een schone rivier:,,we willen als Provincie Limburg dat er in de toekomst nog meer opruimacties georganiseerd gaan worden. Ik realiseer me dat we met een paar van dit soort middagen de rivier bij lange na niet schoon kunnen maken en houden. We willen dan ook vooral een signaal afgeven en aandacht vragen voor het belang en de urgentie van een schone, plastic-vrije rivier. Daarom investeren we de komende jaren niet alleen in de opruimacties, maar ook in pilot-onderzoek naar litter traps, een nieuw soort vuilvanger, die de plastic soup in de Maas en andere rivieren en beken gedeeltelijk moet gaan opvangen. Ook vind ik het belangrijk dat we eindelijk de doelen met betrekking tot beperking van zwerfvuil op oevers en in het water gaan vastleggen in afspraken, zodat we elkaar daarop kunnen aanspreken. (Bron: Provincie Limburg) Stichting Milieufederatie Limburg 19

20 Het GroenHuis Erfbeplanting buitengebieden Weert en Nederweert Voor de laatste maal kunnen inwoners van de buitengebieden in Weert en Nederweert deelnemen aan het project Planten Nu voor de aanleg van streekeigen groen op en rond hun erven en percelen. Voor eigenaren van weilanden aan de dorpsranden en voor boeren die hun bedrijfsgebouwen groen en ecologisch willen inrichten, is de actie heel aantrekkelijk. Het project Planten Nu van Ark Natuurontwikkeling en IKL is gericht op de aanplant van streekeigen bomen en struiken in het landschap en rond bebouwing. Sinds IKL in de jaren 90 in Weert met financiële steun van bedrijven een ervencampagne startte, zijn honderden erven opnieuw voorzien van streekeigen groene hagen, boomgaarden, groensingels en vogelbosjes. Tegen een geringe bijdrage in de kosten kunnen inwoners in de buitengebieden van Weert en Nederweert in aanmerking komen voor een bij de streek passende erfbeplanting. De aanplant is overigens niet beperkt tot bedrijfskavels maar is ook bedoeld voor particulieren. Daarbij gaat het om de aanleg van bomen en struiken in weilanden en op perceelsranden. In nauw overleg met belangstellenden stelt een landschapsarchitect van IKL een plan op dat de komende winter gerealiseerd wordt. De eigen bijdrage van de eigenaar bedraagt slechts een kwart van de kosten. Door streekeigen bomen en struiken te gebruiken, krijgt het landschap zijn karakteristieke beeld terug. De aanplant van coniferen, dennen en sierplanten behoren om die reden niet tot de regeling. Het gaat om vrijwillige deelname. Compensatieverplichtingen kunnen via deze regeling niet gerealiseerd worden. Steeds meer mensen zijn van mening dat een goed ingepast erf als een visitekaartje fungeert. Daarnaast is het ook natuur dicht bij huis. In en rond houtsingels, groenstroken, hagen en hoogstamboomgaarden komen allerlei vogels, vlinders, bijen en zoogdieren voor. Zij vinden in en onder het groen een leefgebied dat rijk is aan voedsel, soortgenoten en nestgelegenheid. Bloeiende hoogstamfruitgaarden zijn elk voorjaar blikvangers van formaat. In en rond Weert en Nederweert kwamen deze gaarden vanouds veel voor. Vandaar dat ze ook opgenomen zijn in het project Planten Nu. De boomgaarden leveren fruit voor eigen ge bruik. Daarnaast zijn ze van enorme betekenis voor bijen en vogels. Met name steenuilen bezoeken graag deze groene elementen. Ten slotte is het tijdens hete zomerdagen goed en comfortabel toeven in de schaduw van de bomen, zowel voor mensen als dieren. Belangstellenden kunnen zich opgeven voor Planten Nu bij IKL via Herstel biotopen voor bedreigde Geelbuikvuurpad In de gemeenten Gulpen-Wittem, Eijsden-Margraten, Vaals, Simpelveld en Valkenburg zijn de afgelopen weken meer dan zestig waterbiotopen zomerklaar gemaakt voor het ernstig bedreigde geelbuikvuurpadje. Leden van het platform Geelbuikvuurpad hebben sleuven gegraven in de nabijheid van waterpoelen. Ook zijn karrensporen gemaakt waar de eitjes van het exotisch uitziende padje snel en voorspoedig tot ontwikkeling kunnen komen. In zes weken tijd evolueren de eitjes tot kruipende landdiertjes. Het vijf centimeter grote padje dankt zijn naam aan de unieke kleurvlekken aan de onderzijde. De geelbuikvuurpad komt alleen nog voor in het heuvellandschap in Limburg. De intensivering van het landgebruik, de ontwatering en demping van poelen en het verharden van veldwegen en bospaden zijn funest geweest voor de voortplantingsgebieden van het padje. Twintig jaar geleden was de pad zelfs bijna uitgestorven. Toen kwam het dier nog maar in vijf biotopen voor en werden slechts veertig dieren geteld in de grootste van deze biotopen. Rond de eeuwwisseling is op initiatief van RAVON, Bureau Natuurbalans en IKL een platform van vrijwilligers opgericht dat zich ging inzetten voor de leefgebieden van de bedreigde geelbuikvuurpad. De kennis en de ervaring van onderzoekers, terreinbeheerders en vrijwilligers is daarbij intensief gedeeld. Ook buurtbewoners en grondeigenaren staken elk jaar weer de handen uit de mouwen voor het beheer en onderhoud van de leefgebieden. Er is inmiddels sprake van een voorzichtig herstel. In 2012 zijn circa 400 volwassen dieren geteld. 20 LIMBURGS MILIEU