Een veilige, sportieve, vriendelijke en consequente school. Protocol. Kindermishandeling en huiselijk geweld Handelen volgens de meldcode

Transcriptie

1 Een veilige, sportieve, vriendelijke en consequente school. Protocol Kindermishandeling en huiselijk geweld Handelen volgens de meldcode Juni 2019

2 Inhoud Inleiding 3 Stappenplan 4 Toelichting op de stappen uit het stappenplan 5 Beroepsgeheim versus meldcode 7 Verantwoordelijkheden 8 Bijlage 1: Voorbeelden van acuut onveilige situaties van huiselijk geweld en/of kindermishandeling Voorbeelden van structureel onveilige situaties van huiselijk geweld en/of Kindermishandeling Bijlage 2: Voorbeeldvragen bij elke afwegingsvraag Bijlage 3: Signaleringsgespreksformulier Bijlage 4: Logboek signalering Bijlage 5: Signaleringslijsten 5a: Signalenlijst voor kindermishandeling 5b: Signalenlijst voor seksueel misbruik 5c: Signalenlijst voor huiselijk geweld 5d: Signalenlijst voor jeugdprostitutie 2

3 Inleiding: Op 1 juli 2013 is de wettelijke meldcode Huiselijk Geweld en Kindermishandeling 1 ingevoerd voor alle beroepskrachten in het onderwijs, de kinderopvang, de jeugdzorg, de (jeugd)gezondheidszorg, maatschappelijke ondersteuning en justitie. De meldcode is iets anders dan de meldplicht. De meldcode is in feite een stappenplan dat beroepskrachten ondersteunt in de omgang met signalen van huiselijk geweld en kindermishandeling. Op 1 januari 2019 is de meldcode Huiselijk Geweld en Kindermishandeling aangescherpt. De aanscherping betekent concreet een aanpassing van de vierde en vijfde stap uit de Meldcode Huiselijk Geweld en Kindermishandeling. In deze nieuwe situatie (vanaf 1 januari 2019) is het verplicht een afwegingskader te hanteren in de stappen 4 en 5 van de Meldcode. Een andere belangrijke verandering is dat in stap 5 de professional naast het melden bij Veilig Thuis tegelijkertijd zelf hulp kan (blijven) bieden of organiseren, al dan niet in samenwerking met Veilig Thuis. Het onderscheid van OF hulpverlenen OF melden vervalt dus. Bij (vermoedens van) acuut of structureel onveilige situaties van kindermishandeling of huiselijk geweld is het voor de professional een vereiste om melding te doen. Het Nederlands Jeugdinstituut heeft samen met de Augeo Foundation en Movisie een basisdocument opgesteld met daarin de beschikbare wetenschappelijke kennis en bestaande inzichten. Op grond hiervan maakt de Paulus Mavo een eigen afwegingskader. In dit protocol worden de verschillende stappen uit het stappenplan van de meldcode en de verantwoordelijkheden van ieder op de Paulus Mavo helder omschreven. Daarnaast wordt dit protocol aangevuld met een afwegingskader. 1 Definitie kindermishandeling volgens De wet op jeugdzorg (2005) Elke vorm van voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten opzichte van wie de minderjarige in een relatie van afhankelijkheid of van onvrijheid staat, actief of passief opdringen waardoor ernstige schade wordt berokkend of dreigt te worden berokkend aan de minderjarige in de vorm van fysiek of psychisch letsel 3

4 Stappenplan 1. In kaart brengen van de signalen 2. Collegiale consultatie en zo nodig (anoniem) advies inwinnen bij Veilig Thuis 3. Gesprek met de leerling en/of ouder, afhankelijk van leeftijd en situatie 4. Wegen van signalen; het geweld of de kindermishandeling. 5. Beslissen - Is melden noodzakelijk? - Is zelf passende en toereikende hulp bieden of organiseren mogelijk? 4

5 Toelichting op de stappen uit het stappenplan: Stap 1: Signaleren en in kaart brengen van de signalen De medewerker van school vermoedt kindermishandeling of huiselijk geweld. Belangrijk is dat er door de medewerker concreet waarneembaar gedrag of signalen genoteerd worden. Vervolgens bespreekt de medewerker dit direct bij de desbetreffende teamleider van de leerling en bij afwezigheid van deze persoon een ander(e) teamleider/directielid. Indien nodig kan er gebruik gemaakt worden van signaleringslijsten, in bezit van de aandachtsfunctionarissen. De medewerker zal indien het een vertrouwelijk gesprek betreft, altijd melden bij de leerling dat hij/zij afhankelijk van de inhoud verplicht is dit te melden bij derden. Wanneer een leerling bij een medewerker aangeeft dat er sprake is van direct gevaar zoals mogelijk kindermishandeling en/of bedreigende thuissituatie, ga dan direct over naar stap 2. Stap 2: Collegiale consultatie De medewerker brengt de teamleider op de hoogte. De teamleider neemt contact op met (een lid van) het zorgteam 2. Het zorgteam zal de situatie overleggen. De aandachtsfunctionarissen (schoolpsycholoog en/of zorgcoördinator) zullen hierin een leidende rol hebben. Zij kunnen indien nodig/gewenst advies inwinnen bij Veilig Thuis 3. Ook kunnen zij ervoor kiezen de leerling (anoniem) te bespreken in ( of met een lid van) het zorg- en adviesteam (ZAT) 4 Stap 3: Gesprek met de leerling en/of ouders De aandachtsfunctionarissen bepalen wie er met de leerling in gesprek gaat. In dat gesprek moet het volgende verteld worden en duidelijk worden: - Het doel van het gesprek - De genoemde signalen en feiten - De reactie van de leerling/ouders - Interpretatie van de reactie Is de leerling nog geen 12 jaar, dan wordt het gesprek alleen met de ouders gevoerd. Is de leerling tussen de 12 en 16 jaar, dan wordt er eerst een gesprek met de leerling gevoerd en vervolgens vindt er een gesprek plaats met de ouders (eventueel is de leerling aanwezig bij dit gesprek). Wanneer het risico bestaat dat de veiligheid van betrokkene in het geding kan komen (bijvoorbeeld bij vermoeden seksueel misbruik of eer gerelateerd geweld), wordt er geen gesprek gevoerd met ouders erbij. Er wordt dan direct een melding gedaan bij Veilig Thuis door de aandachtsfunctionarissen. Is de leerling boven de 16 jaar, dan wordt de leerling altijd betrokken bij het proces. Alle stappen die genomen worden, zullen met de leerling besproken worden. In principe is toestemming van de 2 Onder het Zorgteam wordt verstaan: Teamleider zorg, zorgcoördinator, orthopedagogen, schoolpsycholoog, teamleiders van de Paulus Mavo/VMBO 3 Veilig Thuis is het advies- en meldpunt huiselijk geweld en kindermishandeling. 4 Onder ZAT wordt verstaan: Zorgteam Paulusmavo/VMBO, leerplichtambtenaar, medewerkers Bureau jeugdzorg, politie, schoolarts 5

6 leerling vereist voordat er informatie verstrekt wordt aan ouders of voordat er overgegaan wordt tot een melding. Echter, wanneer de aandachtsfunctionaris een inschatting maakt dat veiligheid van de leerling in het geding kan komen, kan ook zonder deze toestemming overgegaan worden tot een melding. Stap 4: Wegen van het geweld of de kindermishandeling Na de eerste 3 stappen is er redelijk veel informatie bekend. Aan de hand van een van de signaleringslijsten (zie bijlage 3) wordt door de aandachtsfunctionarissen de aard en de ernst van het geweld bepaald. De aandachtsfunctionarissen dragen zorg voor een tijdpad/de dossiervorming. Concreet worden de volgende 2 vragen helder: 1. Is er vermoeden van huiselijk geweld en/of kindermishandeling. 2. Heb ik een vermoeden van acute of structurele onveiligheid? Stap 5: Het afwegingskader In stap 4 is de aard en de ernst van de (dreigende) onveiligheid ingeschat. In stap 5 dienen er achtereenvolgens 2 beslissingen genomen te worden: 1: Is melden noodzakelijk? 2: Is zelf passende en toereikende hulp bieden of organiseren mogelijk? Het is van belang dat beide beslissingen in deze volgorde worden genomen. In het vorige protocol bestond stap 5 uit een Of-Of beslissing (of melden of hulp bieden organiseren). Op deze nieuwe werkwijze wordt beoogd dat bij situaties van acute en structurele onveiligheid huiselijk geweld en/of kindermishandeling (zie bijlage 3a) altijd wordt gemeld, ook wanneer er beroepskrachten zelf mogelijkheden zien tot het organiseren van hulp. Kortom, wanneer volgens het afwegingskader melden noodzakelijk is, zal de tweede beslissingsvraag (aan welke voorwaarden de hulp moet voldoen), altijd in overleg met Veilig Thuis beantwoord worden. Omdat de afwegingsvragen zwaarwegend (en nieuw) zijn in stap 4 en 5 van de meldcode, worden hieronder enkele voorbeelden gegeven ter verduidelijking. Zie bijlage 2 voor voorbeeldvragen voor elke afwegingsvraag. 1. Heb ik op basis van de stappen 1 tot en met 3 van de meldcode een vermoeden van dreiging huiselijk geweld en/of kindermishandeling? Nee: afsluiten en vastleggen in het dossier. Ja: ga verder naar afwegingsvraag Schat ik op basis van de stappen 1 tot en met 3 van de meldcode in dat er sprake is van acute onveiligheid en/of structurele onveiligheid? Nee: ga verder met afwegingsvraag 3. Ja: melden bij Veilig Thuis. De afwegingen 3 tot en met 5 worden samen met Veilig Thuis doorlopen. 3. Ben ik in staat effectieve hulp te bieden of organiseren om dreiging van (toekomstig) huiselijk geweld en/of kindersmishandeling af te wenden? Nee: melden bij Veilig Thuis. Ja: ga verder met afweging Aanvaarden de betrokkenen hulp om dreiging van toekomstig geweld en/of kindermishandeling af te wenden en zijn zij bereid zich hiervoor in te zetten? Nee: melden bij Veilig Thuis. 6

7 Ja: hulp bieden of organiseren, ga verder met afweging Leidt de hulp binnen de gewenste termijn tot noodzakelijke resultaten ten aanzien van de veiligheid en/of het welzijn van de betrokkenen? Nee: (opnieuw) melden bij Veilig Thuis Ja: hulp afsluiten en afspraken maken over het volgen van de toekomstige (on)veiligheid met betrokkenen en samenwerkingspartners. In ieder geval is het melden bij Veilig Thuis noodzakelijk : -In ALLE gevallen van acute onveiligheid. -In alle ANDERE gevallen waarin de beroepskracht meent dat er onvoldoende effectieve hulp geboden kan worden of georganiseerd kan worden. -Wanneer de beroepskracht die hulp biedt of organiseert constateert dat de onveiligheid (geweld/mishandeling) niet stopt of zich herhaalt. De aandachtsfunctionaris is degene die namens het zorgteam de melding doet bij Veilig Thuis. Ouders zullen, indien de situatie het toelaat, op de hoogte worden gesteld van de ondernomen stappen van school. Veilig Thuis heeft als taak de signalen verder te onderzoeken. Deze kan ook beslissen om een melding te doen bij de Raad voor de Kinderbescherming om de signalen verder te onderzoeken. Veilig Thuis of de Raad voor de Kinderbescherming zal hiervoor contact leggen met de leerling, de ouders en de school. Wat betreft de school: de aandachtsfunctionarissen bepalen samen met het zorgteam wie de informatie kan en mag geven aan Veilig Thuis of de Raad voor de Kinderbescherming. Dit betekent dat een mentor/teamleider bij een verzoek om informatie vanuit Veilig Thuis of de Raad voor de Kinderbescherming, eerst overleg pleegt met het zorgteam. Veilig Thuis of de Raad voor de Kinderbescherming kan beslissen dat er hulpverlening opgestart dient te worden. Beroepsgeheim versus meldcode: Een aantal medewerkers op school heeft een beroepsgeheim (denk aan vertrouwenspersoon en de gedragswetenschappers). Een beroepsgeheim houdt in dat er dan geen informatie over de leerling aan anderen gegeven mag worden, behalve als de leerling daarvoor toestemming geeft. De leerling kan zich hierdoor vrij voelen om alles te vertellen. Toch kan het in het belang zijn van de leerling om vertrouwelijke gegevens uit te wisselen met collega's of anderen. In de wet meldcode is daarom een meldrecht opgenomen. Een meldrecht houdt in dat professionals met een beroepsgeheim (vermoedens van) huiselijk geweld en kindermishandeling mogen melden bij Veilig Thuis of de Raad voor de Kinderbescherming. Ook zonder toestemming van de betrokkenen. 7

8 Verantwoordelijkheden: Alle partijen hebben verantwoordelijkheid bij het werken volgens de meldcode kindermishandeling. Hieronder de verantwoordelijkheden van de medewerkers, de vertrouwenspersoon, het zorgteam, de aandachtsfunctionarissen en van de directie op een rij: Medewerkers Medewerkers dienen: - De meldcode te kennen en te handelen volgens de bijbehorende route (zie pagina 1) - Te kunnen signaleren - Deskundigheid op niveau te brengen en te houden - Te waken voor de veiligheid van leerlingen bij beslissingen - Overleg te plegen met aandachtsfunctionarissen in de school bij vermoedens - De interne organisatie te kennen - Afspraken uit te voeren en terug te koppelen - Continuïteit van onderwijs en zorg te waarborgen - Zorgvuldig om te gaan met privacy waarborging en privacyreglement - Verplicht te overleggen met zorgteam bij vermoedens van kindermishandeling en huiselijk geweld. - Verplicht te overleggen met het zorgteam bij een verzoek om informatieoverdracht door Veilig Thuis en/of de Raad voor de Kinderbescherming. Vertrouwenspersoon De vertrouwenspersoon dient: - De meldcode te kennen en te handelen volgens de bijbehorende route (zie pagina 1) - Te kunnen signaleren - Deskundigheid op niveau te brengen en houden - Te waken voor de veiligheid van leerlingen bij beslissingen - Zorgvuldig om te gaan met privacy waarborging en privacyreglement - Indien Overleg te plegen met de medewerker in de school die de vermoedens heeft van kindermishandeling. - Verplicht overleg te plegen met de aandachtsfunctionarissen in de school of (in geval van afwezigheid) met een lid van het zorgteam bij vermoedens van kindermishandeling en huiselijk geweld. - De interne organisatie te kennen - Te weten wanneer er met wie (intern en/of externe partijen) overlegd wordt en wanneer de verantwoordelijkheden overgedragen dienen te worden - De melder, mentor en teamleider altijd (in grote lijnen) op de hoogte te houden van de ondernomen stappen. - Verplicht te overleggen met het zorgteam bij een verzoek om informatieoverdracht door Veilig Thuis en/of de Raad voor de Kinderbescherming. 8

9 Aandachtsfunctionarissen (schoolpsycholoog en zorgcoördinator) Aandachtsfunctionarissen dienen: - De meldcode te kennen en toe te kunnen passen volgens de bijbehorende route (zie pagina 1) - De meldcode in te bedden in het ondersteuningsplan en de zorgstructuur van de school - Overleg te plegen met de medewerker in school die de vermoedens heeft van kindermishandeling - Te weten wanneer er met wie (intern en/of externe partijen) overlegd wordt en wanneer de verantwoordelijkheden overgedragen dienen te worden - De sociale kaart te kennen - Eigen deskundigheid en die van collega s op niveau te brengen en houden - Afspraken, taakverdeling en tijdpad vast te stellen - Te zorgen voor verslaglegging - Formats te ontwikkelen - Periodiek te evalueren en eventueel bijstellen van de meldcode - Indien nodig te overleggen met vertrouwenspersoon binnen de school - De melder, mentor en teamleider altijd (in grote lijnen) op de hoogte te houden van de ondernomen stappen. - De directie te informeren. Directie Directieleden dienen: - De meldcode te kennen en toe te kunnen passen volgens de bijbehorende route (zie pagina 1) - De meldcode op te nemen in kwaliteitsbeleid van de organisatie - De meldcode op te nemen in het schoolplan en schoolgids/website - Personeel, ouders en leerlingen te informeren over het schoolbeleid - Randvoorwaarden op te stellen en te waarborgen - Zorg te dragen voor periodieke bespreking van leerling signalen - Functionaris(sen) aan te stellen - Zorg te dragen over kennis en kunde medewerkers m.b.t. handelen (opnemen in taakomschrijving aandachtsfunctionaris(sen) en medewerkers) - Zorg te dragen voor heldere verbinding van aanpak kindermishandeling en huiselijk geweld met aanpak andere zorgsignalen - Eindverantwoordelijkheid te nemen voor de uitvoering (+tijdpad) - Verantwoordelijkheden vast te stellen en externe contacten te onderhouden (media, justitie etc.). 9

10 Bijlage 1 Voorbeelden van acuut onveilige situaties van huiselijk geweld en/of kindermishandeling Door geweld toegebrachte verwonding die medische behandeling behoeft (Ernstig) letsel met een vermoeden dat dit is toegebracht, of een poging daartoe Poging tot verwurging Wapengebruik Geweld tijdens de zwangerschap (Vermoeden van) seksueel misbruik of seksueel geweld, of seksuele exploitatie van kinderen jonger dan 18 jaar. Acute bedreiging om zichzelf of een naaste (waaronder (ex)-partner, kinderen of familielid) te doden, ernstig letsel toe te brengen of hun vrijheid te benemen (familiedrama, eerwraak, vrouwelijke genitale verminking). Onthouden van zorg die acuut de gezondheid bedreigt van -9 maanden tot jaar, waaronder het onthouden van voedsel. Als een ouder/verzorger (medische) klachten/aandoeningen bij een kind verzint/aandikt, (medische) onderzoeksgegevens betreffende bij het kind bestaande klachten en afwijkingen vervalst of in het kader van een onderzoek selectief verstrekt of (medische) klachten en afwijkingen bij het kind daadwerkelijk veroorzaakt Vrijheidsbeperkende maatregel voor pleger loopt af zonder dat er afdoende veiligheidsmaatregelen genomen zijn. Acuut onveilige situatie bestaat of zorg dreigt weg te vallen vanwege suïcidepoging, automutilatie, acuut psychiatrisch beeld, intoxicatie door alcohol of drugs Noodgedwongen vlucht van huis door (dreiging van) huiselijk geweld en/of kindermishandeling. Voorbeelden van structureel onveilige situaties van huiselijk geweld en/of kindermishandeling lichamelijk geweld psychisch geweld lichamelijke verwaarlozing emotionele verwaarlozing seksueel geweld en overige vormen van geweld en onveiligheid (zoals bijvoorbeeld eer gerelateerd geweld). Bron: Nederlands Jeugd Instituut (NJI): Basisdocument: Het afwegingskader in de Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling 10

11 Bijlage 2 Voorbeeldvragen bij de afwegingsvragen Heb ik een vermoede van of is er sprake van acute structurele onveiligheid? Acute onveiligheid: vragen ter afweging: -Verkeert een van de betrokkenen in direct (levens)gevaar? -Is er ernstig letsel met een vermoeden dat dit is toegebracht, of een poging daartoe? -Is er sprake van mensenhandel (zoals uitbuiting of gedwongen prostitutie)? -Is er sprake van in gevaar brengen van de kinderen als gevolg van excessief middelenmisbruik en/of acute psychische crisis van de verantwoordelijke ouder/verzorger? -Is er een acute dreiging om zichzelf én een naaste wat aan te doen (ontvoering, familiedrama)? -Is er sprake van geweld of verwaarlozing leidend tot verminkingen, handicaps of de dood? -Is er sprake van fysieke verwaarlozing die acuut de gezondheid bedreigt? -Is er sprake van een suïcidepoging van een ouder? -Heeft de pleger van het geweld direct toegang tot het slachtoffer? -Is er sprake van recent gewelddadig gedrag (poging tot wurgen bv). Een specifieke vorm van acute onveiligheid is disclosure (dit is wanneer een slachtoffer zelf een professional om hulp vraagt of zich over de situatie uit zonder hulp te vragen. Het slachtoffer ervaart dat acute crisis en vreest voor de veiligheid van zichzelf of zijn/haar gezinsleden). Disclosure: vragen ter afweging: ragen ter afweging: -Is er sprake van een uitspraak die wijst op een vermoeden van huiselijk geweld of kindermishandeling? -Gaat het over een situatie in het verleden of heden? -Is er sprake van acute noodzaak of sporenonderzoek? Structurele onveiligheid: vragen ter afweging: -Is er eerder sprake geweest van huiselijk geweld / kindermishandeling? -Is er gedurende enkele weken of langer sprake van geweld of andere onveilige situaties. -Is er sprake van structurele, inadequate basiszorg? -Ondergaat het slachtoffer structureel emotionele/psychisch geweld (vernedering, opsluiting, ernstige strijd tussen ouders). -Is er sprake van/vermoeden van seksueel misbruik? -Zijn er seksuele of gewelddadige filmpjes van het kind in omloop (tegen de wil). -Is er sprake van seksueel wervend gedrag door kinderen? -Is er sprake van dwangmatig controlerend geweld waarbij de 1 controle uitoefent over de ander? -Is er sprake van zich herhalend geweld, bijvoorbeeld stalking? -Zijn de ouders in staat hun kind te beschermen tegen geweld, uitbating door derden? -Is er sprake van een geweldsspiraal (oplopende spanningen die dan weer zakken en dan weer opvlammen?) -Is er sprake van psychische problematiek die kunnen leiden tot geweld (verslaving bv). -Is er sprake van veel verhuizingen of wisselingen van hulpverleningsinstanties? -Is er sprake van een overbelaste mantelzorger die langere tijd (verbaal) geweld gebruikt? -Is er sprake van financiële uitbuiting? 11

12 Ben ik in staat effectieve (passende) hulp te bieden of organiseren? Vragen ter afweging: -Heeft de professional de mogelijkheid het slachtoffer in veiligheid te brengen? -Zijn er afspraken te maken met het cliëntsysteem en de betrokken professionals? -Is er voldoende zicht op onveilige gebeurtenissen uit het verleden? -Voelt de professional zich voldoende deskundig en bekwaam om veiligheid te bewerkstelligen, als dan niet in samenwerking met anderen? -Kan de professional de eventuele spanning die bij de situatie komt kijken hanteren? Werken de betrokkenen mee aan de geboden of georganiseerde hulp? Vragen ter afweging: -Zijn alle betrokkenen bereid en in staat de voorgestelde hulp meteen aan te gaan? -Hebben alle betrokkenen (ook de professionals) de focus op het stoppen van het geweld? -Wordt er door ieder gewerkt aan het herstel van de directe veiligheid en het wegnemen van de oorzaken van geweld? -Is de hulp gericht op het versterken van de veerkracht en het herstel van de schade die veroorzaakt is door huiselijk geeld/ kindermishandeling? -Is er een gezamenlijke analyse en een herstelplan met doelen en evaluatie momenten? -Indien meerdere professionals betrokken zijn: zijn er afspraken over de casusregie op de veiligheid en de hulpverlening? Leidt deze hulp tot duurzame veiligheid? Vragen ter afweging: -Stopt het geweld niet binnen de verwachte termijn? -Is de problematiek ernstiger dan verwacht? -Worden de gestelde doelen niet behaald binnen de verwachte termijn? -Loopt de uitvoering van het veiligheids-en/of hulpverleningsplan vast? -Is er specifieke expertise nodig? 12

13 Bijlage 3 Signaleringsgesprek formulier De aandachtsfunctionaris vult samen met de medewerker van school dit formulier in, nadat de medewerker heeft aangegeven zich zorgen te maken over de leerling (waarbij vermoedens zijn van kindermishandeling, huiselijk geweld of seksueel geweld) Naam leerling (kan anoniem) : Geboortedatum : Klas : Datum : Verslagleggers : 1. Wat zijn de objectieve signalen waarover u zich zorgen maakt? 2. Wat zijn de subjectieve signalen waarover u zich zorgen maakt? 3. Vertoont de leerling opvallend gedrag? Zo ja welk? 4. Hoe vaak komt het gedrag voor? 5. Op welke momenten komt het gedrag voor? 6. Sinds wanneer komt het gedrag voor? 7. Hoe is het contact met medeleerlingen? 8. Hoe is het contact met volwassenen? 9. Hoe is de uiterlijke verzorging van de leerling? 10. Hoe is de algehele ontwikkeling van de leerling? (verstandelijk, motorisch, sociaal, emotioneel) 11. Hoe is het contact tussen de leerling en de ouders? 12. Hoe is het contact tussen de mentor/docent en de ouders? 13

14 13. Zijn er bijzonderheden omtrent het gezin te melden? Zo ja welke? 14. Is er de laatste tijd iets in het gedrag of in de situatie van de leerling veranderd? 15. Wat is er bekend over broers/zussen? 16. Is er een signaleringslijst gebruikt om de vermoedens te onderbouwen? Zo ja welke? (signalen van kindermishandeling / signalen voor specifiek seksueel misbruik / vermoedens huiselijk geweld / signalenlijst jeugdprostitutie) 14

15 Bijlage 4 Logboek signalering (voor dossiervorming) Naam van de leerling : Geboortedatum : Klas : Ingevuld door : Datum: Gebeurtenis: Bijvoorbeeld: gesprek, telefoongesprek, observatie, signaleringsformulier extra informatie: Bijvoorbeeld: gemaakte afspraken 15

16 Bijlage 5a Signalenlijst voor kindermishandeling Lichamelijk welzijn blauwe plekken, brandwonden, botbreuken, snij-, krab- en bijtwonden te dik slecht onderhouden gebit regelmatig buikpijn, hoofdpijn of flauwvallen kind stinkt, heeft regelmatig smerige kleren aan oververmoeid vaak ziek ziektes herstellen slecht kind is hongerig eetstoornissen achterblijvende motoriek Gedrag van het kind timide, depressief weinig spontaan passief, lusteloos, weinig interesse in spel apathisch, toont geen gevoelens of pijn in zichzelf gekeerd, leeft in fantasiewereld labiel erg nerveus hyperactief negatief zelfbeeld, weinig zelfvertrouwen, faalangst negatief lichaamsbeeld agressief, vernielzucht overmatige masturbatie Tegenover andere kinderen: agressief speelt weinig met andere kinderen vluchtige vriendschappen wantrouwend niet geliefd bij andere kinderen tegenover ouders: angstig, schrikachtig, waakzaam meegaand, volgzaam gedraagt zich in bijzijn van ouders anders dan zonder ouders agressief Tegenover andere volwassenen: angst om zich uit te kleden 16

17 angst voor lichamelijk onderzoek verstijft bij lichamelijk contact angstig, schrikachtig, waakzaam meegaand, volgzaam agressief overdreven aanhankelijk wantrouwend vermijdt oogcontact Overig: plotselinge gedragsverandering gedraagt zich niet naar zijn leeftijd slechte leerprestaties rondhangen na school taal- en spraakstoornissen alcohol- of drugsmisbruik weglopen crimineel gedrag Gedrag van de ouder onverschillig over het welzijn van het kind laat zich regelmatig negatief uit over het kind troost het kind niet geeft aan het niet meer aan te kunnen is verslaafd is ernstig (psychisch) ziek kleedt het kind te warm of te koud aan zegt regelmatig afspraken af houdt het kind vaak thuis van school heeft irreële verwachtingen van het kind zet het kind onder druk om te presteren Gezinssituatie samengaan van stressvolle omstandigheden, zoals slechte huisvesting, financiële problemen en relatieproblemen sociaal isolement alleenstaande ouder partnermishandeling gezin verhuist regelmatig slechte algehele hygiëne Bron: Nederlands Jeugd Instituut (NJI): Wolzak, A. (2009, 6 e druk). Kindermishandeling: signaleren en handelen. 17

18 Bijlage 5b Signalenlijst specifiek voor seksueel misbruik Lichamelijk welzijn verwondingen aan geslachtsorganen vaginale infecties en afscheiding jeuk bij vagina of anus pijn in bovenbenen pijn bij lopen of zitten problemen bij plassen urineweginfecties seksueel overdraagbare aandoeningen (angst voor) zwangerschap Gedrag van het kind drukt benen tegen elkaar bij lopen afkeer van lichamelijk contact maakt afwezige indruk bij lichamelijk onderzoek extreem seksueel gekleurd gedrag en taalgebruik veel wisselende seksuele contacten met leeftijdgenoten zoekt seksuele toenadering tot volwassenen prostitutie Bron: Nederlands Jeugd Instituut (NJI): Wolzak, A. (2009, 6 e druk). Kindermishandeling: signaleren en handelen. 18

19 Bijlage 5c Signalenlijst voor huiselijk geweld Lichamelijk letsel blauwe plekken, kneuzingen ontwrichtingen van bijvoorbeeld kaak en schouder schedelletsel verwondingen snij-, brand-, bijt- en hoofdwonden verlies van tanden breuken van ribben, neus, kaak en andere botten, genitale beschadigingen en verminking gehoorstoornissen / trommelvliesperforaties Psychosomatische klachten Symptomen van angst zoals trillen, zweten, duizeligheid, hartkloppingen, hyperventilatie, droge mond, pijn in de hartstreek, kortademigheid Symptomen van machteloosheid zoals slapte, moeheid, neerslachtigheid, depressiviteit, eetproblemen Symptomen van spanning zoals hoofdpijn, buikpijn, maagpijn, menstruatiestoornissen, slaapstoornissen en nachtmerries Afpersing Chantage Schuldbinding en afkopen Geen beschikking over eigen geld of bezittingen Garantstelling of op naamstelling van bezittingen Onredelijke hoge afdracht van inkomsten Vrijheidsbeperking en sociale isolatie Gedwongen huwelijk (Dreiging met) verstoting of echtscheiding Het afpakken van kinderen Bron: GGD Rotterdam-Rijnmond. Informatiewaaier Huiselijk geweld is niet normaal het melden wel! 19

20 Bijlage 5d Signalenlijst voor jeugdprostitutie De onderstaande factoren en bevindingen kunnen duiden op signalen van Jeugdprostitutie. Het betreft een niet limitatieve opsomming van voorbeelden die vanzelfsprekend niet allemaal hoeven op te gaan. Signaal 1. Omstandigheden van dwang, geweld en afhankelijkheid 1 Beschikking over een vals paspoort of vervalst paspoort Angst voor geweld en bedreigingen Onredelijk hoge afdracht van inkomsten Er is sprake van schuldopbouw bij derden Betrokkene heeft geen zelfstandige bewegingsvrijheid Chantage of bedreiging van familie Onder dwang bepaalde seksuele handelingen moeten verrichten Dreiging met of daadwerkelijke toepassing van geweld. Bijvoorbeeld het dragen van sporen van lichamelijke mishandeling Relatie met personen met relevante antecedenten of locaties die geassocieerd worden met prostitutie of mensenhandel Kenmerken die duiden op een afhankelijkheidsrelatie. Bijvoorbeeld tatoeages, controle op waar betrokkene zich bevindt, voodoo Tips, melding van betrouwbaar geachte bekende derden. Nb., Gewicht afhankelijk van de info. Slaafse houding ten opzichte van vriend / pooier In sociaal isolement gebracht door vriend / pooier 2. Gedrag & Persoonlijkheidskenmerken van mogelijk slachtoffer 2 Heeft veel nieuwe (niet leeftijdsconforme) contacten Onttrekt zich aan het eigen sociale netwerk (ouders, school, vrienden). Oude vriendschappen worden beëindigd of verwaarloosd. Beschikt over veel nieuwe spullen (kleding, mobiele telefoon) Schoolverzuim en schooluitval Gezondheidsklachten zoals Soa, blaasontsteking, buikpijn, pijn/bloed aan anus of vagina, pijn in bovenbenen, eetproblemen, zwangerschap Plotselinge gedragsverandering en normafwijkend gedrag. Bijvoorbeeld plotselinge belangstelling voor bepaalde jongens, snel wisselende emoties, expliciete seksualisering gedrag, opstandig en niet toegankelijk. Signalen uit sociale omgeving: ouders, vrienden, familie, buurtbewoners Alcohol en drugsgebruik Weinig binding met thuis: isolement Wegloop gedrag De bovenstaande signalen zijn afkomstig uit de signalenlijst van politie voor de prostitutie controle en de Aanwijzing Aanpak Mensenhandel, de richtlijn van het college van Procureurs Generaal voor de opsporing en vervolging van mensenhandel. 2 De onderstaande signalen zijn afkomstig uit het handboek' Verkocht' van Prostitutie Maatschappelijk Werk en hebben betrekking op gedrag en persoonlijkheidsaspecten van het vermoedelijke slachtoffer. Algemeen uitgangspunt is opvallen, uitvallen en gedragsverandering (norm afwijkend gedrag) Bron: Aanpak jeugdprostitutie Gemeente Eindhoven en Welzijn Eindhoven 20