KIJKWIJZER. Lucian Freud. NIVEAU ** 16 februari 2008 t/m 8 juni 2008 INLEIDING. Over deze tentoonstelling

Transcriptie

1 INLEIDING Over deze tentoonstelling KIJKWIJZER Lucian Freud in zijn atelier met Nachtportret Lucian Freud NIVEAU ** 16 februari 2008 t/m 8 juni 2008 Vandaag ga je kijken naar werk van een van de belangrijkste Britse schilders van deze tijd: Lucian Freud, de kleinzoon van psychiater Sigmund Freud. Zijn portretten* en naakten zijn wereldberoemd. Hij maakt zijn modellen* bepaald niet mooier dan in het echt. Hangbuiken, rimpels, wallen, onderkinnen en plooien, niets ontgaat hem. Daarnaast gaat het Lucian Freud om de persoonlijkheid van de mensen die hij schildert. Alles kun je erin terug vinden: verdriet, ijdelheid of juist een gebrek aan zelfvertrouwen. Belangrijk! Houd voldoende afstand van de schilderijen! Gebruik een clipboard en uitsluitend potlood om op/mee te schrijven (te lenen bij de informatiebalie in de hal). De vragen in deze kijkwijzer zijn gegroepeerd per zaal. Je kunt zelf bepalen in welke zaal je met de kijkwijzer wilt beginnen (start alleen niet in zaal 14). De betekenis van woorden met een ster * kun je achterin vinden in de begrippenlijst. Wij wensen je veel plezier op de tentoonstelling! Het werken met modellen* kent een lange traditie. Modellen speelden al een rol in de kunst van de klassieke oudheid. En dat is nu zo n 2500 jaar geleden. Ook tegenwoordig is modeltekenen nog een verplicht vak in het eerste jaar van de kunstacademie. Wat is de achtergrond hiervan, denk je? Eén antwoord is niet goed. Welk? O Het bestuderen van de anatomie* van het menselijke lichaam is een prima oefening om te leren tekenen. Je leert namelijk om heel goed te kijken. O Een ideaal en volmaakt lichaam staat voor goddelijke schoonheid. In de klassieke oudheid werden goden als atletische, mooie jonge mannen verbeeld. O De mens is altijd al geïnteresseerd geweest in de mens zelf. Kunstenaars zijn daarom nog steeds gefascineerd door modeltekenen. O De traditie van modeltekenen is ontstaan uit opstandigheid van kunstenaars. Kunstenaars schilderden in de middeleeuwen juist naar naaktmodel omdat het niet mocht van de Kerk. O Afbeeldingen van naakte mensen waren vroeger ook populair, maar verboden. Alleen als de persoon op het schilderij een god of een mythologische figuur was, mocht deze naakt zijn. 2

2 Zaal 5 Zaal 5 Je ziet hier het interieur van Lucian Freuds vroegere atelier. Het slapende naakt in het midden speelt in deze compositie* eigenlijk geen belangrijke rol. Het gaat Freud meer om de avondsfeer in zijn atelier. Bedenk 3 bijvoeglijke naamwoorden om de sfeer te beschrijven. * * * Waardoor ontstaat deze sfeer? Leg dat uit. O Door de voorstelling zelf, want Foto Nachtinterieur, O Door de kleuren, want O Anders, namelijk Naaktportret met ei, Model voor dit schilderij stond de kunstenaar Celia Paul. Zij was in de jaren 80 een poos de minnares van Freud. Heeft Freud haar in een verleidelijke pose* geschilderd? Leg je antwoord uit. _ 3 Het werk van een schilder lijkt soms op dat van een regisseur bij een toneelstuk. Eerst bepaalt de schilder in welke omgeving en pose* hij/zij het model wil gaan schilderen. Dan kiest hij de rekwisieten* een stoel, bed, deken of andere voorwerpen. Beschrijf de omgeving van het model en de voorwerpen die je ziet. Voldoet deze jonge vrouw aan jouw ideaal van schoonheid? Leg dat uit. O Ja, want Wat is kenmerkend voor een mooi lichaam, volgens jou? Noem drie dingen. * * * Foto Naakte vrouw, 1988 O Nee, want Groot interieur W.9, 1973 Bij de meeste schilderijen van Lucian Freud kijken we van boven op de modellen neer. Freud werkt staand aan schildersdoeken die op een schildersezel staan. Vanuit een hoog standpunt kijkt hij neer op zijn zittende en liggende modellen. Dat heet vogelvluchtperspectief. Toch is er iets raars aan de hand met het perspectief in dit schilderij. Noem een voorbeeld van iets dat niet klopt. 4

3 Zaal 11 Zaal 12 Naaktportret op een rode sofa, Kleding heeft een beschermende functie. Je bent letterlijk niet bloot. Maar ook figuurlijk ben je beschermd. Kleding kan jou bijvoorbeeld status verlenen. Wat vertelt het zilverkleurige pak over deze man? Hier zie je twee dochters van Lucian Freud in een thuissituatie. Het is alsof we Bella en Esther al lang kennen. Hoe komt dat? Kruis aan. O Door de houding. Op die manier lig je niet op de bank als er visite is. O Door de kleding. In deze kleren ontvang je geen visite. O Door de omgeving. In deze huiskamer komen alleen mensen die Bella en Esther goed kennen. Vaak zijn het vrienden en familieleden die voor Freud poseren. Aan professionele modellen heeft hij een hekel. Het probleem met topmodellen is, vindt Freud, dat ze té veel gewend zijn aan poseren*. (Alleen voor Kate Moss maakte hij ooit een uitzondering.) Wat bedoelt Freud hiermee, denk jij? Betrek in je antwoord het schilderij Naaktportret op een rode sofa. 5 Foto Man in een zilverkleurig pak, 1998 Bella en Esther, 1988 Waarschijnlijk heb je maar weinig mensen ooit in het echt gezien in zo n intieme situatie. De meeste mensen vinden het niet prettig om bestudeerd te worden als ze slapen. Heb jij wel eens langere tijd naar iemand zitten kijken die slaapt? O ja, ik keek naar O nee Man in sportshirt, Hoofd en arm van een man, 1988 Bijna alle personen op de schilderijen van Freud tref je aan op een intiem moment. Je krijgt soms zelfs het gevoel dat je hen niet wilt storen. Ook voor dit portret geldt dat. Hoe komt dat? Dat komt door... Op dit schilderij zie je Freuds dochter Rose samen met haar nieuwe man en haar familie. In een groepsportret laten schilders niet alleen de afzonderlijke personen zien, maar ook hun verhouding tot elkaar. Ook hier wordt duidelijk dat er een band is tussen de familieleden. Tegelijkertijd blijft elke persoon in zijn eigen wereld. Wat verbindt de personen op dit groepsportret? Wat scheidt de personen van elkaar? 6 De familie Pearce, 1998

4 Zaal 12 Zaal 13 Er zijn mensen die beweren dat je van een dier geen portret kunt maken. Maar voor Freud heeft alles, zelfs een ei of een wastafel, iets van een individu. Daarom zou je kunnen zeggen dat alles wat hij schildert een portret is. Opvallend aan dit schilderij is de beelduitsnede*. Mens of dier, het belangrijkste aan een portret is - zou je denken - de weergave van... Hooi etende merrie, Zaal 13 Staand naakt bij vodden, Lucian Freud is een langzame schilder. Met engelengeduld boetseert hij de olieverf op het doek. Tijdens het maand in maand uit urenlang poseren* schijnen Freuds modellen zich nooit te vervelen. Hij entertaint hen tijdens het poseren met gedichten en liederen. Het moeilijkste was om niet in lachen uit te barsten vertelde een van zijn modellen. Hoe is de verf op het doek aangebracht? Kruis aan. O transparant O dekkend O glad O in dikke klodders O klonterig en brokkelig Vergelijk de foto van het model met het schilderij. Had je verwacht dat het model er zo uitzag? Leg je antwoord uit. 7 8

5 Zaal 13 Zaal 13 Zaal 14 David Dawson is sinds de jaren 90 de assistent van Lucian Freud. Hij zorgt ervoor dat de schildersezel hetzelfde staat als de dag ervoor. En dat de lakens net zo over het bed liggen. Op dit portret is Dawson samen met zijn hazewindhond Eli. Je bent nu een beetje een kenner van Lucian Freud. Vertel iets over Nachtportret, gezicht naar beneden gericht, Je kijkt vanuit een hoog standpunt op de rug van het model. Het hellende perspectief is verwarrend. Probeer het maar eens na tekenen. Teken eerst de omtrek van het matras. Teken dan het figuur. Let op! De benen lijken vanuit dit (verkorte) perspectief heel kort - korter dan de rest van het lichaam. David en Eli, het onderwerp het perspectief de schilderstechniek (de manier van verf opbrengen) de kleuren de sfeer 9 10

6 Zaal 14 Zaal 14 Zaal 6 David en Eli, Lucian Freud wil niet alleen het uiterlijk van zijn model schilderen, maar de mens zelf. Zijn portretten laten meerdere aspecten van een persoonlijkheid zien. Leg dat aan de hand van dit schilderij uit. Als Lucian Freud een model voor de tweede keer of vaker schildert, zorgt hij ervoor dat het portret zoveel mogelijk verschilt van de eerdere versie. Hij heeft niemand vaker geschilderd dan zichzelf. Maar toch lijkt geen van de zelfportretten op elkaar. Vergelijk het zelfportret uit 1940 met dat uit Je ziet hier ook het verschil in stijl. Zaal 6 In deze zaal zie je vroege schilderijen - uit de jaren 40. Aan het eind van de jaren 50 heeft hij zijn stijl (manier van schilderen) helemaal veranderd. In de jaren 40 ontstaat Freuds werk ook al vanuit het bestuderen van een echt persoon. Toch maakt hij geen kopie van wat hij ziet. Uiteindelijk selecteert hij. Sommige onderdelen worden uitvergroot, andere verdwijnen. Soms, herinnert hij zich, is er een oor verdwenen. De proporties (verhoudingen) bij dit meisjesportret kloppen niet. Noem drie voorbeelden hiervan. * * * 11 Meisje met rozen, Slotopdracht Zelfportret, 1940 Spiegelbeeld met twee kinderen (zelfportret), 1965 Wat vind je van de schilderijen van Lucian Freud? Leg je antwoord uit. TIP: In de gang met de kabinetten, kun je in de vitrines een aantal foto s van Freud en zijn atelier zien. 12

7 Begrippenlijst Begrippenlijst Aantekeningen Anatomie van het lichaam Structuur van het lichaam. Beelduitsnede Dat wat de kunstenaar heeft gekozen om te laten zien op het vlak van bijvoorbeeld een schilderij (ten opzichte van dat wat buiten beeld is). Compositie Ordening van delen tot een geheel, bijvoorbeeld de vlakverdeling in een schilderij. Model Iemand die voor een kunstenaar poseert. Portret Een afbeelding van een (ooit) bestaand persoon. Poseren Voor een kunstenaar zitten, liggen of staan om zich te laten schilderen/tekenen. Rekwisieten Voorwerpen die acteurs in een toneelspel of film nodig hebben. Dat kan iets zijn dat de acteur vasthoudt of objecten die op het toneel geplaatst worden, zoals tafels en stoelen

8 Aantekeningen INLEIDING 14 Gemeentemuseum Den Haag afdeling Educatie, maart 2008 tekst: Andrea Freckmann redactie: Jet van Overeem vormgeving: Ilse Bruêns