Sophia Kinderziekenhuis. De kinderpsychiatrische kliniek. Informatie voor ouders, verzorgers en verwijzers

Transcriptie

1 Sophia Kinderziekenhuis De kinderpsychiatrische kliniek Informatie voor ouders, verzorgers en verwijzers

2 De kinderpsychiatrische kliniek Wanneer een kind wordt opgenomen in een kinderpsychiatrische kliniek verandert er veel. Niet alleen voor het kind, maar voor het hele gezin. Om u als ouder/verzorger inzicht te geven in onze werkwijze en om u meer te vertellen over de algemene gang van zaken in de kliniek, hebben wij deze brochure voor u samengesteld. De polikliniek Kinder- en Jeugdpsychiatrie, de adolescentenkliniek, de deeltijdbehandeling adolescenten en de dagbehandeling binnen het RMPI (categoriaal psychiatrisch ziekenhuis voor kinderen, jeugdigen en gezinnen), het centrum voor kinder- en jeugd-psychiatrie in de regio Zuid-Holland-Zuid, hebben aparte folders. Daarnaast zijn standaardprocedures, zoals het gebruik van medicijnen of het opleggen van fysieke of ruimtelijke beperkingen, op schrift gesteld en bij ons verkrijgbaar. Mocht u na het lezen van de brochure nog vragen hebben, stelt u deze dan gerust. Wij nemen graag de tijd om uw vragen te beantwoorden. Erasmus MC - Sophia Kinderpsychiatrische kliniek Wytemaweg CN Rotterdam tel fax

3 Inhoudsopgave Het Erasmus MC 4 Wetenschappelijk onderzoek en onderwijs 4 Erasmus MC-Sophia 4 De afdeling Kinder- en Jeugdpsychiatrie 5 De polikliniek 5 De researchafdeling 5 De kinderpsychiatrische kliniek 5 De adolescentenkliniek 5 De aanmeldings- en opnameprocedure 6 Gesprek en kennismaking 6 Redenen voor opname 7 Observatie 7 Observatie, behandelingsplanning en aanzet tot behandeling 7 Behandeling 7 Het aanmeldingsformulier 7 De kinderpsychiatrische kliniek 8 Dag-en-nachtbehandeling 8 Rode groep 8 Groene en Gele groep 8 Dagbehandeling 9 Blauwe groep 9 Achtergrond van de behandeling 9 Diagnostiek en behandeling 10 Diagnose en behandeling 10 Stafoverleg 10 De behandelingsgroepen 12 De dag-en-nachtgroepen 12 Inrichting 13 Rustig-word-kamer 13 Pedagogisch medewerkers 14 Nachtwachten 15 Groepsklimaat 15 Dagprogramma 15 Vakanties en feestdagen 16

4 De dagbehandelinggroep 16 Woonomgeving 16 Rustig-word-kamer 16 Groepsklimaat 16 Dagprogramma 17 Vervoer 17 Heen-en-weer-schriftje 17 Vakanties en feestdagen 17 Onderwijs 18 Onderwijs als educatieve therapie 18 De interne school 18 Individuele begeleiding 18 Opstapje en Opstap 19 Van de interne naar een externe school 19 Therapieën 20 Therapie door middel van medicijnen (medicamenteuze therapie) 20 Vaktherapieën en psychotherapie 20 Psychomotorische therapie 21 Creatieve therapie beeldend 22 Creatieve therapie drama 22 Creatieve therapie muziek 22 Psychotherapie 22 Gedragstherapie 22 SoVa-groepen 23 De speelplek 23 Samen Spelen 23 Tum Tum 23 De Pauwen 23 2 Ouderbegeleiding/systeemtherapie 24 Doel 24 Opname door een juridische maatregel 24 Ondertoezichtstelling 24 Ontheffing of ontzetting uit de ouderlijke macht 24 Contacten tussen ouders/gezin en opgenomen kind 25 Post 25 Bellen 25 Bezoek 25

5 Gezinsobservatie 26 Gezinsgesprekken 26 Ouderavonden 27 Juridische maatregel 27 Vakantie 27 Nazorg 27 Algemene informatie 28 Financiën en verzekeringen 28 Ouderbijdrage 28 Verzekering 28 Klachtenprocedure 28 Privacybescherming en inzagerecht 29 Onderwijs en wetenschappelijk onderzoek 30 Opleiding en onderwijs 30 Wetenschappelijk onderzoek 30 Geheimhouding van informatie 31 Bijlagen 32 Bijlage 1: checklist 32 Kledingoverzicht 32 Toiletartikelen overzicht 33 Speelgoed 33 Overige 33 Bijlage 2: routebeschrijving 34 Per tram vanaf het Centraal Station 34 Per metro 34 Per bus 35 Per auto vanuit richting Rotterdam-zuid (Dordrecht, Gorinchem, Breda) 35 Per auto vanuit richting Rotterdam-noord (Utrecht, Den Haag) 35 Vragen en aantekeningen 36 3

6 Het Erasmus MC Het Erasmus MC, gevestigd in de stad Rotterdam, is een universitair medisch centrum waar nieuwe kennis wordt ontwikkeld en overgedragen aan (toekomstige) professionals. Het werkterrein is zeer breed en strekt zich uit van ziekte tot gezondheid en van individuele tot maatschappelijke gezondheidszorg. De ontwikkelde kennis en nieuwe bevindingen komen ten goede aan de dagelijkse zorg voor en behandeling van patiënten. Binnen de Erasmus MC-organisatie onderscheiden we wel twee submerken: Erasmus MC-Sophia Kinderziekenhuis en Erasmus MC Kanker Instituut. Wetenschappelijk onderzoek en onderwijs Het Erasmus MC is ook de werkplaats voor zowel de student geneeskunde als de onderzoeker. Dat betekent dat er medisch wetenschappelijk onderzoek plaatsvindt. Wetenschappelijk onderzoek is nodig om meer kennis op te doen en betere behandelmethoden te ontwikkelen. Uiteindelijk komt dit de patiënt ten goede. Er wordt nauwgezet op toegezien dat het wetenschappelijk onderzoek op een verantwoorde manier gebeurt. Hiervoor zijn strikte normen opgesteld en is er een Medisch Ethische Toetsings Commissie (METC). Daarnaast worden studenten in de geneeskunde (co-assistenten) opgeleid tot arts. Ook artsen die zich specialiseren (arts-assistenten) krijgen hun opleiding tot medisch specialist in dit ziekenhuis. Verpleegkundigen in opleiding lopen hier hun stage of worden hier opgeleid. Erasmus MC - Sophia Het Erasmus MC - Sophia is opgericht in 1863 (toen nog Sophia Kinderziekenhuis ). Sinds die tijd was het kinderziekenhuis op diverse plekken in Rotterdam gevestigd. In december 1993 is een nieuw gebouw in gebruik genomen op het Land van Hoboken, naast het toenmalige AZR-Dijkzigt. In het Erasmus MC - Sophia worden verschillende kinderspecialismen uitgeoefend binnen de drie hoofdafdelingen: Kindergeneeskunde, Kinderchirurgie en Kinderen Jeugdpsychiatrie. 4 Het kinderziekenhuis is begin jaren negentig van de vorige eeuw gebouwd vanuit de gedachte dat functies die bij elkaar horen ook dicht bij elkaar moeten liggen. Alle poliklinieken bevinden zich naast de centrale hoofdingang, ook de polikliniek Kinder- en Jeugdpsychiatrie. Alle patiëntenkamers - ook die van de kinderpsychiatrische kliniek - bieden uitzicht op het park tussen Museum Boijmans Van Beuningen en het ziekenhuis. Voordeel hiervan is dat de kinderen - als zij zo ver zijn - gemakkelijker de buitenwereld weer in kunnen. Een begin is bijvoorbeeld een wandeling in de omgeving die ze al vaak hebben gezien. De gemiddelde verblijfsduur van kinderen binnen de kinderpsychiatrische kliniek is langer dan die van kinderen in de rest van het ziekenhuis. Dit stelt specifieke eisen aan het gebouw, de inrichting en de tuin. Er is ook voor andere bouwmaterialen gekozen en het gebouw wordt dan ook aangeduid met het gele gebouw. De kinderpsychiatrische kliniek heeft een eigen ingang (en daarmee een ander adres dan de andere locaties van het Erasmus MC).

7 De afdeling Kinder- en Jeugdpsychiatrie De afdeling Kinder- en Jeugdpsychiatrie is te verdelen in de polikliniek, de researchafdeling, de kinderpsychiatrische kliniek en de adolescentenkliniek. De polikliniek De polikliniek ligt op de tweede etage van Erasmus MC-Sophia, grenzend aan de centrale hal. Kinderen en jeugdigen met psychiatrische problemen die niet in de kliniek zijn opgenomen, worden hier met hun ouders of verzorgers ontvangen voor onderzoek en behandeling. De polikliniek biedt ook psychiatrische ondersteuning aan kinderen die zijn opgenomen op andere afdelingen van het Erasmus MC-Sophia. De researchafdeling De researchafdeling bevindt zich op dezelfde gang als de polikliniek en in een gebouw aan de Westzeedijk. Deze afdeling doet onderzoek met behulp van patiëntengroepen en in de vorm van bevolkingsonderzoek en wordt vanaf 2008/2009 gehuisvest op een tweede etage op de kinderkliniek. De kinderpsychiatrische kliniek In de kliniek aan de Wytemaweg zijn achttien klinische observatie- en/of behandelingsplaatsen. Voor negen kinderen is plaats voor dagbehandeling. De kinderen zijn bij opname tussen de twee en twaalf jaar oud. In deze brochure wordt gesproken over behandelingsgroepen en de dagbehandelinggroep. De adolescentenkliniek De adolescentenkliniek ligt op de tweede etage van het Psychiatriegebouw van het Erasmus MC (aan de kant van de s Gravendijkwal). De kliniek heeft veertien observatie- en/of behandelingsplaatsen voor jeugdigen van twaalf tot een en twintig jaar voor intensieve psychiatrische observatie en/of kortdurende klinisch-psychiatrische behandeling (korter dan drie maanden) en levert aan vijf adolescenten deeltijdbehandeling (drie dagdelen per week). De capaciteit van de afdeling Kinder- en Jeugdpsychiatrie is beperkt. Er wordt nauw samengewerkt met het RMPI te Barendrecht, het centrum voor kinder- en jeugdpsychiatrie in de regio Zuid-Holland-Zuid. Een voorbeeld van de afstemming van functies van het Erasmus MC-Sophia en het RMPI is de dagbehandelingcapaciteit voor Rotterdam - Centrum. Onze afdeling heeft een dagbehandelinggroep voor oudere basisschoolkinderen, terwijl de vestiging van het RMPI aan de Heemraadsingel in Rotterdam groepen voor alle leeftijden heeft. 5

8 De aanmeldings- en opnameprocedure De kinderen in onze kliniek zijn altijd verwezen door een kinder- en jeugdpsychiater, een kinderarts, het Diagnostische Centrum, een GGZ-instelling (het voormalige RIAGG), onze eigen polikliniek of een andere instelling. Voordat een kind wordt opgenomen in de kliniek is in de regel een uitgebreide procedure doorlopen. De verwijzer stuurt ons informatie over het kind dat opname nodig heeft. Aan de hand van deze informatie vindt een eerste oordeel plaats. Soms adviseren we een nader onderzoek door de verwijzende instantie of door onze polikliniek. De aanmelding en de gevraagde observatie en/of behandeling moeten altijd (mede) door een kinder- en jeugdpsychiater zijn verzorgd. Wanneer een opname geïndiceerd lijkt, volgt een overleg tussen de verwijzer en de beoogd behandelend kinder- en jeugdpsychiater. Dit overleg gaat onder andere over de aard van de opname. Gesprek en kennismaking Wanneer binnen een redelijke termijn een plaats vrijkomt, vindt een gesprek plaats met de ouders en/of de gedeeltelijk of plaatsvervangend verantwoordelijken. Tijdens een eerste gesprek, doorgaans met een ouderbegeleider/systeemtherapeut en kinder en jeugdpsychiater, wordt informatie verstrekt over de werkwijze in de kliniek. Een volgend gesprek wordt besteed aan het opstellen van een behandelingsovereenkomst. De ouders beslissen of het kind wordt opgenomen. Kort voor de opname komen de ouders en het kind kennismaken met de groep waarin het kind wordt geplaatst. Op dat moment wordt een behandelingsovereenkomst aangegaan en bij dag-en-nacht-opname wordt een eerste bezoekregeling afgesproken. Nogal eens vinden op verzoek van ouders of verwijzers voorafgaand aan deze officiële procedure één of meer oriënterende gesprekken plaats om uitleg te geven. De aard van de afspraken en de betrokkenheid van ouders en kind is verschillend en mede afhankelijk van de juridische achtergrond van de opname. Juridische achtergronden kunnen zijn: de behandelingsovereenkomst tussen ouders en kliniek de behandelingsovereenkomst waarbij ook een ondertoezichtstelling (OTS) van het kind een rol speelt de behandelingsovereenkomst tussen voogd of voogdij-instelling en de kliniek (bijvoorbeeld wanneer de ouders uit de ouderlijke macht zijn ontheven of ontzet) de in bewaringstelling of rechterlijke machtiging op grond van de Wet Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische Ziekenhuizen (Wet BOPZ), oftewel een gedwongen opname. 6

9 Redenen voor opname Een verwijzer kan drie redenen hebben om een kind te laten opnemen in de kinderpsychiatrische kliniek: Observatie Soms lukt het niet de problemen van het kind te begrijpen tijdens de opeenvolgende uren van poliklinisch onderzoek. Een langer verblijf van het kind in één milieu brengt dan vaak wel verduidelijking. Een dergelijke opname die zich beperkt tot observatie, vergt ten minste enkele weken tot drie maanden. Observatie, behandelingsplanning en aanzet tot behandeling Voor een aantal kinderen is observatie, behandelingsplanning en een aanzet tot behandeling mogelijk in ongeveer een half jaar. De verduidelijking die ontstaat, moet het mogelijk maken ergens anders verder te gaan met de gestarte behandeling. Behandeling Bij een groot deel van de kinderen is de problematiek (reeds langere tijd) duidelijk. Zij hebben een behandeling nodig in een omgeving die samen met hen en hun ouders de problemen aanpakt en, voor zover mogelijk, tot oplossingen brengt. De behandeling duurt zo lang als klinisch of dagklinisch nodig is. Het aanmeldingsformulier Het aanmeldingsformulier kan worden opgevraagd via telefoonnummer: De aanmelding wordt gericht aan: Erasmus MC - Sophia Kinderpsychiatrische kliniek t.a.v. Integraal Medisch Unit Hoofd Wytemaweg CN Rotterdam 7

10 De kinderpsychiatrische kliniek De kinderpsychiatrische kliniek maakt een onderscheid tussen dag-en-nachtbehandeling (klinisch) en dagbehandeling. Er zijn drie dag-en-nachtgroepen: de Rode groep, de Groene groep en de Gele groep. Elke groep heeft zeven kinderen, waarvan er telkens zes klinisch opgenomen zijn. Per groep is er ook altijd één kind alleen overdag aanwezig (in dagbehandeling). De opnameleeftijd voor de dag-en-nachtgroepen varieert van twee tot twaalf jaar. Er is één volledige dagbehandelinggroep: de Blauwe groep. De kinderen in deze groep zijn bij opname tussen de zes en twaalf jaar en zijn alleen overdag in de kliniek aanwezig. Dag-en-nachtbehandeling Rode groep De Rode groep is een observatie- en behandelingsgroep, speciaal (maar niet alleen) voor kinderen bij wie psychiatrische problemen samengaan met (ernstige) lichamelijke klachten en/of met (ernstige) zorgen rond het lichamelijk functioneren. Deze kinderen hebben vaak al langere tijd problemen. Soms is duidelijk waar de problemen zijn begonnen. De kinderen zijn vaak in meerdere leefmilieus vastgelopen, bijvoorbeeld thuis én op school, en meestal is al veel geprobeerd om hen te helpen. Kortdurende observatie en behandelingen vinden ook zoveel mogelijk in deze groep plaats. Groene en Gele groep De Groene en Gele groep zijn observatie- en behandelingsgroepen voor kinderen met ontwikkelingsstoornissen die al op jonge leeftijd zijn ontstaan. De Groene groep is voor kinderen tot en met acht jaar, de Gele groep voor kinderen vanaf acht jaar. Kinderen met ontwikkelingsproblemen, die zijn ontstaan tussen de geboorte en het derde levensjaar, vertonen vaak problemen in voelen, denken en handelen. Deze problemen uiten zich doorgaans in alle leefmilieus (thuis, op school, op straat, enzovoort). De kinderen in de groepen zijn zeer verschillend. Ze kunnen problemen hebben als autisme of een verwante stoornis, ernstige aandachtsstoornissen en hyperactiviteit of niet poliklinisch te reguleren problemen wat betreft tics of dwang. Verder zijn er kinderen in de groep die heel angstig of vijandig in de wereld staan, omdat ze verwaarloosd of mishandeld zijn. Ook kinderen die vaak opgenomen zijn geweest in een ziekenhuis of kinderen met steeds erger wordende somberheid of met zo veel levenspech dat het begrijpelijk is dat ze niet functioneren, zitten in deze groepen. De meeste kinderen zijn al vaak met hulpverlening in aanraking geweest, maar zonder voldoende resultaat. 8

11 Dagbehandeling Blauwe groep De problemen van de kinderen in de Blauwe groep lijken op die van de kinderen uit de andere groepen. Een kind komt in de Blauwe groep wanneer we verwachten dat de doelen van observatie of behandeling in dagbehandeling bereikt kunnen worden. Het kind is ongeveer dertig uur per week bij ons in dagbehandeling. Het moet zich kunnen ontwikkelen terwijl het dagelijks in verschillende milieus verkeert: thuis, in dagbehandeling en in de kliniek. Al met al wordt er veel gevraagd van kind en ouders. Dagbehandeling kan dan ook alleen succesvol zijn als ouders en hulpverleners eendrachtig en met toewijding samenwerken. Soms vraagt dit meer dan haalbaar is: ouders zijn immers geen behandelaars. Daarnaast hebben de meeste kinderen broertjes en/of zusjes met wie rekening moet worden gehouden. Achtergrond van de behandeling De hulp aan de kinderen is gericht op het bevorderen van hun lichamelijke, verstandelijke en emotioneel-sociale ontwikkeling. De behandelingsgroep die het dagelijks milieu van de kinderen vormt, staat centraal in de behandeling. De Pedagogisch medewerkers (p.m.'s) passen hun verzorgings- en opvoedingstaken zo veel mogelijk in binnen de behandelingslijn van een kind. In de behandeling wordt sterk rekening gehouden met de individuele (ontwikkelings-)behoeften en wordt uitgegaan van de ontwikkelingsmogelijkheden van elk kind. Na een eerste observatieperiode wordt vastgesteld wanneer een kind vanuit de groep naar de interne school kan gaan. Kinderen in een dag-en-nachtbehandeling gaan in de loop van hun behandeling naar een school in de omgeving. Naast de behandeling in de groep krijgt elk kind één of twee keer per week vak- of psychotherapie, meestal individueel. Ongeveer de helft van de kinderen krijgt medicijnen om de behandeling te ondersteunen. Omdat de problemen waarmee de kinderen worden opgenomen vaak complex en verstrekkend zijn, is de behandeling nogal eens langdurig en intensief. Een opname kan variëren van enkele maanden tot enkele jaren. Als het kan - en dat is het geval bij de meeste kinderen - gaat het kind na de opname weer in gezinsverband wonen. Ouders worden begeleid en intensief bij de behandeling betrokken. 9

12 Diagnostiek en behandeling Diagnostiek betekent het vaststellen van de aard van de ziekte of stoornis. Om de behandeling zo goed mogelijk op het kind te laten aansluiten, is het stellen van een diagnose een continu proces tijdens de behandeling. Diagnose en behandeling De eerste weken tot maanden van de opname staan in het teken van aanvullende diagnostiek en observatie. De kinder- en jeugdpsychiater observeert het kind en krijgt informatie vanuit de therapie, de leefgroep en de interne school. Daarnaast wordt het kind getest door twee psychologen. De ouderbegeleider/systeemtherapeut geeft aanvullingen met gegevens uit het gezin. De kinderen in een dag-en-nachtgroep worden onderzocht door de kinderarts. Dit gebeurt na overleg met de ouders. Bij kinderen uit een dagbehandelinggroep gebeurt dit alleen als daar aanleiding voor is. Soms is verder lichamelijk onderzoek door andere medisch specialisten noodzakelijk. Stafoverleg De ontwikkeling van het kind wordt elke twee à drie maanden in een stafoverleg besproken. Alle bij de behandeling betrokken stafmedewerkers zijn hierbij aanwezig: de kinder en jeugdpsychiater, de pedagogisch medewerkers, de educatief therapeuten, de ouderbegeleider/systeemtherapeut, de unitcoördinator, de therapeut en de psycholoog. Tijdens het overleg worden de bevindingen van de afgelopen periode per discipline samengevat en aangevuld met diagnostische bevindingen (testen, toetsen). Soms wordt gebruik gemaakt van video-observaties. De behandeling kan tijdens een stafoverleg worden bijgesteld. Wanneer de opname is bedoeld als observatieperiode, wordt van tevoren een bepaalde termijn afgesproken. De observatie wordt dan ruim binnen de afgesproken termijn in het stafoverleg besproken, zodat er voldoende tijd is om oplossingen te vinden voor de periode na de observatie. Een opname ter observatie kan worden omgezet in een opname ter behandeling. Het stafoverleg wordt met de ouders en met het kind vóór- en nabesproken, apart van elkaar. Na twee tot drie maanden wordt in het verlengde van de behandelingsovereenkomst een uitgebreid behandelingsplan opgesteld dat regelmatig wordt bijgesteld aan de hand van bevindingen uit het stafoverleg. Bij een opname ter behandeling vindt tijdens elke stafvergadering zowel een terug- als een vooruitblik plaats, waarbij de balans wordt opgemaakt. Sluit een stafperiode een behandelingsjaar af, dan wordt niet over twee maanden teruggeblikt, maar over het hele behandelingsjaar. We spreken dan van een jaarevaluatie. 10

13 De indicatie tot opname wordt gesteld door een kinder- en jeugdpsychiater en is van medische aard. De gehele behandeling valt onder de medische verantwoordelijkheid van de beleidspsychiater van de leefgroep. Hoewel kinderen, als daar aanleiding toe is, ook tussentijds psychologisch getest en getoetst kunnen worden, is het gebruikelijk om herhaling van het psychodiagnostisch onderzoek te koppelen aan de jaarevaluatie (zie ook de folder Aanvullende informatie over psychodiagnostiek, testen en toetsen ). Ouders en kind (vanaf twaalf jaar) moeten instemmen met het behandelingsplan. Kinderen vanaf zestien jaar mogen in principe zelf beslissen, tenzij het kind wilsonbekwaam is. Als de ouders uit de ouderlijke macht zijn ontheven of ontzet, neemt de voogdijinstelling de plaats van de ouders in. Bij een ondertoezichtstelling geeft de gezinsvoogd aanwijzingen/advies aan de ouders over de behandeling. De kinderrechter kan uiteindelijk vervangende toestemming geven als de ouders niet met een noodzakelijke therapie instemmen. In de praktijk wordt bij een ondertoezichtstelling de discussie over de behandeling in goed overleg tussen ouders, de gezinsvoogd en de kliniek opgelost. 11

14 De behandelingsgroepen De kinderen in de kliniek hebben een veilige en stabiele omgeving nodig en verblijven een groot deel van de dag in de behandelingsgroep. De pedagogisch medewerkers creëren een behandelmilieu met een individuele aanpak en dagstructuur. Bij een opname voor dag en nachtbehandeling is de behandelingsgroep de plek waar voor kinderen zo een veilige en stabiele omgeving wordt geboden en van waaruit ze andere activiteiten (gaan) ondernemen. De dag-en-nachtgroepen In de kliniek zijn drie dag-en-nacht behandelingsgroepen. Per groep zijn zes kinderen vier en twintig uur per dag, zes of zeven dagen per week opgenomen (zie ook Bezoek onder Ouderbegeleiding/systeemtherapie ). Eén kind is alleen op de vijf werkdagen overdag aanwezig. Ongeveer tweederde van deze kinderen is afkomstig uit een gezin en de meeste kinderen gaan na ontslag terug naar dat gezin. Circa eenderde van de kinderen is via een instantie naar ons verwezen (waaronder de (gezins-)voogdijvereniging, Raad voor de Kinderbescherming en Centrum voor Pleegzorg) en gaat na behandeling naar een pleeggezin of naar een andere instelling (onder andere gezinshuizen en orthopedagogische instellingen). 12

15 Inrichting Elk kind heeft een eigen kamer met een speelgoedkastje, een kledingkast, een bureau en een bed. De kinderen nemen zelf speelgoed en andere spullen mee om hun kamer een eigen sfeer te geven. Er is één grotere kamer waar - in uitzonderlijke gevallen - twee kinderen kunnen slapen. Huisdieren mogen niet mee, verdere informatie is terug te vinden in bijlage 1. Elke behandelingsgroep heeft vanuit de gelijkvloerse huiskamer een eigen voordeur naar het binnenplein. De drie groepen zijn genoemd naar de kleuren van de voordeuren: Rood, Groen en Geel. De drie behandelingsgroepen liggen naast elkaar en zijn door een tussendeur met elkaar verbonden. Overdag zijn de tussendeuren dicht, en zijn de groepen gewoon elkaars 'buren','s nachts zijn de tussendeuren open, zodat de twee wakende nachtwachten voor alle kinderen goed bereikbaar zijn. Naast de voordeur van elke groep bevindt zich het groepskantoor. Bij het wisselen van de diensten, vinden hier ook de overdrachten plaats. s Nachts werken de nachtwachten vanuit het kantoor van de middelste groep. Elke groep heeft een eigen huiskamer, keuken, speelruimte en een tuin met een terras. De huiskamer heeft een zithoek met een televisie en een eethoek. Er is voldoende ruimte om te spelen en er zijn aparte werkhoekjes. Er is veel verschillend ontwikkelings en spelmateriaal, zoals gezelschapsspelen, boeken, tijdschriften en creatief materiaal. In de huiskamer staat een keukenblok, waar de kinderen kleine huishoudelijke taken kunnen verrichten. Direct tegenover de huiskamer ligt een grote speelkamer. Tussen de huiskamer en de speelkamer ligt een aparte keuken waar - in het kader van het dagprogramma - wordt gekookt. De huiskamer biedt toegang tot de tuin met zandbak en andere speelattributen. Er is ook een sportveld en genoeg ruimte om te fietsen of bijvoorbeeld te rollerskaten. 'Rustig-word-kamer' Tegenover elk groepskantoor ligt een zogenaamde 'rustig-word-kamer', een prikkel-arme kamer. In deze kamers kan niets kapot en de kinderen kunnen zichzelf er niet makkelijk verwonden. Het gebruik van deze kamer is soms nodig, bijvoorbeeld bij hevige onrust, opwinding of wanneer het kind voor zichzelf of anderen een gevaar vormt. Over het - zo kort mogelijk - gebruik van deze kamer worden afspraken gemaakt met de kinderen en de ouders. De afspraken worden vastgelegd in het kader van de behandelingsovereenkomst en het behandelingsplan. Vanaf twaalf jaar moet een kind zelf ook toestemmen in de gemaakte afspraken. De exacte procedure voor het gebruik van de kamer staat op schrift en is beschikbaar. 13

16 Naast het - vanuit het kind gezien - 'onvrijwillig' gebruik, wordt de rustig-word-kamer ook vrijwillig door de kinderen gebruikt. Het zijn namelijk kamers waar een kind - bijvoorbeeld met behulp van een foambal - heel goed boosheid of agressie kan uiten zonder dat er iets kapot gaat. Sommige kinderen kunnen zelf hun behoefte hieraan goed inschatten en hebben toestemming voor gebruik van de kamer op door hen zelf aan te geven momenten. Pedagogisch medewerkers In elke groep werkt een team van acht tot tien pedagogisch medewerkers. Twee behandelingsgroepen delen één unitcoördinator. De unitcoördinator geeft leiding aan twee teams en onderhoudt contacten met de andere medewerkers binnen de organisatie. De pedagogisch medewerkers werken in wisseldiensten (vroege, tussen- en late diensten) en dragen zorg voor opvoeding, verzorging en een groot deel van de behandeling tijdens de opname. De observaties worden vastgelegd in de dagrapportages die onder andere worden gebruikt voor het verslag dat tijdens het stafoverleg wordt besproken. Daarnaast vindt ook mondelinge informatieoverdracht plaats bij het wisselen van de diensten (de overdracht). Zoveel mogelijk wordt geprobeerd met twee pedagogisch medewerkers tegelijk in een groep te werken. Wanneer dat niet lukt, is er in ieder geval altijd één volwassene in de groep. 14

17 Nachtwachten 's Nachts zijn er voor de drie groepen twee vaste nachtwachten aanwezig. Zij zijn de hele nacht wakker. De kinderen hebben zo een vertrouwde volwassene in de buurt die hen gerust kan stellen en hen kan helpen als dat nodig is. De deuren tussen de groepen staan open, waardoor twee nachtwachten over drie groepen kunnen waken. Een intercomsysteem in de gangen zorgt ervoor dat de nachtwachten het horen als er kinderen wakker zijn en/of uit bed komen. Groepsklimaat Aan het begin van een opname is het kind veel in de huiskamer om aan de omgeving en de groep te wennen. De pedagogisch medewerkers kijken wat het kind leuk vindt om te doen, waar het moeite mee heeft en hoe het contact met de andere kinderen verloopt. Ze proberen een klimaat te scheppen waarin het kind zich op den duur veilig genoeg voelt om dingen te ondernemen en zich te ontwikkelen. Een veilig klimaat wordt nagestreefd door duidelijk te zijn en veel uitleg te geven over afspraken in de groep. Afspraken zijn nodig om in een groep samen te kunnen leven en tegelijkertijd de individuele ontwikkeling van elk kind veilig te stellen en te stimuleren. Het zijn afspraken over de omgang met elkaar, maar ook over het gebruik van spullen. Daarnaast is er een goed herkenbaar dagritme en een vast team van verzorgers. Het Erasmus MC is een neutrale instelling. Ouders kunnen met de gezinsbegeleider afspreken hoe er met het geloof of met de religieuze achtergrond van hun kind rekening kan worden gehouden. Dagprogramma Elk kind krijgt, vrij snel na de opname, een eigen dagprogramma. Dit programma heeft elk kind in een map op zijn werkplek. Voor jongere kinderen wordt gebruik gemaakt van pictogrammen. Per dag staat aangegeven welke activiteiten het kind moet ondernemen. Op de lijst staan dingen die het kind graag doet, maar ook dingen die het kind moet oefenen of waardoor het rustig wordt. Het dagprogramma wordt opgesteld door de pedagogisch medewerkers. Zij begeleiden het kind bij de activiteiten. Natuurlijk blijft er voldoende ruimte over om vrij of met andere kinderen te spelen (als een kind dat aankan). Ook dan is een volwassene in de buurt ter ondersteuning en correctie: om te helpen bij afspraken wie met wie speelt, wat er gespeeld wordt en om in de gaten te houden hoe de kinderen spelen. Van zaterdagmiddag tot zondagmiddag is ongeveer tweederde van de kinderen met verlof. De vier tot zeven kinderen die aanwezig blijven, vormen in de Groene groep de gezamenlijke Combigroep. Wel wordt in de eigen slaapkamer geslapen. In het weekend kan met de kinderen die niet naar huis gaan een uitstapje worden gemaakt, bijvoorbeeld naar een park, een museum of de dierentuin. 15

18 Na een gewenningsperiode wordt stapsgewijs intern onderwijs en therapie toegevoegd aan het programma. Hoe verder het kind in de behandeling komt, hoe meer het buiten de groep kan gaan ondernemen. Vanaf het moment dat het kind toe is aan een bezoek aan thuis, wordt dit stapsgewijs opgebouwd. Vakanties en feestdagen s Zomers zijn tweederde van de kinderen twee weken thuis. In het najaar wordt aangegeven welke weken dit voor de komende zomer zijn. Voor ongeveer eenderde van de kinderen blijft de kliniek open (zoals in het weekend). Deze kinderen gaan met de kliniek op vakantie. De kinderen en pedagogisch medewerkers verblijven dan een midweek in een vakantiehuis in Nederland en maken uitstapjes in de omgeving. Ook tussen Kerst en Oud en Nieuw is ongeveer tweederde van de kinderen thuis. Bijzondere feestdagen zoals Sinterklaas, Kerst en Koninginnedag worden met de groep gevierd. Eens per jaar wordt er voor alle groepen een gezamenlijke sportdag, familiedag en een nazomerfeest georganiseerd. De dagbehandelinggroep In de Blauwe groep is plaats voor zes kinderen. Er wordt zoveel mogelijk met twee pedagogisch medewerkers tegelijk gewerkt. Kinderen komen van maandag tot en met vrijdag van 8.30 uur tot uur. Op twee middagen zijn de kinderen thuis. Op de stafdag gaan zij eerder naar huis (om uur). 's Avonds en in het weekend zijn de kinderen thuis. Deze tijden gelden ook (tenzij anders is afgesproken) voor de kinderen die alleen overdag in een dag- en nachtgroep zijn opgenomen. Woonomgeving De dagbehandelinggroep heeft, net als de dag-en-nachtgroepen, een eigen groepsruimte, keuken, speel-/eetkamer en terras met tuin. De meeste activiteiten vinden plaats in de groepsruimte. Er is veel en verschillend spel- en ontwikkelingsmateriaal aanwezig. Elk kind heeft zijn eigen hoekje met een bureautje en een stoel. Op deze plek kan het kind rustig werken en spelen. Daarnaast kan het kind zo'n hoekje gezellig maken door er tekeningen op te hangen. In de kamer naast de groepsruimte wordt geluncht. 'Rustig-word-kamer' Deze kamer heeft dezelfde functie als bij de dag-en-nachtgroepen (zie pagina 13). Groepsklimaat In de dagbehandelinggroep gelden dezelfde principes als in de dag-en-nachtgroepen. De pedagogisch medewerkers brengen een duidelijke structuur aan. In de groep werken de kinderen op hun eigen plek zelfstandig aan hun programma, daarnaast zijn er gezamenlijke groepsmomenten. Door een herkenbaar dagritme, vaste medewerkers, veel uitleg en verduidelijking over hoe er met elkaar en met het materiaal wordt omgegaan, wordt een veilig 16

19 klimaat gecreëerd waarbinnen de kinderen zich kunnen ontwikkelen. Na een observatieperiode worden stapsgewijs intern onderwijs en therapie toegevoegd aan het programma. De resterende tijd wordt het kind in de groep begeleid in ontwikkelingsstimulerende activiteiten die op zijn of haar dagprogramma staan en in de meer vrije bezigheden zoals spelen met elkaar en met spelmaterialen. Dagprogramma Elk kind krijgt, net als in de dag-en-nachtgroepen, al vrij snel een eigen dagprogramma (zie pagina 15). Vervoer De meeste kinderen worden gebracht en gehaald door een taxi. De behandelaar vraagt het medisch taxivervoer aan en de ouders regelen het vervoer met de vervoerder. In een enkel geval wordt het kind door de ouders gebracht en gehaald. Heen-en-weer-schriftje Als een kind zelf onvoldoende informatie kan overbrengen, werken we met een heen-enweer-schriftje. Ouders en pedagogisch medewerkers schrijven informatie over het verloop van de dag. Het schriftje wordt als het vol is aan ouders meegegeven. Vakanties en feestdagen Tijdens de kliniekvakantie (de twee weken dat de dag-en-nachtgroepen grotendeels gesloten zijn) sluit ook de dagbehandeling. Over vakantie van het gezin en eventuele vrije dagen worden in overleg vroegtijdig afspraken gemaakt. Afspraken daarover kunnen per kind verschillen. Tijdens officiële feestdagen, tussen Kerst en Oud en Nieuw en de dag na Hemelvaartdag is de dagbehandelinggroep gesloten. 17

20 Onderwijs De kinderen in de kliniek moeten natuurlijk ook naar school. Er zijn verschillende mogelijkheden, afhankelijk van de verschillende fasen in de behandeling: individuele begeleiding door een 'remedial teacher', de interne school of een school in de buurt. Onderwijs als educatieve therapie De meeste kinderen hebben naast de problemen waarvoor ze zijn opgenomen ook leer- en gedragsproblemen die een goed functioneren op school in de weg staan. Dit kan een algemene leerachterstand zijn, een specifieke leerstoornis, zoals een leesstoornis of moeite om te voldoen aan adequaat schoolgedrag. Het kind heeft onderwijs nodig dat is toegespitst op zijn of haar individuele mogelijkheden en onmogelijkheden. Daarbij wordt er rekening mee gehouden dat het voor de meeste kinderen in het begin zeer moeilijk is in een klas te functioneren. De lessen worden gegeven in zeer kleine klassen van drie tot zeven kinderen. Onderwijs in de kliniek is alleen gericht op leren, daarmee kan met minder schooltijden toch veel geleerd worden. Wanneer het leerproces eenmaal op gang is en het kind ook wat zijn gedrag betreft aan een leerproces kan werken, gaat het onderwijs meer op regulier onderwijs lijken. In deze fase kan worden nagedacht over onderwijs buiten de kliniek. De interne school De interne school heeft drie klassen: een onderbouwklas (speelleerklas), een middenbouwklas en een bovenbouwklas. Hoewel de gemiddelde leeftijd per klas oploopt, is er sprake van een zekere overlap. Voor de kinderen op de interne school wordt elk jaar een schoolreisje georganiseerd. Als het kan, worden Sinterklaas, Kerst en Pasen ook op school gevierd. Tweemaal per jaar worden de kinderen getoetst en krijgen ze een rapport, waarna een rapportbespreking met de ouders plaatsvindt. Ontwikkelingsgericht werken kan als educatieve therapie worden gekenmerkt. Het aantal halve of hele dagdelen dat het kind naar de interne school gaat, is afgestemd op het vermogen van het kind er doelgericht te werken. Individuele begeleiding Wanneer een kind in de eerste periode van de opname niet in een klas met andere kinderen kan beginnen, krijgt het individuele begeleiding van een 'remedial teacher' (proefleren). Ook later in het leerproces kan een kind naast onderwijs, individueel door remedial teaching worden geholpen bij het oefenen van specifieke leervaardigheden. 18