HISTORISCH GENOOTSCHAP 'ROTERODAMUM'

Transcriptie

1 HISTORISCH GENOOTSCHAP 'ROTERODAMUM' OVERZICHT VAN DE WERKZAAMHEDEN IN 1995 Het jaar 1995 zal niet alleen in de herinnering blijven omdat daarin 50 jaar Bevrijding werd gevierd en 50 jaar Wederopbouw werd herdacht dan wel als het jaar waarin de pyloon van de nieuwe Erasmusbrug werd ingevaren en daardoor eindelijk de kloof tussen Zuid en Noord definitief wordt overbrugd. Met name zal het echter in de herinnering van het genootschap blijven voortleven als het jaar waarin de droom van onze erevoorzitter mr. J. Dutilh, 'het ledental van 3000', werd vervuld. Verheugend daarbij was dat het 3000ste lid iemand is van de jongere generatie, waardoor blijkt dat het genootschap ook zijn aantrekkingskracht heeft voor de nieuwe bewoners van de zich voortdurend ontwikkelende en uitdijende stad. Dat haar bewoners zich identificeren met die stad bleek uit het referendum dat dit jaar over de regiovorming werd gehouden en waarin een massaal 'nee' klonk tegen de opdeling van de stad. Dit benadrukt niet alleen het wij-gevoel maar ook een zich betrokken voelen bij de eenheid die Rotterdam vormt. Het genootschap blijft wat dat betreft zich ook in vernieuwende omstandigheden en invloeden concentreren op de belangstelling voor die stad in al haar facetten, zowel naar het verleden als naar een zich veranderende toekomst. Ook indien de regiovorming dit jaar wel zijn beslag zou hebben gekregen, dan zou het genootschap op dezelfde wijze zijn werkzaamheden blijven voortzetten onder de naam welke het al vanaf de oprichting siert en zal blijven sieren: 'Roterodamum'. Voor wat betreft de lezingen werd dit jaar de spits afgebeten door dr. H. van Driel, docent bedrijfsgeschiedenis aan de faculteit Bedrijfskunde van de Erasmus Universiteit, die op donderdag 26 januari in het Oscar Auditorium een lezing hield over de verschillen tussen Rotterdam en Antwerpen, historisch bepaald. Ter ondersteuning van zijn verhaal werd een film vertoond getiteld 'Met verdubbelde kracht vooruit'. De lezing spitste zich met name toe op de verschillen tussen de diverse veembedrijven die in beide steden ontstonden en in activiteitenpatroon onderling zeer divers waren. De veembedrijven in Antwerpen concentreerden zich niet alleen op 120

2 de overslag maar ook op de opslag, terwijl in Rotterdam de veembedrijven zich primair als overslagbedrijven zagen. Donderdag 23 februari hield prof. dr. M.J. van Lieburg in het Oscar Auditorium een lezing over de geschiedenis van het Academisch Ziekenhuis. In een gloedvol betoog, waarbij de spreker zonder microfoon zelfs af en toe werd verzocht wat minder luid te oreren, werd niet alleen de vroege geschiedenis van het Coolsingelziekenhuis maar vooral de ontwikkeling in de naoorlogse jaren nader bezien. In deze periode kreeg het Coolsingelziekenhuis niet alleen een nieuwe positie in het gemeentelijke ziekenhuiswezen maar veranderde ook de relatie met de vele ziekenhuisvoorzieningen die in de particuliere sector tot ontplooiing waren gekomen. De veranderingen hierin werden in belangrijke mate mede gestuwd door de veranderingen in de relatie met het medisch onderwijs, welke uiteindelijk leidden tot de vestiging van de Medische Faculteit en de uitbouw tot Erasmus Universiteit alsmede de omvorming van het Gemeenteziekenhuis Dijkzigt tot Academisch Ziekenhuis in Het betoog werd met diverse dia's ondersteund. De jaarvergadering werd dit jaar op donderdag 30 maart in het Oscar Auditorium gehouden. In deze vergadering werd na de gebruikelijke agendapunten afscheid genomen van de bestuursleden A.M. Meyerman en drs. ing. W. Boon. De heer Meyerman was directeur van het Historisch Museum en is thans gepensioneerd; hij heeft zich inmiddels in Limburg gevestigd. Het bestuur is verheugd dat hem ter gelegenheid van zijn vertrek door de gemeente Rotterdam de Wolfert van Borselenpenning werd toegekend. De heer Meyerman vormde door zijn bestuurslidmaatschap de trait d'union met het Schielandshuis. Tevens trad uit het bestuur de heer Boon, thans voor onbepaalde tijd naar het buitenland vertrokken. De heer Boon was vice-voorzitter en tevens degene die 'Roterodamum' vertegenwoordigde in de Rotterdamse Monumentencommissie. Binnen het genootschap verzamelde hij de monumentencommissarissen om zich heen die onder zijn leiding het fenomeen van de monumentenschildjes door oorkonden en aanmoedigingsbrieven vorm gaven. In de opengevallen plaatsen werden benoemd mevrouw drs. N.I. Schadee, conservator van het Historisch Museum, en ir. J. Fens, architect en lid van de Monumentencommissie. Laatstgenoemde zal het voorzitterschap van de Monumentencommissie van de heer Boon overnemen. Een belangrijk onderdeel van de vergadering vormde de vervulling van de 'droom' van onze erevoorzitter mr. J. Dutilh, namelijk de verwelkoming van het 121

3 3000ste lid. Dit lid, mevrouw C. Hertog uit Rotterdam, kreeg als geschenk van het genootschap een cadeaubon voor een overnachting voor twee personen met ontbijt in Hotel New York. Ter afsluiting van de jaarvergadering werd door kolonel b.d. A.P. de Jong een boeiende lezing gehouden over de voedseldroppings in april en mei Hierna werd de film 'Honger' vertoond, een film (16 mm.) welke deels is samengesteld uit oorspronkelijke (illegale) beelden, opgenomen in West-Nederland gedurende de eerste maanden van Als bijzonderheid zij vermeld dat bij de koffie en thee kaakjes uit het jaar 1945 werden gepresenteerd. Dinsdag 25 april werd door dr. A. van der Schoor in het Oscar Auditorium een lezing gehouden over de rijke geschiedenis van het Gereformeerd Burgerweeshuis.'Dit weeshuis werd omstreeks 1560 gesticht op initiatief van het stadsbestuur van Rotterdam om een einde te maken aan de misstanden rond ouderloze Rotterdamse kinderen. Verbeteringen in de gezondheidszorg leidden tot een daling van het aantal wezen, wat voor het Gereformeerd Burgerweeshuis in de twintigste eeuw het einde van de traditionele weeszorg betekende. In 1956 werd het nieuwe 'weeshuis' in Rotterdam- Hillegersberg betrokken. Dit moderne onderkomen was aangepast aan de nieuwe ontwikkelingen op het gebied van de kinderbescherming en het maatschappelijk werk. Na de lezing werd een videoproduktie vertoond onder de titel 'Een weeslied'. De jaarlijkse excursie vond op zaterdag 27 mei plaats. In verband met 50 jaar Wederopbouw Rotterdam werd gekozen voor een rondgang in onze eigen stad. De in groten getale opgekomen leden verzamelden zich 's ochtends in de brasserie 'De Tijdgeest' aan de Oost-Wijnstraat waarna de expositie '50 jaar Wederopbouw' in de Romney-loods bij het Station Blaak werd bekeken. Na de lunch in het restaurant 'Le Commerce', gelegen naast 'De Tijdgeest', werd in een drietal klassieke RET-bussen, eigendom van de Stichting Veteraan Autobussen, de tocht ondernomen naar het Waterleidinggebied 'De Esch' in het oostelijk deel van de stad. Hier hield het oud-bestuurslid van ons genootschap drs. R. Daalder in Hal 4 een korte inleiding over de historie van het DWL-terrein waarna een uitgebreide wandeling over dit terrein werd gemaakt. De bussen vervoerden de leden vervolgens naar het Arboretum Trompenburg waar ter afsluiting tussen de prachtig bloeiende rododendrons een 'afternoon-tea' werd geserveerd. Tijdens de Open Monumentendag op zaterdag 9 september werden door de Monumentencommissie van het genootschap de be- 122

4 kende schildjes met bijbehorende oorkonden uitgereikt. Door de strenge normen bij de selectie kwamen slechts twee panden voor een oorkonde in aanmerking, namelijk de panden Aelbrechtskolk 7 en 9 van antiquair A. Groenewoud in Delfshaven alsmede het hofje Vrouwe Groenevelt's Liefdegesticht aan de Vijverhofstraat nr. 69. Dit laatste schildje werd toegekend aan de Stichting Ouderenhuisvesting Rotterdam die als gloednieuwe eigenaar het afgelopen jaar de renovatie en restauratie ter hand nam van dit negentig jaar oude hofje. Rotterdam en de VOC stonden centraal op dinsdag 3 oktober tijdens de in het Oscar Auditorium gehouden lezing van drs. P.J. Grimm, conservator stadsgeschiedenis van het Historisch Museum. Zijn lezing getiteld 'Heeren in Zaken' ging over de geschiedenis van de Kamer Rotterdam van de Verenigde Oostindische Compagnie. Binnen de VOC was de rol van Rotterdam bescheiden in verhouding tot het gewicht dat door Amsterdam en Zeeland werd ingebracht. De Kamer Rotterdam, een afdeling van de VOC, werd geleid door een zevental bewindhebbers die de dagelijkse gang van zaken regelden en uit hun midden iemand afvaardigden naar de algemene directie: de Heeren XVII. Deze bewindhebbers kwamen aanvankelijk meestal uit de kringen van reders en kooplieden. Al spoedig bleek dat de positie van een bewindhebber bijzonder gunstig was; deze werd dan ook meer en meer inzet van soms hevige financiële gevechten. Imposant is nog steeds de unieke serie portretten van de bewindhebbers die in 1694 werd vervaardigd door de schilder Pieter van der Werff; een selectie hiervan is te zien in de vernieuwde stadshistorische opstelling in het Schielandshuis. Dr. J. van den Noort en drs. P. Smeele hielden op donderdag 26 oktober in het Oscar Auditorium een lezing over de historie van de Rotterdamse afvalverwerking. De toenemende vervuiling leidde in Rotterdam ertoe dat de gehele stad tegen het einde van de negentiende eeuw van riolering werd voorzien. Met name werd belicht de ondergrondse installatie in de vorm van de afvalwaterzuiveringsinstallatie in de Dokhaven die in 1987 door het Zuiveringschap Hollandse Eilanden en Waarden in gebruik werd genomen. De locatie en bouwwijze daarvan zijn voor Nederland heel ongewoon: niet de vertrouwde bassins buiten de bebouwde kom maar een ondergrondse installatie midden in de stad in een honderd jaar oude haven, met daarbovenop een park en vlak eromheen nieuwe woningen. 123

5 De vroegmoderne cultuurgeschiedenis stond centraal in een lezing op dinsdag 14 november in het Oscar Auditorium door prof. dr. W.Th.M. Frijhoff over 'Beelden en verhalen over Rotterdamse geschiedenis'. Uitgaande van het verhaal van het Erasmusbeeld: 'Astie de klok hoort slaan, dan slatie een bladzij om', werd ingegaan op de betekenis van dit soort verhalen en historische symbolen. Op donderdag 12 december waren de leden van 'Roterodamum' te gast in het moderne kantoorpand van R. Mees & Zoonen Assurantiën aan de Marten Meesweg in Rotterdam-Alexander. Hier hield drs. G.L.W. van de Sande een lezing over de historische ontwikkeling van Mees & Zoonen onder de titel 'Mees & Zoonen 275 jaar jong'. Voor een aandachtig publiek, waaronder vele leden van de familie Mees, schetste hij de geschiedenis van de oude firma Cordelois & De Vrijer, voorloper van Mees & Zoonen. Nadat Gregorius Mees in 1720 in deze firma werd opgenomen, luidde de naam firma Cordelois, De Vrijer & Mees. De naam R. Mees & Zoonen wordt vanaf 1786 gevoerd nadat Rudolf Mees tot de firma toetrad. De geschiedenis tussen toen en nu kwam uitvoerig aan de orde, met name de economische geschiedenis van Rotterdam en zelfs die van Nederland en Europa, gezien de nauwe betrokkenheid van de firma en de firmanten bij die ontwikkelingen. Zakelijke successen en teleurstellingen in de zeventiende en achttiende eeuw wisselden elkaar af. De sterke groei van Rotterdam in de tweede helft van de vorige eeuw en met name de vooraanstaande rol die Marten Mees en Lodewijk Pincoffs daarbij speelden, kwamen uitvoerig aan de orde. Het bestuur vergaderde dit jaar wederom vijf maal. In de jaarvergadering traden, zoals reeds vermeld, de heren Meyerman en Boon af en namen mevrouw Schadee en de heer Fens zitting in het bestuur. Dit bleef uit twaalf leden bestaan. De A>OA?/e/: verscheen vijf maal en werd dit jaar wederom creatief geredigeerd door jhr. J.W.R. Boddaert. Het /tor/mforas Jtför- &oe/:ye werd tijdens een bijeenkomst in het stadhuis op vrijdag 15 december officieel gepresenteerd. Op zondag 26 november werd in de Doelen de Rotterdamse Dag gehouden. Hier was ons genootschap met een eigen stand aanwezig. Onze deelname aan de Rotterdamse Dag leverde een aantal nieuwe leden op; tevens werden er verschillende door de Stichting Historische Publicaties Roterodamum uitgegeven boeken ver- 124

6 kocht. Het genootschap telde per 1 januari 1995: 2968 leden. Per 1 november 1995 bedroeg het ledental Inmiddels is het aantal leden afgenomen. Dit bedroeg per 1 januari 1996: Aandacht voor ledenwerving blijft derhalve geboden. Gedurende het jaar 1995 zijn in de Historische Reeks de volgende delen verschenen: nr Arie van der Schoor, //? /?/tftf/s VÖA? WWtftfrcfce owners. Genr Bram Oosterwijk, /?o//e/yfam e/? üfe marrn/ers. Z)e /wssert ee«statf etf ee/? 0/775. nr Jan Willem van Borselen, y4tf/?s/ürg o/? /ze/ spoor. ötorase 5/7oo/*we^eA7 in /wee were/öfoor/o^ea?. nr Peter Bulthuis, #/oecf, ee/? ö//^o«flfer meöf/c//>7. nr Frits R. Loomeijer, De Aan het einde van het verslagjaar waren diverse publicaties in voorbereiding. In vergelijking met voorgaande jaren zijn er geen opzienbarende kwesties met betrekking tot de molen 'De Distilleerketel' in Delfshaven te melden. De (bouwkundige) toestand van het bouwwerk wordt nauwlettend door het bestuur, de molenaar en instanties als de Monumentenwacht van de provincie Zuid-Holland in de gaten gehouden. Het onderhoud en het aanbrengen van noodzakelijke veranderingen en verbeteringen, ook met betrekking tot de bedrijfsvoering, vergen voortdurend belangrijke uitgaven. De omzet van de molen schommelt al enige tijd rond de kilogram per maand. Door het winkeltje waart thans een creatieve geest die, naar het zich laat aanzien, ook voor de beeldbepalende positie van 'De Distilleerketel' van belang zal kunnen zijn. Het bestuur en de molenaar blijven naarstig zoeken naar mogelijkheden om de molen nog meer in de belangstelling van de bezoekers van Delfshaven te brengen. Tijdens de feestelijke herdenking van het feit dat 375 jaar geleden de Pilgrim Fathers uit Delfshaven vertrokken (22 juli 1620), vervulde de molen een duidelijke en herkenbare rol. Overigens wordt er voortdurend aan gewerkt het draagvlak voor 125

7 'De Distilleerketel' te vergroten. Sinds enige jaren nodigt het bestuur allen die op enige manier aan behoud en voortbestaan van de molen een bijdrage leveren, uit voor een 'molenborrel' op - bij goed weer de stelling van - de molen. MR. M.G. VAN RAVESTEYN, secretaris. 126