Roadmap Digikoppeling

Transcriptie

1 Roadmap Digikoppeling Versie 1.0 Datum 7 november 2014 Status Definitief

2 Colofon Productnaam Roadmap Digikoppeling Versienummer 1.0 Logius Servicecentrum Postbus JE Den Haag Bijlage(n) - t (10 ct p/m) servicecentrum@logius.nl Documentbeheer Datum Versie Auteur Opmerkingen 30 juni Logius Pagina 2 van 27

3 Inhoud Colofon... 2 Documentbeheer... 2 Inhoud... 3 Managementsamenvatting Inleiding Achtergrond Doel Roadmap Totstandkoming Roadmap Leeswijzer Status, ontwikkelingen en trends Positionering van Digikoppeling Gebruik van Digikoppeling Pas-toe of leg-uit lijst Identificatie en authenticatie Trends in de maatschappij Technologische ontwikkelingen Visiebrief Digitaal Visie op de Generieke Digitale Infrastructuur Wat betekent dit voor Digikoppeling? Ambitie en scope Ambitie Scope Ingebrachte wensen voor de toekomst Inleiding Ad 1. Technologisch bijblijven Ad 2. Optimalisatie Digikoppeling en uitbreiding gebruikersgroep Ad 3. Behoud van investeringen Ad 4. Kennis en ondersteuning Buiten scope Digikoppeling Roadmap Bijlage A: ingediende business cases Bijlage B: Bronnen Pagina 3 van 27

4 Managementsamenvatting Het project Digikoppeling 3.0 omvat naast uitwerking van de nieuwe versie van de standaard ook een verdere professionalisering van het beheer. Onderdeel daarvan is om een ontwikkelagenda voor de komende jaren van de standaard vast te stellen die past bij de behoefte van eoverheidspartijen en fase waarin Digikoppeling zich bevindt. De Roadmap geeft hier invulling aan. Deze Roadmap voor Digikoppeling beschrijft de wensen van gebruikers, plaatst deze tegen de achtergrond van de huidige ontwikkelingen en doet op grond daarvan een voorstel voor investering in doorontwikkeling aan de Digikoppeling standaarden en identificatie/authenticatie beleid voor 2015 en de jaren daarna. Leidend in bijgevoegde Roadmap is de ambitie om het accent in de komende tijd te leggen bij optimalisatie van Digikoppeling 3.0 en niet op de ontwikkeling van een nieuwe Digikoppeling 4.0, conform de bestuurlijke afspraak op 22 juni 2012 om versie 3.0 vijf jaar te hanteren. Concreet betekent dit: focus op bestaande scope van Digikoppeling, stabiliteit van de standaard, prioriteit bij uitnutting van het bestaande en waar verandering noodzakelijk is gaat evolutie boven revolutie. Pagina 4 van 27

5 1 Inleiding 1.1 Achtergrond Digikoppeling bevordert interoperabiliteit door digitale berichtuitwisseling te standaardiseren. Hierbij maakt Digikoppeling gebruik van internationale open standaarden. Daarmee is Digikoppeling een belangrijke pijler voor de Generieke Digitale Infrastructuur (GDI) die publieke dienstverlening en uitvoering mogelijk maakt. Digikoppeling bestaat uit een set standaarden die het mogelijk maakt om berichten tussen overheidsinstellingen op gestandaardiseerde wijze veilig uit te wisselen. Gebruik van deze standaarden wordt ondersteund door de Digikoppeling voorzieningen het Digikoppeling Serviceregister, de Compliance voorzieningen en de CPA Creatievoorziening ten behoeve van ontwikkeling en implementatie van systemen die Digikoppeling toepassen. Daarmee is Digikoppeling de invulling van de servicegerichte architectuur die NORA voorschrijft. Het project Digikoppeling 3.0 heeft tot doel om Digikoppeling-meldingen mogelijk te maken met WUS/WSRM naast ebms. PSB heeft bepaald dat de aanbieder deze meldingen in beide varianten beschikbaar stelt, eventueel via een door hen ingeschakelde vertaaldienst 1. Ook professionaliseert het project het beheer van Digikoppeling verder door het opstellen van dit document met de roadmap voor de komende jaren (doorontwikkel-agenda) die duidelijkheid geeft over de toekomst van Digikoppeling. 1.2 Doel Roadmap Deze Roadmap is ook verkrijgbaar als verkorte management versie. Deze uitgebreide versie bevat meer detail en een aanvullende schets van de belangrijkste ontwikkelingen in de eoverheid. Deze schets dient om het belang en de urgentie van wijzigingen aan Digikoppeling te kunnen duiden. Dit document is gericht op het voorbereiden van de tactische keuzes voor doorontwikkeling van de Digikoppeling standaard in de komende jaren. Ook het identificatie en authenticatie beleid (OIN en HRN) maakt deel uit van deze standaard. Ondersteunende voorzieningen zoals de CPAcreatievoorziening, de Compliance-voorziening WUS, de Compliancevoorziening ebms, het Serviceregister en het OIN-register zijn buiten de scope gebleven. Hoewel in dit proces ook een enkele strategische vraag is ontstaan, past de eerder gehanteerde term toekomstvisie niet bij het tactisch/operationele karakter. Het document heeft daarom de naam Roadmap mee gekregen. De Roadmap Digikoppeling heeft als doel te beschrijven hoe de Digikoppeling standaard in de periode van 2015 t/m 2017 meegroeit met de behoeften van haar gebruikers. 1 Zie Architectuurschets Gegegevensuitwisseling van het project Digikoppeling 3.0.Een vertaaldienst zet de headers van berichten om tussen de WUS en ebms protocollen. Pagina 5 van 27

6 1.3 Totstandkoming Roadmap Aanvankelijk is hetzelfde proces als bij de totstandkoming van Digikoppeling 2.0 gevolgd door belanghebbende organisaties te vragen naar gewenste veranderingen inclusief het business-belang en urgentie. Hiertoe konden gebruikers en leden van de Digikoppeling Community 2 wensen met business cases (onderbouwingen) aanleveren. De aangeleverde business cases zijn opgenomen als bijlagen bij dit document. Dit vormt de input voor de onderzoeken in deze roadmap. Helaas bleek de relatie met de business en daarmee belang en urgentie ditmaal moeilijk te duiden. Om toch keuzes te kunnen maken, heeft Logius besloten de ingebrachte ideeën te positioneren t.o.v. ontwikkelingen in de eoverheid zoals Digitaal 2017 en decentralisaties, maar ook ontwikkelingen in de markt en maatschappij. Deze input is verkregen via brondocumenten, via interviews met betrokken partijen uit de Begeleidingsgroep Digikoppeling 3.0 en in een aantal discussies met leden van het Technisch Overleg Digikoppeling. Op basis hiervan identificeren we de belangrijkste thema s en vertalen we deze naar consequenties voor Digikoppeling in de periode van 2015 t/m Een aantal ingebrachte wensen bleek in dit kader belangrijk en urgent te zijn terwijl voor een aantal daarvan te weinig grondslag is gevonden. Aanvullend zijn de ingebrachte voorstellen beoordeeld of ze passen binnen de scope van Digikoppeling. Het document is ontstaan als discussie-document voor architecten in het Technisch Overleg Digikoppeling om belangen en urgentie te duiden. Via een openbare review hebben gebruikers, leveranciers en andere belanghebbenden in de Digikoppeling community kunnen reageren op de Roadmap. Hun inbreng is door de stuurgroep Digikoppeling, namens de Programmaraad Stelsel van Basisregistraties, meegenomen in de besluitvorming over prioriteiten in de definitieve Roadmap. 1.4 Leeswijzer Dit hoofdstuk 1 Inleiding bevat de achtergrond, het doel van dit document en een verantwoording over de totstandkoming. Hoofdstuk 2 Status, ontwikkelingen en trends beschrijft de huidige status van Digikoppeling en de waargenomen relevante trends in de eoverheid, markt en maatschappij. De consequenties hiervan voor Digikoppeling worden expliciet aangegeven. Hoofdstuk 3 Ambitie en scope bevat de scope van Digikoppeling en schetst de ambitie die op grond van het gebruik van Digikoppeling wenselijk geacht wordt. Hoofdstuk 4 Ingebrachte wensen voor de toekomst bevat alle ingebrachte wensen die binnen scope zijn van Digikoppeling. Hoofdstuk 5 Buiten scope Digikoppeling bevat de ingebrachte wensen die buiten scope zijn van Digikoppeling maar wel als aanbeveling elders ingebracht kunnen worden. Hoofdstuk 6 Roadmap beschrijft de resulterende roadmap. 2 De Digikoppeling community is op Pleio te vinden via digikoppeling.pleio.nl Pagina 6 van 27

7 2 Status, ontwikkelingen en trends Het doel van dit hoofdstuk is om de huidige status van Digikoppeling en relevante trends en ontwikkelingen te schetsen die van invloed zijn op de Roadmap voor Digikoppeling. 2.1 Positionering van Digikoppeling Digikoppeling maakt het mogelijk dat berichten tussen overheidsinstellingen op gestandaardiseerde wijze veilig worden uitgewisseld. Het is in beginsel geen infrastructuur maar een set aan afspraken over het gebruik van internationale open standaarden. Digikoppeling kent wel ondersteunende voorzieningen maar deze zijn gericht op ondersteuning van het ontwikkelproces bij implementatie van Digikoppeling en niet op directe ondersteuning van productie-situaties zelf. Interoperabiliteit is gewaarborgd omdat Digikoppeling bestaat uit standaarden die breed in de markt worden ondersteund en omdat voor Digikoppeling specifieke opties zijn gekozen. Digikoppeling is daarmee een essentiële bouwsteen van de elektronische overheid en vult de door NORA voorgeschreven servicegerichte architectuur in. De gebruikers van Digikoppeling hebben inmiddels veel ervaring opgedaan met de Digikoppeling standaarden en noemen de volgende voordelen: Eenmalige implementatie, meervoudig gebruik Eenduidige afspraken over logistiek Veilige uitwisseling Betrouwbare uitwisseling Uitwisseling grote bestanden mogelijk (maar nog vrij onbekend en onderbenut) Zowel synchroon als asynchroon berichtenverkeer. Deze voordelen van Digikoppeling zijn in 2010 door PWC 3 becijferd op 560 miljoen euro kostenbesparing over 10 jaar voor alleen al het Stelsel van Basisregistraties. De besparingen door het gebruik van Digikoppeling buiten het stelsel zijn niet begroot maar naar verwachting vele malen groter 4. Uitgangspunt voor roadmap: Digikoppeling (en de roadmap) is een onmisbare voorwaarde voor efficiënte gegevensuitwisseling en een onmisbaar onderdeel van de Generieke Digitale Infrastructuur. 2.2 Gebruik van Digikoppeling De Digikoppeling standaarden zijn sinds 2009 in gebruik om de veilige en betrouwbare uitwisseling van gegevens binnen de Nederlandse publieke sector te ondersteunen. Digikoppeling wordt inmiddels door meer dan 600 overheidsorganisaties toegepast om onderling gegevens uit te wisselen. Enkele voorbeelden zijn Omgevingsloket Online, LV-WOZ, SBR, DigiInkoop, 3 4 Verfijning en herijking kosten- batenanalyse voor investeringen in gemeenschappelijke voorzieningen in het stelsel van basisregistraties: Grip op centrale en decentrale investeringen en kosten maximaliseert de businesscase, PriceWaterhouseCoopers, Naast basisregistraties zijn er veel andere registraties in de overheid waarvoor Digikoppeling toegepast wordt (en zal gaan worden toegepast). Bovendien groeit de populatie van organisaties die Digikoppeling toepassen zoals de recente vertienvoudiging t.g.v. EduKoppeling in de onderwijssector. Pagina 7 van 27

8 MijnOverheid en diverse basisregistraties zoals het Handelsregister, BAG en BGT. Steeds meer gebruikers zowel overheden als bedrijven zien de voordelen van het gebruik van standaard patronen en protocollen waarmee gegevens eenvoudig en snel kunnen worden uitgewisseld. Digikoppeling wordt daardoor steeds breder ingezet als logistieke standaard voor veilige berichtuitwisseling tussen organisaties in de (semi-)publieke sector in Nederland. Zo worden er steeds meer uitwisselingen voorzien tussen het jeugdzorg domein en het Justitiële domein, in het onderwijs en andere sectoren buiten de overheid. In 2013 is Digikoppeling 3.0 vastgesteld zodat meldingen op basis van WUS (WSRM) mogelijk zijn naast ebms. Logius meldt Digikoppeling 3.0 eind 2014 aan voor de Pas toe of leg uit lijst van het College Standaardisatie. Digikoppeling 3.0 wordt de komende tijd steeds meer toegepast. De onderwijssector heeft in juni 2014 de standaard Edukoppeling vastgesteld, gebaseerd op de WUS-standaarden van Digikoppeling 3.0. In de onderwijssector werken vele publieke en private partijen samen. Ook andere sectoren overwegen dit voorbeeld te volgen. De visie op het stelsel van gegevensuitwisseling (zie paragraaf 2.8 Visie op de Generieke Digitale Infrastructuur ) geeft aan dat in toenemende mate ook private partijen gebruik gaan maken van het Stelsel van Basisregistraties, en dus van Digikoppeling. Gebruikersorganisaties geven aan dat men de standaard graag zo stabiel mogelijk wil houden, maar wel breder wil gaan toepassen. Daarbij is behoefte aan meer kennis, praktische ondersteuning, voorbeelden en best practices. Uitgangspunt voor roadmap: Stabiliteit en uitnutting van Digikoppeling is essentieel vanwege de toenemende belangen die gemoeid zijn met het gebruik van Digikoppeling vanwege de grote aantallen gebruikers en koppelingen die reeds zijn gerealiseerd. 2.3 Pas-toe of leg-uit lijst Versie 2.0 van Digikoppeling staat sinds mei 2013 op de lijst van Pas toe of leg uit open standaarden van het Forum en College Standaardisatie. Hiermee is versie 2.0 van Digikoppeling verplicht gesteld voor de uitwisseling met landelijke basisregistraties en gegevensuitwisseling tussen sectoren (organisatorisch werkingsgebied). Daarnaast wisselen steeds meer organisaties gegevens uit met Digikoppeling, ook als dit niet onder het pas-toe-of-leg-uit regime valt. Zij doen dit bijvoorbeeld onderling binnen de sector, of in samenwerkingsverbanden. Uiteindelijk met als doel de dienstverlening aan burgers en bedrijven. Ook uitwisseling met private partijen die een publieke taak uitvoeren groeit. Hiermee is het organisatorisch werkingsgebied van Digikoppeling in de praktijk al breder dan waar het Forum en College Standaardisatie dit verplichten. De vraag ontstaat daarom of een verdere verplichting dit proces steunt en versneld of niet. Uitgangspunt voor roadmap: De groei buiten huidige verplichte en beoogde werkingsgebieden vraagt om herijking van de governance en heroverweging van het organisatorisch werkingsgebied dat het College Standaardisatie heeft bepaald. Pagina 8 van 27

9 2.4 Identificatie en authenticatie Identificatie en authenticatie is sinds het begin van Digikoppeling een belangrijke pijler voor veiligheid en betrouwbaarheid van de berichtuitwisseling, zodat Digikoppeling hier ook aanvullend beleid voor heeft gedefiniëerd. Dit beleid heeft tot gevolg dat er vanaf 2009 een tijdelijke registratie van overheidsidentificatienummers (OIN s) bestaat en dat deze nummers opgenomen kunnen worden in PKI-overheid-certificaten. Voorzien was dat vanwege opname van het FI-nummer in het Handelsregister het OIN-register bij Logius overbodig zou worden. Dit bleek niet uit te komen in de nieuwe Wet op het Handelsregister in Naast het feit dat overheidsorganisaties niet eenduidig als overheden herkend kunnen worden, is het ook niet mogelijk voor overheidsorganisaties die geen zelfstandige rechtspersoonlijkheid hebben om zich in te schrijven (zoals bijvoorbeeld de Belastingdienst, die onder het Ministerie van Financien valt). Daarnaast is er ook behoefte aan een unieke identificatie van (landelijke) voorzieningen. Om die redenen is de behoefte aan het OIN gebleven. Inmiddels wordt het OIN gebruikt als digitale identificatie in het berichtenverkeer, zowel om partijen te herkennen (authenticatie middels PKIoverheidscertificaten) als voor de routering van berichten. Een aantal partijen (overheid en bedrijfsleven) verwacht inmiddels van het OIN register dat deze een authentieke registratie van overheidsorganisaties is. Dit is echter niet het geval vanwege de onvolledigheid en eenvoud van onderliggende processen. In 2010 werd voor gegevensuitwisseling tussen overheidsorganisaties en bedrijven een nummer voor bedrijven aan Digikoppeling toegevoegd, vergelijkbaar met het OIN. Dit nummer is gebaseerd op informatie uit het Handelsregister en heet daarom het Handelsregisternummer (HRN). Tegelijkertijd met deze ontwikkelingen blijken OIN s en HRN s in een grote behoefte te voorzien; evenals de manier waarop deze in certificaten zijn opgenomen. Het gebruik hiervan neemt daardoor toe tot buiten het oorspronkelijk beoogde toepassingsgebied voor Digikoppeling. Ook DigiInkoop, SBR, eherkenning, MijnOverheid, de V&J ketens, CORV, gemeenten en het onderwijs maken gebruik van deze nummers. Dit levert tegelijkertijd een behoefte op aan meer gedetailleerde registratie van diensten, directies e.d. binnen overheidsorganisaties dan op basis van het huidige beleid kan plaatsvinden. Daarmee is dit gebruik uitgegroeid boven (en buiten) de technische berichtenstandaard Digikoppeling en is heroverweging van het huidige beleid noodzakelijk. Daarnaast is een groot knelpunt dat steeds meer buitenlandse partijen zaken doen met de Nederlandse overheid en dat deze partijen niet kunnen worden geidentificeerd. Ook dit valt buiten de scope van Digikoppeling als standaard, maar wordt door vele organisaties bij Logius als beheerder van het OIN register aangekaart. Uitgangspunt voor roadmap: De geschetste knelpunten en het gegroeide belang van identificatie maakt behoefte aan nieuw beleid hierover urgent. 2.5 Trends in de maatschappij Onze samenleving verandert in een rap tempo en dit stelt nieuwe eisen aan de wijze waarop de overheid zich opstelt tegenover burgers en bedrijven en haar dienstverlening organiseert en aanbiedt: Pagina 9 van 27

10 Burger in regie Individuen hebben meerdere rollen in de maatschappij en beschikken over steeds meer middelen om snel relevante informatie te vinden en gebruiken. Door de snelheid waarmee consumenten mobiele apparaten en apps gebruiken ontstaan er andere behoeften t.a.v. aanbieders van informatie. Gemak, snelheid, eenvoud en laag-drempeligheid zijn hierin belangrijk, maar privacy blijft een zorg. Taken van het Rijk worden straks uitgevoerd door gemeenten Steeds meer taken (bijvoorbeeld in de zorg en welzijn) worden tengevolge van de huidige decentralisaties door gemeenten uitgevoerd. Hierbij maken zij veel gebruik van private partijen die de uitvoering van die diensten verzorgen. Dit vereist goede ondersteuning van ketensamenwerking en afspraken over dienstverlening. Daarbij is het kunnen identificeren van delen van gemeenten in de juiste context belangrijk. Dit maakt dat het huidige beleid voor identificatie en authenticatie van Digikoppeling, dat alleen gemeenten als geheel onderkent, steeds meer zal gaan knellen. Hierbij is de vraag of dit nog in de context van Digikoppeling opgelost moet worden. Samenwerking met private partijen Publieke organisaties werken voor het verlenen van diensten aan de maatschappij steeds intensiever samen met private partijen. Om burgers en bedrijven nog beter te ondersteunen moet ook de uitwisseling van informatie tussen deze ketenpartijen laagdrempelig zijn. Daarnaast willen steeds meer organisaties ook snel nieuwe diensten kunnen aanbieden die in de behoeften van gebruikers voorziet. Ook in de samenwerking met private partners moeten keuzes worden gemaakt over wie welke informatiediensten ontwikkelt en aanbiedt. Daarbij wordt er ook in toenemende mate gebruik gemaakt van clouddiensten, SAAS-leveranciers, of intermediairs. Bij de uitwisseling in ketenverband loopt men tegen vraagstukken aan zoals het identificeren van partijen, het gebruik van certificaten en hoe men het proces kan monitoren over de keten heen. Er zijn twee concrete behoeften die als business case zijn ingediend: Het kunnen machtigen van partijen die namens een overheid handelen Er is toenemende behoefte aan stuurgegevens die met berichten mee kunnen worden gestuurd ten behoeve van de routering, kwaliteit en monitoring van berichtenverkeer. Dit wordt in hoofdstuk 3 verder uitgewerkt. Digitale dienstverlening Maar ook de aard van de publieke dienstverlening verandert in een rap tempo. Er zijn steeds minder medewerkers en loketten en in toenemende mate worden diensten digitaal aangeboden. Het kabinet heeft bepaald in de Visiebrief Digitaal 2017 dat (bijna) alle publieke dienstverlening via het digitale kanaal moet kunnen worden aangevraagd of afgehandeld door burgers en bedrijven. Daarnaast moeten burgers en bedrijven ook digitaal inzicht krijgen in wat de overheid over hen heeft vastgelegd en aan wie zij deze informatie heeft verstrekt. Daarmee wordt de identificatie en autorisatie (bevoegdheid) op het niveau van burgers en medewerkers van organisaties in de dienstverlening steeds belangrijker. Ontwikkelingen zoals het eid Stelsel zullen daarom steeds Pagina 10 van 27

11 vaker in samenhang met Digikoppeling toegepast moeten kunnen worden om dergelijke eid-informatie vanuit een overheidsportaal aan achterliggende processen van andere organisaties door te geven. Uitgangspunten voor roadmap: De groei van de e-overheid leidt tot een toename van gegevensuitwisseling tussen overheidsorganisaties, maar ook met private partijen. Deze moeten gemachtigd kunnen worden om namens een overheidsorganisatie digitaal gegevens te kunnen opvragen en aanleveren. Het gegroeide belang van identificatie binnen de eoverheid maakt onderzoek naar nieuw beleid urgent, waarbij speciaal aandacht nodig is voor decentralisaties en het vervagen van grenzen tussen publiek en privaat. Het is wenselijk om te bepalen of protocollen voor communicatie met mobiele apparaten en apps buiten Digikoppeling gestandaardiseerd moeten gaan worden. Digikoppeling moet steeds meer in samenhang met het eid-stelsel kunnen worden toegepast. 2.6 Technologische ontwikkelingen In de laatste jaren vindt de uitwisseling van informatie steeds meer plaats via het internet, tussen mobiele devices en webapplicaties. Het Internet of things maakt dat steeds meer apparaten nu ook via het internet zijn verbonden. Gegevensuitwisseling via internet vindt steeds meer plaats via internationale standaarden zoals naast http/html ook REST en JSON. Ook leveranciers volgen deze trend. Hiermee kunnen snel interactieve applicaties worden ontwikkeld die gegevens uit diverse bronnen gebruiken. De vraag hoe deze uitwisselingen goed kunnen worden beveiligd - dus endto-end security van client/applicatie tot aan applicatie is hier van essentieel belang. Een aantal organisaties geven aan dat het wenselijk zou zijn als nieuwe standaarden en protocollen voor gegevensuitwisseling in de toekomst aan Digikoppeling worden toegevoegd om standaardisatie mogelijk te maken en interoperabiliteit te waarborgen. Overheidsorganisaties staan voor de vraag hoe ze zelf met deze trends omgaan en moeten keuzes maken t.a.v. technologie en ontwikkeling van applicaties. Tegelijk met deze vernieuwingen en toename van gebruik nemen ook de bedreigingen toe die nieuwe en bestaande lekken uitbuiten. Beveiliging hiertegen blijft daarom een groeiende uitdaging. Het Nederlandse Cyber Security Center (NCSC) en het Amerikaanse National Institute of Standards and Technology (NIST) houden deze bedreigingen bij en vormen een belangrijke bron voor de beheerder van Digikoppeling en beheerders van internationale standaarden. Zonodig kan dit leiden tot aanpassingen van standaarden en technologische keuzes. Uitgangspunten voor roadmap: Het is (ook voor dit punt) wenselijk om te bepalen of protocollen voor communicatie met mobiele apparaten en apps buiten Digikoppeling gestandaardiseerd moeten gaan behoren. Het is nodig om voortdurend aandacht te hebben voor veiligheid van de Digikoppeling standaarden. Pagina 11 van 27

12 2.7 Visiebrief Digitaal 2017 In zijn Visiebrief Digitaal 2017 (mei 2013) stelt de Minister van Binnenlandse Zaken: De samenleving heeft zich de laatste jaren ontwikkeld van een e-samenleving, waarin de nadruk lag op technologische mogelijkheden, naar een i(nformatie)-samenleving waarin informatiestromen van steeds groter belang zijn. Hierbij past een transparante overheid die de digitale mogelijkheden inzet voor betere dienstverlening en gegevensuitwisseling, en een overheid die burgers centraal stelt in de informatiestromen. Het kabinet benoemt de volgende pijlers: Informatie moet online beschikbaar zijn Burgers kunnen alle (aan)vragen aan de overheid digitaal versturen en alle berichten van de overheid digitaal ontvangen Gebruiksvriendelijkheid en toegankelijkheid Inzage- en correctierecht voor burgers Informatieveiligheid en stelsel eid Optimaal gebruik van digitale gegevens door de overheid Samen verder bouwen aan een gezamenlijke infrastructuur Huidige financieringswijze leidt tot inefficiënte eigen oplossingen Digitaal 2017 doen we samen De consequenties van Digitaal 2017 zijn ondermeer: Er komen meer digitale informatiestromen Er komen meer open data informatiebronnen Er komt meer aandacht voor beveiliging van persoonsgegevens (ihkv privacy) Er komen meer digitale publicaties van regelgeving, bekendmakingen e.d. (oa in de vorm van linked data) Er moet worden bijhouden aan wie persoonsgegevens zijn verstrekt Er komt een integrale identiteitsinfrastructuur (eid) met hogere betrouwbaarheidsniveaus en private middelen waar ook private partijen aan deel kunnen nemen Dit alles betekent dat er nog meer behoefte ontstaat aan duidelijkheid over wat men via welke standaarden en voorzieningen kan regelen. Uitgangspunten voor roadmap: De groei van de e/i-overheid en dienstverlening aan burgers en bedrijven leidt tot een toename van gegevensuitwisseling tussen de overheidsorganisaties onderling om dit mogelijk te maken, waarmee het belang van Digikoppeling verder toeneemt. De groei van de e/i-overheid en dienstverlening aan burgers en bedrijven tot een toename van gegevensuitwisseling met private organisaties, zodat Digikoppeling breder inzetbaar moet zijn. 2.8 Visie op de Generieke Digitale Infrastructuur Met het afronden van het inup programma is de tijd aangebroken om de digitale basisinfrastructuur die door inup is gerealiseerd te verankeren. Het kabinet heeft een Nationaal Commissaris voor de Digitale Overheid aangesteld om deze zogenaamde Generieke Digitale Infrastructuur structureel vorm te geven voor de gehele overheid: Het is nodig om verder door te ontwikkelen naar een veilige en betrouwbare infrastructuur; dit vergt een samenhangende en Pagina 12 van 27

13 meerjarige aanpak. In de GDI moeten basisregistraties, digitaal berichtenverkeer, identificatie en authenticatie een plaats krijgen. 5 De Nationaal Commissaris voor de Digitale overheid stelt de GDI samen uit bestaande en in ontwikkeling zijnde voorzieningen, standaarden, basisregistraties en producten die essentieel zijn voor zowel het functioneren van de overheid als voor haar (digitale) dienstverlening aan burgers en bedrijven. 6 Digikoppeling is hoogstwaarschijnlijk - een van de bouwstenen van deze GDI. De Visie op het stelsel van overheidsgegevens 7 beschrijft de ontwikkelingen in de maatschappij waar de informatie dienstverlening van de overheid op in moet gaan spelen. Ook doet deze Visie een voorstel voor de wijze waarop informatie door de overheid georganiseerd en beschikbaar gesteld kan gaan worden. Om dit te kunnen faciliteren zijn ondermeer de volgende veranderingen noodzakelijk: Het organiseren van gegevensvoorzieningen per uitvoeringsdomein (informatielanen). Met het ontstaan van informatielanen zijn slimme services nodig om het onnodig rondpompen van gegevens te voorkomen en snel klanten te kunnen voorzien van de door hen gewenste informatie. Er moeten afspraken komen over het gebruik van gegevens, uitwisseling, toegang en voorzieningen waar dienstverlenende partijen gebruik van kunnen maken. Zowel publieke als private partijen moeten van de diensten gebruik kunnen maken voor zover zij hiertoe bevoegd zijn. Uitgangspunten voor roadmap: Het belang van servicegericht werken met Digikoppeling neemt verder toe. Er zijn afspraken nodig over standaarden voor gegevensuitwisseling met private organisaties. 2.9 Wat betekent dit voor Digikoppeling? De voorgaande visie betekent een verschuiving van de focus op alleen gegevensuitwisseling naar ook aanbieden van services op basis van gegevens en afspraken over deze services. Daarin kan Digikoppeling een belangrijke bijdrage leveren aan de GDI doordat een groot aantal gebruikers al gebruik maakt van de huidige standaarden en afspraken. Digikoppeling is ook een middel (en een randvoorwaarde) om die verschuiving naar services mogelijk te maken. Daarbij blijven interoperabiliteit en veiligheid van de uitwisseling de belangrijkste pijlers van Digikoppeling. Ook zullen er aanvullende afspraken nodig zijn tussen partijen, zowel publiek als privaat, om het gebruik en daarmee het nut van Digikoppeling te kunnen optimaliseren. Deze verschuiving naar een stelsel van services in combinatie met de eerder geschetste ontwikkelingen en trends vraagt aan de beheerder van Digikoppeling ondermeer om: Brief instelling Nationaal Commissaris Digitale Overheid, minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, 28 mei 2014 Idem. Visie op het Stelsel van Overheidsgegevens-v1.0, 4 maart 2014, PSB Pagina 13 van 27

14 1. Het kritisch volgen van technologische ontwikkelingen en waar nodig niet meer (voldoende) veilige en vertrouwde technieken afstoten. 2. Optimaal blijven aansluiten bij nieuwe behoeften van de uitbreidende gebruikersgroep. 3. Tegelijkertijd behouden van de mogelijkheden waar bestaande gebruikers in hebben geïnvesteerd en op vertrouwen. 4. Voorzien in voldoende kennis en ondersteuning bij huidige gebruikers en bij de realisatie van nieuw gebruik. Het volgende hoofdstuk 3 bevat de ambitie en scope die hierbij toegepast worden. Hoofdstuk 4 bevat de concrete veranderingen die partijen hiervoor aandragen voor Digikoppeling. Pagina 14 van 27

15 3 Ambitie en scope 3.1 Ambitie Het voorgaande hoofdstuk laat zien dat substantieel van Digikoppeling gebruik gemaakt wordt (600 organisaties) en dat de baten er van hoog zijn (potentieel 560 miljoen euro over 10 jaar voor het Stelsel alleen al). Gebruik van Digikoppeling groeit hard getuige de recente keuze in de onderwijs-sector (Edukoppeling), in de Veiligheid en Justitie ketens, bij gemeenten, en in de Suwi-sector. Tegelijkertijd verkeert de eoverheid in een fase waarin er beperkter middelen dan voorheen beschikbaar zijn. Daarom zijn belangrijke uitgangspunten: Focus: middelen worden ingezet op de scope waarvoor Digikoppeling is beoogd, dus berichtenverkeer tussen informatiesystemen. Stabiliteit: wijzigingen worden beperkt tot dat wat noodzakelijk is (vooral voor veiligheid) en breed gedragen behoeften (die baten voor veel partijen kunnen opleveren). Uitnutten van het bestaande heeft prioriteit: ondersteuning bij gebruik is hieraan instrumenteel, maar ook hergebruik van de Digikoppeling standaarden buiten de huidige werkingsgebieden. Evolutie i.p.v. revolutie: Voorzover toch wijzigingen aan Digikoppeling nodig zijn, zal dit plaatsvinden door evolutie en geen revolutie. Het streven van Digikoppeling blijft daarom te wijzigen door uitbreiden met nieuwe profielen en zo mogelijk geen wijziging aan te brengen aan bestaande profielen. Hierbij blijft interoperabiliteit de kerndoelstelling. Samengevat zal het accent in de komende jaren liggen bij optimalisatie van Digikoppeling 3.0 en niet de ontwikkeling van een nieuwe Digikoppeling Scope De scope van Digikoppeling wijzigt niet: Digikoppeling maakt het mogelijk dat berichten op gestandaardiseerde wijze en veilig worden uitgewisseld tussen informatiesystemen. Het is in beginsel geen infrastructuur maar een set aan afspraken over het gebruik van internationale open standaarden. Digikoppeling kent wel ondersteunende voorzieningen maar deze zijn gericht op ondersteuning van het ontwikkelproces bij implementatie van Digikoppeling en niet op directe ondersteuning van productie-situaties zelf. De destijds gemaakte bestuurlijke afspraken wijzigen niet: Gedurende 5 jaar (2014 t/m 2018) blijft Digikoppeling 3.0 met twee smaken voor meldingen gehandhaafd. Pagina 15 van 27

16 4 Ingebrachte wensen voor de toekomst 4.1 Inleiding De doorontwikkeling van Digikoppeling is geen doel op zich maar een randvoorwaarde voor het verbeteren en versnellen van de digitale publieke dienstverlening aan burgers, bedrijven en andere instanties. De doorontwikkeling van Digikoppeling moet ertoe leiden dat Digikoppeling beter rendeert doordat het breder kan worden ingezet, nog meer flexibiliteit biedt, en eenvoudiger kan worden geïmplementeerd. Digikoppeling kan daardoor gebruikers beter ondersteunen en de realisatie van services van de Nederlandse overheid, die NORA beoogt, versnellen. In dit hoofdstuk worden de volgende thema s rondom Digikoppeling verder uitgewerkt: 1. Technologisch bijblijven Het kritisch volgen van technologische ontwikkelingen en waar nodig niet meer (voldoende) veilige en vertrouwde technieken afstoten. 2. Optimalisatie Digikoppeling en uitbreiding gebruikersgroep Optimaal blijven aansluiten bij nieuwe behoeften van de uitbreidende gebruikersgroep. 3. Behoud van investeringen Tegelijkertijd behouden van de mogelijkheden waar bestaande gebruikers in hebben geïnvesteerd en op vertrouwen. 4. Kennis en ondersteuning Voorzien in voldoende kennis en ondersteuning van huidige gebruikers en bij de realisatie van nieuw gebruik. Per thema worden de door partijen ingebrachte wensen voor verandering behandeld. Van elke verandering wordt aangegeven wat het belang en de urgentie is zodat in het volgende hoofdstuk een aanzet tot een roadmap gegeven kan worden. In de roadmap worden op basis van prioriteit wensen selectief overgenomen. Alleen bij voldoende prioriteit ten op zichte van de beschikbare middelen worden wensen uit dit hoofdstuk overgenomen in de (uiteindelijke) roadmap in het volgende hoofdstuk. 4.2 Ad 1. Technologisch bijblijven Beveiliging monitoren Digikoppeling is gebaseerd op internationale standaarden. Leveranciers van producten voor berichtuitwisseling die aan deze standaarden voldoen vernieuwen hun producten voortdurend om te voldoen aan (mede door hen ontwikkelde) standaarden maar ook beveiligingseisen van het Amerikaanse NIST e.a. Dit betekent dat Logius vanuit haar beheer&exploitatie verantwoordelijkheid voor Digikoppeling voortdurend aandacht zal moeten geven aan: Evaluatie van bijvoorbeeld NIST-aanbevelingen en afstemming met NCSC hierover (minimaal jaarlijks). Direct handelen ingeval van actuele bedreigingen. Belang: Verhoging van veiligheid bevordert het gebruik van Digikoppeling maar kan Pagina 16 van 27

17 ook hoge impact hebben omdat bestaande implementaties wellicht niet meer voldoen aan de laatste eisen. Urgentie: Bij beveiligingsincidenten dient Logius als beheerder gelijk te handelen. Ook moeten partijen zelf de laatste versies van de standaard toepassen om incidenten te voorkomen. Product: Veiigheid van de standaarden Nieuwe technische standaarden beoordelen Daarnaast zal Logius nieuwe technische standaarden beoordelen en Digikoppeling aanpassen c.q. uitbreiden indien daar behoefte aan bestaat. Dit betekent dat Logius vanuit haar beheer&exploitatie verantwoordelijkheid voor Digikoppeling voortdurend aandacht zal moeten geven aan: Ontwikkelingen in de markt die leiden tot aanpassing/bug-fixes op onderliggende standaarden en Digikoppeling zelf. Nieuwe goedgekeurde standaarden van OASIS en W3C onderzoeken voor mogelijk gebruik in Nederland. Ontwikkelingen in Europa (zoals esens) volgen en alignment zonodig bevorderen 8. Sectorale standaarden zoals StUF, SuwiML, NEN3610 en EduKoppeling volgen en interoperabiliteit daarmee bevorderen. Digikoppeling profielen en best-practices (Architectuur, WUS, ebms, grote berichten, translatiespecificatie) aanpassen (via het Beheermodel) waar nodig. Nieuwe versies van Digikoppeling aanmelden bij Forum Standaardisatie voor de pas-toe-of-leg-uit lijst. Te beginnen bij Digikoppeling 3.0 Architectuur, WUS, ebms, grote berichten en translatiespecificatie. Belang: Technisch bijblijven verhoogt de interoperabiliteit en stimuleert gebruik van Digikoppeling. Urgentie: Nieuwe standaarden moeten regelmatig worden getoetst om te voorkomen dat Digikoppeling te ver achter loopt op internationale ontwikkelingen. Product: Zekerheid op ondersteuning door leveranciers en interoperabiliteit met (andere) internationale, europese, nationale en sectorale standaarden. 4.3 Ad 2. Optimalisatie Digikoppeling en uitbreiding gebruikersgroep Deze paragraaf beschrijft activiteiten die gericht zijn op het optimaliseren van Digikoppeling en uitbreiden van de gebruikersgroep. Dit heeft als doel het breder uitnutten van de standaard en renderen van de beheerinspanningen Organisatorisch werkingsgebied Digikoppeling Het gebruik van Digikoppeling groeit ook buiten het door College Standaardisatie aangegeven werkingsgebied. Organisaties gaan 8 De aansluiting met Europa zal gaan verlopen in het zogenaamde 4-corner model van esens waarbij op de grens gateways vertalen tussen de nationale standaard(en) en de Europese standaard. Pagina 17 van 27

18 Digikoppeling bijvoorbeeld ook vaker onderling binnen de sector, of in samenwerkingsverbanden gebruiken. In de toekomst zal dit nog versterkt worden door de verwachte toename van publiek-private samenwerkingen. De ambitie is om de investeringen in Digikoppeling ook daar uit te (kunnen) nutten. Daarom dient zich de vraag aan hoe de eoverheid het best gediend wordt: de groei autonoom laten plaatsvinden of stimuleren door Digikoppeling in meer situaties te verplichten? Om hier zicht op te krijgen wordt geadviseerd om het Bureau Forum Standaardisatie dit te laten onderzoeken als onderdeel van de aanmelding van Digikoppeling 3.0. Het Bureau Forum Standaardisatie geeft aan dat bovendien aanmelding voor de status Uitstekend beheer mogelijk is. Belang: Verhoging van interoperabiliteit en het stimuleren van het gebruik van Digikoppeling. Urgentie: Er zijn geen directe knelpunten anders dan onbenut blijven van mogelijke baten. Product: Hernieuwd werkingsgebied en toetsing status uitstekend beheer Flexibilisering authenticatie mogelijkheden Digikoppeling De stelsels van authenticatie met DigiD en eherkenning aan de ene kant en het stelsel voor authenticatie met PKI-overheid aan de andere kant zijn tot op heden onafhankelijk van elkaar ontwikkeld. In Digikoppeling komen zij echter samen: Overheidsportalen (zoals MijnOverheid en Digipoort) maken vooral gebruik van DigiD en eherkenning (straks beiden onderdeel van het eid stelsel). Overheidsportalen zijn echter vaak ook een loket naar achterliggende overheden en registraties die DigiD en eherkenning informatie doorgestuurd willen krijgen. Deze worden via Digikoppeling ontsloten waarbij Digikoppeling het gebruik van PKI-overheid certificaten verplicht stelt voor de berichtuitwisseling. Om vanuit overheidsportalen ook de achterliggende ketens te voorzien van de authenticatie-informatie van burgers/bedrijven zal dit daarom via Digikoppeling getransporteerd moeten worden. Dit wordt in eid als machine-to-machine communicatie samen met Digikoppeling uitgewerkt Daarbij gaat het specifiek om het doorgeven via Digikoppeling aan achterliggende partijen van de identiteit, authenticatie en machtigingen (bevoegdheidsverklaringen) van personen en/of organisaties. De wens voor het gebruik van eid in combinatie met Digikoppeling komt ook voort uit het groeiend gebruik van SAAS of cloud oplossingen. Bijvoorbeeld in de onderwijs-sector en voor gemeenten biedt het model van authenticatie met certificaten een onvoldoende fijnmazige mogelijkheid om selectief bevoegdheden toe te kennen of derde partijen te machtigen. eid biedt ten opzicht van certificaten de mogelijkheid om ook met machtigingen en bevoegdheden op basis van SAML-standaarden te werken. De combinatie van eid met Digikoppeling biedt in dit soort situaties daarom wel een oplossing. In het kader van de stelselafspraak Utrecht hebben ook de beheerders van StUF, Suwi-ML en NEN3610 aan de beheerder van Digikoppeling verzocht dit knelpunt voor hen op te lossen. Door het ondersteunen van een fijnmazigere methode voor het authenticeren, Pagina 18 van 27

19 autoriseren of machtigen van partijen die met elkaar berichten uitwisselen, zoals eherkenning dat nu al ondersteunt, ontstaan er meer mogelijkheden voor samenwerkende partijen. Belang: In de onderwijs-sector moet men momenteel accreditaties uitvoeren om in het ontbreken van deze functionaliteit te compenseren. Uitwerking van dit onderdeel in Digikoppeling voorkomt dat de standaarden StUF, Suwi-ML en gedeeltelijk NEN3610 dit zelfstandig moeten doen. Urgentie: In eid staat dit voor begin 2015 op de agenda. Product: Voorschrift voor het opnemen van eid authenticatie- en bevoegdheidsverklaringen in Digikoppeling Stuurgegevens en auditgegevens Er is toenemende behoefte aan stuurgegevens die met berichten mee kunnen worden gestuurd ten behoeve van de sturing van ketenprocessen, auditing en monitoring van gegevensuitwisseling. De uitwisseling van dergelijke stuurgegevens en auditgegevens is primair niet een logistieke zaak. Het vormgeven van een structuur hiervoor is echter wel iets wat Digikoppeling efficiënter kan doen dan dat meerdere berichtstandaarden dat afzonderlijk doen. Zeker daar waar uitwisseling in ketens de grenzen van sectoren overschrijden en meerdere berichtstandaarden geraakt worden. Bovendien past de logistieke aard ( het doorslagvenster van de envelop ) ook beter bij de specialisten die Digikoppeling kennis hebben. In het kader van de Stelselafspraak Utrecht hebben de standaarden StUF, Suwi-ML en NEN3610 daarom aan Digikoppeling gevraagd een voorstel te doen voor het stroomlijnen van metadata (stuurgegevens). Ook de onderwijs-sector heeft hier behoefte aan. Belang: De bestaande standaarden hebben elk hun eigen oplossingen om een aantal stuurgegevens op te nemen, maar deze zijn niet uitwisselbaar. Urgentie: Met de toename van het aantal gegevensuitwisselingen in de komende tijd kan een snelle uitwerking voorkomen dat meer (binnenkort) verouderde implementaties ontstaan. Product: Voorschrift voor het opnemen van stuurgegevens en auditgegevens in Digikoppeling Open data en Geo-data Op dit moment is zowel het gebruik van NEN3610 als Digikoppeling verplicht als geo-data aan overheidsorganisaties aangeboden wordt. Tegelijkertijd wordt dezelfde data publiek alleen met NEN3610 (zonder Digikoppeling) aangeboden. Dit is niet efficiënt In de praktijk vindt daarom telkens uitleg plaats waarom Digikoppeling niet wordt gebruikt (i.h.k.v. pas toe of leg uit beleid). De stuurgroep Digikoppeling heeft daarom al eerder aangegeven dat dubbele uitleg voorkomen moet worden. Eenzelfde probleem lijkt te gaan ontstaan voor open data. Uit Digitaal 2017 blijkt een toenemende aandacht voor het aanbieden en gebruiken van open data waar dat mogelijk is. Zodra deze zelfde open data aan Pagina 19 van 27

20 overheidsorganisaties aangeboden wordt zijn bovendien de Digikoppeling standaarden verplicht. In het kader van het project Utrecht is met relatief weinig inspanning dit aspect mee te nemen in de voorschriften voor het gebruik van Digikoppeling (protocolbinding) die al uitgewerkt worden. Daarnaast kan dit in de aanmelding van Digikoppeling 3.0 bij het Forum en College Standaardisatie op de juiste manier worden aangepast in de pas-toe-of-leguit regelgeving. Belang: In de praktijk ontstaan hierdoor wel bestuurlijke discussies maar maken de meeste organisaties uiteindelijk de juiste afweging. Een overheid die zichzelf serieus neemt kan echter niet telkenmale in jaarverslagen blijven uitleggen waarom het zich niet aan zijn eigen regels houdt. Urgentie: Het nu efficiënt kunnen meenemen in het project Utrecht bepaalt de urgentie. Product: Afspraak door Utrecht voor protocol-binding Digikoppeling Vertrouwelijkheid van gegevens Een vraag die recent is ontstaan bij het opstellen van de Architectuurschets 9 betreft variatie in beveiliging. Digikoppeling kent verplichte beveiliging op transport-niveau en optioneel beveiliging op bericht-niveau. Daar waar een aantal organisaties de minimale variant (beveiliging op transport-niveau) al te complex vindt, is er ook een aantal organisaties die juist zwaardere dan de maximale beveiliging vragen. Om dit mogelijk te maken is een verdere uitwerking nodig van een Digikoppeling-profiel voor niet-vertrouwelijke gegevens en een profiel voor zeer-vertrouwelijke gegevens naast de huidige Digikoppeling-mogelijkheden. Bij de uitwerking zal nog wel geverifieerd moeten worden of deze wensen niet met best-practices op basis van de huidige Digikoppeling standaarden voldoende kunnen worden ondersteund en wat de consequenties voor interoperabiliteit zijn. Belang: Toepassing van minder en meer vertrouwde oplossingen is wel mogelijk, maar gaat ten koste van de interoperabiliteit. Daarom vraagt dit nu soms een uitleg (om aan de eisen van het College Standaardisatie te voldoen) of een (niet interoperabele) eigen oplossing waarmee Digikoppeling minder rendeert dan mogelijk is. Urgentie: Er zijn geen problemen in de praktijk bekend bij Logius. Product: Voorschrift voor het versturen van niet-vertrouwelijke gegevens en een voorschrift voor zeer-vertrouwelijke gegevens met Digikoppeling Push-variant grote berichten Interactie van het bedrijfsleven met overheidsorganisaties zoals Belastingdienst via Digipoort neemt toe. Daarbij ontstaat behoefte aan de mogelijkheid om grote hoeveelheden gegevens efficiënt te kunnen aanbieden aan de overheid. Digikoppeling grote berichten is in zijn huidige 9 Architectuurschets van het stelsel voor gegevensuitwisseling, versie 1.0, , W. Bakkeren, A. van Weel, Definitief Pagina 20 van 27

21 vorm niet geschikt omdat deze alleen het ophalen van grote bestanden en niet het aanbieden van grote bestanden toestaat. In de wetsverhoudingen tussen bedrijven en bijvoorbeeld Belastingdienst is de verantwoordelijkheid echter juist gelegen bij het bedrijf als partij die verplicht is tot aangifte (aanbieden). Belang en urgentie: Dit vindt op dit moment in het geval van grote hoeveelheden gegevens minder efficiënt plaats. Belang: SBR onderzoekt de noodzaak tot het aanbieden van gegevens via Grote Berichten. Urgentie: Urgentie wordt bekend zodra het onderzoek van SBR afgerond is. Product: Aanpassing op de Digikoppeling Grote berichten standaard. 4.4 Ad 3. Behoud van investeringen Identificatie en authenticatie knelpunten wegnemen Digikoppeling is sterk afhankelijk van het gebruik van identificatie van overheidsorganisaties met OIN s en bedrijven met HRN s (zie voorgaande hoofdstuk). Terwijl het gebruik hiervan is gegroeid buiten het oorspronkelijk beoogde toepassingsgebied, groeien de knelpunten doordat de inrichting van het beheer is gestoeld op een tijdelijke situatie. Zo wordt het OIN in toenemende mate gebruikt door andere partijen om overheidsorganisaties te identificeren, terwijl het gebruik alleen voor Digikoppeling is vastgelegd en geborgd. Naast het gebruik voor identificatie, wordt het OIN ook steeds vaker gebruikt voor de routering van berichten en autorisatie van partijen voor het gebruik voorzieningen. Er bestaat inmiddels een groot aantal knelpunten nu de voorgestelde aanpassing van het Digikoppeling OIN beleid in 2013 niet is doorgezet. Bovendien leert onderzoek van Logius in samenwerking met de Kamers van Koophandel en partijen in het Afnemersoverleg Stelseldiensten, dat achter dit Digikoppeling vraagstuk een veel breder vraagstuk schuilgaat t.a.v. identificatie en authenticatie: Het identificatie-beleid is behalve een technisch vraagstuk vooral ook een complex business vraagstuk waarbij in de oplossing voldoende draagvlak in de (e)overheid gevonden moet worden. De plannen vanuit Digitaal 2017 vereisen dat de interactie tussen overheid en bedrijfsleven beter ondersteund worden met een granulaire identificatie van (onderdelen van) overheidsorganisaties in hun uitwisseling met private organisaties. Decentralisatie van taken en bevoegdheden vereist een grotere diversiteit en flexibiliteit in identificatie en gerelateerde authenticatiemiddelen. Operationele knelpunten in het Digikoppeling OIN beleid hebben urgentie en dit wordt door partijen onderkend. Voor de identificatie van organisaties kan mogelijk het NHR een belangrijke sleutel zijn voor een oplossing maar de huidige wetgeving beperkt de mogelijkheden. Vanwege deze problematiek is het gewenst om te komen tot een nieuw beleid voor identificatie en authenticatie. De complexiteit vereist dat in Pagina 21 van 27

22 eerste instantie helderheid ontstaat over de eisen (en wensen) van overheidsorganisaties waar een oplossing aan dient te voldoen. Op basis hiervan zal een oplossingsrichting en de daarbij te betrekken partijen helder moeten worden. De scope hiervan overstijgt Digikoppeling, maar gezien de knelpunten binnen Digikoppeling ligt het in de lijn dat Digikoppeling hier het voortouw in neemt. Belang: Digikoppeling, efacturen, SBR, eid e.a. hebben knelpunten die snel moeten worden oplost. Ook de lopende decentralisaties en toenemende participatie van private organisaties aan de eoverheid i.h.k.v. Digitaal 2017 kunnen hier hinder van gaan ondervinden. Urgentie: Zie hierboven bij belang. Product: Probleemstelling en oplossingsrichting voor identificatie en authenticatie in de eoverheid waarin inbegrepen Digikoppeling. 4.5 Ad 4. Kennis en ondersteuning Het gebruik van Digikoppeling is substantieel en neemt steeds meer toe. Bij nieuwe implementaties (en de eerste implementatie van een nieuwe Digikoppeling versie) blijkt echter ondersteuning nodig om als eoverheid te profiteren van de baten van Digikoppeling. De eerste implementatie van Digikoppeling is niet eenvoudig. Digikoppeling is een vrij technische standaard kennis van deze standaarden is nodig om het goed te implementeren. Dit punt knelt steeds meer nu dat overheden steeds meer samenwerken aan specifieke dienstverlening. Als Digikoppeling eenmaal is geïmplementeerd blijkt het gebruik nauwelijks problemen op te leveren. Er is een aantal mogelijkheden om dit te faciliteren: Beschikbaar stellen van gedegen documentatie van Digikoppeling inclusief best-practices en ervaringsverhalen. Uitwisseling van ervaringen tussen gebruikers, leveranciers en beheerder van Digikoppeling via een community. Een vraagbaak-functie (service centrum). Een team van specialisten dat partijen ondersteunt bij hun initiële implementaties van Digikoppeling. De eerste drie punten zijn structureel geregeld via beheer en exploitatie van Digikoppeling door Logius. Het laatste punt werd vaak overgelaten aan adviesbureaus in de markt, maar is gekenmerkt door versnippering en ad hoc karakter. Voor gemeenten, provincies en waterschappen is binnen inup nu tijdelijk ondersteuning van het Logius-implementatieteam geregeld. Relevant in dit kader is ook dat de gebruikersraad NORA recent heeft gepleit voor structurele expertise-centra rond schaarse kennisgebieden in de eoverheid. Belang en urgentie: Belang: De complexiteit van Digikoppeling blijft vragen om ondersteuning aan partijen die deze kennis ad hoc bij nieuwe implementaties en nieuwe versies van Digikoppeling nodig hebben. Pagina 22 van 27

23 Urgentie: Ondersteuning is tijdelijk geregeld t/m Product: Expertise-centrum Digikoppeling dat specialistische ondersteuning levert. Pagina 23 van 27

24 5 Buiten scope Digikoppeling Belanghebbenden hebben behalve onderwerpen binnen scope van Digikoppeling ook onderwerpen aangedragen die weliswaar raken aan Digikoppeling, maar er toch buiten vallen. De onderwerpen in dit hoofdstuk zullen als advies elders belegd worden. Standaardisatie van communicatie met clients en mobiele devices In hoofdstuk 2 Status, ontwikkelingen en trends hebben we gezien dat de burger en het bedrijfsleven steeds meer in de regierol komen. Daardoor verschuift interactie met hen ook steeds meer naar moderne technologieën die zij gewend zijn te gebruiken. Daarom zouden sommige overheden graag gebruik willen maken van nieuwe architectuurmodellen en standaarden zoals REST en JSON voor interactie met klanten (burgers en bedrijven) en hun (mobiele) devices. De Belastingdienst heeft bijvoorbeeld een Mobiel Competence Center opgericht speciaal voor de ontwikkeling van mobiele applicaties en expertise. Om klanten niet met telkens andere technologieën en uitwisselingen met de overheid te confronteren is standaardisatie wenselijk. Onduidelijk is nog op welke termijn de verschillende overheidsorganisaties er aan toe zijn om deze ontwikkelingen te vertalen in praktische toepassingen. Wel vragen zij nu al om standaardisatie om klanten niet met telkens andere technologieën en uitwisselingen met de overheid te confronteren. Omdat dit buiten de scope van Digikoppeling valt is de NORAgebruikersraad een passender gremium om deze ontwikkeling in de eoverheid te duiden. Advies: Geadviseerd wordt om NORA-gebruikersraad te vragen een inschatting te maken van het belang van deze ontwikkeling. Pagina 24 van 27

25 6 Roadmap De roadmap voor Digikoppeling geeft gebruikers, beheerders en opdrachtgevers een leidraad voor de toekomst. De Digikoppeling roadmap is conceptueel en globaal vormgegeven langs vier lijnen: 1. Technologisch bijblijven 2. Optimalisatie Digikoppeling en uitbreiding gebruikersgroep 3. Behoud van investeringen 4. Kennis en ondersteuning Deze lijnen zijn in onderstaand overzicht met elk een eigen kleur als horizontale groep activiteiten terug te vinden. Verticaal zijn de activiteiten verdeeld over korte termijn (2015) en de jaren daarna (2016 t/m 2017). Daarbij lopen een aantal activiteiten door gedurende de gehele periode. Het voorgaande hoofdstuk beschrijft deze lijnen en activiteiten in meer detail. Pagina 25 van 27