Tot december 2013 waren er al Stolpersteine geplaatst in ongeveer duizend steden en dorpen.

Transcriptie

1 Op Wikipedia lezen we over de Stolpersteine het volgende: Stolpersteine is een project van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig (1947, Berlijn). Hij brengt gedenktekens aan op het trottoir voor de huizen van mensen die door de nazi s verdreven, gedeporteerd, vermoord of tot zelfmoord gedreven zijn. Deze Stolpersteine (letterlijk: struikelstenen ) herinneren onder andere aan Joden, Sinti en Roma, politieke gevangenen, homoseksuelen, Jehova's getuigen en euthanasie slachtoffers. De kunstenaar noemt ze Stolpersteine omdat je erover struikelt met je hoofd en je hart, en je moet buigen om de tekst te kunnen lezen. Op de stenen zijn, in een messing plaatje, de naam, geboortedatum, deportatiedatum en plaats en datum van overlijden gestanst. De kleine stenen (10 x 10 cm) werden lange tijd alle door de kunstenaar zelf gemaakt en geplaatst. Genoodzaakt door de stormachtige ontwikkeling van het project laat hij zich tegenwoordig door een bevriende kunstenaar ondersteunen. Incidenteel worden de stenen geplaatst door gemeentelijke stratenmakers. Dit is bijvoorbeeld het geval in Eindhoven, waar het om een zeer groot aantal stenen gaat. Het project Stolpersteine loopt sinds het jaar Tot december 2013 waren er al Stolpersteine geplaatst in ongeveer duizend steden en dorpen. Het leggen van Stolpersteine door de heer Gunter Demnig 1

2 Een aantal stenen, gereed voor plaatsing De stenen worden voorzien van naam, geboortedatum, deportatiedatum en plaats en datum van overlijden 2

3 Kaart met joodse slachtoffers Opmerkelijk: in de gebieden waar een woningbouwvereniging actief was, zijn geen joodse mensen gedeporteerd. 1: Woningbouwvereniging Elinkwijk 2: Woningbouwvereniging Zuilen 3: Woningbouwvereniging Prinses Juliana 4: Woningstichting Eigen Haard 5: Woningbouwvereniging Utrecht (met uitzondering van drie aan de rand van de bouw, in de Van Egmontkade. Van verschillende adressen binnen deze woningbouwverenigingen 1 is wel bekend dat daar joodse mensen ondergedoken zaten, maar die zijn niet vanuit die adressen gearresteerd, gedeporteerd en vermoord. 1 o.a. op de Bessemerlaan, Forstmanstraat, Barthold Entesstraat 3

4 Maurits Bierman Geboortedatum: 26 maart 1908 Amsterdam ijsbereider Woonadres op moment van arrestatie: Johannes Uitenbogaertstraat 2 bis a Datum overlijden: 31 maart 1944 Auschwitz Maurits Bierman was gezinshoofd Hij werd 36 jaar anoniem (bij W. van Scharenburg bekend) Relatie met overledene: nee 4

5 Erna Irene Bierman Geboortedatum: 1 juni 1941 Zuilen Woonadres op moment van arrestatie: Johannes Uitenbogaertstraat 2 bis a Datum overlijden: 3 september 1943 Auschwitz Erna Irene Bierman werd in juni 1943 met het zogenoemde kindertransport uit Vught via Westerbork op transport gesteld naar Auschwitz. Zij bereikte de leeftijd van 2 jaar. J. de Moei, Joodse kinderen in het kamp Vught (Vught 1999) 17 B.J. Ket (overige gegevens bij W. van Scharenburg bekend) Relatie met overledene: nee 5

6 Suze Bierman Geboortedatum: 30 mei 1937 Zuilen Woonadres op moment van arrestatie: Johannes Uitenbogaertstraat 2 bis a Datum overlijden: 3 september 1943 Auschwitz Suze Bierman werd in juni 1943 met het zogenoemde kindertransport uit Vught via Westerbork op transport gesteld naar Auschwitz. Zij bereikte de leeftijd van 6 jaar. J. de Moei, Joodse kinderen in het kamp Vught (Vught 1999) 17 J. Mansfelt (overige gegevens bij W. van Scharenburg bekend) Relatie met overledene: nee 6

7 Branca Bierman-Barend Geboortedatum: 11 januari 1911 Zuilen Woonadres op moment van arrestatie: Johannes Uitenbogaertstraat 2 bis a Datum overlijden: 3 september 1943 Auschwitz Branca Bierman-Barend bereikte de leeftijd van 32 jaar. 7

8 Leo Henrij Cats Geboortedatum: 6 februari 1880 Gouda Biljartmaker Woonadres op moment van arrestatie: Ampèrestraat 29 bis Datum overlijden: 13 maart 1943 Sobibor Leo Henrij Cats was een zoon van David Leij Cats en Fronica van Straten Hij werd 63 jaar. 8

9 Veronika Cats Geboortedatum: 9 juli 1905 Amsterdam Woonadres op moment van arrestatie: Ampèrestraat 29 bis Datum overlijden: 13 maart 1943 Sobibor Zij werd 37 jaar. J.H. Vruggink Huetlaan GN Utrecht vruggink@entador.com Relatie met overledene: nee 9

10 Sara Cats-van Straten Geboortedatum: 16 juni 1878 Papendrecht Woonadres op moment van arrestatie: Ampèrestraat 29 bis Datum overlijden: 13 maart 1943 Sobibor Zij werd 64 jaar. H. Spekman Bessemerlaan Utrecht Relatie met overledene: nee 10

11 Izaäk Creveld Geboortedatum: 4 februari 1874 Utrecht Woonadres op moment van arrestatie: Hubert Duyfhuysstraat 56 Datum overlijden: 14 mei 1943 Sobibor Izaäk Creveld was gehuwd met Rebecca Meijer. Zij stierf in Ze hadden in ieder geval de volgende kinderen: Bertha Joseph Izaak Esther Rebecca Hij werd 69 jaar. 11

12 Joseph Izaak Creveld Geboortedatum: 24 februari 1918 Utrecht Bakker Woonadres op moment van arrestatie: Hubert Duyfhuysstraat 44 Datum overlijden: 31 januari 1943 Auschwitz Joseph Izaak Creveld was een zoon van Izaäk Creveld en Rebecca Meijer Hij werd 24 jaar. 12

13 Isaak Nathan Creveld Geboortedatum: 30 november 1933 Utrecht Woonadres op moment van arrestatie: Hermannus Elconiusstraat 57 bis Datum overlijden: 10 mei 1942 Zuilen De ouders van Isaak Nathan Creveld hebben de Tweede Wereldoorlog overleefd, evenals twee kinderen die nog thuis woonden. Hij werd 8 jaar. De heer M. Reijmerink Sweder van Zuylenweg 3553 HV Utrecht marcelreijmerink@casema.nl Relatie met overledene: nee 13

14 Philip Creveld Geboortedatum: 26 september 1885 Grossier in kalveren Woonadres op moment van arrestatie: Amsterdamsestraatweg 513 Datum overlijden: 22 oktober 1942 Auschwitz Philip Creveld werd geboren in de Stroosteeg 29 of 31 als zoon van Emanuel Creveld en Sara Godlieb. Philip Creveld was gezinshoofd Hij werd 36 jaar. Anoniem (bij W. van Scharenburg bekend) Relatie met overledene: nee 14

15 Esther Rebecca Creveld Geboortedatum: 5 maart 1914 Utrecht Dienstbode Woonadres op moment van arrestatie: Hubert Duyfhuysstraat 44 Datum overlijden: 30 september 1942 Auschwitz Zij werd 28 jaar. 15

16 Elisabeth van Engers Geboortedatum: 27 april 1914 Rotterdam Huishoudster Woonadres op moment van arrestatie: Van Egmontkade 2 bis Datum overlijden: 28 mei 1943 Sobibor Elisabeth van Engers woonde samen met Johannes Mulder, geboren 28 november 1892 in Putten. Zij woonden eerst in Rotterdam en kregen daar op 15 november 1934 zoon Johan (Joop), die overleed mei 1999 te Utrecht. Zij verhuisden later naar Zuilen. Zij werd 29 jaar. 16

17 Bertha Frouke Frank Geboortedatum: 15 januari 1937 Groningen Woonadres op moment van arrestatie: Van Egmontkade 50 Datum overlijden: 23 augustus 1942 Auschwitz Zij werd 5 jaar. Anoniem (bij W. van Scharenburg bekend) Relatie met overledene: nee 17

18 Hartog Jozef Frank Geboortedatum: 21 april 1934 Groningen Woonadres op moment van arrestatie: Van Egmontkade 50 Datum overlijden: 23 augustus 1942 Auschwitz Hij werd 8 jaar. 18

19 Jozeph Frank Geboortedatum: 4 februari 1907 Groningen Reiziger Woonadres op moment van arrestatie: Van Egmontkade 50 Datum overlijden: 30 september 1942 Oswieçim - Polen De burgemeester van Zuilen verzocht opsporing van Jozeph Frank, reiziger. Hij was woonachtig in Zuilen en hij werd ervan verdacht van woonplaats te zijn veranderd zonder de daartoe vereiste vergunning te hebben. Met deze omschrijving werden joden aangeduid die waren ondergedoken. Algemeen Politieblad, nr 41, 15 oktober 1942, 1168, bericht 2374 Hij werd 35 jaar. 19

20 Siphora Henriette Frank-Levie Geboortedatum: 24 juli 1907 Assen Woonadres op moment van arrestatie: Van Egmontkade 50 Datum overlijden: 23 augustus 1943 Auschwitz Zij werd 35 jaar. 20

21 Mietje Ruben Grootkerk-Vorst Geboortedatum: 11 oktober 1868 Culemborg Woonadres op moment van arrestatie: Amsterdamsestraatweg 561bis Datum overlijden: 18 augustus 1942 Utrecht Mietje Ruben Vorst was de dochter van Ruben Izak Vorst en Roosje Goldsmit. Mietje Vorst was sedert 2 november 1929 weduwe van Salomon Grootkerk. Zij woonde op de Amsterdamsestraatweg 561B in Utrecht. Gemeentearchief Amsterdam, Jokos-archief, Möbel-claim 16626, verklaring van erfrecht d.d ; eigendom Joods Maatschappelijk Werk. Zij werd 73 jaar. De heer J.W. Koch Horstlaan LA Driebergen j.w.koch@planet.nl Relatie met overledene: nee 21

22 Jacob van Klaveren Geboortedatum: 1 februari 1864 Schoonhoven Woonadres op moment van arrestatie: Hubert Duyfhuysstraat 44 Datum overlijden: 25 februari 1941 Zuilen Jacob van Klaveren was gezinshoofd. Zijn echtgenote heeft de Tweede Wereldoorlog overleefd. Hij werd 77 jaar. 22

23 Otto Julius Meijer Geboortedatum: 27 februari 1920 Bonn Bankwerker Woonadres op moment van arrestatie: Marnixlaan 32 II Datum overlijden: 30 september 1942 Auschwitz Otto Julius was gezinshoofd Hij werd 36 jaar. 23

24 Philipp Meijer Geboortedatum: 20 november 1876 Aken Linnenkoopman Woonadres op moment van arrestatie: Marnixlaan 32 II Datum overlijden: 23 april 1943 Sobibor Philipp Meijer was gezinshoofd Hij werd 66 jaar. 24

25 Meta Meijer-Oppenheim Geboortedatum: 4 mei 1884 Mühlhausen Woonadres op moment van arrestatie: Marnixlaan 32 II Datum overlijden: 23 april 1943 Sobibor Zij werd 58 jaar. 25

26 Alfred Neuberg Geboortedatum: 17 augustus 1881 Rinteln Koopman Woonadres op moment van arrestatie: Adriaan Mulderstraat 1 Datum overlijden: 21 mei 1943 Sobibor Alfred Neuberg was gezinshoofd Hij werd 61 jaar. A. de Ru en M. Griffioen Relatie met overledene: nee 26

27 Karel Rudolf Neuberg Geboortedatum: 31 maart 1913 Herne Rijwielhersteller Woonadres op moment van arrestatie: Adriaan Mulderstraat 1 Datum overlijden: 31 maart 1941 Midden-Europa Hij werd 31 jaar. 27

28 Amalie Neuberg-Schönbrunn Geboortedatum: 15 augustus 1879 Krefeld Woonadres op moment van arrestatie: Adriaan Mulderstraat 1 Datum overlijden: 21 mei 1943 Sobibor Zij werd 63 jaar. 28

29 Leendert Neuburger Geboortedatum: 7 augustus 1910 Amsterdam Vertegenwoordiger in huishoudelijke artikelen Woonadres op moment van arrestatie: Hermannus Elconiusstraat 63 Datum overlijden: 28 februari 1943 Auschwitz Leendert Neuburger was gezinshoofd Hij werd 32 jaar. 29

30 Jeanne Juliette Neuburger-Streep Geboortedatum: 21 juni 1914 Amsterdam Woonadres op moment van arrestatie: Hermannus Elconiusstraat 63 Datum overlijden: 13 november 1942 Auschwitz Zij werd 28 jaar. 30

31 Eduard Leo Neuburger Geboortedatum: 20 mei 1940 Zuilen Woonadres op moment van arrestatie: Hermannus Elconiusstraat 63 Datum overlijden: 14 juli 1941 Utrecht Hij werd 1 jaar. 31

32 Louis Jacob Neuburger Geboortedatum: 22 juni 1941 Zuilen Woonadres op moment van arrestatie: Hermannus Elconiusstraat 63 Datum overlijden: 26 maart 1943 Auschwitz Hij werd 1 jaar. 32

33 Abraham Patto Geboortedatum: 11 juli 1876 Amsterdam Musicus Woonadres op moment van arrestatie: Swammerdamstraat 17 bis Datum overlijden: 11 juni 1943 Sobibor Abraham Patto was gezinshoofd. Hij was een zoon van Hijman Patto en Grietje Batavier. Hij werd 66 jaar. 33

34 Mietje Patto-Croeze Geboortedatum: 7 november 1887 Amsterdam Woonadres op moment van arrestatie: Swammerdamstraat 17 bis Datum overlijden: 11 juni 1943 Sobibor Mietje Croeze was een dochter van Salomon Croeze en Sipora Soester. Zij werd 55 jaar. 34

35 Hannelore Thal Geboortedatum: 4 december 1927 Dortmund Woonadres op moment van arrestatie: Sweder van Zuylenweg 14 Datum overlijden: 9 juli 1943 Sobibor Zij werd 36 jaar. Hannelore Thal was een vluchtelinge uit Duitsland. Ze was in huis genomen door de familie Groenberg in Utrecht. De familie dook in 1942 onder in Dordrecht. Hannelore werd in Dordrecht op straat opgepakt. De heer R. Groenberg Fonteinwater MS Houten c.groenberg@kpnplanet.nl Relatie met overledene: nee 35

36 Daniel Theeboom Geboortedatum: 18 februari 1898 Amsterdam Kantoorbediende Woonadres op moment van arrestatie: Amsterdamsestraatweg 465 a Datum overlijden: 24 maart 1943 Extern kommando Bobrek Daniel Theeboom was gezinshoofd Hij werd 45 jaar. 36

37 Marie Theeboom-Brandspiegel Geboortedatum: 19 augustus 1893 Amsterdam Woonadres op moment van arrestatie: Amsterdamsestraatweg 465 a Datum overlijden: 19 oktober 1942 Auschwitz Zij werd 49 jaar. 37

38 Philip Theeboom Geboortedatum: 13 oktober 1928 Amsterdam Woonadres op moment van arrestatie: Amsterdamsestraatweg 465 a Datum overlijden: 19 oktober 1942 Auschwitz Hij werd 14 jaar. 38

39 André Herman Ossendrijver Geboortedatum: 9 april 1941 Hilversum Woonadres op moment van arrestatie: Van Egmontkade 11 Datum overlijden: 24 september 1943 Onbekend A.H. Ossendrijver was ondergedoken bij het echtpaar G.H. Schoonderwoerd, Van Egmontkade 11. Hij werd 2 jaar. 39

40 De Jehovagetuigen. Naar aanleiding van de onthulling van het Verzetsmonument te Zuilen schreef de heer A.H. Pasman, eigenaar en redacteur van het Zuilens Nieuwsblad een boekje over de personen die op het monument werden vermeld. Dit is zijn verhaal over mevrouw S. Hemmink, zij was Jehovagetuige. Behalve de Joden werden ook de Jehovagetuigen te vuur en te zwaard door de Duitsers vervolgd. Allen, die lid waren van deze secte of geabonneerd waren op het orgaan van de Jehovagetuigen, werden opgesloten in concentratiekamp of gevangenis. Vanwaar die angst voor deze mensen? Waren de Duitsers bang voor gewapend verzet? In dit geval zeker niet. De Jehovagetuigen bestreden de Duitsers en meer speciaal het Nationaal-Socialisme met geestelijke wapenen. Uit het boek Openbaringen in de Bijbel bewezen zij, dat het rijk van Hitler ten ondergang gedoemd was en het einde van de machthebbers van het Derde Rijk verschrikkelijk zou zijn. De Duitsers wisten wat deze mensen profeteerden, ook in Duitsland had hun leer immers veel aanhang gevonden. De BibelForscher, zoals de Duitsers hen noemden, vonden in de S.D. een niets ontziende vijand. Groot is het aantal slachtoffers geweest onder de Jehovagetuigen. In Amersfoort was een groot aantal van hen opgesloten in het beruchte concentratiekamp. Zij waren daar kenbaar aan hun paarse driehoek op de borst en vormden het mikpunt van de plagerijen en mishandelingen van het Herrenvolk. Blijmoedig droegen de Jehovagetuigen echter hun lot. Het heeft ons steeds weer verwonderd, dat deze mensen de plagerijen en spotternijen van de Duitsers zo goed doorstonden. In hun gezamenlijke gebeden in het kamp smeekten zij god om het hun vervolgers niet aan te rekenen en ook hun genade te willen schenken. Er zijn over deze mensen na de bevrijding veel praatjes rondgestrooid. Hen kennende durven wij echter te beweren, dat men deze verhalen wel naar het rijk der fabelen kan verwijzen. Hun wijze van propageren mag dan al niet altijd even fraai genoemd worden en hun leer moge verwerpelijk zijn, van praktijken als bovengemeld mag men hen, zonder deugdelijke bewijzen, niet beschuldigen. Mejuffrouw S. Hemmink en de heer H. Zeeman 2, beide te Zuilen woonachtig, werden ook door de Duitsers gearresteerd, omdat zij lid waren van deze organisatie. Van mej. Hemmink weten wij, dat het Nationaal-Socialisme haar één gruwel was. Zij stak haar mening niet onder stoelen of banken. In woord en geschrift wees zij op de verfoeilijke en misdadige leerstellingen van het Nationaal-Socialisme. Geen wonder dan ook, dat zij reeds zeer spoedig in handen van de Duitsers viel. Op 7 september 1941 werd ze, toen ze alleen thuis was, gearresteerd en naar de Maliebaan overgebracht. Zij bleef echter trouw aan haar roeping en wilde haar geloof niet prijsgeven, zelfs niet toen ze gestraft werd met stokslagen en inhouding van warm voedsel gedurende lange tijd. Via talrijke gevangenissen en concentratiekampen kwam ze in Auschwitz terecht, waar zij op 12 November 1942 is overleden. Wat de heer Zeeman betreft, ook hij was een zeer actief Jehovagetuige. Bij een doopplechtigheid van een nieuw lid ergens in Utrecht werd er door de S.D. een inval gedaan en deze verrichtte 35 arrestaties, merendeels onder Jehovagetuigen, maar ook onder toevallige voorbijgangers. Zeeman was echter thuis, omdat zijn aanwezigheid bij de doopplechtigheid niet noodzakelijk was. Het schijnt, dat er bij de inval een lijst met 2 De heer Pasman beschrijft in zijn boekje Zuilen eert zijn gevallenen mevrouw S. Hemmink en de heer H. Zeeman. De heer Zeeman komt echter niet voor op de lijst van achttien namen die oorspronkelijk op het Verzetsmonument in Zuilen werden uitgebeiteld. 40

41 namen in handen van de Duitsers gevallen is, of dat er verraad in het spel geweest is. Hoe het ook zij, op 7 September 1941 werd Zeeman thuis gearresteerd. Ook hij volgde de lange martelgang langs gevangenissen en concentratiekampen en overleed tenslotte in het kamp Oranienburg in April

42 Hendrik Zeeman Geboortedatum: 16 augustus 1903 Sloten Colporteur Woonadres op moment van arrestatie: Jan van der Doesstraat 7 Datum overlijden: mei 1942 Oranienburg Hij werd 38 jaar. H. Zeeman Langerakbaan SZ Utrecht Relatie met overledene: ja Samen met C. Gerritsen H. van Eykplein KC Gorinchem c.w.gerritsen@casema.nl Relatie met overledene: ja 42

43 Sofia Hemmink Geboortedatum: Woonadres op moment van arrestatie: Oud-Zuilen Datum overlijden: 12 november 1942 Auschwitz Zij werd 21 jaar. 43

44 Joab Hemmink (1942), Utrecht - Utrecht Trouw aan haar geloof Mijn tante Sophia Hemmink heb ik 3 nooit gekend. Zij was lerares op de Zondagsschool. Een dag later dan mijn vader, op 7 september 1941, werd ze thuis opgehaald en gearresteerd. Via de gevangenis aan de Maliebaan in Utrecht kwam ze in het Duitse kamp Ravensbrück terecht. Ze was een grote, mollige vrouw, die door haar verschijning in een mannennachthemd - opviel. Ook in gevangenschap bleef ze trouw aan haar geloof, zelfs toen ze gestraft werd met stokslagen en gedurende lange tijd geen warm voedsel kreeg. Medegevangenen vertelden later dat ze bepaalde werkzaamheden weigerde, zoals het naaien van kleding voor de Duitse militairen. Omdat ze zich niet voegde, volgde deportatie naar Auschwitz. Kort na haar aankomst is ze daar overleden, op 12 november Nadien hoorden mijn opa en oma dat ze in Auschwitz is gefusilleerd, maar daar is geen bewijs van. De familie ontving wel een overlijdensbericht. 3 Joab Hemmink (1942), Utrecht 44