god zijn doet geen zeer (10+)

Transcriptie

1 Theater Tieret stelt voor in coproductie met CC Sint-Niklaas: HYBRIS ofte god zijn doet geen zeer (10+) Lesmap 3 de graad lager & 1 ste graad middelbaar Spelbegeleiding: Patrick Maillard; Tekst: Joost Van den Branden; Van en met: Pat Riské (live-percussie), Joost Van den Branden (poppen), Wim Van de Velde (spel); Poppen: Patrick Maillard; Kostuums: Heidelinde Vereecke; Decor & techniek:bart Picavet Met de steun van de Vlaamse overheid, met dank aan de ateliers Froe Froe. De grote Zeus, vader van alle goden en klein Pierke, is in een toorn ontstoken. Prometheus (zo goed als zijn eigen kleine bijgod!) heeft het vuur van de goden gestolen en het naar de mensen gebracht. Zeus wraak is groot en zoet en langdurig. Niet alleen wordt Prometheus levenslang (en dat ís lang voor een godenkind) geketend aan de rotsen, waar de huisarend van Zeus elke nacht opnieuw zijn lever en alles wat daarop ligt, komt uitpikken. Ook de mensen dienen gestraft; hen stuurt Zeus als straf de wonderschone Pandora, de eerste vrouw. t Is maar hoe je een straf bekijkt Maar Pandora ( zij die alles geeft ) brengt niet alleen haar eigen verleidelijke zelf mee, maar ook een doos vol gruwel, pest en oorlog. En avant, de strijd tussen goden en mensen kan beginnen! Theater Tieret: lesmap HYBRIS ofte god zijn doet geen zeer 1

2 Beste leerkracht, In deze lesmap vindt u heel wat materiaal rond Theater Tieret en de voorstelling HYBRIS ofte god zijn doet geen zeer. Goed om weten vooraf *Op zich is het niet nodig om deze voorstelling op voorhand te bespreken in klasverband. We houden ervan ons publiek (aangenaam) te verrassen. Wel is het mogelijk en vooral zinvol met jongere leerlingen (3 de graad lager onderwijs) de thematiek en het vormconcept even toe te lichten. Ook het inleidend tekstje (zie p. 1) mag/kan gerust meegegeven worden op voorhand. *Theater Tieret brengt figurentheater in een mix van live-acteurs en poppen (bespeeld door poppenspelers die vaak volledig in het zwart gekleed zijn); voor vele leerlingen is dit misschien een nieuw gegeven. Hen er even op voorhand over vertellen, maakt het ongetwijfeld makkelijker *Voor leerlingen die nog niet vaak naar theater gingen, is het ongetwijfeld nuttig nog even de vaste theatercodes te overlopen: lichten uit, spots aan en kijken, luisteren en genieten. Net zoals u, in de klas, hebben wij graag een publiek dat open staat voor iets nieuws, met het respect om naar iemand te luisteren. Dit is niet steeds evident in tijden waarin kinderen opgroeien temidden TV- en theatershows waarin ze net eens heel luid moeten mee roepen. Toch zijn we ervan overtuigd dat kinderen en jongeren nog steeds een uurlang zwijgend kunnen genieten van een voorstelling; met een beetje hulp van u lukt het ons vast hen vanaf de eerste minuut te boeien. *Theater Tieret brengt poëtisch theater, met vaak gelaagde teksten, d.w.z. dat jongere leerlingen tekstueel misschien niet alles vatten, maar door de context zijn ze ongetwijfeld toch in staat het verhaal steeds te volgen. Jonge kinderen halen, zo ondervonden we, immers vaak veel meer uit het visuele aspect van een voorstelling dan volwassenen. Hopelijk beleven jullie, samen met de leerlingen, veel plezier aan de voorstelling én de verschillende activiteiten en laten ze jullie nog lang van HYBRIS nagenieten. Heb je verder nog vragen, suggesties of wil je meer over Theater Tieret te weten komen, dan kan je steeds terecht op: of op theatertieret@yahoo.com We zouden het erg leuk vinden om nadien, wanneer jullie de voorstelling met de leerlingen verwerkt hebben, enkele reacties te horen. Stuur ze ons gerust per mail door! Alvast heel erg bedankt!! Geniet ervan!! Theater Tieret: lesmap HYBRIS ofte god zijn doet geen zeer 2

3 TIERET - WASDA Theater Tieret werd in 2002 opgericht, maar groeide in die korte tijd uit tot één van de revelaties in het Vlaamse figurentheaterlandschap. De voorbije jaren slaagden we erin met producties zoals Sprook, Land in zich en Eefje Donkerblauw meer dan 400 x door de Vlaamse cultuurcentra geprogrammeerd te worden. Ook in de Nederlandse theaterhuizen krijgen we stilaan voet aan de grond. De website van het gerenommeerde Antwerpse Theater Froe Froe omschrijft Tieret als een gezelschap met een grooooote toekomst!. Theater Tieret staat voor vormelijk én inhoudelijk suggestief, krachtig theater met een humoristische, speelse toets. Toch kiezen we vaak voor niet zo voor de hand liggende onderwerpen of conceptuele keuzes die we aantrekkelijk en toegankelijk trachten te vertalen naar ons doelpubliek. Hierbij willen we een zo breed mogelijk publiek proberen boeien en prikkelen, zonder ons te bedienen van algemeenheden of open deuren. We hoeden ons voor populistische, voorgekauwde toegevingen, waarbij kinderen/jongeren als doelpubliek al te vaak worden onderschat, gepamperd en betutteld. Kortom: we kiezen voor theater dat moet beklijven, soms mag jeuken en vooral even mag blijven nazinderen. Tieret heeft van bij de oprichting resoluut gekozen voor figurentheater in een mengvorm van acteurs, poppen/figuren/objecten en vaak live muziek. Deze mengvorm levert een boeiend spanningsveld op, waarbij de verschillende actoren elk door hun eigenheid een meerwaarde geven aan het conceptueel eindpunt. Tieret experimenteert vooral graag met de eigenheid van poppen; we tasten nog voortdurend de grenzen af van wat al dan niet kan ontstaan aan chemie tussen mens en stof of latex, tussen acteur en pop. Nog steeds verbazen we onszelf én ons publiek over de kracht van een figuur, de kracht van de ver-beelding. Wat je ziet als je de ogen sluit, bestaat echt... een ogenblik lang. Theater Tieret: lesmap HYBRIS ofte god zijn doet geen zeer 3

4 HYBRIS DE VOORSTELLING, vertrekpunt Vertrekpunt voor HYBRIS is de Theogonia van de Griekse dichter Hesiodos (8e eeuw v.c.). Hesiodos baseerde zich, net als zijn beroemdere voorganger Homeros op een (veel) oudere mondelinge traditie. Wij baseerden ons vooral op de mythe van Prometheus, waarbij we de Griekse godenwereld, om scenografische redenen, vereenvoudigden tot enkel hoofdpersonages. Wat ons vooral aanspreekt in Hesiodos geschriften en bij uitbreiding in de hele Griekse mythologie is de kracht die uitgaat van dergelijke scheppingsverhalen. Sowieso vertrekt Tieret graag vanuit sterk tekstmateriaal, dat we nadien proberen uitzuiveren waar mogelijk, zodat enkel het essentiële overeind blijft en met suggestief beeldgebruik (vooral in de figurenmanipulatie) de context verder wordt afgelijnd. Een acteur-verteller schept met enkel de kracht van het woord de hele Griekse godenwereld. Een acteur-poppenspeler vertolkt hierbij alle goden, die dankzij de kracht van het beeld (in de vorm van poppen) hun ontmenselijkte status kunnen behouden. Een acteur-percussionist tenslotte bedt het geheel aan taal en beeld in d.m.v. een klankdecor, met enkel de kracht van het geluid. Deze wisselwerking tussen taal, beeld en geluid; tussen acteur, poppenspeler en muzikant biedt theatraal ongemeen boeiende mogelijkheden. Scenografisch werkt de samenwerking met beeldend kunstenaar én percussionist Pat Riské erg verrijkend. Pat weet als geen ander klankdecors te creëren en doet dit bovendien op zelf-gebouwde instrumenten, ware kunstwerken (zie ook De goden geven we een gelaat door poppen, krachtig in al hun expressie, maar tegelijk levenloze stukjes latex en textiel, zonder manipulatie gedoemd dode materie te blijven. Zij die in de Griekse mythologie oordelen over leven en dood, worden nu zelf speeltuigen in handen van een poppenmanipulator. De poppen voor deze productie worden bovendien gemaakt door Patrick Maillard, vaste kracht in het atelier van Theater Froe Froe, en zonder twijfel absolute wereldtop in het creëren van latex figuren (zie ook De Griekse term hybris staat voor overdreven trots, hoogmoed, grootheidswaanzin, met name tegenover de Griekse goden en/of de goddelijke wereldorde. We willen net die elementen uit de Griekse mythologie halen die stof vormen voor inhoudelijk sterk, maar bijwijlen ook hilarisch amusant theater. Theater Tieret: lesmap HYBRIS ofte god zijn doet geen zeer 4

5 HYBRIS DE VOORSTELLING, het verhaal Zeus, oppergod en in onze versie vooral moppergod, heeft in zijn jeugdige eeuwigheid tientallen bastaardgoden verwekt bij tal van godinnen. Vooral de wonderschone Aphrodite raakt meer dan eens z n gevoelige snaar. Hera, Zeus jaloerse gemalin, waakt echter over haar halve trouwboek en spelt hem voortdurend de les. Wanneer de halfgod Prometheus ( hij die vooraf weet ) voor de zoveelste maal door Zeus wordt vernederd, is de maat vol. Prometheus besluit Zeus een koekje van eigen deeg te geven. Als wijnschenker van de goden (in de oorspronkelijke mythe is dit Ganymedes, tevens het schandknaapje van Zeus) besluit Prometheus om Zeus bedorven vlees aan te bieden, terwijl hij het sappige vlees houdt voor zichzelf en de mensen. Wanneer Zeus dit verraad ontdekt, verbant hij Prometheus naar het woeste Kaukasusgebergte, waar Prometheus wordt geketend en zijn lever (symbool van de hybris, de hoogmoed) wordt weggepikt door de huisadelaar van Zeus (Ethon in de Griekse mytholgie, in onze versie Adhemar, de adelaar ). Enkel door bemiddeling van Aphrodite, die een boon heeft voor de knappe Prometheus, laat Zeus Prometheus gaan. Als wraak steelt Prometheus echter het vuur van de goden. Ditmaal haalt Zeus het ultieme wapen boven. Hij stuurt Pandora ( zij die alles geeft ), de eerste mensenvrouw, naar Prometheus, met een koffer vol gruwel, pest en oorlog. Wanneer Prometheus (in de oorspronkelijke mythe is het zijn broer Epimetheus, hij die nadien weet ) de koffer opent, vergaat de hele mensenwereld. Enkel de hoop is wat rest Nog leuk om weten is dat alle mogelijke geluidjes uit de voorstelling live worden gespeeld door een percussionist. We kozen hier vooral voor omdat Zeus in de Griekse mythologie heerser der natuurelementen is. Vooral zijn reputatie als dondergod gebruiken we dankbaar in het erg indrukwekkende slagwerk! Theater Tieret: lesmap HYBRIS ofte god zijn doet geen zeer 5

6 HYBRIS DE VOORSTELLING, de personages We vereenvoudigden de (erg complexe!) Griekse godenwereld tot enkele hoofdrolspelers: *Prometheus, titaan-halfgod; wijnschenker van Zeus, schepper van de mensen; onderdanig bij goden, held in het diepst van zijn gedachten *Aphrodite, vamp-godin; sluw, draait Zeus rond haar vinger; oogverblindend knap, speelt alle troeven uit om haar zin te krijgen Zeus, oppergod; uitgezakt, kapot gedronken, heerst vanop de Olymposberg over hemel en aarde *Hera, oppergodin; slonzig, bazig; houdt Zeus onder de sloef maar ziet hem op haar heel eigen manier eigenlijk wel graag *Eros, zoontje van Aphrodite; schietgraag, niet meteen beste de vriend van Ome Zeus; wil eigen vleugels uitslaan *Adhemar de adelaar, gevleugeld huisdier van Zeus; verzot op lever *Pandora, eerste vrouw, uitgestuurd door de goden; niet bijster slim maar wel wreed knap Hiermee zetten we de originele Griekse mythes wel een beetje naar onze hand. Zo verwerken we in de figuur van Prometheus ook diens broer Epimetheus en de wijnschenker Ganymedes. Eros wordt in onze versie eigenlijk een rode draadfiguur of running gag. Voortdurend is hij aan het oefenen met pijl en boog en wanneer hij dan eindelijk ns raak schiet, treft hij per ongeluk Adhemar, de huisadelaar van Zeus. Heel veel info over de Griekse goden is te vinden op verschillende sites, b.v. *Mythenpagina, op * * Theater Tieret: lesmap HYBRIS ofte god zijn doet geen zeer 6

7 HYBRIS enkele mogelijk invalshoeken en verwerkingsmogelijkheden, vooraf en/of nadien *Voor geïnteresseerde leerlingen is het een absolute aanrader om op voorhand zich te verdiepen in de Griekse mythologie. Wanneer leerlingen de oorspronkelijke mythe van Prometheus kennen, is het des te leuker om de voorstelling te volgen, maar dit is zeker geen must! *Laat de lln. een vergelijking maken tussen de Griekse goden en de Romeinse goden. Kunnen ze de Romeinse tegenhanger terugvinden van de verschillende goden die in HYBRIS voorkomen of vermeld worden? Wij helpen u alvast: Zeus = Juppiter, Hera = Hera, Aphrodite = Venus, Ares = Mars, Poseidon = Neptunus, Eros = Cupido/Amor. *Heel leuk én leerrijk is het mythespel, gebaseerd op de Griekse goden, dat je via de computer met je leerlingen kan spelen op Het spel is een alternatief voor de vaak gebruikte Axenroos, waarbij de leerlingen, aan de hand van een profiel van een Griekse godheid, bepaalde kenmerken van hun karakter leren benoemen en ev. bijsturen. Absolute aanrader voor derde graad lager onderwijs! *Aansluitend bij lessen catechese/godsdienst is het zeker interessant om de parallellen te ontdekken tussen de Griekse mythologie en de christelijke traditie. Zo is het heel duidelijk dat vele passages uit de bijbel verwant zijn aan de Griekse ontstaansmythes. Let b.v. op de linken tussen Prometheus (die het voor de mensen opneemt en zelf een halfgod is, uiteindelijk zelfs gekruisigd wordt) en Jezus. Ook de zondvloed die volgt op het openen van Pandora s koffer, is erg gelijkend met het verhaal van Noach uit het oude testament. Zagen de lln. nog overeenkomsten? Ook andere scheppingsverhalen vertonen heel duidelijk parallellen met de Griekse mythologie, b.v. het Gilgamesj-epos. *Aansluitend bij de lessen Nederlands: weten de lln. nog de epitheta (bijvoeglijke naamwoorden) die aan de goden worden gegeven? Dit typeert het taalgebruik bij Homeros, vooral het epitheton ornans, het versierend epitheton. Alle epitheta uit de voorstelling gaan terug op de oorspronkelijke tekst! Geheugensteuntje voor de leerkracht: Zeus ( bliksemende, verziende, grote, luid donderende, verheven, almachtige ), Hera ( met de koeienogen ). *Thematisch kan er ook uitgebreid worden naar het ontstaan van de Olympische Spelen (opnieuw georganiseerd in 2008!), waar we naar verwijzen wanneer Prometheus op de Olymposberg het heilige vuur steelt. Theater Tieret: lesmap HYBRIS ofte god zijn doet geen zeer 7

8 *Voor jongere leerlingen is het zeker leuk om nadien iets te doen rond percussie en het scheppen van klankdecors. Laat lln. vertellen hoe de verschillende sferen in de voorstelling auditief werden gecreëerd. Vaak gaat het om erg eenvoudige vondsten met spectaculair effect (let b.v. op het geluid van de vleugeltjes van Eros, het vliegen van pijlen, maar ook op het onweer en hoe regen gemaakt wordt!). Hierna kunnen de lln. zelf aan de euhm slag. *Ook het poppenspel biedt uiteraard heel wat mogelijkheden tot nawerking. Peil even naar de ervaringen van de lln. met poppen; hadden ze reeds vroeger poppenspel in deze vorm gezien? Er bestaat heel wat materiaal om zelf poppen te maken (hoe onze poppen werden gemaakt, is trouwens te vinden op *Nog enkele vragen die nadien gesteld kunnen worden i.v.m. de inhoud en tekst van de voorstelling: *Hoe is volgens de Griekse mythologie de mens ontstaan? Zie je hierbij overeenkomsten met het christendom (ook daar is de eerste vrouw gemaakt uit een rib van de man!)? *Waarom zijn alle personages poppen en is enkel Prometheus een ( echte ) acteur? Waarom is Pandora dan toch een pop, ook zij is toch een mens? *Waarom verwijt Hera Zeus dat z n kop precies op bevallen staat (link naar oorspronkelijke mythe, waarbij Athena wordt geboren uit Zeus hoofd!)? *Waarom wordt Prometheus verbannen naar de Kaukasus? (symbool voor het einde van de wereld; in werkelijkheid ten tijde van Hesiodos en Homeros ook het einde van de voor de Grieken bekende wereld) *Voor de oudste lln. interessant om weten: in de oorspronkelijke Griekse tekst is het woord dat gebruikt wordt voor de kruik (later tot koffer of doos verworden) die Pandora meebrengt, hetzelfde woord dat baarmoeder betekent. In die context is de hoop die overblijft wanneer Pandora haar koffer sluit (nadat alle gruwel en ziektes eruit ontsnapt zijn) synoniem voor de hoop op onsterfelijkheid die de mensheid koestert. De vergankelijkheid van de mensen is immers wat hen onderscheidt van de goden. En die onsterfelijkheid kunnen de mensen enkel bereiken door zich voort te planten door de baarmoeder dus * Theater Tieret: lesmap HYBRIS ofte god zijn doet geen zeer 8