Verkeersprestaties autobussen

Transcriptie

1 Verkeersprestaties autobussen Metodebescrijving en resultaten Centraal Bureau voor de Statistiek

2 Verklaring van tekens. = gegevens ontbreken * = voorlopig cijfer ** = nader voorlopig cijfer x = geeim = niil = (indien voorkomend tussen twee getallen) tot en met 0 (0,0) = et getal is kleiner dan de elft van de gekozen eeneid niets (blank) = een cijfer kan op logisce gronden niet voorkomen = 2010 tot en met /2011 = et gemiddelde over de jaren 2010 tot en met / 11 = oogstjaar, boekjaar, scooljaar enz., beginnend in 2010 en eindigend in / / 11 = oogstjaar, boekjaar enz., 2008/ 09 tot en met 2010/ 11 In geval van afronding kan et voorkomen dat et weergegeven totaal niet overeenstemt met de som van de getallen. Colofon Uitgever Centraal Bureau voor de Statistiek Henri Faasdreef JP Den Haag Prepress Centraal Bureau voor de Statistiek Grafimedia Omslag TelDesign, Rotterdam Inlictingen Tel. (088) Fax (070) Via contactformulier: Bestellingen E mail: verkoop@cbs.nl Fax (045) Internet Centraal Bureau voor de Statistiek, Den Haag/Heerlen, Verveelvoudiging is toegestaan, mits et CBS als bron wordt vermeld N-87

3 Inoud Samenvatting 4 1. Inleiding 5 2. Onderzoeksmetode berekenen verkeersprestaties bussen Populatiekader Verrijking kentekens met gegevens van de Nationale Autopas Respons 8 3. Scatten gemiddelde jaarkilometrage van bussen en bijbeorende variantie Het verwerken van kilometerstanden Poststratificatie Aantal dagen op de weg Het scatten van de gemiddelde jaarkilometrage Scatten van et totaal (= prestaties ) Scatten van geaggregeerde gemiddelden Scattingen voor andere deelpopulaties Correcties Correcties toegepast op voertuigen in bedrijfsvoorraad Correcties wegens et ontbreken van istorisce data van uitgevallen voertuigen Nieuwe voertuigen Resultaten op basis van NAP-kilometerstanden Bronnenonderzoek Verslag bronnenonderzoek Verdeling naar type voertuig en verdeling naar territorium Verdeling van bussen naar lijndienst of touringcar Verdeling kilometers naar territorium Herstellen istorisce reeks Resultaten Varianties Conclusies en aanbevelingen 37 Literatuur 39 Medewerkers publicatie 41 3

4 Samenvatting In 2009 zijn door Nederlandse en buitenlandse autobussen gezamenlijk 627 miljoen kilometers afgelegd op Nederlands grondgebied. Driekwart daarvan kwam voor rekening van Nederlandse lijndienstbussen, ruim een vijfde door Nederlandse touringcars en 4 procent door buitenlandse autobussen. Dit blijkt uit nieuw CBS-onderzoek gebaseerd op de gegevens van de Nationale Autopas (NAP). Voor et onderzoek is een metode ontwikkeld om verkeersprestaties te scatten van autobussen gebaseerd op kilometerstanden. Daarnaast is met gebruikmaking van nieuwe en istorisce bronnen een tijdreeks met verkeersprestaties van autobussen berekend van 1990 tot en met Daarbinnen is ondersceid gemaakt naar soort autobus, bouwjaarklasse en territorium. Trefwoorden: verkeersprestaties, voertuigkilometers, km, autobussen, touringcars, lijndienstbussen, OV-bussen, kilometerstanden, NAP, RDW 4

5 1. Inleiding Dit onderzoek is uitgevoerd in opdract van de Emissie Registratie (ER). Jaarlijks inventariseert de ER de emissies van verontreinigende stoffen in Nederland in opdract van et ministerie van Volksuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu (VROM) en et ministerie van Verkeer en Waterstaat (V&W). Het Rijksinstituut voor Volksgezondeid en Milieu (RIVM) is verantwoordelijk voor de aansturing van de Emissieregistratie. De taakgroep Verkeer en Vervoer, onderdeel van de Landelijke ER, is verantwoordelijk voor de kwaliteit van de emissies van mobiele bronnen. De emissieregistratie gebruikt tijdreeksen vanaf 1990 tot eden met scattingen voor verkeersprestaties van wegverkeer. Voor bijna iedere voertuigcategorie wordt op basis van veelal CBS-data et totale aantal voertuigkilometers per jaar gescat. Naast gegevens van verkeersprestaties voor personenauto s, bestelwagens, vractwagens en trekkers, baseert de ER aar emissies ook op verkeersprestaties van autobussen. Ecter, de gegevens voor autobussen zijn verouderd. Daarom is er beoefte aan een onderzoek om de verkeersprestaties van bussen te actualiseren en de istorisce reeks te verbeteren. Om et uiteindelijke doel te bereiken namelijk een geactualiseerde tijdreeks met verkeersprestaties van bussen vanaf , onderverdeeld naar een aantal relevante categorieën zoals voertuigsoort en territorium, zijn een aantal subdoelen geformuleerd zoals: Het ontwikkelen van een metode voor et berekenen van jaarkilometrages en verkeersprestaties van Nederlandse autobussen in totaal op basis van data van de Nationale Autopas (NAP), tijdreeks (nadien geactualiseerd tot en met 2009); uitgesplitst naar diverse eigenscappen van et voertuig zoals bouwjaar en gewict. Inventariseren welke gegevens (bronnen) bescikbaar zijn over autobussen van openbaar vervoerbedrijven. Voorts et verwerken en analyseren van deze data. Doel is verdeling van kilometers door OV-bussen naar binnenland/buitenland Inventariseren welke gegevens (bronnen) bescikbaar zijn van bussen van touringcarbedrijven, zoals documentatie KNV/NEA, voor onderzoek en analyse naar bruikbaareid voor de verdeling van de jaarkilometrages van bussen van touringcarbedrijven naar binnenlandse /buitenlandse kilometers. Inventariseren van bronnen voor buitenlandse bussen in Nederland voor et vaststellen van verkeersprestatie van buitenlandse autobussen in Nederland. Samenvoegen van bescikbare gegevens verkregen uit bovengenoemde acties, en analyseren eindresultaat. Herstellen en verbeteren istorisce tijdreeks vanaf 1990 Actualiseren van de tijdreeks tot en met 2009 met kilometergegevens uit NAP afkomstig verzameld met een nieuwe integrale trekking die medio 2010 eeft plaatsgevonden. De rapportage van et onderzoek is onderverdeeld in diverse oofdstukken. In oofdstuk 2 staan et populatiekader, et verrijken van de gegevens en de respons centraal. De wijze waarop jaarkilometrages worden berekend, is bescreven in oofdstuk 3. De toegepaste correctiemetoden komen aan de orde in oofdstuk 4. Hoofdstuk 5 andelt over de zoektoct naar bronnen met gegevens die gescikt zijn voor et maken van onderverdelingen van autobussen naar openbaar vervoer/touringcar en naar territorium (binnenland/buitenland). In oofdstuk 6 wordt verslag gedaan van et maken van diverse onderverdelingen zoals de verdeling van verkeersprestaties naar lijndienst of touringcar, en de verdeling van kilometers naar territorium. Wat er gedaan is om de tijdreeks van 1990 tot 2009 te erstellen, is bescreven in oofdstuk 7. Een beknopt overzict van de resultaten is weergegeven in oofdstuk 8. Tot slot staan de conclusies en aanbevelingen in oofdstuk 9. 5

6

7 2. Onderzoeksmetode berekenen verkeersprestaties bussen Hoofddoelstelling van et totale onderzoek is et ontwikkelen van een metode om verkeersprestaties van autobussen te berekenen. De gegevens uit et register van de Nationale Autopas (NAP) in combinatie met de gegevens uit et Motorvoertuigenpark van de Dienst Wegverkeer (RDW) zijn iervoor de voornaamste bronnen. Het populatiekader van autobussen is samengesteld op basis van gegevens uit de basis kentekenregistratie van de RDW. De kentekens uit dit populatiekader zijn vervolgens verrijkt met NAP-data. Van bussen is geen steekproef getrokken, ze zijn integraal opgevraagd bij NAP maar er zijn bij et opvragen van de data wél voorwaarden genoemd waaraan de NAP-data moeten voldoen. Dat betekent dat ondanks een integrale opvraag van NAP-informatie, niet van alle opgevraagde kentekens informatie is verkregen. Dit komt omdat er bussen in et RDWregister zitten die niet voorkomen in et NAP-register, of bussen met tellerstanden die niet aan bepaalde criteria voldoen (zie paragraaf 2.2). In dit oofdstuk worden actereenvolgens besproken: et samenstellen van et (populatie)kader, de metode van verrijking iervan met NAP-gegevens en de daadwerkelijke respons van kilometerstanden uit de NAP. 2.1 Populatiekader De onderzoekspopulatie bestaat uit alle motorvoertuigen geregistreerd in Nederland gedurende de verslagperiode. De bescrijving van de populatie in dit rapport is beperkt tot autobussen. In zowel 2007, 2008 en 2010 eeft et CBS een integraal populatiekader van autobussen aangeboden aan NAP met als doel te worden verrijkt met kilometergegevens. Met et in 2010 aangevraagde bestand kunnen gegevens worden berekend van verslagjaar 2009 en kunnen ook gegevens worden berekend van 2008 en Met et in 2008 opgevraagd bestand kunnen ook gegevens worden berekend van verslagjaar 2007 en eerder. Als de gegevens van verslagjaar 2007 berekend met de NAP-gegevens getrokken in 2010 significant afwijken van de gegevens berekend over verslagjaar 2007 met de in 2008 getrokken gegevens, dan worden de oudere gegevens vervangen door de meest recente over verslagjaar Analoog kan met et in 2007 opgevraagde bestand gegevens worden berekend van verslagjaar 2006 en eerder. Voor dit onderzoek is van alle drie de bestanden gebruik gemaakt. Het basismateriaal voor et kader van de doelpopulatie autobussen komt van de Dienst Wegverkeer (RDW). Niet in et motorvoertuigenregister opgenomen zijn: bijzondere kentekens zoals omscreven in artikel 4 van Hoofdstuk 2 van et Ken tekenreglement, met uitzondering van die welke worden genoemd in lid 5 (ZZ-ken tekens). kentekens die zijn afgegeven voor voertuigen in gebruik bij de Nederlandse strijdkracten en bij in Nederland gelegerde militaire organisaties (NATO, AFNORTH e.d.). kentekens van voertuigen die op de peildatum (waarop et RDW jaarbestand wordt samengesteld) zijn gescorst. Om een tijdreeks te kunnen berekenen, wordt voor ieder afzonderlijk verslagjaar van 2001 tot en met 2009, een populatiekader van autobussen gemaakt op basis van et RDW-register. Het populatiekader voor verslagjaar 2009 bijvoorbeeld, bestaat uit alle autobussen in gebruik met een geldig Nederlands kenteken die tijdens (een deel van) et verslagjaar zijn toegelaten tot et verkeer op de openbare weg, inclusief: autobussen die in (een deel van) et jaar beoren tot de bedrijfsvoorraad 1) autobussen die slects een deel van et jaar actief zijn op et wegennet, zoals nieuwe of geïmporteerde voertuigen en voertuigen die gedurende et jaar zijn gesloopt of geëxporteerd De berekende aantallen zijn dus oger dan et aantal geregistreerde (actieve) autobussen op peildatum 1 januari. 1) Bedrijfsvoorraad: voertuigen die beoren tot de zogenaamde andelsvoorraad en bij een dealer staan en dus gedurende die tijd niet op de weg zijn. 7

8 Kortom et populatiekader (autobussen in gebruik) voor et verslagjaar 2009 bestaat uit de volgende delen: alle actieve voertuigen op 1 januari alle voertuigen in bedrijfsvoorraad op 1 januari alle voertuigen die uitgevallen zijn in de loop van 2009 ten gevolge van, sloop, export en diefstal. In et verslagjaar 2009 ging et in totaal om autobussen in gebruik. Het gebruik van een populatiekader gebaseerd op autobussen in gebruik, is een grote verbetering in vergelijking met et gebruik van een kader gebaseerd op et actieve voertuigpark op peildatum 1 januari, of een actief park medio et jaar. Het samenstellen van et kader autobussen in gebruik was nodig om optimaal gebruik te kunnen maken van de bescikbaareid van kilometergegevens van álle voertuigen, óók van voertuigen die maar een deel van et jaar actief zijn geweest. Dit leidt tot betere scattingen van verkeersprestatie-indicatoren. 2.2 Verrijking kentekens met gegevens van de Nationale Autopas Het totale populatiekader kentekens van autobussen uit de RDW is drie maal (jaren 2007, 2008 en 2010) aangeboden aan De Sticting Nationale Autopas (NAP) ter verrijking met kilometergegevens. De NAP bestaat sinds 1991 en is een initiatief van diverse organisaties uit de autobrance (ANWB, RAI, BOVAG en VNA). Doel van et NAP is et bestrijden en voorkomen van tellerfraude. Zo wordt van vrijwel iedere personenauto, bestelauto, vractauto, trekker, speciaal voertuig, autobus en motorfiets een kilometeristorie opgebouwd. Als de kilometerstand van een voertuig wordt teruggedraaid, valt dat dus op omdat de kilometerregistratie dan niet meer op logisce wijze verloopt. Het terugdraaien van kilometerstanden is zowel voor consumenten alsook voor de autobrance nadelig omdat dit kan leiden tot et ten onterecte teveel betalen voor een voertuig. Het daadwerkelijk verrijken van de kentekens met kilometergegevens gebeurt door RDC-Datacentrum (RDC) in opdract van NAP. Of een kenteken wordt verrijkt met kilometergegevens angt af van bepaalde criteria. Een kenteken wordt alleen verrijkt met kilometergegevens als de kilometergegevens voldoen aan de volgende criteria: Verrijk alleen kentekens met kilometergegevens indien er meer dan één kilometerstand bescikbaar is: er zijn minimaal twee standen nodig om een kilometrage te kunnen scatten. Geef per kenteken aan of et voertuig een kilometerteller eeft met 5, 6 of 7 posities op de teller. Verstrek géén kilometergegevens van voertuigen die verdact worden van kilometerfraude. Kentekens met kilometertellers die slects 5 posities bevatten oeven geen logisc oplopende volgorde van kilometergegevens te ebben. Immers, als zo n kilometerteller méér dan kilometer moet aangeven, begint de teller opnieuw bij 1 en is dus de istorie van kilometerstanden nog steeds logisc ondanks et feit dat deze niet altijd oploopt. Kentekens met kilometertellers met 6 of 7 posities moeten wél een logisc oplopende volgorde van kilometerstanden ebben. Deze selectie resulteert in een database met NAP-data met daarin kenteken, kilometerstanden, de datum waarop de kilometerstand is genoteerd, en et aantal posities dat de kilometerteller eeft (Molnár et al. 2009). 2.3 Respons Niet voor alle aan NAP aangeboden kentekens zijn kilometergegevens bescikbaar. Voor een deel komt dit door et regulier opsconen van de data uit et NAP-register. De kilometergegevens van voertuigen (autobussen) die uitvallen als gevolg van export, sloop, 8

9 vermissing en dergelijke worden na zeven kwartalen uit et register verwijderd. 2) Een andere reden waarom er geen kilometergegevens bescikbaar kunnen zijn is vanwege de frequentie waarop een tecnisce keuring dient plaats te vinden. Bedrijfsvoertuigen zoals autobussen dienen jaarlijks te worden gekeurd en et registreren van de kilometerstand is weliswaar verplict, maar toc gebeurt dit niet altijd in alle gevallen. In de toekomst komt daar verandering in. Voor een overzict van de respons van bussen over et verslagjaar 2009, zie staat 1. Staat 1 Respons autobussen naar bouwjaar en soort gebruik, verslagjaar 2009 (NAP2010) Populatie Respons Responspercentage Lijndienstbussen % Totaal t/m t/m t/m t/m Touringcarbussen Totaal t/m t/m t/m t/m ) Met NAP en RDC is afgesproken dat vanaf 2008 alle istorie wordt bewaard. 9

10

11 3. Scatten gemiddelde jaarkilometrage van bussen en bijbeorende variantie In dit oofdstuk wordt bescreven oe de gemiddelde jaarkilometrage van autobussen is gescat vanuit de ruwe NAP-data. Uitgangspunt iervoor is de metode die Buelens en Krieg (2007) ebben ontwikkeld voor personenauto s. Met de aan NAP aangeboden kentekens van bussen (integrale trekking) moeten uitspraken worden gedaan over de verkeersprestaties in de jaren 2001 t/m De sticting NAP eeft niet voor álle voertuigen voldoende kilometerstanden om de verkeersprestatie van et voertuig te kunnen afleiden, om twee redenen. Ten eerste zijn alle gegevens over voertuigen die vóór gesloopt zijn, uit et bestand verwijderd. De tweede reden eeft te maken met de manier van registreren van kilometerstanden. Dat gebeurt tijdens reparaties en Apk-keuringen bij officiële garages, keuringsstations en servicebedrijven die meewerken aan de registratie. Omdat van nieuwe voertuigen vaak nog geen twee standen zijn genoteerd, zijn voor deze groep minder vaak voldoende kilometerstanden bekend. Ook werken niet alle garages en servicestations mee aan de registratie. Als voor een voertuig waarvan bij NAP tellerstanden zijn opgevraagd en dat voldoet aan alle criteria, geen verkeersprestatie afgeleid kan worden dan wordt dat gezien als nonrespons. In eerste instantie wordt aangenomen dat de non-respons niet selectief is, dat wil zeggen dat voertuigen waarvan geen verkeersprestaties afgeleid kunnen worden, lijken op de voertuigen waarvan wél verkeersprestaties afgeleid kunnen worden. Door et toepassen van de ratio-scatter wordt gedeeltelijk gecorrigeerd voor selectieve non-respons (zie paragraaf 3.4). Het berekenen van verkeersprestaties ofwel voertuigkilometers van bussen bestaat uit een aantal stappen. De eerste stap is et verwerken van kilometerstanden. In paragraaf 3.1 is bescreven oe vanuit de ruwe NAP-data per kenteken een kilometrage berekend wordt. Paragraaf 3.2 en 3.3 gaan respectievelijk over poststratificatie en et aantal dagen dat een voertuig op de weg is. Vervolgens wordt voor elke specifieke groep bussen (stratum) een gemiddelde jaarkilometrage berekend (paragraaf 3.4). Tot slot dienen vanwege de aanwezige non-respons de gemiddelde jaarkilometrages per stratum opgeoogd te worden om te komen tot totale verkeersprestaties van bussen (paragraaf 3.5). 3.1 Het verwerken van kilometerstanden Om uit te leggen oe jaarkilometrages per voertuig worden berekend is ieronder een klein voorbeeld van een databestand met kilometergegevens. Drie variabelen in et NAPregister zijn essentieel voor et berekenen van verkeersprestaties namelijk: kenteken, de datum waarop de kilometerstand is genoteerd (peildatum) en de kilometerstand op die datum. Voorbeeld 1 Databestand NAP Kenteken Peildatum Kilometer 00YY YY YY YY ZZ ZZ ZZ ZZ XX XX XX Om et aantal kilometers te berekenen dat een voertuig op een dag eeft afgelegd, wordt et aantal kilometers tussen twee peildata berekend en gelijk verdeeld over de dagen tussen beide peildata (Domen-Kampert et al., 2006). Als de laatst bescikbare peiling vóór 11

12 31 december ligt, is de periode vanaf de laatste peiling tot aan et einde van et jaar, berekend door de laatste periode waarvan kilometergegevens per dag bescikbaar zijn te extrapoleren tot et eind van et jaar (zie voorbeeld 2). Voorbeeld 2 Scatten van de totale jaarkilometrage van één voertuig Bouwdatum voertuig = Peildatum kilometer km per dag = ( ) / 47 dagen 1) = 42,55 km km per dag = ( ) / 280 dagen = 42,86 km Totaal jaarkilometrage per kenteken: Periode dagen km/dag totaal , , Totaal ) Tussen en Merk op dat et resultaat tussen en is geëxtrapoleerd vanuit de periode ervoor: 1072 = 25 * Als de datum van de laatste peiling ligt vóór de sloopdatum van dat voertuig in etzelfde jaar, dan worden de eerder berekende dagkilometrages alleen geëxtrapoleerd tot aan de sloopdatum. De jaarkilometrage wordt berekend door de dagkilometrages van een jaar te sommeren. Deze procedure is gebaseerd op de assumptie dat voertuigen elke dag evenveel kilo meters afleggen. Afwijkingen van deze assumptie zoals mogelijke seizoenseffecten, verscillen in gebruik van et voertuig vóór et wordt gesloopt, of verscillen in rijgedrag ten gevolgen van et overgaan van et eigendom van een voertuig naar een andere eigenaar, zijn niet meegenomen. Dit kan mogelijk consequenties ebben voor de nauwkeurigeid van de scatting. Bij de berekening van de variantie (paragraaf 8.1) is geen rekening geouden met eerder genoemde effecten, immers ons doel is et scatten van jaarkilometrages. Nadat voor elk voertuig apart dagkilometrages zijn berekend, wordt een procedure geanteerd voor uitbijterdetectie. Immers uitbijters kunnen vertekening veroorzaken (bias). Voor uitbijterdetectie zijn de volgende criteria geanteerd: als de dagkilometrage van een voertuig kilometer, dan is de peiling in de reeks die et extreme dagkilometrage tussen twee peilingen kan ebben veroorzaakt, uit de dataset verwijderd. 3.2 Poststratificatie De integrale steekproef is door middel van post-stratificatie (voor de opoging) onderverdeeld in een aantal strata. In principe willen we scattingen maken voor deelpopulaties die overeenkomen met die strata. Drie variabelen zijn belangrijk om emissies vanuit verkeersprestaties van autobussen te berekenen namelijk: type busvervoer (Touringcar en Lijndienst); gewictsklassen; bouwjaarklassen. De eerste fase van et busonderzoek bestond dan ook uit et onderzoeken van mogelijkeden om indelingen met ulp van deze variabelen te maken en vervolgens te gebruiken bij de stratificatie. Daarbij vormde de celvulling van een stratum een belangrijk criterium. Omdat een kruising van alle drie van de ierboven genoemde variabelen leidde tot te veel cellen met een te geringe celvulling, is in overleg met de Taakgroep Verkeer en Vervoer van de Emissieregistratie besloten de bussen te stratificeren naar type busvervoer: lijnbus 12

13 of touringcar en naar bouwjaarklassen (gerelateerd aan euronormen zie staat 2 3) ). Bealve voor de deelpopulaties die overeenkomen met de strata, kunnen ook scattingen gemaakt worden voor andere deelpopulaties en voor eel Nederland. Staat 2 Indeling bouwjaarklassen op basis van Euronormen Bouwjaarklassen Euronorm (Pré-Euro) (Euro-0) (Euro-1) (Euro-2) (Euro-3) 2005 (Euro-3 en Euro-4) 2006 (Euro-3 en Euro-4) 2007 (Euro-4) 2008 (Euro-4 en Euro-5) 2009 (Euro-4 en Euro-5) 3.3 Aantal dagen op de weg Voor zover mogelijk zijn voor elk voertuig in de steekproef jaarkilometrages berekend voor de jaren j (j = 2001,,2009) waarin et voertuig ten minste één dag aan et verkeer eeft deelgenomen. De jaarkilometrage van een voertuig angt samen met et aantal dagen dat et voertuig aan et verkeer eeft deelgenomen. Daarom wordt dit aantal gebruikt als ulp informatie (zie paragraaf 3.4). Er zijn verscillende redenen waarom een voertuig niet et ele jaar in et verkeer kan zijn geweest: Het gaat om een nieuw voertuig dat in de loop van et jaar verkoct is. Voor alle voertuigen in de populatie is de verkoopdatum bekend en dus ook vanaf welke datum et voertuig in et verkeer was. Het voertuig werd in et jaar geïmporteerd. Voor alle voertuigen in de populatie is, voor zover van toepassing, de importdatum bekend en dus ook vanaf welke datum et voertuig in et verkeer was. Het voertuig werd in et jaar gesloopt. Voor alle voertuigen in de populatie is, voor zover van toepassing, de sloopdatum bekend en dus ook vanaf welke datum et voertuig niet meer in et verkeer was. Het voertuig werd om een andere reden dan sloop voorgoed uit et (Nederlandse) verkeer genomen, bijvoorbeeld door export. Hiervoor geldt etzelfde als voor sloop. Het voertuig oorde een deel van et jaar bij de bedrijfsvoorraad (d.w.z. et stond bij een dealer). Het is ecter maar gedeeltelijk bekend welke voertuigen in welke periode bij de bedrijfsvoorraad oren. Daarom is besloten om te doen alsof voertuigen die gedeeltelijk bij de bedrijfsvoorraad oorden, toc in et verkeer zijn geweest. 3) Jaren waarin voor et eerst voertuigen voorkwamen die voldoen aan een bepaalde euronorm. 13

14 3.4 Het scatten van de gemiddelde jaarkilometrage Stel N is de populatieomvang en n de steekproefomvang van een stratum. De gemiddelde jaarkilometrage voor stratum kan gescat worden als et steekproefgemiddelde y 1 = n n i= 1 y i met y i de jaarkilometrage voor voertuig i uit stratum. (3.1) Deze scatting kan worden verbeterd door gebruik te maken van ulpinformatie. Als ulpinformatie is et aantal dagen dat een voertuig in et verkeer is geweest bescikbaar. Het is waarscijnlijk dat deze ulpvariabele sterk gerelateerd is aan de jaarkilometrage. Er zijn twee verscillende scatters waarmee gebruik kan worden gemaakt van de ulpinformatie; de regressiescatter en de ratioscatter. Bij de regressiescatter wordt et volgende verband tussen ulpvariabele x i en doelvariabele y i aangenomen: y i = 0 + β1x i β + ε i Hierbij zijn β 0 en β de te scatten regressiecoëfficiënten enε 1 i is et residu. Wanneer et merendeel van de voertuigen in de steekproef et ele jaar aan et verkeer ebben deelgenomen zal de ulpvariabele voor de steekproefeeneden vrijwel gelijk zijn. In dat geval zijn de regressiecoëfficiënten niet stabiel te scatten. Bovendien ligt et voor de and dat β 0 0 Voertuigen die niet aan et verkeer ebben deelgenomen zullen immers ook geen kilometers ebben afgelegd. Daarom wordt geadviseerd de ratioscatter te gebruiken. Deze scatter gaat uit van et volgende verband: y i = 1 x i β + ε i met met x i et aantal dagen dat voertuig i in et verkeer is geweest. β wordt gescat 1 y β ˆ 1 =, x waarmee de ratioscatter voor stratum op de volgende manier berekend wordt: y y, ratio = β ˆ 1 X = X (3.2) x waarbij x 1 = n y met formule (3.1) berekend wordt, n i= 1 x i et steekproefgemiddelde van de ulpvariabele is en X = 1 N N i = 1 x i et populatiegemiddelde van de ulpvariabele is. De variantie van de ratioscatter (0.2) kan worden benaderd met de volgende formule: n 1 f y 2 var( y, ratio ) = ( yi xi ). (3.3) n ( n 1) x waarbij n i= 1 f = de eindigeidscorrectiefactor is. N 14

15 3.5 Scatten van et totaal (= prestaties ) Het totaal aantal afgelegde kilometers van alle voertuigen in een stratum wordt als volgt gescat: ˆ = (3.4) Y, ratio N y, ratio Uitscrijven van deze formule levert: Yˆ, ratio Hierbij is = N w = y, ratio = N y x X = N X n n yi = i= 1 n x i= 1 w i de opoogfactor voor voertuig i uit stratum, N X i = w. (3.5) n x w i y i Merk op dat alle opooggewicten binnen één stratum gelijk zijn. Het totaal van een deelpopulatie, die bestaat uit meerdere strata = 1,, d kan met volgende formule berekend worden: d d n Yˆ tot = Y ˆ, ratio = wi yi (3.6) = 1 = 1 i= 1 Sommeren over alle strata levert et totaal voor de ele populatie. De varianties van (3.4) en (3.6) worden als volgt berekend: ˆ 2 var( Y ratio ) = N var( y,, ratio var( Yˆ ) = var( ˆ tot Y d = 1, ratio ). ), 3.6 Scatten van geaggregeerde gemiddelden Het gemiddelde voor de deelpopulatie D die uit strata = 1,, d bestaat, wordt op de volgende manier gescat: N Y ˆ 1 = Yˆ = tot tot y, N N D D ratio (3.7) d met =. N D N = 1 Het gemiddelde voor de ele populatie wordt verkregen door te sommeren over alle strata. De variantie wordt als volgt berekend: 1 var( Y ˆ ) var( ˆ tot = Y ). 2 tot N D 3.7 Scattingen voor andere deelpopulaties Dit doet zic voor bij et maken van scattingen van deelpopulaties die niet overeenkomen met één of meer van de geanteerde strata. Dit kan bijvoorbeeld et geval zijn bij 15

16 een andere indeling. Voertuigen uit verscillende strata worden nu gebruikt om scattingen voor een bepaalde deelpopulatie te maken. Alle kentekens uit de steekproef die tot de gewenste deelpopulatie beoren, worden gebruikt om een scatting voor die deelpopulatie te maken. Daarbij worden de opooggewicten uit formule (3.5) gebruikt. Voor een deelpopulatie P met N P kentekens in de populatie en n P kentekens in de steekproef, wordt de totale prestatie gescat als Yˆ = w y, P i P i met dezelfde w als in (3.5). i i Het gemiddelde voor deelpopulatie P is dan Y ˆ 1 = P Yˆ P. N P Varianties worden berekend als vermeld in paragraaf 8.1. De grootte N P van de deelpopulatie P is voor sommige deelpopulaties niet zonder meer bekend. Dan dient N P gescat te worden. Hiervoor wordt een set opoogfactoren gebruikt. Voor alle voertuigen in stratum is dat N g = n Een scatting voor N P is dan Nˆ =. P g i P 16

17 4. Correcties Het voorafgaande oofdstuk andelde over et scatten van voertuigkilometers in et algemeen. Daarbij is rekening geouden met et feit dat een deel van de voertuigen slects een deel van et jaar van de weg gebruik eeft kunnen maken. In dit oofdstuk gaan we ier verder op in aan de and van de bescrijving van twee speciale cases en de correcties die dan worden toegepast. Paragraaf 4.1 andelt over correcties toegepast op voertuigen in de bedrijfsvoorraad en paragraaf 4.2 over correcties wegens gebrek aan istorisce data ten gevolge van uitval door sloop, export, diefstal of om andere redenen. De wijze waarop met nieuwe voertuigen wordt omgegaan is bescreven in paragraaf 4.3 gevolgd door de resultaten op basis van NAP in paragraaf Correcties toegepast op voertuigen in bedrijfsvoorraad Volgens de algemene regels worden de gescatte kilometers van een voertuig geëxtrapoleerd vanaf de laatst bekende (NAP)-kilometerstand tot aan et einde van et verslagjaar. Voor verslagjaar 2009 is dit t/m 31 december Omdat voertuigen die op 1 januari 2010 in de bedrijfsvoorraad stonden, meestal een langere tijd in 2009 niet zijn gebruikt, wordt de kilometrage van zo n voertuig dus overscat en dient er een correctie plaats te vinden. Voor et scatten van een tijdreeks wordt voor ieder afzonderlijk verslagjaar een nieuwe bedrijfsvoorraadcorrectie toegepast. De correctie voor voertuigen in bedrijfsvoorraad voor verslagjaar 2009 is als volgt: Alleen voertuigen die op 1 januari 2010 in bedrijfsvoorraad stonden en waarvan in verslagjaar 2009 een kilometerstand bekend is maar ná 1 januari 2010 niet, dienen gecorrigeerd te worden. Voor andere verslagjaren moet een zelfde procedure worden gevolgd. Op 1 januari 2010 stonden 422 bussen in de bedrijfsvoorraad. Dat is 3,3 procent van alle bussen in de populatie. In et verslagjaar 2009 zaten 98 bussen beorende tot de bedrijfsvoorraad in de respons. Hiervan zijn 59 bussen gecorrigeerd. Met gebruikmaking van gegevens van et RDC-Datacentrum is et aantal dagen dat voertuigen in de bedrijfsvoorraad ebben gestaan (stadagen) verdeeld in zeven verscillende klassen. Het gemiddelde aantal dagen per verslagjaar in bedrijfsvoorraad is gescat door et gemiddelde in de klasse met stadagen te wegen met et aantal voertuigen in die klasse. Op deze wijze is voor autobussen et gemiddelde aantal dagen in de bedrijfsvoorraad en dus niet bescikbaar voor gebruik op de weg gescat. De gescatte jaarkilometrage van bussen die op 1 januari 2010 beoorden tot de bedrijfsvoorraad is gecorrigeerd door dit kilometrage te verminderen met et aantal dagen in bedrijfsvoorraad gedurende dat jaar (verslagjaar 2009). Bijvoorbeeld: als een bus 80 dagen in de bedrijfsvoorraad eeft gestaan, dan wordt de jaarkilo metrage van bus i verminderd met (80/365) * de jaarkilometrage van bus i. 4.2 Correcties wegens et ontbreken van istorisce data van uitgevallen voertuigen Zoals eerder gemeld (oofdstuk 2) is de Sticting Nationale Autopas de eigenaar van de NAP-database. Voor un doel willen zij bescikken over een gescoonde database waarin alleen de voertuigen zitten die op dit moment van de weg gebruik mogen maken. Data van voertuigen die gesloopt, geëxporteerd, gestolen of op een andere wijze zijn uitgevallen werden daarom vóór ) na zeven kwartalen uit et databestand verwijderd. Deze sconingsprocedure eeft ecter beoorlijke consequenties wanneer er voertuigkilometers moeten worden berekend over een periode langer geleden dan zeven kwar- 4) Sinds 2007 worden de gegevens van de uitgevallen voertuigen bewaard. Voor de berekening van de verkeersprestaties over de jaren 2008 en 2009 is dus geen uitvalcorrectie meer nodig. 17

18 talen zoals bijvoorbeeld over et jaar Deze selectieve non-respons veroorzaakt vertekening. De scatting van voertuigkilometers zal te laag zijn omdat een aanzienlijk deel van de informatie over voertuigen waarmee veel is gereden, verloren is gegaan 5). Door de sconing ontbreken tellerstanden van gesloopte, geëxporteerde, gestolen en andere uitgevallen voertuigen in de database van 2007 (opgevraagd bij NAP in 2008). Al deze voertuigen waren ecter actief in et verkeer in Het probleem met et ontbreken tellerstanden van uitgevallen voertuigen wordt ecter nog ernstiger wanneer voertuigkilometers moeten worden gescat voor et jaar In dat geval ontbreken niet alleen de tellerstanden van voertuigen die uitgevallen zijn in 2004 maar ook die zijn uitgevallen in Dit betekent dat et gebrek aan data door uitval cumuleert met et verder teruggaan in de tijd. In et geleverde NAP-bestand (2007) zijn dus alleen tellerstanden bescikbaar van uitgevallen voertuigen van de laatste zeven kwartalen. Dit betekent dat er geen tellerstanden aanwezig zijn van voertuigen die sinds et laatste kwartaal van 2006 zijn uitgevallen. Verslagjaar 2007 is dus et enige volledige jaar waarvoor ook standen voor de uitvalgroep in dat jaar bescikbaar zijn. Voor 2000 t/m 2005 zijn er elemaal geen standen van bussen uit de uitvalgroep bescikbaar. De jaarkilometrages van de uitvalgroep voor 2007 kunnen worden gebruikt om correctiefactoren te bepalen die in de eerdere jaren kunnen worden toegepast om te corrigeren voor et feit dat de tellerstanden van de uitgevallen voertuigen niet bescikbaar zijn. In wat volgt worden de bescikbare voertuigen die zijn uitgevallen in et laatste kwartaal van 2006 buiten bescouwing gelaten, om op die manier de jaarkilometrages van de uitvalgroep voor volledige jaren te kunnen analyseren. Noteer met y j, incl (4.1) et gescatte gemiddelde jaarkilometrage voor jaar j = 2000,, 2007, waarbij de bescikbare kentekens van de uitvalgroep van 2007 zijn meegenomen, en y j, excl (4.2) et gescatte gemiddelde exclusief de uitvalgroep van Beide zijn gescat met de ratioscatter. Met de scattingen (4.1) en (4.2) worden vervolgens correctiefactoren als volgt bepaald:, c 0 = y2007, incl / y2007, excl, 1 y2006, incl / y2006, excl c =, 2 y2005, incl / y2005, excl c =, 3 y2004, incl / y2004, excl c =, 4 y2003, incl / y2003, excl c =, 5 y2002, incl / y2002, excl c = Het meest gescikte aggregatieniveau iervoor kan pragmatisc worden bepaald, door een niveau te kiezen waarop de factoren stabiel zijn. De ratioscatter voor geaggregeerde gemiddelden wordt berekend volgens formule (3.3). 5) Voor vractwagens en trekkers blijkt et zo te zijn dat ze vaak bij een bepaalde tellerstand worden afgescreven. Het is dan ook zo dat de levensduur (de tijd tussen in verkeer komen en uit verkeer gaan) van vractwagens en trekkers die weinig rijden langer is dan van de veelrijders. Omdat de veelrijders een kortere levensduur ebben, vallen ze ook vaker uit, en is un aandeel in de uitvalgroep groter dan in de populatie als geeel. 18

19 Gegeven een scatting van een gemiddelde jaarkilometrage op basis van tellerstanden van voertuigen die niet zijn uitgevallen dat jaar, kan deze gecorrigeerd worden door vermenigvuldigen met c0. (Buelens, 2008). Op analoge wijze corrigeert c1 voor et niet bescikbaar zijn van standen van de uitvalgroep voor et volgende jaar. In et algemeen corrigeert ci voor et niet aanwezig zijn van standen van de uitvalgroep van et i-de jaar nadien. De gecorrigeerde scattingen voor de publicatiejaren 2000 t/m 2006, waarvoor de standen van de uitvalgroepen ontbreken, zijn dan, voor een stratum :,, y,2006, incl y = c,, c1 y,2005, incl y = c,, c1 c2 y,2004, incl y = c,, c1 c2 c3 y,2003, incl y = c,, c1 c2 c3 c4 y,2002, incl y = c,, c1 c2 c3 c4 c5 y,2001, incl y = c Hierbij worden impliciet twee aannames gemaakt. Ten eerste wordt aangenomen dat de invloed van et missen van een jaar i in de toekomst onafankelijk is van et bescouwde jaar. Ten tweede wordt aangenomen dat et aandeel van de groep die uitvalt in de ele populatie etzelfde blijft door de jaren een. De eerste aanname kan niet geverifieerd worden omdat er maar van één jaar uitval bescikbaar is. In de toekomst, bij nieuwe aanleveringen van et NAP-register, zou dat wel kunnen gebeuren. Zoals aangegeven in paragraaf (2.1), eeft et CBS zowel in 2010, 2008 als in 2007 een bestand opgevraagd bij NAP. Voor dit onderzoek is gebruik gemaakt van alle drie de bestanden. De wijze van uitvalcorrectie zoals ierboven is bescreven, is enkel van toepassing voor et gebruik van et in 2008 opgevraagde bestand. Ook met et in 2007 opgevraagde bestand zijn jaarkilometrages en uitvalcorrectiefactoren berekend. De reden om dit te doen is et feit dat in et in 2007 opgevraagde bestand wél kilometerstanden aanwezig zijn (voor et volledige jaar) van in 2006 uitgevallen voertuigen 6) en nog een restje in 2005 dat elaas niet bruikbaar is. De metode voor et berekenen van uitvalcorrectiefactoren voor et in 2007 opgevraagde bestand is gebeurd conform de ierboven bescreven metode toegepast op et in 2008 opgevraagde bestand, zij et dat er alleen correctiefactoren oefden te worden berekend voor Voordeel van et gebruik van beide opgevraagde bestanden is dat door et gebruik van et in 2007 opgevraagde bestand, et uitvaleffect in de jaren , kleiner is dan wanneer de data van et in 2008 opgevraagde bestand waren gebruikt om de jaren te berekenen. Dit betekent dat de uitvalcorrectie door et gebruik van et oudere bestand voor die jaren dan ook geringer oeft te zijn. Uiteindelijk is voor et berekenen van de gegevens voor et verslagjaar 2007 et in 2008 opgevraagde bestand gebruikt en voor et berekenen van de gegevens van 2006 en eerder, et in 2007 opgevraagde bestand. Hierdoor oefde voor zowel de verslagjaren 2007 als voor 2006 geen uitvalcorrectie worden berekend en de jaren minder sterk te worden gecorrigeerd. De toegepast correctiefactoren staan in staat Nieuwe voertuigen Nieuwe voertuigen (minder dan een jaar oud) kunnen slects een deel van et jaar van de weg gebruik ebben gemaakt. Daarnaast is et zo dat et aantal nieuwe voertuigen in et databestand waarscijnlijk relatief gering is. Dat komt omdat van veel van de nieuwe voertuigen in datzelfde jaar waarscijnlijk géén tweede tellerstand bekend is. Dit kan om 6) Ook et in 2007 opgevraagde NAP-bestand is opgescoond door kilometerstanden van voertuigen die langer dan zeven kwartalen geleden zijn uitgevallen te verwijderen. 19

20 Staat 3 Uitvalcorrectie per verslagjaar Verslagjaar Uitvalcorrectie , , , , , , , , ,0 diverse redenen et geval zijn: omdat ze nog niet verplict een Apk-keuring ebben oeven ondergaan of nog niet in de garage zijn geweest voor een service- of reparatiebeurt. Daarom bestaat et vermoeden dat ten gevolge van et missen van kilometerstanden voor deze groep, et mogelijk zou kunnen gaan om een selectieve groep die in et bestand ontbreekt. Tenslotte zullen jonge voertuigen die in de korte periode dat ze op de weg gebruikt kunnen worden en die al méér dan één tellerstand in NAP ebben mogelijk intensiever gebruikt zijn dan voertuigen die in die korte periode nog geen garage ebben bezoct of nog geen servicebeurt ebben gead. Uit responsonderzoek blijkt dat de respons voor lijnbussen en touringcars respectievelijk 66 en 82 procent is en dus lager dan voor de meeste bussen van oudere bouwjaren. Ecter uit analyses in een eerder onderzoek met vractwagens, trekkers en personenauto s blijkt dat de veronderstelling dat de snel responderende groep van nieuwe voertuigen selectief is, niet wordt bevestigd (Molnár et al., 2009). 4.4 Resultaten op basis van NAP-kilometerstanden In Hoofdstuk 2, 3 en 4 bescreven we actereenvolgens et (RDW) populatiekader, de verrijking daarvan met kilometerstanden uit de NAP-registratie, de wijze waarop de kilometrages zijn gescat en de toegepaste correctiemetoden. Het toepassen van deze metode eeft ertoe geleidt dat met de bescikbare data uit NAP-registratie een tijdreeks kon worden gescat met resultaten voor Op basis van NAP zijn de volgende resultaten verkregen: De totale jaarkilometrage van Nederlandse autobussen van De gemiddelde jaarkilometrage van Nederlandse autobussen van Tabellen met totale jaarkilometrages en resultaten betreffende gemiddelde jaarkilometrages worden gepubliceerd op de CBS-website StatLine. 20

21 5. Bronnenonderzoek Hoofddoelstelling van et onderzoek is et ontwikkelen van een metode om verkeersprestaties van autobussen te berekenen. Daarnaast zijn nog een aantal andere doelstellingen geformuleerd. Een andere doelstelling van et onderzoek is et maken van een onderverdeling van verkeersprestaties naar territorium (binnenland/buitenland). Ook een doelstelling is et maken van een onderverdeling van verkeersprestaties van lijndienstbussen enerzijds en touringcars anderzijds. Ecter et NAP-register en de RDW bevatten geen gegevens om deze verdelingen van verkeersprestaties mogelijk te maken. Om bovengenoemde redenen is gezoct of er additionele bronnen zijn waarmee wél een verdeling van verkeersprestaties naar territorium, of type autobus (lijndienst/touringcar), kan worden gemaakt. In paragraaf 5.1 volgt een verslag van de zoektoct naar nieuwe gegevens. 5.1 Verslag bronnenonderzoek Om na te gaan welke andere bronnen mogelijk zouden kunnen bijdragen aan et bussenonderzoek, eeft et team verkeersprestaties van et CBS gesproken met diverse organisaties. Doel van et onderzoek is et vinden van informatie (zo mogelijk voor meerdere jaren actereen) die et mogelijk maakt lijndiensten en touringcars van elkaar te ondersceiden, liefst op kentekenniveau zodat een koppeling met de verkeersprestaties op kentekenniveau mogelijk is. Tevens rict et bronnenonderzoek zic op et vinden van bruikbare data, cq. onderzoeksresultaten e.d. waarmee et mogelijk is een ondersceid te maken tussen kilometers afgelegd op Nederlandse bodem door Nederlandse autobussen (zo mogelijk onderverdeeld naar lijndiensten en touringcars) en in et buitenland. Ook zoeken we bronnen waarmee een scatting kan worden gemaakt van et kilometrage dat buitenlandse autobussen rijden in Nederland. In deze paragraaf volgt et verslag van de zoektoct en de resultaten. Touringcar onderzoek In opdract van Koninklijk Nederlands Vervoer (KNV) zet onderzoeksbureau NEA jaarlijks een enquête uit bij touringcarbedrijven waarbij vooral wordt gevraagd naar omzetgegevens en naar verkeers- en vervoerprestaties in binnen- en buitenland. In 2009 respondeerden van de ca. 300 touringcarbedrijven er 64 dus een respons van ca. 21 procent. Deze bedrijven ebben ongeveer 29 procent van de populatie touringcars 7) in gebruik (Stokman en Tensen, 2010). Ook NEA kan door gebrek aan betere data - niet met grote zekereid een ondersceid maken tussen bussen van touringcarbedrijven of van openbaar vervoer bedrijven, dan op basis van et vergunningenbestand van de Inspectie verkeer en Waterstaat (IVW). NEA geeft aan, dat zover bekend, er bij bussen geen of onvoldoende tecnisce kenmerken zijn waaruit is af te leiden welke bussen voor openbaar vervoer en welke bussen als touringcar zijn ingerict. Voor et uitzenden van de vragenlijsten naar touringcarbedrijven maakt et NEA een indeling op basis van et IVW-vergunningenbestand. Aan et gebruik van et vergunningenbestand zitten wat nadelen. In dat bestand zijn naast bussen ook taxi s opgenomen en et bevat daarnaast dubbele en slapende vergunningen 8) Dit bemoeilijkt et bepalen van et aantal touringcars. Een aantal nieuwe ontwikkelingen maakt de bruikbaareid van et vergunningenbestand voor dit doel in de toekomst nog beperkter (zie onder bij Inspectie Verkeer en Waterstaat). Bijkomend nadeel van et gebruik van IVW-gegevens om een indeling naar et gebruik van de autobus te maken (als OV-bus of Touringcar) is et feit dat busvergunningen ondernemersvergunningen zijn en dus niet voertuiggebonden. Immers in dit onderzoek worden verkeersprestaties per vervoermiddel (kenteken) berekend op basis van RDW en NAP. Daarom is informatie voor et maken van verdere indelingen ook op kentekenniveau nodig. Een vergunning is niet voertuiggebonden waardoor een ondernemer de mogelijkeid eeft om diverse voertuigen na elkaar in te zetten op grond van één en dezelfde vergunning. Ver- 7) Op basis van IVW-vergunningen gescatte populatie touringcars. 8) Nadeel van et baseren van tellingen op een IVW-vergunning is dat een vergunning 5 jaar geldig blijft, en een voertuig dan mogelijk 5 jaar als touringcar wordt geteld ook al doet et voertuig in de tussentijd iets anders. 21

22 keersprestaties worden gebruikt voor et berekenen van voertuigemissies daarom is et juist van belang dat de specifieke karakteristieken van een bepaald voertuig bekend zijn. In et onderzoek van NEA wordt ook ondersceid gemaakt naar kilometers van Nederlandse touringcars in Nederland en in et buitenland. NEA bescikt over onderzoeksgegevens van 2002 tot en met 2009 (D.Tensen en J. Stokman, 2008; J. Stokman en D.Tensen, 2009; J. Stokman en D.Tensen, 2010). Op de vraag of er misscien bij KNV ook andere bronnen bekend zijn met informatie over touringcars, of over kilometers afgelegd door buitenlandse touringcars in Nederland, wordt de International Road Transport Union (IRU) als mogelijke bron getipt. Conclusie: de Statistiek touringcarvervoer kan op oofdlijnen worden gebruikt als referentie voor de gegevens die in dit onderzoek worden berekend op basis van RDW/NAP. Er zijn drie redenen waarom de gegevens uit de statistiek touringcarvervoer niet in detail kunnen worden gebruikt voor ons onderzoek: door et gebruik van een et IVW-vergunningenbestand als populatiekader, de relatief lage respons en et ontbreken van gegevens op voertuig/kentekenniveau. Inspectie Verkeer en Waterstaat Uit contacten met et IVW blijkt et volgende: De Inspectie Verkeer en Waterstaat verstrekt vergunningen waarmee busondernemers en cauffeurs passagiers mogen vervoeren. Daarbinnen wordt ondersceid gemaakt tussen de volgende vormen van busvervoer: Commercieel personenvervoer, nationaal en internationaal. Hiervoor is de communautaire vergunning verplict. Voor ongeregeld vervoer, bijvoorbeeld groepsreizen naar vakantiebestemmingen, zijn ook reisbladen verplict. Voor internationaal geregeld vervoer, et zogenaamde lijndienstvervoer, blijft een aparte vergunning verplict. Niet-commercieel personenvervoer binnen Nederland. Dit betreft bijvoorbeeld personeelsvervoer of vervoer van leden van een sportvereniging. Hiervoor is geen vergunning vereist. Niet-commercieel personenvervoer, maar wel grensoverscrijdend, et zogenaamde eigen vervoer. Hiervoor is een attest verplict. Openbaar vervoer. Dit vervoer is voor iedereen toegankelijk en rijdt volgens dienst regeling. Om openbaar vervoer te leveren is eerst een concessie nodig om in een bepaald gebied gedurende een bepaalde periode diensten aan te bieden. Concessieverleners zijn provincies, gemeenten en stadsregio s. Geldigeid communautaire vergunning: Een communautaire vergunning is vijf jaar geldig. Naast bovengenoemde indeling is ook een andere indeling te maken: Openbaar vervoer: voor iedereen toegankelijk en volgens dienstregeling (zie ook ierboven). Besloten vervoer: Beperkt vervoer, waarvan: niet-vergunningplictig personenvervoer; niet-commercieel personenvervoer in Nederland; niet-commercieel personenvervoer grensoverscrijdend stictingen, scolen, bedrijven etc. Onbeperkt vervoer: commercieel personenvervoer. Vanaf 1 januari 2010 is et niet meer verplict om vergunning voor beperkt vervoer te ebben, er is alleen een communautaire vergunning nodig. Dit betekent dat et nog moeilijker wordt om te bepalen oeveel touringcars er zijn op basis van busvergunningen. De IVW eeft geen overzict van ondernemingen die Openbaar vervoer nationaal en internationaal verricten. Dit soort informatie is enkel erleidbaar op basis van bekende namen van Openbaar vervoerbedrijven. Ook eventueel te acteralen informatie over welke busondernemingen een vergunde lijn exploiteren, levert geen duidelijke extra bruikbare informatie op. Openbaar vervoer kan namelijk ook worden verrict met taxibusjes (maximaal 9 personen). Deze busjes vallen buiten et bereik van dit project omdat et geen autobussen zijn maar personenwagens. IVW stopt in 2010 met et verlenen van busvergunningen. Vanaf 1 juni 2010 eeft er een overdract plaatsgevonden voor et verlenen van ondernemersvergunningen van de IVW naar et bedrijf KIWA Register BV. De IVW oudt zic dan alleen nog bezig met and aving. 22

23 Conclusie: de bruikbaareid van de informatie betreffende de IVW-ondernemersvergunningen voor ons onderzoek is beperkt. Het kan gebruikt worden ter indicatie van de maximale inzet van et aantal bussen op een bepaald moment (van de dag). Op basis van et vergunningenbestand kon tot 2010 globaal (met een aantal aannames) een ondersceid worden gemaakt tussen et aantal touringcarvergunningen of OV-vergunningen maar niet de inzet van de bus op kentekenniveau. Door et wegvallen van de vergunningplict voor beperkt vervoer, is de informatie in et register (na 1 juni 2010 KIWA) te beperkt om op basis daarvan uitspraken te kunnen doen over aantallen autobussen die worden ingezet voor beperkt vervoer. Dienst Wegvervoer (RDW) Uit contacten met de RDW blijkt dat er geen ondersceid of slects voor een beperkt aantal voertuigen kan worden gemaakt naar lijn- of tourwagenvervoer op basis van tecnisce kenmerken van et voertuig. De RDW eeft geen bruikbare informatie over staanplaatsen, zitplaatsen, inricting van et voertuig of andere eventueel ondersceidende kenmerken, waarmee et RDW-bestand van et CBS kan worden verrijkt. Conclusie: op basis van de informatie uit et RDW kan geen ondersceid worden gemaakt naar OV-bussen of touringcars. Kennisplatvorm Verkeer en vervoer (KPVV) Het KPVV ontvangt informatie over lijnvervoerconcessies en ontvangt ook informatie via de Werkgroep Reizigers Omvang en Omvang Verkopen (WROOV) 9). Het KPVV bescikt niet over informatie op kentekenniveau. Bij et KPVV is bekend oeveel bussen voor een bepaalde concessie zijn ingescreven, maar niet bekend is oeveel bussen er gedurende de looptijd van de concessie daadwerkelijk zijn gebruikt. Zij kennen wel de Euronorm 10) van de ingescreven bussen doordat zij weten welk type bussen er zijn ingescreven. KPVV geeft kaarten uit waarop concessiegebieden staan aangegeven en waarop de milieuprestatie van OV-bussen staat aangegeven. Aangegeven op un kaarten (posters) wordt ook oeveel bussen er in een bepaald concessiegebied in Nederland worden ingezet volgens de concessie. Daarbij worden 8-persoonsbussen zoals buurtbussen en ook de inzet van reservemateriaal of lesbussen niet meegeteld. Dit betekent dat et totaal aan OV-bussen dat KPVV op de kaarten vermeld, lager ligt dan et daadwerkelijk ingezette aantal bussen. Wél vermeld staat op de kaarten welke vervoersbedrijven de concessies uitvoeren. KPVV eeft deze informatie bescikbaar voor verscillende jaren. Conclusie: de posters van et KPVV bevatten waardevolle actergrondinformatie voor ons onderzoek. De informatie is ecter niet specifiek genoeg voor et doel van dit onderzoek. De KPVV-informatie vormt een indicatie voor et aantal OV-bussen dat wordt ingezet voor de diverse OV-concessies maar bevat niet de in de praktijk gebruikte aantallen bussen, inclusief reservemateriaal e.d. Belastingdienst In et algemeen wordt opgemerkt dat et Openbaar vervoer een sector is die veel in beweging is; te denken valt ierbij aan de vele reorganisaties en de aanbestedingen die om de ca. vijf jaar plaatsvinden. De Belastingdienst bescikt over een digitaal bussenbestand waarin ruim een derde van de autobussen zit die beoren tot et besloten busvervoer. Dit betreft bussen waarover per bus afzonderlijk aangifte is gedaan. Dit is informatie op kentekenniveau. Voor de openbaar vervoerbussen en overige besloten bussen is op een andere wijze aangifte gedaan. Deze informatie is nog niet gedigitaliseerd. Conclusie: et eerder genoemde digitale belastingbestand is een bruikbare bron voor ons bussenonderzoek omdat dit de mogelijkeid biedt een deel van de bussen op kentekenniveau in te delen naar gebruik van de bus (OV of touringcar) middels koppeling aan RDW-NAP-gegevens. Algemeen Bedrijvenregister (ABR) van et CBS In et ABR systeem worden bedrijven en instellingen, met un identificatie- en structuurgegevens, vastgesteld en geregistreerd in voor statistisc onderzoek gescikte een eden. 9) WROOV is een werkgroep die et gebruik van de Nederlandse nationale vervoerbewijzen eens in de paar jaar onderzoekt (of laat onderzoeken). De door de vervoerders te ontvangen vervoeropbrengst worden bepaald aan de and van de WROOV-onderzoeken. 10) Euronorm: code voor de mate van luctverontreiniging door een voertuig. 23