Samenvatting Aardrijkskunde Natuur en milieu

Transcriptie

1 Samenvatting Aardrijkskunde Natuur en milieu Samenvatting door een scholier woorden 18 mei ,8 37 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Atlantis Migratie en vervoer H 1 migratie, zorg of zegen 1 wat is migratie 1.1 wat is een migrant? Verhuizen is het wisselen van een woning binnen een gemeente. wanneer je van het ene administratie gebied vertrekt ( gemeente) naar het andere administratie gebied noem je dit ook wel migratie. Je hebt verschillende soorten vormen van migratie: - urbanisatie het verhuizen van platteland naar stad - suburbanisatie het verhuizen uit de stad naar omringende platteland en voorsteden - urbanisatie graat percentage van de bevolking dat in de steden woont - binnenlandse migratie het vertrekken en vestigen binnen het zelfde land - buitenlandse migratie het vertrekken van het ene land naar het andere land. - intraregionale migratie het migreren tussen gebieden ( gemeenten) binnen een regio - interregionale migratie tussen verschillende regio s - remigratie terugkeer naar herkomstland ( na eerdere emigratie) - selectieve migratie vooral bepaald deel van bevolking migreert geselecteerd op leeftijd, inkomen, etnische groep - getrapte migratie verhuizing via tussenstations bijvoorbeeld: platteland middel grote stad grote stad - seizoensmigratie migratie gedurende een deel van het jaar ( bijv. oogstseizoen) - cirkelmigratie migrantentrek heen en weer tussen woonplaats en werkplaats. Gezin trekt niet meer - woonmigranten: mensen migreren omdat ze in een andere woning of nieuwe woonomgeving willen leven. - selectieve migratie: migratie geselecteerd op nationaliteit, inkomen en leeftijd. het verschil tussen het aantal mensen dat zich in een gebied vestigt en het aantal dat naar elders migreert noem je het migratiesaldo. absolutie en relatieve migratie cijfers - bij absolute cijfers gaat het om het totaal aantal migranten (1399) - bij relatieve cijfers gaat het om het gemiddelde aantal migranten per 1000 inwoners ( promillages). voorbeelden van bevolkingsgeografie in de bosatlas van: Pagina 1 van 33

2 - Nederland * 44a/48a bevolkingsdichtheid: per economisch geografisch gebied * 44b/48b bevolkingsspreiding: spreiding van steden en ligging van de Randstad * 44c/48c bevolkingsgroei: jaarlijkse bevolkingsgroei per provincie met natuurlijke groei ( geboorte en sterfte cijfer) en migratiesaldo (vestiging en vertrek) * 44d/48d geboorte en sterfte na 1840 in promillen ( per 1000 personen) *46g/49g migratiesaldo van de binnenlandse migratie, waarbij suburbanisatie een grote rol speelt. - Europa * alleen 51e druk 64 bevolking: bevolkingsdichtheid, migratie en bevolkingsgroei * alleen 52e druk 74 bevolking: bevolkingsdichtheid en bevolkingsgroei * alleen 52e druk 75 bevolking: migratiesaldo, buitenlanders en asielzoekers - de aarde * 170c/192d bevolkingsgroei: verdubbelingtijd, mogelijk pushfactor voor migratie * 170d/192d verstedelijking: toename van de verstedelijking; verschillen in urbanisatie door verschil in urbanisatiegraad * 170g/192g groei van de wereldbevolking : met verdeling over continenten met apart India en China 1.2 immigranten in soorten allochtoon iemand die elders geboren is; uitheems (1 van de 2 ouders of beide ouders komen uit het buitenland.) autochtoon iemand die ter plaatse geboren is; inheems ( beide ouders komen uit Nederland) naturalisatie: het verkrijgen van de Nederlandse nationaliteit. voorwaarden: - de meerderjarige (18 jaar) aanvrager is gedurende een periode van 5 jaar gevestigd in Nederland, de Nederlandse Antillen of Aruba. - er mogen geen bedenkingen bestaan tegen verblijf voor onbepaalde tijd in Nederland - de aanvrager moet ingeburgerd zijn - de aanvrager moet in de loop van de 5 jaar goed gedrag hebben getoond ( geen celstraf of een hogere boete dan 453,78) - de aanvrager moet afstand doen van de huidige nationaliteit. 1.3 etnische minderheden etnische minderheid, als je over deze term spreekt gaat het meestal om een groep allochtonen of personen: - van een bepaalde nationaliteit; - die binnen een gebied ( bijvoorbeeld een staat) een minderheid vormen; - die zich in een sociaal- economische achterstandspositie bevinden. 2 hoe komt migratie tot stand? 2.1 de interactietheorie van ullman interactiemodel van Ullman verklaart de uitwisseling personen, goederen, energie en informatie, en dus ook migratie belangrijk voor deze uitwisseling zijn: - complementarity /complementariteit vestigingsgebied heeft iets wat vertrekgebied mist, dit stimuleert Pagina 2 van 33

3 verplaatsingen. - intervening opportunities / tussenliggende mogelijkheden bieden dezelfde mogelijkheden dichter bij huis - transferabillity/ verplaatsbaarheid loont uitwisseling de moeite gezien kosten, moeite en tijd? migratiemodel oorzaken ( motieven), belemmeringen, omvang en richting van migratie in 1 model. * push en pullfactoren: afstotende kracht van vertrekgebied en aantrekkingskracht van vestigingsgebied; drijvende krachten achter migratie * tussenliggende hindernissen maken migratie in praktijk moeilijk * perceptie persoonlijk beeld van en verwachting over vestigingsgebied; positief beeld stimuleert migratie migratiemotieven en soorten migratie - fysisch-geografische motieven natuurlijke oorzaken bijvoorbeeld * natuurrampen ( overstromingen, langdurige droogte, aardbevingen en vulkaanuitbarstingen) * goed klimaat trekt bijvoorbeeld pensioenmigranten - milieumotieven of ecologische rampen zoals bodemerosie, verwoestijning, verzilting etc. - politieke motieven * burger oorlogen/ etnische conflicten tussen stammen of etnische groepen * onafhankelijkheid koloniën * onderdrukking/ dictatuur ( schending van mensen rechten) * politieke instabiliteit veroorzaakt angst en onzekerheid - economische motieven armoede en werkloosheid in herkomstgebied * arbeidsmigratie voor beter bestaan elders; permanent, maar ook seizoensmigratie en cirkelmigratie - sociaal-culturele motieven vanuit relaties tussen personen en groepen * kettingmigratie men word aangetrokken door eerder gemigreerde familie of dorpsgenoten die gunstige berichten sturen * volgmigratie men volgt eerdere migranten * gezinsherenigde migratie migrant laat gezin overkomen uit herkomstland * gezinsvormende migratie kinderen van migranten laten huwelijkspartner overkomen uit herkomstland 3 binnenlandse migratie 3.1 binnenlandse migratie naar soort Nederland valt de binnenlandse migratie in de twintigste eeuw grofweg uiteen in vier periodes. - tot 1960 urbanisatie: de migratie van het platte land naar de stad de mensen die in deze periode migreerde waren vooral arbeidsmigranten pushfactoren: 1) de opkomende mechanisatie zorgde voor minder werk op het platte land 2) het verdwijnen van de huisnijverheid pullfactoren: 1) de toename van de industriële werkgelegenheid 2) beter betaald werk 3) mee voorzieningen op het gebied van onderwijs Pagina 3 van 33

4 4) er waren winkels en er was een beter gezondheidszorg expulsiegebieden: gebieden die jarenlang achter elkaar een emigratie overschot kennen attractiegebied: gebieden die jarenlang achter elkaar een migratie overschot kennen suburbanisatie: de migratie van de stad naar het platteland rond de stad; mensen zochten een nieuwe woning en woonomgeving, gecombineerd met een relatief gunstige ligging ten opzichte van de steden. * in het begin van de 20e eeuw trokken veel jonge mensen uit Amsterdam naar het omringende gebied, dit was vooral aantrekkelijk door de goeie spoorlijn van/naar Amsterdam. * in de jaren 60 werd de migratie massaler, algemene welvaart stijging, toenemende autobezit etc. Hierdoor werden plaatsen omringend aan een stad steeds groter. Het ontstaan van agglomeraties ( steden met daaraan vastgegroeide gemeenten), de overheid wil de suburbanisatie reguleren. Groeikernenbeleid ( beleid waarin bepaalde dorpen als groeikeren aangewezen) deze dorpen mogen uitgroeien tot grote woonkernen. * ouderen, minder draagkrachtige, studenten en buitenlandse migranten konden geen verhuizing naar de suburbs realiseren. Zij bleven in de grote steden ( select. Migratie) desurbanisatie: suburbanisatie steeds verder van de stad; na 1975 migreerden steeds meer mensen naar gebieden die nog verder van de steden aflagen. Sterk inwonersverlies bedreigde niet alleen stedelijke gemeenten, maar ook de daaraan vastgegroeide woonkernen of plaatsen op korte afstand van de steden. De steden met de eromheen liggende gemeenten kregen een negatief binnenlands migratiesaldo en de verder van de steden afgelegen gebieden een positief migratie saldo. mensen migreerden vooral naar gebieden ver van de randstad af, zoals westelijk noord-brabant of gederland, vanwege hun aantrekkingskracht als woongebied. - na 1980, maar vooral nar 1990 re-urbanisatie: mensen uit de (wijde) omgeving migreren weer naar de steden. door selectieve migratie inden stadsbestuur minder belastinggeld; verpaupering van de stad. oplossing: compacte-stadbeleid: beleid van de overheid om de stad weer aantrekkelijk te maken als woongebied. Na 1980 werd de re-urbanisatie steeds sterker. Jonge, goedopgeleide mensen met een hoog inkomen, yuppen ( young urban professionals) of dinkies (double income no kids), vestigeden zich in of nabij de binnensteden voor veel gezinnen komen er ook nieuwe mogelijkheden in de buurt van de steden. De overheid zorgt voor VINEX-locaties dicht bij grote steden ( goed openbaar vervoer tussen deze nieuwe wijken en het centrum moeten de verkeersstromen van auto s inperken. 3.2 binnenlandse migraties op verschillende schaalniveaus je kunt binnenlandse migraties indelen in verschillende schaalniveaus: - provincie, je bekijkt het vertrek- vestigingoverschot per provincie - per COROP gebied, je bekijkt het vertrek vestegings overschot per COROP-gebied dit is een kleiner gebied dan een provincie 3.3 de gevolgen van binnenlandse migratie op de ruimtelijke inrichting de binnenlandse migratie heeft allerlei gevolgen gehad op infrastructuur, woningbouw en op de economie ruimtelijke structuur: opbouw of inrichting van een gebied zoals die op een bepaald moment zichtbaar is. Pagina 4 van 33

5 De opbouw van de stad veranderd continu met ruimtelijk processen: dat zijn processen die de ruimte veranderen zoals aanleg van nieuwe wegen, huizen etc. gevolgen van de urbanisatie de migratie van platteland naar steden zorgde vanaf het eind van de negentiende eeuw voor allerlei gevolgen op verschillende ruimtelijke schaniveaus. Op nationaal schaal was er bijvoorbeeld: - een toename van mensen in het westelijke deel van Nederland: een ruimtelijk gevolg. - een toename in economische groei, omdat arbeidskrachten in de westelijke provincies een extra bijdrage leverden aan de productie in de secundaire of tertiaire sector. op regionaal schaalniveau traden zowel effecten op in het vertrek- als het vestigingsgebied. - het arbeidsaanbod werd in de expulsie gebieden zoals het noorden, minder groot. Door dit economische gevolg was er minder werkloosheid op het platteland dan het geval zou zijn zonder migratie. - het vertrek van jonge mensen kan leiden tot vergrijzing. Door zo n demografisch gevolg kan een vertrekgebied ook minder aanlokkelijk worden voor het bedrijfsleven. Of de vergrijzing zich ook daadwerkelijk voordoet hangt af van het tempo van de natuurlijke bevolkingsgroei. - sommige regio s kregen te maken met allerlei nadelige ruimtelijke en sociale effecten. Zo leidde het vertrek van veel mensen tot de zogenaamde kleine kernenproblematiek. voorzieningen verdween omdat ze door de teruglopende bevolking niet meer rendabel waren. Door de daling van het voorzieningsniveau en het verminderen van het verenigingsleven ging de leefbaarheid achteruit. - er was in de loop van de twintigste eeuw in toenemende mate sprake van verschijnselen van congestie, zoals geluid- en stankoverlast en files. Dit kwam door de snelle groei van de steden vanaf het begin van de urbanisatie. Arbeiderswijken werden vaak dicht bij de fabrieken gebouwd - de druk op de woningmarkt nam toe. Grondprijzen, maar ook huur- en koopprijzen van woningen stegen. gevolgen van suburbanisatie suburbanisatie heeft op nationaal schaalniveau nauwelijks gevolgen. De migranten blijven immers wonen binnen dezelfde regio. De gevolgen voor het vestigingsgebied en de wijken van waaruit men vertrekt zijn echter veel groter. - voor de bewoner zelf had deze vorm van migratie vooral positieve effecten. Zij kwamen terecht in een rustigere woonomgeving, met meer ruimte en groen. - toenemende verkeersstromen door groei van woon- werk, won- winkel en woon- recreatief verkeer vereist veel extra ruimte. Die kostbare ruimte werd door infrastructuur steeds meer versnipperd. Ook zorgde het toenemende verkeer voor allerlei milieuproblemen. - de selectieve migratie leidde in wijken met een vertrekoverschot niet alleen tot een vergrijzing. Ook het gemiddelde inkomen op wijkniveau daalde doordat de meer koopkrachtige bevolking vertrok. - sommige wijkvoorzieningen in de steden verdwenen. Dit kwam door de afname van koopkracht. gevolgen van re-urbanisatie de re-urbanisatie heeft vooral gevolgen gehad op lokaal en regionaal niveau. - de combinatie werk en wonen in de stad vermindert verkeersstromen richting steden. - er komen meer woningen, wijkvoorzieningen en winkels in de binnensteden. De leefbaarheid vergroot doordat oude wijken worden opgeknapt. - het inwoneraantal in de steden neemt toe. Er is een grotere vraag naar mogelijkheden voor Pagina 5 van 33

6 vrijetijdsbesteding, waardoor niet iedereen de kans heeft in een schone natuurlijke omgeving te recreëren. 4 is Nederland een immigratie land? 4.1 buitenlandse migratie Nederland kende een emigratie overschot in begin van de jaren. Nederlanders emigreerde naar traditionele imigratie landen zoals: Canada, de VS, australie en Nieuw Zeeland. dit omdat *er in Nederland een slechte economische situatie was *de handel na de 2e wereldoorlog terug liep * er veel werkloosheid was de regering voerde een emigratie politiek in de periode van 1945 tot 1960 emigreerden ongeveer 240 personen uit voormalig Nederlands-Indie. Hierbij zijn een aantal pieken te onderscheiden: - ongeveer immigranten kwamen vlak na het beëindigen van de tweede wereldoorlog en vooral toen Indonesië in 1949 onafhankelijk werd. - In 1951 vestigden zich molukkers in Nederland, hoofdzakelijjk oud- soldaten van het Koninklijk Nederlands Indisch leger. - tussen 1952 en 1955 volgden nog eens personen. Voor een deel ging het om indische Nederlanders ; nakomenlingen van blanke Nederlandse mannen en Indonesiche vrouwen. De Indische Nederlandse moesten kiezen voor de Nederlandse of de Indonesische nationaliteit eind jaren 50 tekort laag geschoold personeel, aantrek van gastarbeiders. vooral uit Zuid-Europese landen als portugal, Spanje, Italie, Joegoslavië en Griekenland. Later volgden Marokkanen en Turken. Het als tijdelijk bedoelde verblijf kreeg geleidelijk een permanent karakter. In 1973 bedroeg het aantal gastarbeiders ongeveer persoenen tot midden jaren 80 twee immigratiegolven kenmerken de periode na de oliecrisis van de gezinshereniging. Gastarbeiders uit het middellandse- zeegebied met voldoende inkomen en woonruimte voor hung gezinnen, mochten vrouw en kinderen naar Nederland halen. - de onafhankelijkheid van Suriname in Veel mensen verlieten Suriname uit vrees voor politieke moeilijkheden na de onafhankelijkheid. Daarnaast bleven de betere onderwijs- en werkmogelijkheden in Nederland belangrijke oorzaken voor deze volksverhuizing midden jaren 80 tot nu de migratie vanuit het Middellandse-Zeegebied veranderde langzaam van karakter. Gezinshereniging nam af en gezinsvormende migratie nam toe. De eerste groep gastarbeiders haalden uit hun land van herkomst huwelijkskandidaten voor hun kinderen, de zogenoemde tweede generatie. In Nederland nam ook, net als elders in Europa, het aantal asielzoekers en vluchtelingen toe. spreiding en samenstelling van de bevolking in de Bosatlas (51e en 52e druk) * 27/31 verstedelijkt landelijk gebied: zes kaarten tonen de stedelijke ontwikkeling rond Amersfoort en de gevolgen daarvan; bruikbaar om verbanden te leggen Pagina 6 van 33

7 * 45 C en D / 52 a en c Nederland, regionale verschillen in sterfte cijfer en spreiding bejaarden, ten dele het gevolg van selectieve migratie * 45 E,H, 46H/ 49H, 52 E en G Nederland, bevolkingspiramide en ontwikkeling leeftijdsopbouw * 47 E/ 51 E allochtonen: spreiding vijf belangrijke groepen migranten * 47 F / 51 F Nederland migratie; tussen landsdelen in 5 perioden tussen 1950 en het migratiebeleid het huidige toelatingsbeleid hangt vooral samen met internationale verdragen. Die staan boven de Nederlandse wet. Sommige verdragen hebben betrekking tot de internationale arbeidsmigratie. Andere verdragen zijn met name van betekenis voor de toelating van asielzoekers en vluchtelingen. verdragen in verband met arbeidsmigratie voor 1970 kon men gewoon een arbeider in dienst nemen maar daarna moest je een arbeidsvergunning aanvragen. in 1991 werd het verdrag van Maastricht getekend(1981): het verdrag tot oprichten van de EU. Hierin werd ook afgesproken dat arbeidstekorten in een land eerst werden opgevuld met werklozen arbeiders uit andere EU lidstaten. al eerder tekende een aantal Europese landen het akkoord van Shengen (1985) een belangrijk onderwerp in dit verdrag was dat illegale arbeidskrachten bij de buitengrens van de EU voorkomen moesten worden. verdragen in verband met gezinsvorming, asielzoekers en vluchtelingen. Nederland ondertekende in 1950 het europees verdrag voor de rechten van de mens. Het toelatingsbeleid was vrij soepel maar in de jaren negentig werd het strenger. Je moet nu voor een verblijf van langer dan drie maanden toestemming vragen en het verblijfsdoel opgeven. De belangrijkste verblijfsdoelen zijn: gezinsvorming, gezinshereniging, arbeid, studie of asiel. Als je mag blijven, krijg je een verblijfsvergunning en moet je deze vergunning elk jaar verlengen. Zo kan de overheid elk jaar verlengen. Zo kan de overheid elk jaar controleren of iemand nog aan de voorwaarden voldoet. Na vijf jaar kun je een vestigingsvergunning aanvragen. Zo n vergunning heeft een onbeperkte duur. het vluchtelingen verdrag van Geneve: hierin staat wat een vluchteling precies is. een asielzoeker is een vreemdeling die op grond van het verdrag van geneve toelating vraagt. Word je toegelaten op basis van het vluchtelingenverdrag, dan ben je een vluchteling. in 1997 werd het verdrag van Dublin getekend. Nederland, België, Luxemburg, Duitsland, Frankrijk, Spanje, Denemarken, Griekenland en Italië spraken het volgende met elkaar af. het eerste land waar de asielzoeker terecht komt of waarvoor hij een visum heeft, is verantwoordelijk voor de asielaanvraag. elk land legt de verdragen op een andere manier uit. In Nederland vind je die uitleg in de nieuwe vreemdelingenwet. Mag nu iedereen Nederland in? Volgens de vreemdelingen wet niet tenzij: 1) met hun komst een wezenlijk Nederlands belang gediend is, bijvoorbeeld arbeidsmigranten; 2) verdragen ( zoals het vluchtelingenverdrag of verdrag voor de rechten van de mens) daartoe verplichten; 3) er zwaarwegende humanitaire redenen zijn voor toelating, bijvoorbeeld oorlogsslachtoffers. door de toename van het aantal asiel aanvraag in de jaren 80 en 90 bedacht de overheid een nieuw beleid voor het opvangen van asielzoekers. als eerst moet een asielzoekers zich aanmelden in een van de vier aanmeldcentra: schiphol, Zevenaar, ter Apel en Rijsbergen. (De nieuwe vreemdelingenwet zorgt ervoor dat asielzoekers sneller dan voorheen Pagina 7 van 33

8 duidelijkheid krijgen tegenover toelating). vervolgens word de aanvraag behandeld door de immigratie en naturalisatiedienst (IND). als toegelaten asielzoeker kun je een van de volgende verblijfstitels verkrijgen: 1) A-status; je voldoet dan aan de definitie van vluchteling volgens het verdrag van Geneve. Met deze status heb je de meeste rechten. De A-status krijg je voor onbepaalde tijd. 2) C-status; dit is een vergunning tot verblijf (VTV) je komt hiervoor in aanmerking als de angst bestaat dat bij terugkeer de kans op een onmenselijke behandeling groot is of wanneer je in het land van herkomst traumatische ervaring hebt gehad. Deze status moet jaarlijks verlengd worden, maar wordt in principe niet ingetrokken 3) voorwaardelijke vergunning tot verblijf (VVTV) deze heeft te maken met de algehele situatie in het land van herkomst. Door bijvoorbeeld een burgeroorlog in het land van herkomst kan het tijdelijk niet mogelijk zijn iemand terug te sturen. Deze vergunning is tijdelijk. Is na drie jaar de situatie in het land nog niet verbeterd, dan kan de vergunning in een C-status worden omgezet. 4) alleen staande minderjarige asielzoekers (AMA). Als een minderjarige niet in aanmerking komt voor een A- of een C-status dan wordt geprobeerd de familie te vinden die in het land van herkomst voor de minderjarige kan zorgen. Lukt dat niet, dan krijgt het kind officieel een verblijfsvergunning als alleenstaande minderjarige asielzoeker. Na tweemaal verlening voor een jaar kan de vergunning omgezet worden in een C-status. Iedereen die toegelaten word, krijgt dezelfde rechten met betrekking tot werk, scholing, huisvesting en gezinshereniging. Als de asielaanvraag definitief wordt afgewezen beëindigt de overheid de opvang. De asielzoeker wordt dan uit huis gezet en moet uit Nederland vertrekken. Sommigen verdwijnen dan in de illegaliteit. 4.3 de spreiding van immigranten over Nederland Vreemdelingen zijn niet allemaal op dezelfde manier over Nederland gespreid. Die nationale verdeling werd en wordt bepaald door een aantal factoren. - de spreiding van de bedrijfstakken. - de aanwezigheid van landgenoten - het spreidingsbeleid van de overheid - de ligging ten opzichte van buurlanden. witte vlucht autochtonen verspreiden zich buiten de stadswijken. ruimtelijke segregatie: wanneer sociaal economische groepen zich sterk in bepaalde stadsdelen concentreren noem je dat ruimtelijke segregatie betreft het allochtonen, dan spreek je ook wel over etnische segregatie. de lokale spreiding kun je met de volgende oorzaken bepalen: - de beschikbaarheid van goedkope huisvesting( de meeste allochtonen hebben een laag inkomen) - het beleid van de woningbouwverenigingen en de lokale overheid - de kettingmigratie( allochtonen zoeken elkaar op) - de aanwezigheid van voorzieningen voor allochtonen een multiculturele samenleving is een maatschappij waarin bevolkingsroepen met verschillende culturen op voet van gelijkwaardigheid naast elkaar leven. veranderingen van culturen door contact met elkaar noem je acculturatie soms passen immigranten hun cultuur volledig aan, dan spreek je over assimilatie. Pagina 8 van 33

9 meestal is er echter sprake van een wederzijdse beïnvloeding. In zo n proces is er sprake van intergratie. 5 internationale migratie 5 internationale migratie op Europees schaalniveau Na de tweede wereldoorlog kregen vrijwel alle landen in Europa te maken met een immigratiesaldo. Dit gebeurde echter niet gelijktijdig. Het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Duitsland, Denemarken, België en Luxemburg hadden in 1960 al een positief migratiesaldo. In landen in de periferie van Europa was de emigratie groter dan de immigratie. In 1992 hebben vrijwel alle landen van de EU een vestigingoverschot en daardoor heeft heel Europa een positief migratiesaldo. in elk land van de EU wonen mensen met een andere nationaliteit dan die van landen uit de EU. De samenstelling van de migranten verschilt sterk van land tot land. 5.2 / 5.6 mondiale migratiestromen: zuid- noord migratie zuid noord migratie: uit ontwikkelingslanden naar ontwikkelde landen ( v.a. jaren 50) dit kwam onder andere door: * dekolonisatie ( politieke zelfstandigheid van voormalige koloniën hierdoor migreren 2 groepen: - repatrianten keren terug naar hun vaderland zoals ambtenaren - oorspronkelijke bewoners die meetrekken zoals Zuid- Molukkers die aan kant van Nederlanders vochten of bewoners die onzekere toekomst vrezen * verschil in welvaart en werkgelegenheid oorzaak arbeidsmigratie * grote bevolkingsdruk vooral trek naar West Europa en (minder) naar Verenigde Staten vanwege * banden met (voormalige) koloniale moederlanden in Europa * grote welvaart * grote vraag naar arbeidskracht bij economische groei *andere landen staan permanente vestiging niet toe ( midden oosten Z-O Azië ) positieve gevolgen voor zuid- noord migratie voor zuid: * verlichting bevolkingsdruk en economische druk * overmaking geld door migranten naar herkomstgebied negatieven gevolgen voor zuid- noord migratie voor zuid: * vertrek geschoolden braindrain * vernietiging sociale structuur, door vertrek jongeren en rijkeren positieve gevolgen voor zuid- noord migratie voor noord: * groei economie door aanvulling arbeidskrachten. bijv. bij vergrijzing * verrijking samenleving multicultureel negatieve gevolgen voor zuid- noord migratie voor noord: * toestroom moeilijk in te dammen * vraagt veel uitkeringen, opvang en procedures * discussie: Nederland is vol soms inzet van racistische bewegingen overmatige urbanisatie in ontwikkelingslanden beschrijving: Pagina 9 van 33

10 Urbanisatie is te groot in verhouding tot huisvesting, werkgelegenheid en voorzieningen in steden, gevolg: overmatige urbanisatie door trek van platteland maar ook door hoge geboortecijfers in steden Oorzaken voor overmatige urbanisatie: - landvlucht: situatie op platteland is zo slecht dat mensen het platteland ontvluchten; door armoede en werkloosheid. - uitstoot arbeidskrachten van platteland door bijvoorbeeld mechanisatie van landbouw of door ecologische problemen - positief beeld van de stad komt vaak niet overeen met werkelijkheid - urbanisatie wordt door overheid nauwelijks geregeld. Migratie naar steden wordt daardoor niet afgeremd. Het afremmen zou kunnen worden opgelost door: * het stimuleren van ontwikkelingen op het platteland * beperken/reguleren nieuwe vestiging in steden gevolgen overmatige urbanisatie voor het platteland - verdwijnen van het werkende en meer kansrijke deel van bevolking - verdwijnen van voorzieningen ( door het dalen van de koopkracht) - verval landbouwsystemen ( zoals irrigatiesystemen die veel onderhoud vergen) gevolgen overmatige urbanisatie voor de stad * ontstaan megasteden ( door ongecontroleerde groei) * sterk overheersende positie een of enkele steden ( primate cities) * ontstaan van krottenwijken problemen: * slechte woningen en voorzieningen * woning vaak illegaal * vaak op gevaarlijke plaatsen * risico voor gezondheid * grote criminaliteit * grote sociale ongelijkheid ( grote inkomensverschillen tussen sociale groepen en stadsdelen) * grote informele sector Onevenwichtig stedelijk patroon een evenwichtig stedelijk patroon bestaat uit een netwerk van dorpen, kleine, middelgrote en grote steden. In veel ontwikkelingslanden is het patroon onevenwichtig door het ontbreken van belangrijke middelgrote steden en de overheersende rol van een zeer grote stad (primate city)of enkele zeer grote. hier wonen niet alleen veel mensen, maar vinden we ook een te groot deel van werkgelegenheid en voorzieningen. Het kolonialisme heeft bijgedragen aan dit probleem, omdat men vaak vanuit een haven stad opereerde en het platteland zag als leverancier van grondstoffen en landbouwproducten. megasteden er ontstaan vooral in ontwikkelingslanden door overmatige urbanisatie gigantische grote steden met tientallen miljoenen inwoners. Een bekend beeld ins de overvolle stad met verkeersopstoppingen, lawaai, stank, slechte voorzieningen en veel werklozen. Door bestuurlijke problemen en de veeal illegale vestiging is de omvang van veel megasteden slechts bij benadering bekend. Geschat wordt dat er in 2000 twinting steden waren met 10. tot 30 miljoen inwoners, waarvan zeventien in ontwikkelingslanden. Pagina 10 van 33

11 informele sector de informele sector bestaat uit werk dat niet formeel ( volgens de regels) is geregistreerd, zwart of grijs werk. Het is een verzameling baantjes die nog enig inkomen verschaft aan werklozen in de steden in ontwikkelingslanden zoals schoenpoetsen, straathandel en sjouwwerk. Kenmerkend zijn het arbeidsintensieve karakter, geringe investeringen en laag technische peil, waardoor het voor iedereen bereikbaar is. Veel kinderarbeid en slechte medische voorzieningen. Spreiding buitenlanders/ allochtonen in de bosatlas 52e druk: geeft informatie over spreiding op lokale schaal over Den haag, 50 E-G, regionale en nationale schaal voor Nederland, 50 A-D en 51 A-E kaartblad 75 toont de spreiding in Europa en stromen asielzoekers met herkomst- en bestemmingslanden. H2 vervoer lokaal niveau: plaatselijk regionaal niveau: streek, provincie en landsdeel nationaal niveau: landelijk internationaal niveau: grensoverschrijdend mondiaal niveau: wereldschaal ( fluviaal niveau: stroomgebied(meer toepasselijk op natuurlijke processen)) begrippen vervoer * mobiliteit ( bij vervoer): mate van verplaatsing personen en transport goederen; ook mate van doorstroming van verkeer * vervoer: verplaatsing van personen of goederen * transport: manier waarop vervoer plaatsvindt; vervoerswijze * opslag: tijdelijk bewaren van goederen om ze later verder te vervoeren * overslag: overbrengen van goederen van het ene op het andere transportmiddel * transfer: overstappen van personen eventueel op een ander vervoersmiddel * doorvoer/transit: transport goederen via eigen land naar ander land * vervoerder: voert transport uit * verlader: opdrachtgever van transport * distributie: verspreiding van goederen vanuit een punt * distributie centerum: centrum van waaruit distributie plaats vind en waarin opslag en en bewerkingen/opslag plaats vind *logistiek: organisatie en uitvoering van vervoer ( transport, opslag en distributie) * infrastructuur: alle voorzieningen die nodig zijn om een gebied te gebruiken zoals wegen, spoorwegen, elektriciteit en telefoonkabels * locatie: vestigingplaats, ligging bedrijven * zichtlocatie: vestiging op goed zichtbare plaats, zoals langs een snelweg * mainport locatie: vestiging bij een mainport * locatie beleid: beleid overheid bedrijven te laten vestigen op geschikte plaatsen zoals: - bij centraal station: als er veel mensen komen, A locaties - bij afrit snelweg: als auto nodig is of veel transport, C-locatie * terminal: punt waar goederen of personen aankomen en vertrekken Pagina 11 van 33

12 * inladterminal: landinwaarts gelegen overslagstation * achterland: gebied waarvan aan- en afvoer van goederen of personen via een bepaalde haven of luchthaven loopt * agglomeratie-effect: verschijnsel dat bedrijven zich graag vestigen bij andere bedrijven, zodat er steeds meer concurrentie van bedrijven optreed. * congestieverschijnselen: verschijnselen die het gevolg zijn van te veel mensen of te veel bedrijven op een plaats zoals filevorming, milieuproblemen en ruimtegebrek * telematica: toepassing van informatica (computer) bij communicatie over grote afstand * relatieve afstand: afstand gemeten in tijd, moeite en/of kosten, ook kunnen psychologische aspecten een rol spelen * absolute ligging: exacte ligging zoals bijvoorbeeld de geografische coördinaten * relatieve ligging: ligging ten opzichte van.. toelichting bereikbaarheid dit is de mate waarin bepaalde plaatsen kunnen worden bereikt bijvoorbeeld door woon-werkverkeer of transportbedrijven. Wordt de bereikbaarheid minder, dan neemt de mobiliteit af, want ten koste gaat van de economie. Bereikbaarheid is ook een hoofdzaak voor het functioneren van Nederland als distributieland en het handhaven van de belangrijkste rol van luchthaven Schiphol en zeehaven Rotterdam in het internationale vervoer. achterland mede bepaald door: - transportmogelijkheden en bereikbaarheid zoals de bevaarbaarheid van water wegen; zonder de rijn zou Rotterdam nooit zo n grote rol spelen - politieke toegankelijkheid; tijdens de koude oorlog vormde het ijzeren gordijn een barriere voor het goederentransport en personen vervoer - bevolkingsomvang; bepaalt de omvang van de economische activiteiten, samen met de economische situatie: welvaart, koopkracht, bedrijvigheid. logistiek dit komt voor uit veranderingen van de transportsector waarbij naast het vervoer steeds meer activiteiten door de transportondernemer zelf worden ondernomen. In het begin hield het transportbedrijf zich uitsluitend bezig met het transport, later kwam er opslag en overslag bij. Tegenwoordig heeft het transportbedrijf vaak de hele organisatie van het vervoer in handen, de logistiek. Het logistieke bedrijf moet zorgen dat het product op de juiste tijd, in de juiste hoeveelheid op de juiste plaats is, en dat zonodig de juiste bewerkingen worden gedaan. telematica de organisatie van het vervoer is dermate ingewikkeld dat het gebruik van de computer en telecommunicatietechnieken van groot voordeel zijn. Het maakt ingewikkelde transportnetwerken beheersbaar en leidt tot schaalvergroting en kostendaling. Denk bijvoorbeeld aan het volgen van transportmiddelen over grote afstanden, het beheer van de opslag van goederen en de planning van transporten. Infrastructuur dit zijn de voorzieningen die nodig zijn om een gebied voor een bepaald doel te gebruiken zoals wegen, Pagina 12 van 33

13 elektriciteit en telefoonkabels. Vervoersinfrastructuur concentreert zich op verbindingen zoals wegen, en waterwegen. inlandknooppunt, inlandterminal dit is een vervoersknooppunt of overslagplaats die landinwaarts is gelegen langs een vervoersas. Goederen worden per binnenschip of trein vervoerd tussen mainport, in dit geval zeehaven Rotterdam, en het inlandknooppunt in het achterland. Doel is het wegverkeer rond de mainport te verminderen en files te omzeilen. transportnetwerken transportnetwerk: stelsel van transportlijnen en transportknooppunten waarlangs transport plaats vind. Onderdelen daarvan zijn: - verzamelnetwerk: bijeenbrengen van goederen - verplaatsnetwerk: vervoer verzamelde goederen naar regio van bestemming distributienetwerk/verdeelnetwerk: verspreiding van goederen knooppunt: schakels in netwerken v.b.: - intercontinentaal knooppunt, mainport: schakel in verplaatsingsnetwerk zoals Europa Noord-Amerika bijvoorbeeld Rotterdam als transitohaven. - continentaal knooppunt, schakel in verzamelnetwerk en distributienetwerk bijvoorbeeld Duisburg als eindhaven. - intermodaal knooppunt, hier wordt van transportmiddel gewisseld bijvoorbeeld van binnenvaartschip naar vrachtauto vervoersassen: verbindingslijnen tussen twee knooppunten met meerdere transportmogelijkheden. intermodaal vervoer vervoersmodaliteit: bepaald transportmiddel intermodaal/ multimodaal vervoer: met inzet van verschillende transportmiddelen intermodaal vervoer belangrijk voor mainportstatus intermodaal vervoer belangrijk voor oplossing vervoersproblemen: voorkomen filevorming en verminderen milieubelasting factoren voor keuze van een vervoersmiddel - soort product - snelheid vervoer (incl. laden en lossen) - flexibiliteit van vervoersmiddel ( van deur tot deur) - hoeveelheid goederen - kosten - afstand toelichting vervoersmodaliteiten de keuze van het transportmiddel speelt tegenwoordig een belangrijke rol onder andere door de sterke concurrentie, de veranderingen in de bedrijfsvoering, de milieueisen en congestieverschijnselen als filevorming. Een oplossing van vervoervraagstukken is de inzet van meerdere vervoersmodaliteiten, ofwel gebruik van verschillende vervoersmiddelen vervoersknooppunten Pagina 13 van 33

14 vormen met de transportlijn een netwerk waarin de distributie van personen en goederen wordt geregeld. Mainport staan centraal in dit netwerk. Vanuit die mainport vertakt het netwerk zich steeds fijnmaziger. Langs deze vertakking gaan producten of persoenen in twee richtingen: * naar de mainport: verzameling in de mainport vanuit allerlei punten in de regio * vanuit de mainport, verspreiding over de regio, verdeling of distributie hub-and-spokesystem een aanduiding van een transportnetwerk in de luchtvaart. Het susteem houdt in dat vervoersstromen over een lange afstand (intercontinentaal) gebundeld worden en slechts plaatsvinden tussen een beperkt aantal mainports. De hub (spil) is de mainport en de spokes (spaken) zijn de luchtlijnen die zorgen voor het transport van en naar het achterland. vervoer in de bosatlas - 28/32 Nederland provincies: met overzicht van hoofdlijnen vervoersinfrastructuur -52/58 Nederland verkeer/vervoer: intensiteit water-, auto- en spoorwegen, ontwikkeling wegennet, autoverkeer, openbaar vervoer - 55b/61b: Nederland stedelijke knooppunten en mainports: plaats mainports in de ruimtelijke inrichting van Nederland -56g-64g: Nederland zure regen: rol verkeer in milieuproblematiek -57/65: Nederland distributieland: vervoersstromen, handel, werkgelegenheid en vestigingsplaatskeuze - 166a en b, 167C/ 188a en b,189 c de aarde energie en mijnbouw: voorbeelden mondiale vervoersstromen - 175B-G/195 C-G de aarde buitenlandse handel, in- en uitvoer: beeld van belangrijkste handelslanden en samenstelling van het handelspakket - 185,186 / 198, 141 de aarde internationalisering en global shift, Japan: verschuiving van handel en vervoer Soort vervoersmiddel Voordeel nadeel Trein - grote capaciteit - weinig luchtverontreiniging - geen files - hoge vaste kosten - niet flexibel, niet van deur tot deur - vrij traag Vrachtauto - snel - flexibel - luchtverontreiniging - risico file - duur Binnenvaart - grote capaciteit - goedkoop - weinig verontreiniging - weinig ruimte beslag - geen files - niet flexibel, niet van deur tot deur -traag Pijpleiding - nauwelijks ruimtebeslag - goedkoop - geen verontreiniging Pagina 14 van 33

15 - geen files - niet flexibel - alleen geschikt voor bepaalde goederen algemene oorzaken sterke groei vervoer * groei welvaart daardoor: - meer vraag naar goederen en meer vakantiereizen - hogere eisen aan producten/ vraag andere producten die vaak van ver vervoerd moeten worden schaalvergroting in productie geeft kostenvoordeel maar vraagt groter afzetgebied multinationals produceren vaak in gebieden met laagste kosten bijvoorbeeld veel productie naar lagelonenlanden overgebracht meer mogelijkheden door politiek en economische ontwikkeling open grenzen EU, vrijhandelsstreven van internationale economische organisaties globalisering, internationalisering steeds meer contacten over hele wereld; wereld is globale village technologische ontwikkeling transportmiddelen meer capaciteit, sneller, lage prijs zoals: - mammoettankers: en veel grotere vliegtuigen: grote capaciteit dus kostenvoordeel - containerschepen/ containerisatie: spaart werk bij overslag en distributie - hogesnelheidstreinen: snel, alternatief voor personenvervoer per auto en vliegtuig verbetering van infrastructuur: kleinere relatieve afstand ontstaan van vervoersstromen die zijn afhankelijk van: - complementariteit ( complementarity) gebieden vullen elkaar aan doordat er verschillen zijn; zo n verschil is de hoogte van de lonen. De overplaatsing van productie naar lagelonenlanden ( ontwikkelingslanden) heeft gezorgd voor veel extra transport, omdat de producten vaak bestemd zijn voor ontwikkelde landen. - tussenliggende mogelijkheden (intervening opportunity) beperkt de afstand van vervoersstromen.( interactiemodel van Ullman) - transporteerbaarheid (transferabillity) vervoer moet mogelijjk zijn (zonder schade) en het moet economisch haalbaar zijn. Technologische ontwikkelingen hebben de transporteerbaarheid sterk vergroot, bijvoorbeeld koeltechnieken, mamoettankers en containerschepen. ( interactiemodel van Ullman) - welvaart bij groeiende welvaart nemen de wensen toe, bijvoorbeeld in ieder seizoen verse groenten, als het moet uit West-Afrika. De ontwikkeling in toerrisme, vaker op vakantie en naar verre bestemmingen, is ook veelzeggend. - politieke situatie zoals samenwerkingsverbanden, open grenzen. De goederenstroom naar bepaalde landen kan door handelspolitiek worden beïnvloed. - beleid multinationals bijvoorbeeld producten elders laten produceren, bijvoorbeeld uitbesteding van een deel van het productieproces aan bedrijven in Zuid-oost Azie - schaalvergroting: op een beperkt aantal plaatsen wordt in grote hoeveelheden geproduceerd. De besparing die dit oplevert maakt de extra transportkosten goed. specifieke oorzaken sterke groei vervoer naar schaalniveau (mondiaal: tussen ontwikkelingslanden en ontwikkelde landen) * ontwikkelingslanden belangrijke grondstofleveranciers Pagina 15 van 33

16 * veel productie overgeplaatst naar lage loon landen * verschuiving economisch zwaartepunt naar zuidoost-azie * opkomst newly industrailising countries NIC Europa * vervoer sterk gestimuleerd door Europese Unie * open grenzen vanaf 1992 * Europese unie subsidieert verbetering infrastructuur vooral grensoverschrijdend * uitvoering belangrijke infrastructurele werken: zoals rijn-main- donaukanaal, kanaaltunnel en hoge snelheidslijn * verdwijnen communisme, beindiging koude oorlog, neerhalen ijzeren gordijn oost europa opengelegd Nederland * suburbanisatie heeft tot sterke toename woon-werkverkeer geleid * spreidingsbeleid van de Nederlandse overheid van Randstad naar periferie * spreiding bedrijven in de Randstad naar aangrenzend gebied door congestieverschijnselen mainports mainport: intercontinentaal knooppunt met aansluiting op diverse transportmogelijkheden plaats transportnetwerk: intercontinentaal knooppunt mainports hebben grote economische betekenis * in aandeel bruto nationaal product * grote directe en indirecte werkgelegenheid voorwaarden voor mainport - veel frequente verbindingen met andere mainports - sterke economische uitstraling - goede voorzieningen ( veel logistieke centra) - intermodaal ( de keuze uit meerdere transportmogelijkheden naar het achterland) - goede bereikbaarheid voor omgeving en achterland in Nederland * zeehaven Rotterdam en luchthaven schiphol toelichting newly industrailising countries dit zijn landen die recent een sterke economische ontwikkeling hebben doorgemaakt zoals Taiwan, Zuid- Korea en Brazilie. Door deze ontwikkeling behoort de traditionele verdeling in een ontwikkelde en niet ontwikkelde wereld tot het verleden. Wel hebben een aantal NIC s nog bepaalde kenmerken van een ontwikkelingsland zoals grote sociale en economische ongelijkheid. De opkomst van de NIC s heeft invloed op de vervoersstromen door extra handel en verplaatsing van goederenstromen onder andere richting lagelonenlanden globale shift dit is de verschuiving van het mondiale economische zwaartepunt, het middelpunt van de economische activiteiten. Hierdoor hebben vervoersstromen zich verlegd, vooral naar Zuidoost-Azie. Zie ook bosatlas 52e druk 198 en 141. Oorzaak: is de aanvankelijk de economische vooruitgang van Japan, gevolgd door Singapore, Honkong, Taiwan en Zuid-Korea (Aziatische tijgers) inmiddels heeft dit proces zich verplaatst naar Thailand en Pagina 16 van 33

17 Indonesië, en lijken India en China aan de beurt te zijn. Indonesië, India en China hebben door hun grote bevolking natuurlijk een enorm aanbod van goedkope arbeidskrachten ( lage lonen). de global shift en de groei van de newly industrailising countries zijn sterk afhankelijk van de economische ontwikkeling. agglomeratie-effect bedrijven worden aangetrokken door agglomeratievoordelen: - goedkope onderlinge toelevering van goederen, bijvoorbeeld in chemisch complex rijnmond goed zichtbaar door alle buizen die tussen bedrijven lopen - aanwezigheid van geschoold en ervaren personeel. - goede infrastructuur; als er veel bedrijven bij elkaar zitten loont het de moeite kostbare infrastructurele werken uit te voeren zoals het uitbaggeren van de eurogeul bij Rotterdam en de aanleg van de hogesnelheidslijn- zuid vanuit schiphol. - het makkelijk onderhouden van persoonlijke contacten, wat vooral bij dienstverlening vaak erg belangrijk is er zijn ook agglomeratienadelen: zoals ruimtegebrek, congestieverschijnselen en milieuvervuiling. Uit het feit dat de concentratie van bedrijven nog steeds doorgaat, kun je afleiden dat de voordelen overheersen. Door het agglomeratie-effect heeft bijvoorbeeld mainport schiphol sterke aantrekkingskracht op bedrijven die veel contacten met het buitenland onderhouden. vestigingsgedrag en vervoer - krijgt alles zijn plaats door vervoer? het kiezen van een vestigingsplaats is niet altijd eenvoudig. Elk bedrijf let bij die keuze op de meest winstgevende vestigingsplaats. De vestigingskeuze van een bedrijf hangt samen met vestigingsfactoren ( locatie factoren) dit zijn factoren als vervoer of de ligging ten opzichte van het vervoerssysteem. Je moet hierbij denken aan de relatieve ligging ten opzichte van de grondstoffen, halffabrikaten, klanten en werknemers. Naast relatieve ligging gaat het om factoren als grondprijzen,bouwkosten,huurkosten,loonkosten,opleidingsniveau arbeidsklimaat,beschikbaarheid vakkennis, economische stabiliteit, het belastingklimaat,de aanwezigheid van toeleveranciers of politieke factoren zoals de wetgeving of beschikbaarheid van subsidies. Al deze factoren kunnen van regio tot regio en val land tot land verschillen * industrie en locatie veel industriële bedrijven vestigen zich of bij de vindplaats van de grondstoffen, of bij de afzetmarkt. Het komt ook voor dat bedrijven zich tussen de vindplaats en afzetmarkt vestigen. Het soort vervoer, de omvang van het vervoer en de intensiteit van het vervoer verschillen sterk van bedrijf tot bedrijf daarom zijn er verschillende locatiefactoren. - vestiging bij de grondstoffen een bedrijf dat massala hoeveel heden zware grondstoffen gebruikt en tijdens het productieproces veel van het gewicht van de grondstoffen verliest, zal niet de grondstoffen maar het product gaan vervoeren. Dit bedrijf vestigt zich bij de grondstoffen. Bijv suikerbieten, 1kg suikerbiet levert 40 suikerklontjes op grotendeels van de suikerbiet word weg gegooid. - ligging van vervoersknooppunt een bedrijf vestigt zich bij een vervoersknooppunt als het een grondstof met een groot volume gebruikt en Pagina 17 van 33

18 het zich niet op de vindplaats kan vestigen. Het transport van bulkgoederen naar dit knooppunt moet dan goedkoop zijn. Als de bulkgoederen over korte afstand vervoerd moeten worden, dan zijn pijpleidingen het goedkoopst. Denk maar eens aan het transport van olie en/of gas vanuit de Noordzee naar het vasteland. Voor langere afstanden worden tankers ingeschakeld en kiest de verwerkende industrie (olieraffinaderijen) een zeehavenlocatie. Dit is economisch het gunstigst, omdat er per volume-eenheid de laagste vaste kosten zijn en geringe variabele kosten. Als er geen scheepvaart mogelijk is, komt de trien in aanmerking. bijv olieraffinaderijen -industrie bij de afzetmarkt gebruikt een bedrijf weinig en lichte grondstoffen en neemt tijdens de productie het volume en de kwetsbaarheid van het product toe, dan is het meestal handiger een goedkoper de grondstoffen te vervoeren in plaats van het eindproduct. Ook legt de houdbaarheid van een grondstof of een eindproduct beperking op aan de transporttijd. Denk bijvoorbeeld aan een tuinbouwbedrijf dat groente laat inblikken -industrieën zonder voorkeur voor een speciale vestigingsplaats sommige bedrijven zijn footloose zij zijn niet gebonden aan een bepaalde vestigingsplaats. Deze bedrijven gebruiken bijvoorbeeld meer grondstoffen of halffabrikaten die een verschillende herkomst hebben. Als hun afzetmarkten dan ook nog erg verspreid zijn, maakt het wat transportkosten betreft niet veel uit waar zij zich vestigen. Er wordt wel naar de beste omstandigheden gekeken, bijvoorbeeld de kosten van de grond en de beschikbare ruimte. Deze bedrijven kiezen gemakkelijk voor een andere vestigingsplaats als de productieomstandigheden wijzigen bijv: productie van bedden *kantoorlocaties bij het kiezen van een vestigingsplaats voor kantoren spelen bereikbaarheid, parkeergelegenheid, huurprijsniveau, uitstraling, sociale veiligheid, overheidsbeleid en imago een rol. Welke locatie uiteindelijk wordt gekozen, hangt sterk af van de soort gebruiker de meest voorkomende locaties voor kantoren zijn: - knoop punten van openbaar vervoer de kantoorgebouwen op deze knooppunten zijn bereikbaar voor een groot aantal forensen die met het openbaar vervoer willen reizen. De gebruikers van deze kantoren noem je ook wel stationaire. Het zijn meestal overheidsinstellingen en andere non-profit organisaties die tot doel hebben het woon-werkverkeer per auto te beperken. De Nederlandse overheid doet dit bijvoorbeeld via het zogenaamde ABC-locatie beleid. Bij kantoren op A locaties zijn werknemers nauwelijks afhankelijk van de auto en hebben die kantoren een relatief klein oppervlakte nodig. Bij kantoren op C-locaties is het tegendeel het geval. Het imago en herkenbaarheid speelt bij de keuze van de vestigingsplaats geen rol. - langs autosnelwegen twee gebruikersgroepen vestigen zich graag bij snelwegen, de zogenaamde ámbulanten en de visualisten de eerste groep verleent overwegende diensten buiten de deur van het kantoor. Het kantoor vormt een uitvalsbasis. Een centrale ligging en de nabijheid van een snelweg zijn daarbij belangrijk. De visualisten willen graag gezien worden. Voor hen is het van belang dat op het gebouw de naam van het bedrijf van veraf te zien is. Zij kiezen voor een zicht locatie aan de snelweg. In Nederland zijn dat de zogenaamde C-locaties - in een historische en statige omgeving tot deze zogenaamde classiciten behoren juristen accountants en ambassades. De status van Pagina 18 van 33

19 monumentale panden geeft hen meer aanzien. Bovendien hebben veel van deze bedrijven een baliefunctie: dat wil zeggen dat de klanten naar het kantoor moeten komen. Vandaar het belang van de centrale ligging, zodat passanten makkelijk binnen kunnen lopen. Deze locaties bevinden zich vaak in (de buurt van) de binnenstad. De doorgaans slechte bereikbaarheid en een tekort aan parkeergelegenheid zijn voor de gebruikers van deze locatie niet zo n probleem voor een aantal andere kantoren is het kantoor van ondergeschikt belang. Maar het gebouw moet bereikbaar zijn met de auto en je moet er makkelijk kunnen parkeren. De huurprijs moet zo laag mogelijk zijn. B ij deze modalisten horen veel handels en transportbedrijven. * winkels en locaties bij de locatie van winkels speelt vervoer een grote rol. Voor de consument moet de winkel goed bereikbaar zijn. Hij moet de gekocht goederen makkelijk kunnen meenemen. Een winkelier moet zijn producten makkelijk kunnen aanvoeren. tot de tweede wereldoorlog was het spreidingspatroon van winkels erg eenvoudig. De meeste mensen deden hun dagelijkse boodschappen in de buurtwinkel. De meer duurzame goederen konden in het wijkwinkelcentrum of in een dichtbijgelegen (kleine) stad worden gekocht. En voor de goederen die maar af en toe werden aangeschaft, bezocht men het centrum van een grote stad. een aantal ontwikkeling zorgden voor verandering in deze spreiding van winkels. - in oude buurten en wijken nam het aantal inwoners af. De gezinnen met kinderen vertrokken uit de steden en maakten plaats voor een- en twee persoonshuishoudens met een ander koopgedrag - de mobiliteit nam toe, waardoor de consument kon kiezen in welke winkel en in welke plaats hij zijn boodschappen deed. -door de komst van koelkasten en diepvriezer kon de consument in een keer voor de hele week zijn boodschappen doen nieuwe winkeliers maakten gebruik van de toegenomen mobiliteit van de consument. Ze openden winkels langs autosnelwegen en op bedrijventerreinen. Bovendien is voor een aantal winkels, meestal zaken die omvangrijke producten verkopen, vestiging in het stadscentrum onmogelijk geworden. om hun producten te laten zien hebben ze grote showrooms en magazijnen nodig. De huurprijzen in de stad zijn vaak te hoog, terwijl de vrachtauto s die nodig zijn om de producten aan en af te voeren bijna niet in de stad kunnen komen. Ook allerlei voorschriften over laad en lostijden belemmeren steeds meer de bereikbaarheid van de centra van grotere steden. Daarom vindt de verkoop van auto s, boten, caravans, meubels, bouwmaterialen, tuinbenodigdheden, woninginrichting en doe het zelf artikelen over het algemeen op bedrijventerreinen aan de rand van of buiten de stad plaats. de laatste decennia zijn er een soort superwinkels verschenen: de megastores. Deze grootschalige winkels, bijvoorbeeld IKEA, macro en maxis zijn niet afhankelijk van de aanwezigheid van andere winkels om voldoende publiek te trekken. Ze zijn zelf zeer aantrekkelijk. Terwijl voor veel winkels geldt dat de vestigingsplaats de omzet bepaalt, geldt dit voor de megastores veel minder. Hun aanbod is zo aantrekkelijk dat er toch wel voldoende klanten komen, mits een of meerdere steden in de directe omgeving liggen en de vestigingsplaats goed bereikbaar en toegankelijk is voor bezoekers met een auto mainport zeehaven rotterdam Voldoet aan voorwaarden mainport * sterk intercontinentaal net van verbindingen door veel lijndiensten per zeeschip * sterke concentratie van zeehavengebonden industrie en diensten Pagina 19 van 33