28 februari Stedenbouwkundig, landschappelijk en architectonisch kader

Transcriptie

1 Stedenbouwkundig, landschappelijk en architectonisch kader

2 Inleiding In het verleden is door Sonsbeek Adviseurs het beeldkwaliteitsplan landgoed Wolboom opgesteld. Hierin is een studie gedaan naar de mogelijke posi onering van landgoed Wolboom in het landschap. De gemeente is voornemens medewerking te verlenen aan het voorgestelde model In het Veld, mits deze wordt aangevuld met meer gespecificeerde uitgangspunten voor gebouw, massa, oriënta e en landschappelijke inpassing. Voorliggend kader beschrij deze uitwerking. Daarnaast is in 2009 een Inrich ngsplan-, beplan ngs- en beheerplan landgoed Wolboom opgesteld door LOO PLAN. Hierin worden voorstellen gedaan voor de inrich ng, de beplan ng en het toekomst beheer van de natuur rondom het landgoed. Het voorliggende kader vormt hier een nadere verfijning van. Deze uitwerking van het beeldkwaliteitsplan legt het toetsingskader vast waaraan de voorgenomen ontwikkeling van het landgoed moet voldoen. Hierin zijn eisen en aanbevelingen opgenomen om de kwaliteit van het bebouwd gebied en de inpassing in het landschap te waarborgen. Ook kan er uitdrukkelijk een verband worden gelegd tussen de nieuwe ruimtelijke ontwikkeling en de karakteris eken en kwaliteiten van het gebied. Het huidige landschap ter plaatse is een voorbeeld van zo n te beschermen karakteris ek. Nieuwe landgoederen kunnen het landschap en de natuur langs de Romienendiek versterken. Model In het Veld Het model gaat uit van een landgoed temidden van nieuwe natuur, o ewel een natuurgoed. Het natuurgoed ligt midden in de natuurlijke velden; heide, ruigte of bloemrijke graslanden. Grote streekeigen bomen vormen het decor van het gebouw en bepalen de plek en geven het gebouw beschu ng en een groene omlijs ng. In het ontwerp van het gebouw staat de rela e met de openheid van de omliggende velden centraal. De natuur moet als het ware doorlopen in het gebouw. De ontslui ng vindt op een indirecte manier plaats, waardoor een wisselend zicht op de bebouwing en de natuur ontstaat. De meest belangrijke beeldkwaliteitseis voor de ontwikkeling is: het landgoed dient een eenheid te vormen tussen wonen, natuur en landschap. De Romienendiek met singelbeplanting Model; in het veld (bron: Beeldkwaliteitsplan landgoed Wolboom, Sonsbeek Adviseurs BV) De Beunkdijk met laanbeplanting Model (maquette); in het veld (bron: Beeldkwaliteitsplan landgoed Wolboom, Sonsbeek Adviseurs BV) De rand van het bosperceel op locatie Wolboom

3 Loca e Wolboom De loca e Wolboom is gelegen in de oksel van de Beunkdijk en de Romienendiek. De diek is een lange dekzandrug, die het gehele na e midden van de Achterhoek doorsnijdt. De oude dekzandrug wordt gekenmerkt door een besloten, bosrijk en glooiend landschap. De Romienendiek is van grote cultuurhistorische waarde vanwege de historische handelsroute (hessenweg) over de hoge en droge rug. Het beeld wordt bepaald door kleine heideveldjes (Vennebulten) en dennenbosjes, maar ook met zichtbare hoogteverschillen naar het omliggende gebied. Dit kenmerkende landschap vormt een fraaie verbinding tussen Aalten en Heelweg (en verder) met een zandweg als oude handelsroute, passend bij het huidige landschapsbeeld. Analyse en uitgangspunten De loca e Wolboom ligt aan de rand van de dekzandrug, op de overgang van hoog naar laag. De Romienendiek was een droge zandrug, waar niet veel wilde groeien. Heidvelden en dennenbossen bepaalden in het verleden het karakter. Het landschap was kleinschalig, vanwege de bosschages, de singels en de kamerstructuur. Percelen werden opgedeeld in kleine kamers door houtwallen, singels en bomenrijen. Na verbetering van de waterhuishouding kon men meer en meer van de zandrug in gebruik nemen als gras- en akkerland en verdwenen steeds meer kamers en opgaand groen. De kleinschaligheid nam af en het landschap werd steeds opener. Toch is in de huidige situa e het dekzandkarakter van de Romienendiek nog herkenbaar, vanwege de lage dynamiek in het gebied. Heide met berken, dennenakkers en eikenwallen op de overgangen naar het cultuurlandschap zijn hier nog steeds aanwezig, alleen minder en kleiner. Historische kamerstructuur, hoogtes en padenstructuur (circa 1900) Duidelijk zichtbaar, de dekzandrug met uitlopers in het plangebied (rode stippellijn) De loca e Wolboom wordt opgedeeld door een houtwal in noordzuid rich ng. Deze houtwal is eigendom van Staatbosbeheer, waarbij voor de ontwikkeling van het landgoed een gebruiksovereenkomst is gesloten voor een mogelijk wandelpad. De westelijke kant bestaat voor een groot deel uit bos en akkerland. Het oostelijk deel is grasen akkerland met in het midden een perceel gemengd bos. Vanaf de Romienendiek is door de singelbeplan ng heen zicht op het achterliggende landschap en op de kenmerkende boerderij Pas op. Vanaf de Beunkdijk is vrij zicht over de akkers rich ng de houtwal, mits er geen landbouwgewassen geteeld worden. Bestaande houtwallen en bosschages met zichtlijn vanaf de Romienendiek richting boerderij Pas op en vanaf de Beunkdijk richting het te ontwikkelen landgoed Zicht op de boerderij Pas op en de bospadenstructuur ten noorden van de Romienendiek richting de Vennebulten

4 Landschappelijk kader Het landschappelijk kader is een verdere uitwerking van het eerder genoemde beeldkwaliteitsplan model In het Veld uit het beeldkwaliteitsplan. De beeldkwaliteit is een opstelsom van landschap, bebouwing en infrastructuur. De mate waarin deze op elkaar inspelen en passen in een bepaalde situa e is bepalend voor de uiteindelijke beeldkwaliteit. Een robuust landschappelijk kader zorgt voor de inbedding van de bebouwing in het landschap. De bebouwing wordt als het ware opgenomen in het landschap en de natuur, het landschap en de bebouwing gaan één harmonieus geheel vormen. Voorliggende uitwerking van het beeldkwaliteitsplan vormt een toetsingskader voor de architectuur en landschapsarchitectuur. Het dient daarbij als inspira ebron en vormt de basis voor de regels en de verbeelding van het bestemmingsplan voor de ontwikkeling van het landgoed Wolboom. De zichtlijn vanaf de Romienendiek richting de boerderij Pas op is een belangrijk onderdeel binnen het landschappelijk raamwerk Op de uitloper van de dekzandrug, op de overgang naar het lager gelegen landschap bevindt zich het zoekgebied voor de bebouwing van het landgoed De kamerstructuur, gebaseerd op de historische structuur, vormt de basis van het landschappelijk kader Door een indirecte ontsluiting ontstaat een afwisselende benadering van het landgoed, afwisseling tussen groen en bebouwing zorgt voor een verankering met het landschap Kamers en zichtlijnen Het opnieuw creëren van groene kamers deelt de ruimte in verschillende kleinere ruimtes. Op deze manier wordt het kleinschalige karakter van het landschap hersteld. Vanaf de Romienendiek is zicht op de boerderij Pas op. Dit kan een krach ge zichtlijn worden in het landschap, wanneer de singelbeplan ng ter plaatse van de zichtlijn langs de Romienendiek wordt opgeschoond. Dit is belangrijk bij het creëren van een zichtlijn. De zichtlijn ligt tegenover het zandpad aan de noordzijde van de Romienendiek rich ng de bossen en de heide van de Vennebulten. De nieuwe groene kamerstructuur is opgebouwd uit bomenrijen (van bijvoorbeeld eiken) met verschillende plantafstanden, zodat in zuidelijk rich ng steeds meer transparan e ontstaat naar het omliggende landschap (verder van de besloten zandrug). Tegen de zandrug aan een gesloten bomenrij en rich ng de boerderij Pas op een meer open bomenrij. Echter ter plekke van de zichtlijn worden de bomenrijen onderbroken. Ook het bosperceel temidden van de loca e wordt verlengd, zodat de zichtlijn meer begeleid wordt. Het duurzaam beheren van dit bosperceel is van belang voor het behoud van het bos. Het gemengde bos met o.a. dennen kan worden omgevormd tot een eiken/berkenbos. In de eerste kamer worden bos, open weide en heideveld ontwikkeld. Verschillende elementen die natuur en landschap en uiteindelijk de bebouwing met elkaar gaan verweven. Een wandelpad, geënt op een oude structuur ten oosten van de Beunkdijk zorgt voor de dooradering van het gebied. Het nieuwe naoberpad komt via het heideveld, langs de bomenrij van de kamers, langs de nieuw te ontwikkelen bosschage (eiken/berkenbos) en loopt vervolgens langs de bestaande houtwal in noordelijke en zuidelijke rich ng en sluit daar weer aan op de bestaande wegen- en padenstructuur.

5 Mogelijke uitwerking Aansluiten op bestaande routes in het gebied Opschonen singelbeplanting, zichtlijn versterken Plangebied Heideveld ontwikkelen, afwisseling in natuur en landschap Plaatselijke verhoging in het landschap, soort eenmanses bij het landgoed, grond van afgraving de es mee ophogen (gesloten grondbalans) Weiden, graslanden, of bloemrijke graslanden Vergroten bosperceel, aanzetten en begeleiden van zichtlijn richting boerderij Kamerstructuur, bomenrij Ontwikkelen bosperceel Heideveld met wandelpad, via historische padenstructuur, aansluiten op bestaande routes Kamerstructuur, bomenrij (steeds meer transparant in zuidelijke richting) Bomen en boomgroepen in losse setting als begeleiding van de ontsluitingsweg Indirecte ontsluitingsweg Natte natuur, waterberging, afgraving Ruigte/bloemrijk grasland Kamerstructuur, bomenrij (steeds meer transparant in zuidelijke richting) Hoogtelijnen

6 In de zuidelijke kamer is op de uitlopers van de zandrug het zoekgebied voor de bebouwing gesitueerd. Het zoekgebied wordt bepaald door het landschappelijk kader en de hoogtelijnen in het landschap. Binnen deze zone is het mogelijk om, onder bepaalde voorwaarden, bebouwing op te richten. De bebouwing wordt omringd door velden met bloemrijk grasland of ruigtes. In de zuidelijke hoek van de kamer, op het laagste punt, wordt het gebied verlaagd. Hier ontstaat nieuwe na e natuur in combina e met waterberging. De af te graven grond wordt gebruikt om in de meest noordelijke kamer, aan de Romienendiek, een glooiing in het landschap te creëren geënt op de historie en het kleinschalige landschap. Door de kamerstructuur ontstaan kleine open kamers met prach ge zichtlijnen naar historische en nieuwe bebouwing. De bebouwing wordt, volgens het Model in het Veld, via een slingerend en informele weg ontsloten. Het karakter van een zandpad, als ontslui ngsweg, is passend in het gebied. Vanwege het slingerende karakter ontstaat een indirecte benadering van het landgoed met een steeds wisselend zicht op het ensemble. Door de slingerende vorm van de ontslui ng ontstaat ook een fraai zicht over de bloemrijke velden rich ng het landgoed. De noordkant van het zandpad wordt voorzien van streekeigen bomen en boomgroepen (berk/eik) in een losse se ng. De zuidkant van de ontslui ng wordt gevormd door de bloeiende en ruige velden rondom en rich ng het landgoed. Door een sub ele verlaging van het veld ontstaat een bijzondere en schrale natuur. Het afgraven van de humuslaag zorgt voor verschraling en afwisseling in de nieuw te ontwikkelen natuur. Het slingerende karakter van de weg wordt door de afgraving nog eens versterkt. De ontslui ngsweg dient te worden voorzien van een markering aan de Beunkdijk, als aankondiging van het landgoed Wolboom. Massa en oriënta e Vanuit het landschappelijk kader ontstaan eisen ten aanzien van de oriënta e en massa van de gebouwen. Door het kader en lijnen in het landschap is eveneens het zoekgebied ontstaan voor de situering van de gebouwen. Binnen het zoekgebied is het mogelijk om één of meerdere gebouwen op te richten. De bebouwing moet al jd vergezeld gaan van solitaire bomen of boomgroepen (bijvoorbeeld eiken). Grote streekeigen bomen vormen het decor voor de gebouwen. Ze vormen samen het silhouet van het ensemble als geheel. Daarnaast zorgen bomen voor beschu ng, schaduw en voorzien de bebouwing van een groene omlijs ng. Er ontstaat een afwisselend spel tussen bebouwing en groen. Binnen het zoekgebied is het mogelijk om in de gebouwde elementen een voorzieningen voor het houden van paarden te creëren. Het houden van paarden kan bijdragen aan de mogelijkheden en de flexibiliteit van het landgoed. Daarnaast is het mogelijk om binnen de verschillende kamers, met uitzondering de kamer van het landgoed (de bebouwing) zelf, de gronden te benu en voor het creëren van een paardenwei, mits voldoende natuur blij bestaan bij het landgoed in het geheel. Hierbij is het belangrijk om geen opvallende verlich ng te plaatsen bij de paardenwei, geen gebiedsvreemde materialen voor afrastering van de weide te gebruiken en geen gebiedsvreemde beplan ng als omheining te gebruiken. Werk hierbij met natuurlijke materialen zoals hout. Het landgoed dient een passende composi e te zijn van woongebouwen en bijgebouwen. Het geheel moet als één ensemble ontworpen zijn. Het landgoed is afwijkend ten opzichte van de agrarische erven in de omgeving. De ligging van de weg af vormt de enige overeenkomst. Het landgoed, of eigenlijk het natuurgoed, vormt een harmonieus geheel tussen wonen, natuur en landschap. De bebouwing moet binnen het zoekgebied geposi oneerd worden. De, binnen het zoekgebied geposi oneerde, gebouwen mogen niet in de zichtlijn vanaf de Romienendiek komen te staan. Het hoofdgebouw (woongebouw) is het meest westelijk gesitueerd. Vanaf het gebouw is vrij zicht over het water, de na e natuur en de velden. De middag- en avondzon vormt samen met het uitzicht en de natuur een prach ge decor voor de situering van het landgoed. De ruigte en bloemrijke graslanden lopen helemaal door tot aan de gevel. Lage muren vanuit het gebouw kunnen doorlopen in het landschap, of het landschap loopt door tot in het gebouw. Kortom, er wordt duidelijk gezocht naar een verweving met het landschap. Markering van het landgoed aan de Beunkdijk (poort, poeren, zuilen o.i.d,) en houten omheining (afrastering) van weiden in natuurlijke kleuren De bijgebouwen, dit kan zowel schuur (berging) als woongebouw zijn, zijn ondergeschikt aan het hoofdgebouw. Dit kan in volume, massa, uitstraling of materialisa e, maar de gebouwen afzonderlijk vormen samen weer een geheel. De bijgebouwen gaan niet voorbij aan de denkbeeldige lijn achter het hoofdgebouw. De massa en het volume van de gebouwen kan verschillend zijn, ook de oriënta e en posi onering is nader te bepalen, mits deze aan bovengenoemde voorwaarden voldoen. Daarnaast is zicht op het hoofdgebouw vanaf de Beunkdijk een belangrijke voorwaarde. Dit zicht wordt uiteindelijk bepaald door de exacte oriënta e en posi onering van de het hoofdgebouw. De posi onering van de bijgebouwen en de bomen worden hierdoor bepaald en is dus a ankelijk van de posi onering van het hoofdgebouw. Zichtlijn vanaf Romienendiek Bijgebouw Hoofdgebouw Bijgebouw Zoekgebied bebouwing landgoed Zichtlijn vanaf Beunkdijk Markering landgoed

7 Het landgoed kan bestaan uit meerdere gebouwen. Het kan bestaan uit één woongebouw (hoofdgebouw) met (maximaal 2) bijgebouwen (bergingen). Belangrijk hierbij is dat de gebouwen een eenheid vormen met elkaar en met het omliggende landschap en de natuur. Wanneer er meerdere woongebouwen op het landgoed ontwikkeld worden, dan moet bij de verdere uitwerking rekening gehouden worden met de privacy van de verschillende woongebouwen. De composi e blij echter wel bestaan uit één hoofdgebouw met bijgebouwen. Dit betekent dat een bijgebouw dus ook een woonfunc e kan hebben. Zoals gezegd, bij de bij het ontwerp van de gebouwen staat de rela e met het landschap centraal. De natuur moet als het ware doorlopen in de bebouwing. De overgangen naar het landschap zijn dus eigenlijk niet aanwezig. Eventuele tuin of terras worden op een logische manier opgenomen in het landschap. Hoge erfafscheidingen zijn daarbij niet passend. Bij verdere uitwerking dienen landschapsarchitect en architect in samenspraak de rela e tussen gebouw en landschap te op maliseren. Architectuur Het landgoed moet een eenheid tussen de bebouwing, de natuur en het landschap vormen, ofwel een natuurgoed. De basis wordt hiervoor gelegd in het landschappelijk kader. Een gedegen en robuust landschappelijk kader kan verschillende uitstralingen en s jlen van het landgoed dragen. De architectuur kan dan ook divers zijn. Een symmetrische opzet met een klassiek landhuis is mogelijk, maar een informeler beeld van bebouwing die zich op een vanzelfsprekende manier in de omgeving voegt is eveneens mogelijk. Wanneer aan bovengenoemde voorwaarden wordt voldaan, dan is de architectuur naar eigen wens in te vullen, mits passend binnen de maat en schaal van het landschap. Samenhang en eenheid ontwikkelen tussen gebouwen onderling Heidevelden, ruigte, natte natuur en waterberging geven het landgoed een afwisselende natuur Voor de architectuur gelden een aantal basisvoorwaarden. Het landgoed vormt nadrukkelijk een eenheid in het landschap. Die eenheid komt tot uitdrukking in de plaatsing van de bebouwing, de maat, schaal, verschijningsvorm en vormgeving van de bebouwing en daarnaast het kleur- en materiaalgebruik. Om de eenheid te realiseren zal de architectuur van de bebouwing op het landgoed onderling moeten worden afgestemd. Bij meerdere wooneenheden en mogelijk dus ook meerdere eigenaren worden de afzonderlijke woningen door één architect ontworpen. De bebouwing wordt gekenmerkt door een hiërarchische opbouw van hoofd- en bijgebouwen met aandacht voor entrees, zichtlijnen en terrassen. De gebouwen hebben een heldere uitstraling met krach ge vormen. De gebouwen mogen niet hoger zijn dan twee bouwlagen met eventueel een kap. Bebouwing zonder kap is dus ook mogelijk. De afzonderlijke woon- en bijgebouwen mogen niet op een zodanige manier geschakeld worden, zodat één groot gebouw ontstaat. Dit is niet passend in de schaal van het landschap. Detaillering, materiaal- en kleurgebruik worden niet op voorhand bepaald, maar bepaald door het ini a ef. Hierdoor is het architectonische ontwerp naar eigen wens en smaak in te vullen. Uiteraard moet ook dit wel passend zijn in de omgeving. Het gebruik van bijvoorbeeld glanzende pannen of felle kleuren is niet toegestaan. Werk in gedekte nten en maak gebruik van zoveel mogelijk natuurlijke materialen. Baksteen, hout, riet, maar ook keim- of stucwerk is mogelijk. Het toepassen van glas, zink, staal en aluminium behoort eveneens tot de mogelijkheden. Tuinmuren, terrassen, tuin en entrees gaan op in, of maken deel uit van het landschap (geen hoge erfafscheidingen) en het landschap en gebouw worden verweven met elkaar Bomen en boomgroepen, het gebouw, de indirecte toegangsweg en de velden met bloemrijkgrasland of ruigte met elkaar verweven