Beste leerling, We wensen je heel veel succes vandaag en op je examen straks! Namens het team van de Nationale Examentraining,

Transcriptie

1 Trainingsboek NaSK

2 Beste leerling, Welkom op de examentraining NaSk 2! Het woord examentraining zegt het al: trainen voor je examen. Tijdens deze training behandelen we de examenstof in blokken en oefenen we ermee. Daarnaast besteden we ook veel aandacht aan de vaardigheden voor je examen; je leert handigheidjes, krijgt uitleg over de meest voorkomende vragen en leert uit welke onderdelen een goed antwoord bestaat. Verder gaan we in op hoe je de stof het beste kunt aanpakken, hoe je verder komt als je het even niet meer weet en vooral ook hoe je zorgt dat je overzicht houdt. Naast de grote hoeveelheid informatie die je krijgt, ga je zelf ook aan de slag met examenvragen. Tijdens dit oefenen zijn er genoeg trainers beschikbaar om je verder te helpen, zodat je leert werken met de goede strategie om je examen aan te pakken. Hierbij is de manier van werken belangrijk, maar je kunt natuurlijk altijd inhoudelijke vragen stellen, ook over de onderdelen die niet klassikaal behandeld worden. De stof die behandeld wordt komt uit de syllabus, die te vinden is op en de oefenvragen zijn gebaseerd op eerdere examenvragen. Ook de eerdere examens zijn te vinden op Voor iedere vraag zijn er uiteraard uitwerkingen beschikbaar, maar gebruik deze informatie naar eigen inzicht. Vergeet niet dat je op je examen ook geen uitwerkingen krijgt. Sommige vragen worden klassikaal besproken, andere vragen moet je zelf nakijken. Na de tips volgt het programma voor vandaag. We verwachten niet dat je alle opgaven binnen de tijd af krijgt, maar probeer steeds zo ver mogelijk te komen. Als je niet verder komt, vraag dan om hulp! Het doel van de training is immers te leren hoe je er wél uit kunt komen. En onthoud goed, nu hard werken scheelt je straks misschien een heel jaar hard werken We wensen je heel veel succes vandaag en op je examen straks! Namens het team van de Nationale Examentraining, Eefke Meijer Hoofdcoördinator Nationale Examentraining NaSk

3 Tips en trics voor voorbereiden en tijdens je examens Examens voorbereiden Tip 1: Je bent al voor een belangrijk deel voorbereid. Laat je niet gek maken door uitspraken als Nu komt het er op aan. Het examen is een afsluiting van je hele schoolperiode. Je hebt er dus jaren naartoe gewerkt en hebt in die tijd genoeg kennis en kunde opgedaan om examen te kunnen doen. In al die jaren ben je nooit wakker geworden om vervolgens te ontdekken dat al je Engelse kennis was verdwenen. De beste garantie voor succes is voorbereiden, en dat is nu net wat je al die jaren op school hebt gedaan. Tip 2: Maak een planning voor de voorbereiding die je nog nodig hebt. Deze voorbereidingen bestaan uit twee onderdelen: leren en vragen oefenen. Als je hiermee aan de slag gaat, plan dan niet teveel studie-uren achter elkaar. Pauzes zijn noodzakelijk, maar zorg ervoor dat ze kort blijven, anders moet je iedere keer opnieuw opstarten. Wissel verschillende taken en vakken af, want op die manier kun je je beter concentreren. Wat je concentratie (en je planning) ook ten goede komt, is leren op vaste tijdstippen. Je hersenen zijn dan na een paar keer voorbereid op die specifieke activiteit op dat specifieke moment. Tip 3: Leer op verschillende manieren (lezen, schrijven, luisteren, zien en uitspreken) Alleen maar lezen in je boek verandert al snel naar staren in je boek zonder dat je nog wat opneemt. Wissel het lezen van de stof in je boek dus af met het schrijven van een samenvatting. Let op dat je in een samenvatting alleen belangrijke punten overneemt, zodat het ook echt een samenvatting wordt. Veel docenten hebben tegenwoordig een eigen youtube-kanaal. Maak daar gebruik van, want op die manier komt de stof nog beter binnen omdat je er naar hebt kunnen luisteren. Met mindmaps zorg je er voor dat je de stof voor je kunt zien en kunt overzien. Het werkt tot slot heel goed om de stof aan iemand uit te leggen die de stof minder goed beheerst dan jij. Door uit te spreken waar de stof over gaat merk je vanzelf waar je nog even in moet duiken en welke onderdelen je prima beheerst. Tip 4: Leer alsof je examens zit te maken Oefenen voor je examen bestaat natuurlijk ook uit het voorbereiden op de situatie zelf. Dit betekent dat je je leeromgeving zoveel mogelijk moet laten lijken op je examensituatie. Zorg dus voor zo min mogelijk afleiding (lees: leg je telefoon een uurtje weg), maak je tafel zo leeg mogelijk. Je traint op deze manier je hersenen om tijdens je echte examensituatie niet veel aandacht aan de omgeving (en het gemis van je telefoon) te hoeven besteden. Nationale Examentraining NaSk

4 Zorg voor jezelf! Tip 1: Verdiep je in ontspanningstechnieken Rust in je hoofd is van groot belang tijdens het leren. Sommigen weten dit prima uit zichzelf voor elkaar te krijgen, maar anderen kost dit wat meer moeite. Gelukkig zijn hier trucs voor, die we ontspanningsoefeningen noemen. Ademhalingsoefeningen kunnen al genoeg zijn maar ook yoga helpt je zeker om tot rust te komen. Voor deze ontspanningsoefeningen hoef je geen uren uit te trekken, 10 minuten is al voldoende. Sporten kan ook een goede ontspanningstechniek zijn, al kost dat natuurlijk meer tijd. Bijkomend voordeel is dan wel weer dat je beter kunt denken (en dus leren) als je fit bent. Tip 2: Vergeet niet te slapen Chinese en Amerikaanse onderzoekers hebben ontdekt waarom slapen goed is voor je geheugen. Tijdens je slaap worden er namelijk nieuwe synapsen opgebouwd. Dit zijn verbindingen tussen je hersencellen. Hoewel het onderzoek is uitgevoerd bij muizen, zeggen de onderzoekers dat ook stampende scholieren hier een les uit kunnen trekken: Langdurig onthouden lukt beter als je na het leren gaat slapen, in plaats van eindeloos door te blijven leren. Want, muizen die een uurtje leerden en daarna gingen slapen haalden betere resultaten dan muizen die drie uur trainden en daarna wakker gehouden werden. Tip3: Let op wat je eet Het onderzoek naar het verband tussen voeding en geheugen staat weliswaar nog in de kinderschoenen, toch zijn er al belangrijke, handige zaken uit naar voren gekomen. En waarom zou je daar geen gebruik van maken? Zo is het inmiddels duidelijk dat je hersenen veel energie nodig hebben in periodes van examens, dus ontbijt elke dag goed. Let dan wel op wat je eet, want brood, fruit en pinda s leveren meer langdurige energie dan koekjes. Koffie, thee en sigaretten hebben geen positief effect op je geheugen, dus vermijd deze zaken zo veel mogelijk. En dan het examen zelf En dan is de dag gekomen. Je zit in de gymzaal, het ruikt een beetje vreemd, je voelt je een beetje vreemd. De docent of misschien zelfs wel de rector begint te gebaren en dan begint het uitdelen. Dan het grote moment: je mag beginnen. Tip 1: Blijf rustig en denk aan de strategieën die je hebt geleerd Wat doe je tijdens het examen? - Rustig alle vragen lezen - Niet blijven hangen bij een vraag waar je het antwoord niet op weet - Schrijf zoveel mogelijk op maar. voorkom wel dat je onzinverhalen gaat schrijven. Dat kost uiteindelijk meer tijd dan dat het je aan punten gaat opleveren. - Noem precies het aantal antwoorden, de redenen, de argumenten, de voorbeelden die gevraagd worden. Schrijf je er meer, dan worden die niet meegerekend en dat is natuurlijk zonde van de tijd. - Vul bij meerkeuzevragen duidelijk maar één antwoord in. Verander je je antwoord, geef dit dan duidelijk aan. Nationale Examentraining NaSk

5 - Ga je niet haasten, ook al voel je tijdsdruk. Tussendoor even een mini-pauze nemen en je uitrekken is alleen maar goed voor je concentratie. En het helpt ook om stijve spieren te voorkomen. - Heb je tijd over? Controleer dan of je volledig antwoord hebt gegeven op álle vragen. Hoe saai het ook is, het is belangrijk, je kunt immers gemakkelijk per ongeluk een (onderdeel van een) vraag overslaan. Tip 2: Los een eventuele black-out op met afleiding Mocht je toch een black-out krijgen, bedenk dan dat je kennis echt niet verdwenen is. Krampachtig blijven nadenken versterkt de black-out alleen maar verder. Het beste is om even iets anders te gaan doen. Ga even naar de WC, rek je even uitgebreid uit. Als je goed bent voorbereid, zit de kennis in je hoofd en komt het vanzelf weer boven. En mocht het bij die ene vraag toch niet lukken, bedenk dan dat je niet alle vragen goed hoeft te hebben om toch gewoon je examen te halen. Nationale Examentraining NaSk

6 Programma Blok 1 Blok 2 Blok 3 Blok 4 Blok 5 Blok 6 Blok 7 Algemeen Basisvaardigheden Stoffen Mengen en scheiden Stoffen en hun reacties Zuren en basen Verbranding Nationale Examentraining NaSk

7 Welkom op de examentraining Scheikunde VMBO Wat gaan we doen? Dagindeling: Blok 1: Algemeen Blok 2: Basisvaardigheden Blok 3: Stoffen Blok 4: Mengen en scheiden Blok 5: Stoffen en hun reacties Blok 6: Zuren en basen Blok 7: Verbranding Blok 1: Algemeen Zorg goed voor jezelf! Slaap voldoende Eet voldoende en goed (ontbijt!) Rook en drink niet en drink geen koffie voor het slapen Zorg goed voor jezelf zodat je niet ziek wordt Ontspan af en toe tussen het leren door Nationale Examentraining NaSk

8 Blok 1: Algemeen Type vragen: Meerkeuze Open Reken Altijd: reactievergelijking en stuk tekst (begrijpend lezen) Altijd geldt er: Geef zo precies mogelijk antwoord! Blok 1: Algemeen Meerkeuzevragen: Wat is een meerkeuzevraag? Hoe kun je hem het beste antwoord geven? Streep de meest onlogische antwoorden weg. Kijk welk van de overgebleven antwoorden het beste antwoord geeft op de vraag. Blok 1: Algemeen Open vragen: 1. Lees eerst de vraag 2. Inventariseer gegevens + markeer! 3. Geef antwoord 4. Controleer: Vraag beantwoord? Eenheden Significantie Nationale Examentraining NaSk

9 Blok 1: Algemeen Rekenvragen: Denk aan de berekening! Tussenstappen Puntverdeling Gevraagd: Gegevens: Formules: Rekenen: met tussenstappen! Blok 1: Algemeen Het examen: 1. Ken je BINAS 2. Als je vastzit: kom er later op terug 3. Als je het dan nog niet weet: schrijf IETS op 4. Werk netjes! 5. Tijd over: Controleer NOG eens het hele examen Blok 1: Algemeen Toegestane hulpmiddelen schrijfmateriaal inclusief millimeterpapier tekenpotlood, blauw en rood kleurpotlood passer geometrische driehoek vlakgum BINAS Nationale Examentraining NaSk

10 Blok 2: Basisvaardigheden Machten Verhoudingstabellen Percentages Significantie 10 2 = = = = = = Vermenigvuldigen en delen: 10 2 x 10 3 = x 10-5 = 10-3 Blok 2: Basisvaardigheden Machten Verhoudingstabellen Percentages Significantie Fe en S reageren in de verhouding 7,0:4,0. Je hebt 37,0 g S, hoeveel Fe heb je nodig? Ijzer 7,0 4,0 x X = 7,0 x 37,0 = 65 g 4,0 Zwavel 37,0 g Blok 2: Basisvaardigheden Machten Verhoudingstabellen Percentages Significantie Procent: % = 1/100 Promille: = 1/1000 Een fles wijn van 640 ml bevat 8% alcohol. Hoe veel ml alcohol zit er in de wijn? 8/100 = 0,08 = 8 x x 10-2 x 640 ml = 51,0 ml Nationale Examentraining NaSk

11 Blok 2: Basisvaardigheden Machten Verhoudingstabellen Percentages Significantie Waarom significantie? Hoe rond je af? Bijvoorbeeld: 0,595-0,604 0,60 Blok 3: Stoffen Groep 17: Atomen Moleculen Zouten Halogenen Groep 1: Alkalimetalen Groep 18: Edelgassen Blok 3: Stoffen Atomen Moleculen Zouten Atomaire stoffen Verbindingen Moleculaire stoffen Molecuulformule en naamgeving Nationale Examentraining NaSk

12 Ionen Blok 3: Stoffen Atomen Moleculen Zouten Positief en negatief ion (neutraal) Kristalrooster Vlamkleuring van metaalionen Karakteristieke kleur: BINAS 35 Blok 3: Stoffen Atomen Moleculen Zouten Formulesvan zouten: Ammoniumjodide: NH 4+ en I - NH 4 I Calciumfosfaat: Ca 2+ en PO 4 3- Ca 3 (PO 4 ) 2 Zuivere stoffen Mengsels - soorten mengsels Smelttraject Blok 4: Mengen en scheiden Stoffen Concentratie Mengsels scheiden Nationale Examentraining NaSk

13 Concentratie = Blok 4: Mengen en Scheiden Stoffen Concentratie Mengsels scheiden Hoeveelheid stof Volume oplossing Blok 4: Mengen en Scheiden Atomen Moleculen Zouten Bezinken Filtreren/zeven Indampen Destilleren Extraheren Adsorberen Blok 5: Stoffen en hun reacties Chemische Reacties Reactiesnelheid Rekenen aan reacties Soorten reacties Wat is een chemische reactie? Wat is een reactievergelijking en hoe stel je deze op? Stappenplan: 1. Noteer de formules van de stoffen voor en na de reactie, je mag deze formules niet veranderen. 2. Zorg ervoor dat voor en na de pijl van iedere soort evenveel atomen staan door getallen voor de formules te zetten. 3. Controleer of er echt evenveel atomen voor en na de pijl staan. Nationale Examentraining NaSk

14 Blok 5: Stoffen en hun reacties Chemische Reacties Reactiesnelheid Rekenen aan reacties Soorten reacties Snelheid is afhankelijk van: Soort stof Temperatuur Verdelingsgraad Katalysator Concentratie Blok 5: Stoffen en hun reacties Chemische Reacties Reactiesnelheid Rekenen aan reacties Soorten reacties Atoommassa Molecuulmassa Wet van lavoisier Massaverhouding Overmaat Massapercentage = Massa element x 100% Massa molecuul Volume stof Volumepercentage = x 100% Volume mengsel Blok 5: Stoffen en hun reacties Chemische Reacties Reactiesnelheid Rekenen aan reacties Soorten reacties Verbrandingsreacties - volledige verbranding - onvolledige verbranding Ontledingsreacties Neerslagreacties Nationale Examentraining NaSk

15 Zuren Basen Zuurgraad Blok 6: Zuren en basen Zuren en basen Reacties Titratie Indicatoren - omslagtraject Blok 6: Zuren en basen Zuren en basen Reacties Titraties Base neemt H + van zuur op Neutraliseren Zure oplossing neutraliseren met base, basische neutraliseren met zuur Ontkalken CaCO 3(s) + 2 H + (aq) Ca 2+ (aq) + H 2O(l) + CO 2(g) Blok 6: Zuren en basen Zuren en basen Reacties Titraties Wat is een titratie? Hoe werk je met een titratie Nationale Examentraining NaSk

16 Blok 7: Verbranding Brand Milieu Titratie Voorwaarden voor het ontstaan van brand Blusmiddelen Blok 7: Verbranding Brand Milieu Koolstof SO 2: Zure regen NO x : Zure regen CO 2: Broeikaseffect CFK s: Aantasting ozonlaag Blok 7: Verbranding Brand Milieu Koolstof Steenkool Cokes Koolwaterstoffen Onvolledige en volledige verbranding Nationale Examentraining NaSk

17 Evaluatie Laat ons weten wat je van de training vond: Enthousiast na deze training? Kijk op voor al je andere vakken Nationale Examentraining NaSk

18 Blok 1 Algemeen Zorg goed voor jezelf! Slaap voldoende Eet voldoende en goed (ontbijt!) Rook en drink niet en drink geen koffie voor het slapen Zorg goed voor jezelf zodat je niet ziek wordt Ontspan af en toe tussen het leren door Meerkeuzevragen: Wat is een meerkeuzevraag? Hoe kun je hier het beste antwoord op geven? Streep de meest onlogische antwoorden weg. Kijk welk van de overgebleven antwoorden het beste antwoord geeft op de vraag. Open vragen: Lees eerst de vraag Inventariseer gegevens + markeer! Geef antwoord Controleer: Vraag beantwoord? Eenheden Significantie Nationale Examentraining NaSk

19 Blok 2: Basisvaardigheden Machten: 10 2 = 10 3 = 10 4 = 10 5 = 10 6 = 10-2 = 10-3 = 10-4 = 10-5 = 10-6 = Vermenigvuldigen en delen: 10 2 x 10 3 = 10 2 x 10-5 = Verhoudingstabellen Ijzer Zwavel Percentages: Procent: % = Promille: = Significantie: Waarom significantie? Hoe rond je af? Nationale Examentraining NaSk

20 Blok 3: Stoffen Moleculen: Atomaire Stoffen: Verbindingen: Moleculaire Stoffen: Molecuulformule en naamgeving: Zouten: Ionen: Kristalrooster: Vlamkleuring van metaalionen: Nationale Examentraining NaSk

21 Blok 4: Mengen en scheiden Stoffen: Zuivere stoffen: Mengsel: Smelttraject: Concentratie: Hoe bereken je de concentratie? Nationale Examentraining NaSk

22 Mengsels scheiden: Bezinken: Filtreren/zeven Indampen Destilleren Extraheren Adsorberen Nationale Examentraining NaSk

23 Blok 5: Stoffen en hun reacties Wat is een chemische reactie? Wat is een reactievergelijking en hoe stel je deze op? Stappenplan: 1. Noteer de formules van de stoffen voor en na de reactie, je mag deze formules niet veranderen. 2. Zorg ervoor dat vóór en na de pijl van iedere soort evenveel atomen staan door getallen voor de formules te zetten. 3. Controleer of er echt evenveel atomen voor en na de pijl staan. Snelheid is afhankelijk van: Atoommassa: Molecuulmassa: Wet van lavoisier: Massaverhouding: Nationale Examentraining NaSk

24 Overmaat: Massapercentage: Volumepercentage: Soorten reacties Verbrandingsreacties: - volledige verbranding: - onvolledige verbranding Ontledingsreacties: Neerslagreacties: Nationale Examentraining NaSk

25 Blok 6: Zuren en Basen: Zuren: Basen: Zuurgraad: ph < ph = ph > Indicatoren: - omslagtraject Neutraliseren: Titratie: Nationale Examentraining NaSk

26 Blok 7: Verbranding Voorwaarden voor het ontstaan van brand: Blusmiddelen: Verbrandingsreacties: Nationale Examentraining NaSk

27 Blok 3: Stoffen Opgave 1 1. Wat is de formule van stikstofdioxide? a. NO 2 b. N 2 O c. N 2 O 2 d. N 2 O 4 2. Geef de naam van de stof met de formule SO Geef de naam van de stof met de formule N 2 O Wat is de formule van een hydroxide-ion? a. H - b. OH 2- c. OH - d O 2-5. Geef de naam van het zout KI 6. Geef de naam van het zout NaOH. 7. Geef de naam van NH 4 NO 3 Opgave 2 1. In welk van de verbindingen Fe 2 O 3 en FeO hebben de Ijzerionen een lading van 3+? a. In FeO b. In Fe 2 O 3 c. In beide d. In geen van beide 2. Wat is de formule van tin(iv)sulfide? 3. Welke soorten deeltjes zorgen voor de geleiding van elektrische stroom? a. Moleculen b. Atomen c. Ionen Nationale Examentraining NaSk

28 Blok 4: Mengen en scheiden Opgave 1 1 Bij de eerste bewerking die aardolie ondergaat, wordt de aardolie gescheiden in 2 een aantal fracties. Elk van de verkregen fracties heeft een eigen toepassing. 3 Eén van de fracties wordt in aanwezigheid van een katalysator verhit. 4 Daardoor worden grote moleculen omgezet in kleinere moleculen. 5 Een deel van de stoffen die bij dit proces ontstaan, wordt gebruikt voor het 6 maken van kunststoffen. 1. Hebben de verkregen fracties (regel 2) een kookpunt of een kooktraject, en waardoor wordt dit veroorzaakt? a. Een kookpunt, doordat het mengsels zijn. b. Een kookpunt, doordat het zuivere stoffen zijn. c. Een kooktraject, doordat het mengsels zijn. d. Een kooktraject, doordat het zuivere stoffen zijn. 2. Welk proces wordt beschreven in de regels 3 en 4? a. destilleren b. kraken c. smelten d. verbranden 3. Wat is een andere naam voor kunststoffen (regel 6)? a. amalgaam b. halogenen c. polymeren d. suspensies Opgave 2 Jorrit wil bepalen of bijenwas een zuivere stof of een mengsel is. Hij doet een brokje was samen met een thermometer in een bekerglas. Hij verwarmt het bekerglas en leest om de minuut de temperatuur af. Hij zet zijn resultaten uit in een diagram. Dat ziet er als volgt uit: Nationale Examentraining NaSk

29 1. Welke conclusie volgt uit het diagram van Jorrit? a. Bijenwas is een mengsel, omdat het een smeltpunt heeft. b. Bijenwas is een mengsel, omdat het een smelttraject heeft. c. Bijenwas is een zuivere stof, omdat het een smeltpunt heeft. d. Bijenwas is een zuivere stof, omdat het een smelttraject heeft. 2. Vanaf welke temperatuur in C is alle bijenwas gesmolten? a. 6 b. 11 c. 15 d. 55 e. 65 f. 100 Nationale Examentraining NaSk

30 Blok 5: Stoffen en hun reacties Opgave 1 1. H 2 O 2 O 2 + H 2 O Welk getal staat voor H 2 O 2 als de reactievergelijking kloppend is gemaakt? a. 1 b. 2 c. 3 d Een van de reacties die plaats kan vinden is hieronder onvolledig weergegeven: 6 NO + NH3 N2 + H2O Neem deze onvolledige vergelijking over en maak hem kloppend door de juiste coëfficiënten te plaatsen. 3. Neem de reactievergelijking over en maak de vergelijking kloppend. H 2 + O 2 H 2 O 4. Neem de reactievergelijking over en maak de vergelijking kloppend. CH 4 + O 2 CO 2 + H 2 O 5. Neem de reactievergelijking over en maak de vergelijking kloppend. Al 2 O 3 Al + 3 O 2 Opgave 2 1 Bij het maken van rode wijn worden druiven eerst gekneusd tot most. Aan deze 2 most wordt gist toegevoegd. De gist zorgt ervoor dat de druivensuiker in de most 3 wordt omgezet tot alcohol. De reactievergelijking van deze zogenoemde 4 vergisting is: C 6 H 12 O 6 2 C 2 H 5 OH + 2 CO 2 5 Voor de vergisting wordt de most samen met de gist in een vat gebracht. Een 6 eiken vat geeft hierbij het beste resultaat. Zo n vat geeft namelijk de lekkerste 7 geur- en smaakstoffen aan de wijn af. 8 Na het gisten worden de vaste stoffen gescheiden van de vloeistof. De vloeistof 9 wordt opnieuw in een vat gebracht om te rijpen. Sommige wijnmakers gebruiken 10 roestvast stalen vaten voor het rijpen van de wijn. Om toch de geur- en 11 smaakstoffen te krijgen voegen ze er houtspaanders aan toe. De wijn is dan 12 sneller op smaak dan in een eiken vat. 1. Voor een goede wijn moet de gist 196 g druivensuiker omzetten per liter most. Bereken hoeveel dm 3 CO 2 er ontstaat bij de vergisting van 196 g druivensuiker. Gebruik het gegeven dat de dichtheid van CO 2 gelijk is aan 1,8 g/dm 3 2. Op het etiket van een fles wijn staat dat de inhoud 750 ml is en dat de wijn 12 volumeprocent alcohol bevat. Bereken hoeveel ml alcohol aanwezig is in deze fles wijn. Nationale Examentraining NaSk

31 Blok 6: Zuren en Basen Opgave 1 1. In de supermarkt kun je flesjes water kopen. Het water dat in deze flesjes zit, is meestal bronwater. Dit water wordt gehaald uit door de natuur gevormde ondergrondse waterbekkens. Behalve bronwater is er ook gletsjerwater te koop. Dit water wordt verkregen door het ijs van een gletsjer (een ijsmassa op een berg) te laten smelten. Welk van de volgende soorten water is in het ijs van de gletsjer vastgelegd? a. grondwater b. regenwater c. rivierwater d. zeewater Lotte heeft twee flesjes water gekocht om er wat proeven mee te doen. Het ene flesje bevat bronwater, het andere gletsjerwater. Op het flesje met bronwater is de 'minerale samenstelling' op de volgende manier op het etiket vermeld: Ca 20 mg/l HCO3 30 mg/l Cl 35 mg/l Mg 5 mg/l SO4 40 mg/l NO3 < 0,1 mg/l Na 15 mg/l K 1 mg/l F 0,4 mg/l ph 6 Op het flesje met gletsjerwater is de samenstelling niet gegeven. 2. De deeltjes die in het bronwater aanwezig zijn, zijn op een onjuiste manier op het etiket weergegeven. Wat is er onjuist aan de manier waarop deze deeltjes op het etiket zijn weergegeven? Geef een uitleg bij je antwoord. 3. Lotte denkt dat het gletsjerwater een kleiner aantal mg mineralen per liter bevat dan het bronwater. Beschrijf een manier waarop Lotte dit kan onderzoeken. Vermeld daarbij hoe ze kan vaststellen of gletsjerwater inderdaad minder mineralen bevat dan bronwater. 4. Lotte heeft de ph van het gletsjerwater onderzocht met lakmoespapier. Zij komt tot de conclusie dat gletsjerwater neutraal is. Welke soort(en) lakmoespapier moet Lotte gebruikt hebben om deze conclusie te kunnen trekken? a. alleen blauw lakmoespapier b. alleen rood lakmoespapier c. blauw lakmoespapier of rood lakmoespapier, dat maakt niet uit d. zowel blauw lakmoespapier als rood lakmoespapier Nationale Examentraining NaSk

32 Opgave 2 1. Cola wordt niet alleen gedronken, het kan ook gebruikt worden als poetsmiddel. Roestige spijkers blinken weer na een nacht in de cola te hebben gelegen. De roest (ijzer(iii)oxide) is dan door een reactie verdwenen. Wat is de formule van ijzer(iii)oxide? a. 3 FeO b. Fe 2 O c. Fe 2 O 3 d. Fe 3 O e. Fe 3 O 2 2. Cola is ook in staat het oxidelaagje op een dof geworden eurocent op te lossen. Dat komt omdat cola zuur is. De aanwezige waterstofionen reageren daarbij bijvoorbeeld met koperoxide. Hierbij ontstaan koperionen en water. Geef de vergelijking van de reactie tussen koperoxide en waterstofionen. 3. Mark wil de ph van cola bepalen. Hij heeft de keuze uit blauw lakmoespapier, fenolftaleïen, rood lakmoespapier en universeelindicatorpapier. Mark vindt dat de ph van cola 3 is. Waarmee heeft Mark de ph van de cola vastgesteld? a. blauw lakmoespapier b. fenolftaleïen c. rood lakmoespapier d. universeelindicatorpapier Een andere frisdrank die ook als poetsmiddel kan worden gebruikt, is 7-up. Dit bevat ook zuur. Mark wil meten welk van beide frisdranken een dof geworden eurocent sneller schoonmaakt. Hij weet dat de concentratie van het zuur invloed heeft op de snelheid van een reactie. Mark doet in een bekerglas 10 ml cola en een dof geworden eurocent. Hij doet in een tweede bekerglas 10 ml 7-up en een andere eurocent die net zo dof is. Mark ontdekt dat de eurocent in cola sneller schoon wordt dan in 7-up. Welke frisdrank heeft de laagste ph en welke frisdrank heeft de meeste H + ionen in 10 ml? Laagste ph Meeste H+ ionen in 10 ml a. cola cola b. cola 7-up c. 7-up cola d. 7-up 7-up Nationale Examentraining NaSk

33 Blok 7: Verbranding Opgave 1 Zes mensen onwel door koolstofmono-oxide DEN HAAG - Door een defecte keukengeiser in een woning in Den Haag hebben maandagmiddag zes mensen koolstofmono-oxidevergiftiging opgelopen. 1 De vier vrouwen en twee kinderen zijn naar een ziekenhuis gebracht, maar hun 2 toestand is niet zorgwekkend. Dat heeft de Haagse brandweer gemeld. 3 Eén van de vrouwen belde de brandweer omdat ze haar slapende zoontje niet 4 wakker kreeg en ze zelf last had van hoofdpijn. Ze dacht aan een gaslek. 5 Op aanraden van de brandweer verlieten de bewoners de woning. Brandweer en 6 politie ontruimden de huizen naast de getroffen woning. naar: 1. Geef de formule van koolstofmono-oxide. 2. Het belangrijkste bestanddeel van aardgas is methaan (CH 4 ). In een goed functionerende keukengeiser verbrandt het methaan volledig. 3. Geef de namen van de twee stoffen die bij de volledige verbranding van methaan ontstaan. 4. De keukengeiser uit de tekst functioneerde niet goed: het aardgas werd in de geiser onvolledig verbrand. Geef een mogelijke verklaring voor het onvolledig verbranden van aardgas in de keukengeiser. 5. De bewoners hadden kunnen zien dat de verbranding in de geiser onvolledig was: de vlammen van de brander waren groter dan normaal en geel van kleur. De gele kleur werd veroorzaakt door een stof die vrijkwam bij de onvolledige verbranding. Door welke stof werd de vlam geel gekleurd? a. koolstof b. koper c. stikstof d. zuurstof 6. Als mensen onwel zijn geworden door koolstofmono-oxide moeten de slachtoffers zo snel mogelijk uit de ruimte worden verwijderd. Zij kunnen in het ziekenhuis verder worden behandeld. Welke behandeling geeft men in het ziekenhuis aan de slachtoffers van een koolstofmono-oxide-vergiftiging? Gebruik hierbij het informatieboek Binas. a. Melk laten drinken. b. De maag leegpompen. c. Norit toedienen. d. Zuurstof toedienen. 7. Omdat koolstofmono-oxide zich gemakkelijk kan verplaatsen ontruimden brandweer en politie uit voorzorg ook de huizen naast de getroffen woning (regels 5 en 6). Door welke eigenschap van koolstofmono-oxide kan deze stof zich gemakkelijk verplaatsen? Nationale Examentraining NaSk