Gevaarlijke stoffen: spuitwerkzaamheden

Transcriptie

1 Dit arboblad is onderdeel van de arbocatalogus Tuinzaadbedrijven. S108 Dit arboblad is bedoeld voor werkgevers en ingehuurde derden om te voldoen aan de verplichtingen uit de arbowet. Medewerkers dienen het te gebruiken als checklist. Het beschrijft de maatregelen die genomen moeten worden om werkzaamheden veilig uit te kunnen voeren. Het is belangrijk om deze voorschriften op te volgen of maatregelen te nemen met een gelijk beschermingsniveau. In dit blad wordt beschreven hoe zoveel mogelijk gezondheidsrisico s kunnen worden voorkomen door maatregelen te nemen. De genoemde maatregelen zijn afgestemd op de wettelijke eisen. Ook komen de genoemde maatregelen overeen met de huidige stand van de techniek en sluiten ze aan bij de verplichtingen van werkgevers en werknemers om op een gezonde en veilige manier het werk te doen. In dit arboblad is het minimumniveau voor de persoonlijke beschermingsmiddelen beschreven. Organisaties kunnen ervoor kiezen hier in positieve zin van af te wijken. Gezondheidsrisico s kunnen ontstaan door onjuiste toepassing van de gewasbeschermingsmiddelen. Onjuiste toepassing betekent niet werken volgens de wettelijke gebruiksvoorschriften en het etiket. Hierdoor kan blootstelling aan gewasbeschermingsmiddelen via de huid en luchtwegen en eten/drinken (vuile handen) optreden. De mogelijke gezondheidseffecten kunnen variëren van directe effecten tot effecten op de lange termijn. Directe effecten kunnen bv. zijn irritatie/bijtend voor ogen, huid en of luchtwegen. Effecten op de lange termijn na jarenlange blootstelling kunnen bv. zijn: aantasting van het zenuwstelsel, organen, weefsels, effecten op het nageslacht, allergieën. Welke effecten kunnen optreden hangt af van het middel, de blootstellingduur en de dosis waaraan men blootgesteld is geweest. Gevaarlijke stoffen: spuitwerkzaamheden Algemeen Pas bij het nemen van maatregelen de arbeidshygiënische strategie ter voorkoming van blootstelling aan chemische stoffen toe. Hierin staat beschreven dat de volgende typen maatregelen moeten worden overwogen in deze volgorde: 1. Maatregelen aan de bron nemen. 2. Afvoeren van verontreinigde lucht via afzuiging. 3. Afschermen van de mens. 4. Persoonlijke bescherming. Pas wanneer het redelijkerwijs niet mogelijk is om maatregelen van nivo 1 te nemen mag nivo 2 worden overwogen, enzovoorts. Het is dus duidelijk dat persoonlijke beschermingsmiddelen pas als laatste overwogen mogen worden. Basisafspraken Alleen medewerkers met een spuitlicentie verrichten spuitwerkzaamheden. Zorg ervoor dat alleen toegelaten middelen worden gebruikt (zie Niet eten, drinken, drinken tijdens de werkzaamheden. Was de handen na afloop van de werkzaamheden. Altijd persoonlijke beschermingsmiddelen gebruiken tijdens aanmaken en spuiten. Gewasbeschermingsmiddelen worden opgeslagen in een afgesloten en geventileerde ruimte/kast opgeslagen voorzien van een deur die op slot kan (zie ook meer info en gebruikte basisdocumenten). Zorg voor goed onderhoud van apparatuur en regelmatige controle. Jongeren onder de 18 jaar werken niet met bijtende middelen of middelen met gevarensymbool T (vergiftig) of Xn (Schadelijk). Zorg ervoor dat er veiligheidsinformatiebladen zijn van de gewasbeschermingsmiddelen en dat alle verpakkingen geëtiketteerd zijn conform de EG-regels. Geef medewerkers voorlichting over het lezen en interpreteren van veiligheidsinformatiebladen en etiketten. Schadelijk Aanmaak gewasbeschermingsmiddelen De aanmaak van de middelen geschiedt in een separate ruimte voorzien van zuurkast of werktafel met plaatselijke afzuiging, wasbak, papieren wegwerpdoeken en oogdouche. Zorg bij aanmaak van mengsels voor de volgende punten: Werk schoon en voorkom stofwolken, spatten en morsen. Zorg voor een goed geventileerde ruimte en een goede plaatselijke afzuiging, wanneer u het middel binnen gebruiksklaar maakt. Zorg ervoor dat de wind van opzij komt, wanneer u het middel gebruiksklaar maakt in de buitenlucht. Houd de apparatuur waarmee u werkt goed schoon (zoals rugspuit en slangen) en vermijd contact met het gewasbeschermingsmiddel. Gebruik goed gereedschap en beperk het gebruiksklaar maken van het gewasbeschermingsmiddel tot zo weinig mogelijk en eenvoudig mogelijke handelingen. Maak niet meer aan dan noodzakelijk! Bereken zo nauwkeurig mogelijk de hoeveelheid spuitvloeistof zodat u geen restvloeistof overhoudt. Lees goed na wat de werking van het product is. 63

2 De meeste gebruikers denken dat blootstelling via de ademhaling veruit de meeste risico s oplevert. Onderzoek wijst evenwel uit dat opname via de huid zeker zo groot is als via de ademhaling. Wie zonder goede voorbereiding een gewasbeschermingsmiddel toepast, loopt het het risico zijn gezondheid te schaden. Om het risico te verkleinen kunnen verschillende maatregelen worden getroffen o.a.: juiste keuze gewasbeschermingsmiddel, goed ingerichte aanmaakruimte, juiste en goed onderhouden en opgeslagen persoonlijke beschermingsmiddelen gebruiken, goede persoonlijke hygiëne. Medewerkers-checklist Weet u wat de gevaarsymbolen op een etiket betekenen? Kent u de gevaren van gewasbeschermingsmiddelen waarmee u werkt? Weet u hoe u de minst gevaarlijke gewasbeschermingsmiddelen kunt selecteren? Weet u hoe u een volgelaatsmasker met een A2P3 filter op de juiste manier draagt? Keuze gewasbeschermingsmiddelen Voorkom of beperk het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen door goede bedrijfshygiëne (bv. insectengaas, ontsmetting drainagewater), mechanische/fysische bestrijding, en/of gebruik van niet-chemische middelen (b.v. biologische bestrijding). Zijn middelen noodzakelijk kies dan de minst schadelijke variant. Zie bv. voor vergelijking van middelen. Op het etiket staan het gevaarsymbool en de waarschuwingszinnen. Middelen met een doodshoofd vormen het grootste gevaar voor acute vergiftiging. Vermijd zoveel mogelijk het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen met het doodshoofdsymbool of met het symbool voor inwerkend corrosief. WMS-symbolen Explosief (licht) ontvlambaar Oxiderend (zeer) Vergiftig Corrosief Schadelijk Milieugevaarlijke GHS-symbolen Irriterend stof Als u op één of meer van de bovenstaande vragen met nee hebt geantwoord, kijk dan in het overzicht met mogelijke maatregelen zodat u de eigen werksituatie kunt verbeteren. Explosief Ontvlambaar Oxiderend Giftig Lange termijn gezondheidsschadelijk Corrosief Irriterend Gevaarlijk voor Gassen onder druk Sensibiliserend het aquatisch Schadelijk milieu Kies een veilige productvorm. De voorkeur gaat uit naar die productvormen die het minst stuiven of stoffen en middelen die het minst stuiven of stoffen en middelen die het minst uitvloeien over de huid. Het gebruik van stuif- en spuitpoeders wordt daarom ontraden. Bij droge toepassing gaat de voorkeur uit naar granulaten. Bij natte toepassing is de volgorde van voorkeur: wateroplosbare folie, spuitkorrel en vloeistof. Kies een middel met lage vluchtigheid. Bij gelijke giftigheid is er bij vluchtige middelen meer kans op inademing. Als de dampdruk bij 20 C meer dan 10 mpa is (zie veiligheidsinformatieblad), is er sprake van een vluchtig middel. Kies een veilige verpakking. Van de diverse verpakkingen zijn de papieren zak en doos als verpakking van poeder het minst geschikt. Openen gaat lastig en uitschenken en uitscheppen van poeder geeft veel kans op stuiven. Bij het sluiten van de zak ontstaat opnieuw een stofwolk. Doorzichtige flessen met maatstreepjes zijn gemakkelijk in het gebruik bij vloeistoffen. Het gebruik van breekbare flessen is sterk af te raden. Wanneer de fles valt en breekt is blootstelling aan een hoge dosis van het middel niet te vermijden. Afnemende voorkeur: 64

3 1. Wateroplosbare verpakking. 2. Onbreekbare doorzichtige fles. 3. Jerrycan/blik/onbreekbare ondoorzichtige fles. 4. Papieren zak en doos bij poeder. Kies een veilige techniek. B.v. automatiseren van het spuiten. Zorg voor een goede planning. Bij de planning en uitvoering van werkzaamheden is het zaak zo weinig mogelijk personen in aanraking te laten komen met het middel. Dat betekent in de praktijk dat in principe alleen de toepasser aanwezig is tijdens gewasbespuiting. Het betekent ook dat voorkomen moet worden dat er bijvoorbeeld in een gewas wordt gewerkt dat nog nat is van een gewasbespuiting. Daarnaast is het van belang dat niemand onbewust in aanraking komt met gewasbeschermingsmiddelen. Om aan te geven dat een ruimte of veld pas is behandeld, hangt u op de gesloten toegangsdeur een bordje met de tekst verboden toegang, gewasbeschermingsmiddelen. Zie ook meer info en gebruikte basisdocumenten. Toepassing binnen Ruimtebehandeling Er zijn verschillende technieken om ruimtes te behandelen, bijvoorbeeld door te spuiten met behulp van LVM-apparatuur, verneveling of rookbehandeling. U verkleint de risico s wanneer u let op het volgende: Het veiligst zijn technieken waarbij de toepasser niet in het gewas hoeft te komen. Het betreft LVM (low volume mist) en de volautomatische spuitrobot en in mindere mate voor hoog volume spuiten met automatische slangenhaspel. Pas de ruimtebehandeling bij voorkeur pas toe aan het eind van de werkdag. Zorg dat er geen lekken zijn naar aanliggende ruimten. Zorg ervoor dat naast de toepasser een tweede persoon op de hoogte is van de ruimtebehandeling. Controleer of er geen personen in de ruimte aanwezig zijn. Gebruik apparatuur met afstandsbediening. Dit geeft de minste kans op blootstelling. Begin bij het verst afgelegen punt en werk naar de uitgang toe. (zo moet het dus niet: geen spuitoverall, geen volgelaatsmasker met A2 P3-filter, geen handschoenen etc.) Werken met een rugspuit Beperk het gebruik van de rugspuit. Als u aan het spuiten bent, kun u namelijk gemakkelijk met de vloeistof in contact komen. Dit gebeurt als er vloeistof door lekkage of overvulling op de rug terecht komt, maar ook als de spuitnevel in contact komt met benen, handen en het gezicht. Zorgvuldigheid voorkomt blootstelling aan een te hoge dosis van een middel. Plaats een afschermingskap op de spuitlans. Loop niet door het bespoten (natte) gewas. Werk van achter naar voren tijdens het spuiten. Spuit zo veel mogelijk met grove druppel. Controleer op lekkages, waak voor overvulling. 65

4 Toepassing buiten Gewasbeschermingsmiddelen worden vaak op het gewas gespoten met behulp van een spuitboom en een trekker. Daarbij is het van belang om op het volgende te letten: Sluit altijd de ramen en deuren van de trekker. Een trekkercabine voorzien van overdruk met klimaatbeheersing in combinatie met een actief koolfilter is het veiligst. Dit actief koolstoffilter moet dan wel tijdig worden vervangen. Na elk gebruik moet het filter opgeborgen worden in een plastic zak of afgesloten emmer. Een filter dat in contact staat met de omgeving neemt continu waterdamp op en verontreinigingen op en kan hierdoor in korte tijd verzadigd raken en is dus niet meer werkzaam. Volg daarom de aanwijzingen voor dagelijks gebruik en onderhoud van de leverancier nauwkeurig op. Indien de trekker niet voorzien is van overdrukcabine draag dan een volgelaatsmasker met een A2P3 -filter, bij voorkeur met aanblaaseenheid Pak de spuitboom alleen op wanneer u handschoenen draagt Spuit zo mogelijk aan het eind van de dag, betreed het land pas weer de volgende dag. Voer bespuitingen bij kleinere oppervlaktes zo mogelijk uit bij windstil weer (windkracht 3, kleiner dan 5 m/s). Indien er geen windstil weer is dan van de wind af beginnen en over het veld in de richting waar de wind vandaan komt te werken. Werken met een rugspuit Beperk het gebruik van de rugspuit. Als u aan het spuiten bent, kun u namelijk gemakkelijk met de vloeistof in contact komen. Dit gebeurt als er vloeistof door lekkage of overvulling op de rug terecht komt, maar ook als de spuitnevel in contact komt met benen, handen en het gezicht. Zorgvuldigheid voorkomt blootstelling aan een te hoge dosis van een middel. Spuit altijd van de wind af. Plaats een afschermingskap op de spuitlans. Loop niet door het bespoten (natte) gewas. Spuit met grove druppel. Werk van achter naar voren tijdens het spuiten. Persoonlijke beschermingsmiddelen Algemeen: Zorg voor doelmatige persoonlijke beschermingsmiddelen. Echter zorg er ook voor dat de middelen een goed draagcomfort hebben. Huidbescherming: Voor een goede bescherming van de huid kunnen de volgende kledingstukken dienst doen: Vloeistofdichte wegwerpoverall met capuchon en elastiek in de broekspijpen en mouwen die bestand is tegen chemicaliën; de overall moet over de handschoenen en laarzen vallen. Een duurzame overall is mogelijk maar moet grondig worden gereinigd na spuiten. Een overall moet voldoen aan NEN-EN (type 3 of 4 kleding: zg. vloeistof- en neveldichte kleding). Nitrilrubber of neopreen handschoenen (voorzien van katoenen voering, voldoende lang, stevig en soepel) die bestand zijn tegen chemicaliën die veel in de land- en tuinbouw gebruikt worden. Men kan ook losse katoenen onderhandschoenen dragen. Waterdichte laarzen van neopreen of nitrilrubber (met stalen neus) die bestand zijn tegen chemicaliën. Een volgelaatsmasker voor bescherming van het gezicht. Siliconenmaskers zijn duurzamer en geven minder huidirritatie dan rubberen. Voorkom dat de handen vervuild zijn bij het aandoen van de handschoenen. Door de hoge luchtvochtigheid en temperatuur neemt de huid gemakkelijker gewasbeschermingsmiddelen op. Blijf de handschoenen gedurende de hele cyclus dragen. Pas als de laatste handeling is verricht kunnen de handschoenen worden uitgedaan. 7 Draag geen gewoon regenpak tijdens spuitwerkzaamheden. Dit biedt absoluut onvoldoende bescherming. 66

5 Adembescherming Voor de bescherming van de luchtwegen is een groot aantal verschillende maskers en filters verkrijgbaar. In verreweg de meeste gevallen kan een volgelaatsmasker met een A2P3-filter gebruikt worden, bij voorkeur met aanblaaseenheid. Voor enkele uitzonderingen moet een ander filtertype worden gebruikt. Toe te passen filtertype: Gewasbeschermingsmiddel Filtertype Kleur Zure gassen/ dampen: - blauwzuur (HCN) - fosforwaterstof (HF) - zoutzuur - formaline - chloor (Cl2) - zwavelwaterstof (H2S) B2P3 Grijs/wit Metam-natrium B3P3 Grijs/ wit Zwaveldioxide Mierenzuur E2P3 Geel/ wit Ammoniak K2P3 Groen/wit Controleer voor gebruik of het masker goed aansluit op het gezicht. Let op scheurtjes en kijk of het uitlaatventiel schoon is en goed afdicht. Gewasbeschermingsmiddelen hebben allemaal een verschillende doorslagtijd in de A2P3 -filters. De doorslagtijd, grenswaarde, geurdrempel e.d. zijn bij toepassing van gewasbeschermingsmiddelen meestal onbekend. Verder zijn per toepassingsvorm en per afzonderlijk middel uiteenlopende concentraties in de ruimte te verwachten. O.g.v. hiervan is het noodzakelijk aan de veilige kant te blijven bij vervanging van filters. A2P3 -Filters mogen maximaal 4 uren worden gebruikt. Bij aaneengesloten gebruik is vervanging na 1 dagdeel dus noodzakelijk. Het filter mag slechts op 1 werkdag worden gebruikt, ook indien het maximum aantal uren (4) nog niet is bereikt. Op volgende werkdagen moet dus met een nieuw filter worden gestart. Let op de uiterste gebruiksdatum op het filter. Opslag en onderhoud Bewaar persoonlijke beschermingsmiddelen op een koele, vaste en stofvrije plaats, maar nooit op de plaats waar de gewasbeschermingsmiddelen ook worden bewaard. Let erop dat u na gebruik de kleding reinigt. Loop nooit door met natte spuitkleding. Hierdoor ontstaat extra contact met de huid. Reinig al uw persoonlijke beschermingsmiddelen na gebruik grondig. Spoel masker, duurzame overall, laarzen en handschoenen af met lauw water en zeep. Vervang handschoenen tijdig. Vanwege de kans op van binnen verontreinigen van handschoenen liefst na eenmalig toepassing, maar in ieder geval na vijf toepassingen. 67

6 Persoonlijke Hygiëne Begin elke werkdag met schone, gewassen spuitkleding en handschoenen. Wees extra voorzichtig met een beschadigde huid en was altijd uw handen, onderarmen en polsen met water en zeep wanneer u gewasbeschermingsmiddelen heeft gebruikt (voor elke sanitaire stop, (rook-=)pauze) Zorg ervoor dat er altijd, ook op het veld, zeep, (een jerrycan) water en een handdoek aanwezig zijn. 7 Eet, drink of rook niet tijdens het werken met gewasbeschermingsmiddelen. Voorlichting Zorg ervoor dat werknemers voorgelicht zijn over de risico s van gewasbeschermingsmiddelen. Bied werknemers een opleiding aan over: preventie van blootstelling aan gewasbeschermingsmiddelen, checken of preventiemaatregelen goed werken en hoe ze te gebruiken; wanneer en hoe de geleverde ademhalingsbescherming te gebruiken en hoe te handelen wanneer er iets fout gaat. Medewerkers die spuitwerkzaamheden verrichten hebben een spuitlicentie nodig (geregeld in Regeling Gewasbeschermingsmiddelen en Biociden van 2007). Periodiek Medisch Oonderzoek Medewerkers periodiek op long-, nier-, leverfunctie en eventuele huidklachten laten controleren tijdens het periodiek arbeidsgezondheidskundig onderzoek (PAGO)/ Periodiek Medisch Onderzoek (PMO) bij de bedrijfsarts (ca. 1 maal per 4 jaren). Meer info/gebruikte basisdocumenten CP 38. Werken met gewasbeschermingsmiddelen in de glastuinbouw. Min. SZW. Arbo-informatieblad-28. Veilig werken met gewasbeschermingsmiddelen. Min. SZW. NEN-EN Beschermende kleding tegen vloeibare chemicaliën - Prestatie-eisen voor kleding met vloeistofdichte (Type 3) of spraydichte (Type 4) verbindingen, inclusief onderdelen die bescherming bieden tegen afzonderlijke delen van het lichaam (Typen PB [3] en PB [4]). Arboblad re-entry en arboblad opslag gevaarlijke stoffen. 68