Positiespel in complexe vormen

Transcriptie

1 AMATEURS Tekst: Ruud Doevendans Laurens Knippenborg, hoofdtrainer RKZVC Positiespel in complexe vormen Laurens Knippenborg (hoofdtrainer van het Zieuwentse RKZVC) is een boeiende gesprekspartner. In de vorige editie van De Voetbaltrainer spraken we met hem over de voorbereiding, door hem in twee blokken verdeeld. Ook in deze special over positiespel laten we Knippenborg aan het woord. Een artikel met oefenstof, door hemzelf gecomponeerd: Ik wil mijn spelers blijven uitdagen. Geen twee trainingen mogen hetzelfde zijn. Bij het horen van de dorpsnaam Zieuwent denkt menigeen niet direct aan topvoetbal. En jarenlang verbleef het plaatselijke RKZVC (350 leden) ook onder de radar. Totdat de bestuursleden dachten: Misschien moeten we de lat voor onszelf en onze club eens wat hoger leggen. Dat was het moment, nu vier jaar geleden, dat Laurens Knippenborg, geboren en getogen in het dorp maar als trainer jarenlang uitgewaaierd, als hoofdtrainer werd aangesteld. Inmiddels is de club twee promoties verder, maakt aanstonds zijn debuut in de Eerste Klasse, maar is daarmee nog niet tevreden: We zijn nog maar onderweg, het mag hier niet stoppen. Een belangrijke pijler onder het succes is het je altijd een specifieke doelstelling. Veelal is daarbij een overtalsituatie aan de orde, en bedoel ik méér dan één speler overtal. In een positiespel kun je dan nadrukkelijker accenten zetten om je doelstelling te realiseren. Denk daarbij niet alleen aan balbezit, dus aanvallen, maar ook aan drukzetten en verdedigen. Bovendien lenen positiespelen zich prima voor conditionele doelstellingen. In die situatie werk je met de afstanden, dus met de afmetingen. Op die wijze werk je op een plezieriger manier aan de fysieke aspecten. Tot slot gebruik je het positiespel om technische elementen onder weerstand te trainen. Ik houd niet van kleine positiespelen, zoals 3:1 of 4:2. Ik vind dat te weinig directe relatie tot de wedstrijd hebben. Een positiespel moet wat mij We willen altijd actie op actie zien, dus verpakken we dat ook in onze trainingsvormen Duitsland als inspiratiebron Ik kijk erg graag trainingen en wedstrijden in Duitsland. Daar kun je me dus regelmatig vinden. Misschien ligt het aan de vaak wat grotere staf die ploegen in Duitsland tot hun beschikking hebben, maar mijn indruk is dat de trainingen daar gemiddeld beter georganiseerd, intensiever maar ook innovatiever zijn. Ook de complexiteit ligt doorgaans wat hoger dan bij ons. Wanneer ik in Duitsland geweest ben en ik rijd terug naar Nederland om daar nog een training te bekijken, is dat verschil vaak aanmerkelijk. De concentratie is hoger dan bij ons, spelers in Nederland zijn gemiddeld sneller afgeleid. positiespel van de club. Knippenborg illustreert het aan de hand van een vijftal oefeningen. En geeft daarbovenop inzicht in een aantal aspecten van de werkwijze die voor andere clubs inspirerend kan zijn: je hoeft niet groot te zijn of een rijke sponsor te hebben om een inspirerende sportcultuur te creëren. Wanneer we het hebben over positiespel, wat is dan uw definitie daarvan? Laurens Knippenborg: Ten eerste heb betreft complexer zijn. Ik vind 6:4, dus 4:4 met twee neutrale spelers, een goede beginvorm. De twee neutrale spelers hebben dan wel altijd een specifieke opdracht: centrumverdedigers aan de kopse kanten, bijvoorbeeld. Met de opdracht om in te dribbelen (2:1) of juist direct te spelen. Wil je middenvelders in complexe situaties brengen, zet je de twee neutrale spelers middenin. Altijd in formatie, dus met teamtaken en teamfuncties. Bij onze positiespelen trainer.nl _knip.indd :25

2 SPECIAL POSITIESPEL hebben altijd zowel de aanvallende partij als de verdedigende partij een doelstelling. Het kan dus nooit zo zijn dat de verdedigers alleen maar in functie van de aanvallers trainen, en er voor hen geen beloning is. Door het omschakelmoment er telkens weer in te brengen, wordt het positiespel dynamischer. En dat is wat je graag ziet: dat er altijd actie op actie is. Als we inzoomen op techniek, kunt u voorbeelden geven hoe u dat traint in een positiespel? Met name door opdrachten mee te geven. Wanneer je bijvoorbeeld een verplicht aantal keer raken afspreekt, betekent dit iets voor de speler. Verplicht tweemaal raken houdt bijvoorbeeld in, dat de aanname direct in de goede richting moet zijn. De speler moet dus al voordien zijn omgeving gescand hebben, anders weet hij niet waarheen hij de aanname moet leiden. En dat betekent dus ook iets voor de lichaamshouding. Zeg je echter drie- of viermaal raken (dus niet maximaal, maar precies), train je daarmee ook het vermogen om de bal mee te nemen en onder controle te houden. En dan wordt het zaak om met de weerstanden te spelen. Een kleinere ruimte betekent dat het allemaal wat moeilijker wordt. Maak je het echter groter, speelt het conditionele aspect weer een grotere rol. Maar dat heeft ook weer invloed op je techniek. Dus terwijl je vermoeid raakt, toch je techniek in orde houden. De mogelijkheden met positiespelen zijn talloos: technisch zowel als tactisch en conditioneel. Ik vind het ongelooflijk boeiend om daarmee aan de slag te zijn en de oefeningen altijd precies zo te construeren, dat ik het optimale effect bereik. Doorbewegen Een van de belangrijkste spelprincipes die we bij RKZVC hanteren, is het doorbewegen. Spelers mogen niet stilstaan, moeten continu onderweg zijn en elkaars positie overnemen. We willen niet dat ze statisch zijn, maar ze moeten juist veel roteren. Natuurlijk hebben we het dan vooral over de middenvelders. Maar ik heb een linkeraanvaller die juist enorm sterk is in het tussen de linies komen. Die laat zich schuin inzakken, stelt de tegenstander voor een keuze (doordekken of niet) en komt dan vaak vrij. Vandaaruit kan hij een medespeler wegsteken, of juist zelf mét of zonder bal penetreren. Dat is ook positiespel met doorbewegen. Het hoeft niet altijd vanuit de middenvelders te komen. In sommige situaties kun je dit wellicht zelfs van je vleugelverdedigers verwachten. Een goede trainingsvorm hiervoor laat ik op de volgende pagina zien (trainingsvorm 1). De aantallen zijn voorbeelden, je kunt hiermee natuurlijk naar believen spelen. Dat geldt ook voor de afstanden. De kern is dat onderin de afbeelding (in dit geval) het zestal opbouwt tegen vier verdedigers. In het tussenvak proberen, samen met die vier verdedigers, twee verdedigers te voorkomen dat er diep wordt gespeeld. De blauwen in balbezit zoeken naar hun teamgenoten in vak B. Zodra de bal daar is, zetten de twee verdedigers uit het tussenvak daar direct druk. Zij worden geholpen door twee teamgenoten uit vak A. Verder komen drie aanvallers uit vak A over om het positiespel in B te spelen. De verdedigers kunnen bij balverovering scoren op de twee kleine doeltjes in het vak waar gespeeld wordt. Hebben zij de bal, mogen de twee uit het tussenvak meteen meedoen en op die manier wordt het 6:6. Iedereen moet dus attent blijven, kan elk moment een rol krijgen. Zo heb je aansluiting en doorbewegen, zowel in aanvallend als verdedigend opzicht. Beide partijen hebben een opdracht, beide partijen kun je belonen door met de regels te spelen. Dropbox Wij werken in onze spelersgroep met Dropbox. Elke speler heeft daarin zijn eigen omgeving. Iedere training die wij geven, wordt overdag naar de Dropbox van de speler gestuurd. Ze weten dus precies wat we gaan doen. Verder plaatsen we alle gegevens erin die voor de speler van belang zijn. Dat kunnen zijn testen zijn, maar ook de persoonlijke gesprekken die we met hem voeren. Bovendien vindt de speler in zijn box beeldfragmenten terug, zodat hijzelf maar ook wij met hem eenvoudig een aantal belangrijke aspecten van zijn spel kunnen evalueren De Voetbaltrainer _knip.indd :25

3 AMATEURS Trainingsvorm 1 herkennen moment van spelverplaatsen, daarna doorbewegen speelruimte 45 x 32 m, onderverdeeld in 2 vakken van 20 x 32 m en 1 tussenvak van 5 x 32 m 4 kleine doeltjes in vak A 6:4 zestal tracht vanuit spelopbouw 3 spelers in ruimte B te bereiken, onder weerstand van 4 verdedigers en 2 verdedigers in het tussenvak zodra de bal in vak B wordt gespeeld, zetten 2 verdedigers uit tussenvak druk; 2 verdedigers uit vak A komen over naar vak B; 2 verdedigers uit vak komen in tussenvak; 3 aanvallers gaan door naar vak B bij balverovering kunnen de verdedigers scoren op 2 doeltjes in het vak waar de bal veroverd is gaat de bal uit, speelt de trainer in naar het drietal in het andere vak en komen de spelers over ruimte groter of kleiner maken aantal aanpassen beperking aantal balcontacten wedstrijdvorm (verdedigers: aantal doelpunten tellen, aanvallers: aantal spelverplaatsingen, eventueel na x-aantal keer overspelen in het vak) Trainingsvorm 2 verbeteren balvastheid, positiewisselingen veld in diamantvorm met diepte 36 m, achterlijnen 30 m, middenlijn 50 m 4 kleine doeltjes : neutrale speler zeventallen spelen met 3 spelers aan de lijnen én de neutrale man tegen 7 (dus in balbezit 11:7) verdedigers (ondertal) werken samen, houden compact, houden druk op de bal en herkennen moment voor doordekken beide teams scoren in 2 kleine doeltjes speler die een lijnspeler inspeelt, wisselt met hem van positie indien een lijnspeler wordt ingespeeld, gaat hij verder in de diamant en neemt een willekeurige andere speler zijn positie in scoren in doeltjes optioneel, eventueel andere vorm van belonen Roteren We spelen het positiespel ook weleens in een diamantvorm (trainingsvorm 2). Daarin laat ik binnen het veld 7:7 + 1 neutrale speler spelen. Daarbij hebben beide ploegen drie spelers aan de lijnen staan, in feite een centrale verdediger en twee brede aanvallers. In balbezit speel je 11:7. De nadruk ligt hier op positiewisselingen, oftewel roteren. De speler aan de buitenkant die ingespeeld wordt, neemt de bal mee binnen het veld (of passt de bal binnen het veld) en gaatdaar zelf aan de 7:7 + 1 deelnemen. Een andere speler neemt zijn plaats in. Dit kan in de eenvoudige vorm degene zijn die hem de bal heeft toegespeeld, in de meer complexe vorm mag het ook een ander zijn. Je doet dan meer een beroep op de samen- trainer.nl _knip.indd :25

4 SPECIAL POSITIESPEL Trainingsvorm 3 verbeteren van de spelverplaatsing en het omschakelen speelveld 30 x 45 m, opgedeeld in 2 vakken van 30 x 20 m en 1 tussenvak van 30 x 5 m 6: zestallen spelen in vak A 6:6 + 2 neutrale spelers indien verdedigers de bal veroveren, direct doorspelen naar zestal in vak B aanvallers uit vak A (die de bal verloren) worden verdedigers in vak B neutrale spelers maximaal 2 keer raken beperkingen of verplichtingen overige spelers in aantal balcontacten aantallen aanpassen ruimte groter of kleiner maken werking en communicatie. Ik kies er in deze situatie soms bewust voor om het in een diamantvorm te spelen. Ook in de wedstrijden speel je immers naar een smalle ruimte toe: het doel. Op het middenveld heb je echter veel meer ruimte. Omschakelen Voetbal is een spel van omschakeling geworden. Om dit te trainen hanteer ik soms een relatief eenvoudige vorm: 6: in twee ruimtes (trainingsvorm 3). In vak A wordt 6:6 gespeeld, waarbij de balbezitters twee neutrale spelers aan de lange zijde hebben: 8:6 dus. Veroveren de verdedigers de bal, verplaatsen zij het spel naar vak B. De partij in A die de bal verloren heeft, komt over en wordt verdediger in vak B. Ook hier hebben de balbezitters weer twee neutrale spelers. Het blijft zaak taakgericht en functiegericht te spelen en daar dus in de verdeling van de spelers ook rekening mee te houden. De twee neutrale spelers aan de buitenkant zijn centrale verdedigers, de man in het tussenvak is de centrale middenvelder. Hierdoor zijn altijd twintig van de 21 spelers actief bij het spel betrokken, alleen die ene speler aan de buitenkant van het vak waarin níet gespeeld wordt, heeft op dat moment geen rol. Maar die kun je doorwisselen, dus dat is geen probleem. U heeft het veel over complexe oefeningen. In welke trainingsvorm komt dit nog meer tot uiting? Ik vind de oefening : 8 met vijf neutrale spelers ook altijd een interessante vorm (trainingsvorm 4). Wat we hier doen: het achttal aan de bal speelt, geholpen door vijf neutrale spelers, op balbezit. Eén neutrale speler centraal, twee aan de zijkant en twee wederzijds in een strook van vijf meter die we aanbrengen voor de doeltjes. En ook hier kun je uiteraard, afhankelijk van je doelstellingen, weer spelen met de aantallen. Het achttal (blauw) heeft als opdracht om samen met de neutrale spelers (geel) de bal in bezit te houden. Verliezen zij echter de bal, mogen de verdedigers (rood) direct scoren op één van de vier doeltjes. De drie neutrale spelers in het midden spelen mee, zodat er 10:7 ontstaat. De twee neutrale spelers voor de doeltjes moeten proberen te voorkomen dat er gescoord worden. Zij worden dus in feite van aanvaller meteen verdediger. Zo moet iedereen direct omschakelen. Het is geen eenvoudige vorm, je moet heel goed bij de les zijn om dit goed uit te kunnen voeren. Het mooie is ook dat deze vorm uitstekend geschikt is voor spelers die door omstandigheden minder intensief kunnen of mogen trainen. Die zet je als neutrale mensen aan de zijkant. Op het moment dat rood de bal verovert, spelen zij niet mee. Daardoor wordt het in het veld 8:7 en hebben zij even rust. Zo kun je doorlopend met je organisatie spelen, afhankelijk van wat je wilt en wat er mogelijk is. 5b De Voetbaltrainer _knip.indd :25

5 AMATEURS Trainingsvorm 4 het verbeteren van het omschakelen veld 40 x 36 m, waarvan 2 zones van 5 x 36 m voor de doeltjes 4 kleine doeltjes 8: spelen op balbezit verdedigers kunnen na balverovering scoren op de 4 kleine doeltjes 2 neutrale spelers voor de doelen moeten dit voorkomen ruimte groter of kleiner maken aantallen aanpassen beperkingen in het aantal balcontacten Analyse Ortec biedt een eenvoudige mogelijkheid om onze wedstrijden, volledig geanalyseerd, terug te kunnen kijken. Bij RKZVC hebben we een medewerker die onze wedstrijden filmt. Dat is van prima kwaliteit. De beelden sturen we op naar Ortec. Binnen enkele dagen heb ik een pak aan informatie op mijn bureau liggen. De kosten zijn te overzien. Voor euro kunnen we achttien wedstrijden laten analyseren. Aangezien we uitwedstrijden vaak niet, of niet goed, kunnen filmen, is dit een prima pakket. in positiespel met vakken te werken zodat het spel ook daadwerkelijk verplaatst moet worden. Dat betekent ook vaak werken met een tussenvak, waar verdedigers staan die het dieptespel, het spel verplaatsen moeten proberen te voorkomen. Een voorbeeld daarvan heb je in trainingsvorm 1 kunnen zien. Spelverplaatsing en dieptespel Een andere belangrijk element in ons spel is de spelverplaatsing. Wij gaan proberen dit spelfacet nog sterker te maken, want ik verwacht dat er in de Eerste Klasse sterker op ingespeeld gaat worden door tegenstanders dan in de Tweede, laat staan de Derde Klasse het geval is geweest. Daar konden onze centrale opbouwers, wanneer er al eens druk op hen werd uitgeoefend, door zich iets in te laten zakken de ruimtes eenvoudig wat groter maken. Dan hield de spits van de tegenpartij er meestal na een minuut of tien wel mee op, kon hij het niet meer volhouden. Dat zal nu anders worden. Uiteraard leent het positiespel zich voortreffelijk om dit te trainen. Wij houden ervan, zoals al wel duidelijk zal zijn geworden, om Beperken we de doelstelling tot spelverplaatsing, het liefst in de diepte, dan is de oefening op pagina 69 (trainingsvorm 5) een interessante optie, Deze kun je uitstekend gebruiken om je opbouw te trainen. In vak A spelen de centrale verdedigers, samen met een neutrale speler (die de inzakkende verdedigende middenvelder kan weergeven) 3:2. Op het moment dat de lijn naar het middenvak open ligt, speel je in. Daar wordt vervolgens, intensief, 5:5 + 1 gespeeld. Uiteraard proberen die uiteindelijk de bal nog een station verder te brengen, zodat de spitsen bereikt worden. Ook in deze oefening kun je weer alle elementen leggen: 2:1 of 3:2 uitspelen in de opbouw, vrijkomen in het middenveld, passlijnen open leggen. Maar ook verdedigend zit hier weer veel in: hoe houden twee aanvallers de opbouwende verdedigers op, hoe zorgen de middenvelders ervoor dat de pass- trainer.nl _knip.indd :25

6 SPECIAL POSITIESPEL lijnen dicht blijven. Er zitten dus tactische elementen in, maar je kunt ook technische opdrachten meegeven. Door met de afmetingen te werken kun je de weerstand aanpassen, maar er ook een conditionele doelstelling aan verbinden. Het is ook een trainingsvorm die uitstekend uit te breiden is met grote doelen. Stel dat je keepers in het eerste deel van de training met de keeperstrainer werken, kun je hen probleemloos in deze oefening integregen. Je zet twee grote doelen aan weerszijden (wel wat ruimte nemen ten opzichte van de vakken) en je kunt verder. Bovendien kun je eenvoudig door spelers vanuit het middenvak door te laten bewegen, zowel aanvallend als verdedigend, meer een wedstrijdelement erin brengen. Van positiespel naar partij We werken bij RKZVC dus erg veel in positiespelen, maar ik ben wel van mening dat een positiespel moet uitmonden in een partijspel. We hebben de mond vol van alles willen winnen en winnaarsmentaliteit, dus je zult dit ook in je oefenstof moeten laten terugkomen. Wij doen dat ook, bijvoorbeeld al bij afwerkoefeningen. Ook daarin wordt geteld en is het ploeg A tegen ploeg B. En de winnaar heeft dan een doelpunt voorsprong in de partij, of iets dergelijks. En ook in positiespelen. Een positiespel binnen de VCT kan bijvoorbeeld twaalf minuten duren. Ik knip dat graag in driemaal vier minuten (wel snel doorspelen), en verbind er dan een score aan. Staat het na twee delen 2-0 voor partij A, moet er voor partij B weer een mogelijkheid zijn om dat in het laatste blokje toch goed te maken. En zo wordt bij ons elke uitslag in een partijspel bijgehouden. De winnende spelers krijgen punten en zo ontstaat een ranglijst. De winnaar aan het einde van het seizoen krijgt een paar voetbalschoenen. Met zo n aardigheidje krijg je een bepaalde motivatie bij je spelers, en daarmee creëer je ook winnaarsmentaliteit. Trainingsvorm 5 opbouwen door de centrale verdedigers met 1 neutrale speler, spelverplaatsing naar voren veld 62 x 34 m, verdeeld in middenvak 34 x 30 m en 2 vakken aan weerszijden 34 x 16 m 9:9 + 3 neutrale spelers in vak A wordt 2 +1 : 2 gespeeld (opbouw) samenspel zoeken met middenvelders (vak B), waar 6:5 wordt gespeeld samenspel zoeken met aanvallers (vak C), waar 2:2 + 1 wordt gespeeld ruimte kleiner of groter maken aantallen aanpassen beperkingen in aantal balcontacten keepers betrekken bij spelopbouw in vakken A en C overgang naar partijspel Samenvatting: Doorbewegen, roteren, het spel In positiespel bij RKZVC hebben vaak verleggen en razendsnel zowel aanvallers als verdedigers omschakelen zijn belangrijke een opdracht. spelprincipes bij RKZVC. Laurens Knippenborg sleutelt Knippenborg zoekt de uitdaging doorlopend aan de oefeningen, voor zijn spelers in complexe geen twee trainingen mogen hetzelfde vormen. zijn De Voetbaltrainer _knip.indd :25