Lespakket behorende bij de documentaire Om Nooit Te Vergeten.

Transcriptie

1 Lespakket behorende bij de documentaire Om Nooit Te Vergeten. Inleiding In 2015 vierden we op 5 mei dat Nederland 70 jaar bevrijd was. De Duitsers waren verslagen en het hele land was vrij. Maar de bevrijding van Nederland voltrok zich niet in één keer. Vanaf september 1944 werden al delen van Limburg, Brabant en Zeeland bevrijd. En begin november, op een klein deel na, de provincie Brabant bevrijd. Daarna duurde het tot mei 1945 voor de rest van Nederland bevrijd was. Deze periode van vrij zijn voor de inwoners van Brabant, terwijl een groot deel van de rest van Nederland nog bezet bleef, is lang niet bij iedereen bekend. Voor veel inwoners, waaronder de kinderen van toen, was dit nog niet direct het begin van een prettige periode. Voor velen begon de oorlog eigenlijk pas echt na de bevrijding! Tijdens de oorlogsjaren zelf had men nauwelijks last van de bezetter, maar nadat deze door de geallieerde soldaten werden verdreven bleven ze vooral de gebieden vlak beneden de grote rivieren bestoken met bommen en granaten. De dagen tijdens en na de bevrijding hebben meer slachtoffers gemaakt dan tijdens de gehele voorafgaande bezettingsperiode. De kinderen van toen zijn inmiddels allemaal hoogbejaard. Nu, zeventig jaar later, doen zij hun verhaal van de bevrijding. Hoe was het om als kind zo n periode mee te maken? Niet alleen blijheid, maar juist ook angst en onzekerheid waren tijdens de bevrijdingsperiode alom aanwezig. De kaart van Brabant van september 1944 tot en met november Het duurde daarna nog zes maanden voordat de rest van Nederland bevrijd was.

2 Verhalen van ooggetuigen In de documentaire Om Nooit Te Vergeten komen tien ooggetuigen aan het woord. Zij vertellen over de periode rond de bevrijding in Zij waren toen zelf kind. Hieronder staat een korte beschrijving van hun bevrijdingsverhaal. Waalwijk Michel Hooijmaaijer (87 jaar) 6 september 1944 Vincent en Joop Hoffmans worden 6 september, de dag na Dolle Dinsdag wegens samenzwering samen met burgemeester Moonen van Waalwijk ter dood veroordeeld door een SS-officier. Tenzij twee door het verzet ontvoerde landverraders voor uur worden vrijgelaten. Deze landverraders werden in de velden bij Sprang-Capelle verborgen. Het ultimatum loopt af zonder dat de landverraders worden vrijgelaten en de executie vindt plaats achter het raadhuis. Michel Hooijmaaijer woont tegenover het raadhuisplein. Vanachter een raam met halfgesloten gordijnen ziet Michel het hele gebeuren voorafgaande aan de executie op het plein. Later op de dag ziet hij hoe de drie mannen achter het raadhuis worden gevoerd en hoort hij de schoten. Hij denkt dat alle drie zijn omgekomen. Michel, inmiddels blind, weet zich alles nog goed te herinneren. Gerwen - Tiny De Louw-Aarts (82 jaar) 20/21 september 1944 In Gerwen komen de Duitse Tigertanks vlak langs de huizen. Het toen 12-jarige meisje Tiny Aarts zit met haar familie in een schuilkelder bij de boerderij, net als de buren. De vader van Tiny vindt het te gevaarlijk om te blijven zitten en ze vluchten, dwars door het slagveld, over de velden, richting Nuenen. Wonder boven wonder blijven ze ongedeerd. Bij terugkomst, een dag later, blijkt dat hun buren, die zijn achtergebleven, zijn getroffen door een mortiergranaat waarbij bijna alle familieleden zijn omgekomen. Tiny heeft dit verhaal opgeschreven in een schrift. Ze wil dat kinderen dit blijven herinneren.

3 Deurne Marinus van de Weijer (89 jaar) 24 september 1944 Britse tanks komen aanrijden uit de richting van Deurne, dat net daarvoor is bevrijd. Ze moeten een klein bruggetje vlak voor Bakel beschermen, maar ze rijden te ver door. Daardoor komen ze binnen schootsafstand van Duitse tanks, die in de omgeving van Bakel staan opgesteld. Marinus, 19 jaar oud, hoort schieten en gaat buiten kijken. De eerste tank wordt in brand geschoten, waarna er een soldaat brandend uit de tank springt. Ook de tweede en derde tank worden uitgeschakeld. Hij ziet het gevecht tussen de tanks, schuilend achter een notenboom. Later gaat Marinus met twee broers bij de tanks kijken. Ze zien alleen maar dode en verbrande Britse soldaten liggen. De derde tank durven ze al niet meer open te maken. Twee dagen later worden de gesneuvelde Britse soldaten tijdelijk begraven op een akker bij de boerderij van de familie Van de Wijer. Steensel Drie zussen Van den Broek (77, 79 & 85 jaar) - 18 sept De familie Van den Broek woonde in de oorlog in een boerderij aan de rand van het dorp. Tijdens de bezetting bivakkeren er Duitse troepen, die zich misdragen. Na de bevrijding worden er Engelse troepen gelegerd. Lies, de oudste zus, wordt verliefd op een Engelse soldaat, Tommy. Na de oorlog hebben ze nog lang contact gehouden, maar een relatie is het nooit geworden. Nuenen Toon de Rooij (77 jaar) september 1944 Toon de Rooij, die toen een jongetje van 7 was, herinnert zich hoe de Duitsers de brandweerauto van zijn vader opeisten, die zijn vader vervolgens onklaar maakt door een rotor te verwijderen. Hij wordt door de Duitsers beschuldigd van sabotage en met de dood bedreigd. Als Toons moeder niet vloeiend Duits had gesproken zou zijn vader dit niet overleefd hebben. Nu komt zelfs een Duitse officier excuses aanbieden, hetgeen grote indruk op het jongetje maakt.

4 Deurne-Zeilberg/Ysselsteyn Martin Reuser (72 jaar) 24 sept De Nederlands SS-officier Theodorus Reuser zit met een aantal kameraden op een munitieauto, die vanuit Deurne in de richting van Griendtsveen rijdt om de aankomende Britse tanks op te vangen. Hij beseft dat er zwaar gevochten kan worden en waarschuwt de lokale mensen de kerk binnen te gaan. Het munitievoertuig wordt geraakt en Theodorus sneuvelt. Zijn zoon Martin, inmiddels 73 jaar oud, is al jaren op zoek naar zijn vader. Richard Schoutissen, een historisch onderzoeker uit Deurne, weet hem hierbij te helpen en heeft zelfs foto s van zijn vader. Samen met Richard bezoekt Martin het graf van zijn vader op de Duitse militaire begraafplaats in Ysselsteyn. Gilze-Rijen Gerard van Eijl (84 jaar) 27 oktober 1944 De Duitsers hebben in oktober 1944 in Rijen de kerktoren vol munitie gestouwd om deze op te blazen, omdat dit een herkenningspunt was voor de artillerie van de geallieerden. Gerard van Eijl uit Rijen ziet als 14-jarige jongen de ontstekingskabel over de straat richting de kerk lopen en waarschuwt een Britse soldaat die net voorbij komt. Deze soldaat hakt de kabel met een pikhouweel doormidden. Gerard voelt zich geen held, maar zijn oplettendheid heeft een mogelijke ramp voorkomen. Fijnaart Cor Frijters (82 jaar) 6 november 1944 Vier ooggetuigen van gevechten rond rivier de Mark zijn verzameld in een woonkamer in Heijningen. Een van hen is Cor Frijters. Hij woonde met zijn ouders op De Driehoek, vlakbij Fijnaart. Tijdens de bevrijdingsperiode was het land door de Duitsers onder water gezet, zodat de geallieerde troepen de regio moeilijk konden benaderen. De buurt werd zwaar gebombardeerd en een aantal huizen in de buurt werd verwoest of zwaar beschadigd. Cor, toen 12 jaar oud, zat met zijn familie ondergedoken in de kelder van een vlasschuur, zonder water en alleen wat hompjes brood. Het waren angstige

5 momenten, want als ook deze schuur getroffen zou worden door een granaat konden ze geen kant meer op. Ze zaten als ratten in een val. Overige personages De volgende twee hoofdpersonen uit de film zijn geen ooggetuigen, maar houden zich heel direct bezig met de gevolgen van de oorlog. Richard Schoutissen (46 jaar) Deurne Richard heeft een heel speciale hobby. Hij is een landelijk erkend specialist in identificatie van tijdens de oorlog gesneuvelde in Brabant gelegerde soldaten. En dat doet hij voornamelijk bij Duitse soldaten, maar ook bij geallieerde. Hij zit vaak in archieven te zoeken naar gegevens over deze soldaten. Met hele kleine details, zoals een bril, een brief of een registratieplaatje, weet hij al vaak veel te bereiken. Inmiddels heeft hij al van veel soldaten de identiteit weten te achterhalen, tot grote dankbaarheid van de families. Er blijven echter nog heel veel onbekende soldaten over. Edwin Popken (42 jaar) Nuenen Edwin geeft rondleidingen langs diverse locaties in Zuid-Oost Brabant, waar de geallieerden vochten in het kader van Operatie Market Garden. Edwin kent al deze plekken en weet daarbij ook te vertellen welke eenheden of compagnies aan de strijd deelnamen. De meeste locaties (klein en groot) waar gevochten is tonen nog steeds de littekens en andere sporen van de gevechten. Geschreven officiële geschiedenis, persoonlijke verhalen, lokale kennis van de omgeving van toen, en de sporen van gevechten leveren samen het verhaal van deze geschiedenis.

6 De bevrijding van Brabant begon op 17 september met de Operatie Market Garden Op 17 september worden Valkenswaard, Heeswijk-Dinther en Grave bevrijd. Op 18 september worden Eindhoven, Son en Veghel bevrijd. Op 19 september wordt Veldhoven bevrijd. Op 21 september wordt Nuenen bevrijd. Op 22 september wordt Mierlo-Hout bevrijd. -- De strijd om Arnhem te bevrijden (Operatie Market Garden) is mislukt. De meest noordelijk bevrijde stad is Nijmegen. Na 24 september wordt de omgeving van de corridor Eindhoven-Nijmegen bevrijd. -- Op 24 september worden Deurne en Bakel bevrijd. Op 25 september worden Gemert en Helmond bevrijd. Op 27 september wordt Oss bevrijd. Op 28 september worden Heesch, Nuland en Geffen bevrijd. Op 3 oktober wordt Baarle bevrijd. Op 4 oktober worden Diessen en Hilvarenbeek bevrijd. Op 5 oktober wordt Alphen bevrijd. Op 6 oktober wordt Ossendrecht bevrijd. Op 13 oktober wordt Overloon bevrijd. Op 23 oktober worden Eerde, St. Michielsgestel en Schijndel bevrijd. Op 24 oktober worden Liempde, Esch en Boxtel bevrijd. Op 26 oktober wordt Den Dungen bevrijd. Op 27 oktober worden Bergen op Zoom, Achtmaal en Zundert bevrijd. Op 27 oktober worden Vught, Helvoirt, Tilburg, Gilze en Den Bosch bevrijd. Op 28 oktober worden Rijen en Loon op Zand bevrijd. Op 29 oktober worden Kaatsheuvel, Breda en Dongen bevrijd. Op 30 oktober worden Oosterhout, Roosendaal, Sprang-Capelle en Waalwijk bevrijd. Op 31 oktober worden Raamsdonk en Raamsdonkveer bevrijd. Op 4 november worden Welberg en Steenbergen bevrijd Op 5 november worden Zevenbergen, Klundert, Geertruidenberg en Heusden bevrijd. Op 6 november wordt Heijningen bevrijd. Op 7 november wordt Willemstad bevrijd. Op 9 november worden Dinteloord en Moerdijk bevrijd. Brabant onder de rivieren is bevrijd!!!

7 Voor de leerkracht: Inhoud van de les Dit lespakket is bedoeld voor de leerlingen van groep 7/8 (leeftijd jaar). Bekijk samen met de leerlingen de documentaire Om Nooit Te Vergeten (36 minuten). De film is te bekijken via (wachtwoord is BBS3). Na afloop wordt aan de leerlingen de bijgesloten Vragenlijst bij het lespakket voorgelegd en ingevuld. De antwoorden worden daarna klassikaal besproken. Bereikte doelen na afloop van de les Na het bekijken van de documentaire en de navolgende discussie op basis van de gegeven antwoorden weten de kinderen: waarom het belangrijk is om de ooggetuigen nu nog hun verhaal te laten vertellen; dat de bevrijding voor de inwoners van Brabant niet vanzelf kwam. Daar is hard voor gevochten en daar zijn veel slachtoffers bij gevallen, ook onder de bevolking; dat vrijheid niet vanzelfsprekend is. Het is voor een kind van nu moeilijk voor te stellen hoe het is om in een oorlog te leven.