IFMSA-NL Policy Statement

Transcriptie

1 IFMSA-NL Policy Statement Antimicrobiële resistentie (AMR) Aangenomen op de Jaarvergadering 2017 van IFMSA-NL

2 Policy Statement Introductie Antimicrobiële resistentie (AMR) wordt gezien als één van de grootste bedreigingen voor de publieke gezondheid wereldwijd. Door het veelvuldig en onzorgvuldig gebruik van antimicrobiële geneesmiddelen, zoals antibiotica en antivirale middelen, wordt de ontwikkeling van AMR versneld. Deze ontwikkeling bemoeilijkt zowel de preventie als behandeling van infecties. Een infectie met resistente micro-organismen heeft namelijk een langere ziekteduur tot gevolg, waardoor het verspreidingsrisico wordt vergroot. Beleid met betrekking tot het gebruik van antimicrobiële middelen in de humane gezondheidszorg, in de veterinaire gezondheidszorg en in de voedselproductie is daarom van belang om het gebruik van deze middelen te monitoren en de ontwikkeling van resistentie te verminderen. Hoewel AMR een natuurlijk proces is dat niet voorkomen kan worden, zijn er mogelijkheden om deze ontwikkeling te vertragen en de gevaren te beperken. De One Health -benadering biedt bijvoorbeeld mogelijkheden om de gevaren van AMR in te perken. Deze benadering stimuleert namelijk samenwerking tussen meerdere disciplines (humane zorg, veterinaire zorg, milieu) op lokaal, nationaal en internationaal niveau om de mondiale gezondheid te waarborgen. Gezien de complexiteit van het probleem omtrent AMR, kan One Health een belangrijke rol spelen in de aanpak van het probleem. Om de versnelde ontwikkeling van AMR tegen te gaan, pleit IFMSA-NL voor een duidelijk beleid rondom verantwoord gebruik van antimicrobiële middelen, meer educatie over AMR en ontwikkeling van nieuwe antimicrobiële middelen. Positie van IFMSA-NL IFMSA-NL erkent dat: 1. antimicrobiële resistentie de effectieve preventie en behandeling van een toenemend aantal infecties, veroorzaakt door bacteriën, parasieten, virussen en schimmels, bedreigt; 2. de kosten van de gezondheidszorg voor patiënten met resistente infecties door langere ziekte, aanvullende testen en het gebruik van duurdere geneesmiddelen, hoger zijn dan voor patiënten met niet-resistente infecties; 3. de recente en voortdurende toename van antimicrobiële resistentie één van de grootste bedreigingen vormt voor de wereldwijde publieke gezondheid; 4. antimicrobiële resistentie een bedreiging vormt wereldwijd, waartegen actie vereist is in alle overheidssectoren en de samenleving. In het licht van het bovenstaande doet IFMSA-NL de onderstaande aanbevelingen. Aan de lokale comités en de vrijwilligers van IFMSA-NL om: 1. bewustzijn te creëren onder de algemene bevolking rondom antimicrobiële resistentie middels projecten en campagnes, zowel tijdens de World Antibiotic Awareness Week in november als gedurende de rest van het jaar; 2. een actieve rol in te nemen in het vormen van de publieke kennis omtrent het juiste gebruik van antimicrobiële middelen;

3 3. capacity building evenementen te organiseren voor toekomstige gezondheidszorgprofessionals, zodat zij de nodige kennis en vaardigheden verkrijgen om te kunnen pleiten voor het juiste gebruik van antimicrobiële middelen; 4. actief deel te nemen in het beoordelen van het nationale gezondheidsbeleid betreffende het juiste gebruik van antimicrobiële middelen; 5. de One Health -benadering te implementeren door interdisciplinair samen te werken met belanghebbenden en experts vanuit de betrokken disciplines om de veelzijdigheid van de benodigde aanpak te waarborgen. Aan de Universiteiten in Nederland om: 1. antimicrobiële resistentie en het rationeel voorschrijven van antimicrobiële middelen te integreren in alle medische curricula om ervoor te zorgen dat afgestudeerden die de klinische praktijk binnengaan, antimicrobiële middelen adequaat kunnen voorschrijven; 2. ervoor te zorgen dat de algemene voorzorgsmaatregelen omtrent infectiepreventie in de medische curricula wordt onderwezen en dat de infectie controleprotocollen worden geïmplementeerd in aangesloten academische ziekenhuizen; 3. onderzoek naar antimicrobiële resistentie, passende richtlijnen en de ontwikkeling van nieuwe klassen van antimicrobiële middelen in samenwerking met andere belanghebbenden te stimuleren; 4. interdisciplinaire initiatieven gericht op de bestrijding van antimicrobiële resistentie te steunen. Aan gezondheidszorginstellingen, gezondheidszorgprofessionals, hun representatieve organisaties en andere leden van de gezondheidsgemeenschap om: 1. actief deel te nemen aan het debat omtrent antimicrobiële resistentie en de maatregelen ter bestrijding van de verspreiding van antimicrobiële resistentie; 2. het opzetten van wetenschappelijk onderbouwde richtlijnen omtrent hygiëne en sterilisatie en hun implementatie te verzekeren; 3. ervoor te zorgen dat maatregelen ter beheersing van infecties in ziekenhuizen geïmplementeerd worden; 4. te investeren in diagnostische hulpmiddelen die een snelle identificatie van bacteriële infecties en identificatie van antibiotische gevoeligheid mogelijk maken om het gebruik van geschikte antibiotica te bevorderen; 5. te investeren in diagnostische hulpmiddelen die een snelle identificatie mogelijk maken van niet-bacteriële infecties, zodat snel duidelijk is wanneer antibiotica niet geïndiceerd is.

4 Aan de Rijksoverheid om: 1. het invoeren van maatregelen, die de verspreiding van antimicrobiële resistentie verminderen, in lokale ziekenhuizen en klinieken aan te moedigen; 2. actief deel te nemen aan onderzoek gerelateerd aan antimicrobiële resistentie door samen te werken met andere belanghebbenden, waaronder (universitaire) onderzoekers, particuliere bedrijven en NGO s, om nieuwe klassen antimicrobiële geneesmiddelen en vaccins te ontwikkelen; 3. patronen van antimicrobiële resistentie te monitoren en te rapporteren aan internationale organisaties zoals de World Health Organization; 4. de ontwikkeling van passende richtlijnen voor het voorschrijven van antimicrobiële middelen op basis van lokale trends in antimicrobiële resistentie aan te moedigen.

5 Position Paper IFMSA-NL erkent dat antimicrobiële resistentie (AMR) één van de grootste bedreigingen vormt voor de gezondheid wereldwijd [1] en pleit voor meer beleid rondom het gebruik van antimicrobiële geneesmiddelen, betere educatie rondom antimicrobiële resistentie en stimulatie van de ontwikkeling van nieuwe antimicrobiële middelen. Antimicrobiële resistentie Antimicrobiële resistentie (AMR) is het vermogen van micro-organismen om weerstand te bieden tegen antimicrobiële middelen. [2] Het is een natuurlijk proces dat plaatsvindt door o.a. overdracht van genetisch materiaal. Door het veelvuldig en onzorgvuldig gebruik van antimicrobiële geneesmiddelen, zoals antibiotica en antivirale middelen, wordt de ontwikkeling van AMR versneld [3][4]. De geneesmiddelen die enerzijds een essentiële rol spelen in de preventie en behandeling van infectieziekten, zorgen anderzijds voor selectie van resistente micro-organismen. De AMR die door deze selectiedruk ontstaat, bemoeilijkt zowel de preventie als behandeling van infecties doordat de middelen die hierbij worden ingezet, minder effectief zijn tegen de desbetreffende pathogenen. [5] Zorgvuldig en terughoudend gebruik van antimicrobiële middelen is daarom van belang om de ontwikkeling van AMR te beperken. Een infectie met resistente micro-organismen heeft een langere ziekteduur tot gevolg, waardoor het verspreidingsrisico wordt vergroot. De verspreiding van resistente microorganismen vindt op verschillende manieren plaats. Verspreiding kan o.a. via landbouwhuisdieren, via voedsel, via omgevingsfactoren (zoals water) en via overdracht van mens op mens. De verschillende manieren van overdracht van resistente pathogenen van dieren en planten op de mens kunnen in drie hoofdzakelijke categorieën worden onderverdeeld: door de voedselketen, door direct of indirect contact met dieren en door het geïnfecteerde milieu (landbouw en aquacultuur). De groeiende reislust van mensen zorgt daarnaast ook voor een groter risico op verspreiding van multiresistente bacteriën. [6] Een infectie wordt bij mensen vaak opgemerkt door ziekteverschijnselen, maar kan ook asymptomatisch verlopen zoals bijvoorbeeld bij dragerschap. Het micro-organisme kan zich hierdoor ongemerkt verspreiden. Hygiënemaatregelen helpen de verspreiding van microorganismen in te perken. [7] AMR is een groeiend gevaar voor de publieke gezondheid aangezien infectieziekten veroorzaakt door antimicrobiële resistente pathogenen moeilijk en duur zijn om te behandelen. Consequenties van een infectie met resistente pathogenen zijn een langer ziekenhuisverblijf, een groter risico op overlijden door ontoereikendheid van medicatie en additionele kosten voor ziekenhuizen door een langer ziekenhuisverblijf of het ontstaan van ziekenhuisinfecties. [6] Jaarlijks overlijden hierdoor in Europa mensen en wereldwijd is dit aantal zelfs [8] AMR wordt dan ook gezien als één van de grootste bedreigingen voor de publieke gezondheid wereldwijd. [1] Naast gevolgen voor de publieke gezondheid brengt AMR ook hogere kosten voor alle betrokken partijen met zich mee. Geschat wordt dat AMR in Europa 1,5 miljard euro per jaar kost. [9]

6 Ongevoeligheid voor het eerste keus geneesmiddel kan het gebruik van een minder effectief en schadelijker middel noodzakelijk maken. Het waarborgen van de effectiviteit van antimicrobiële geneesmiddelen is daarom van essentieel belang om de gezondheid te beschermen. Diagnostische hulpmiddelen en nieuwe geneesmiddelen kunnen bijdragen aan de waarborging van de effectiviteit van de ingestelde behandeling. Investeren in nieuwe diagnostische hulpmiddelen kan bijdragen aan een snelle identificatie van aanwezige pathogenen en het aantonen van eventuele resistentie. Op deze manier kan er sneller bepaald worden welke antimicrobiële middelen effectief zijn tegen de desbetreffende infectie. De afgelopen decennia zijn er echter geen nieuwe antimicrobiële geneesmiddelen ontwikkeld, waardoor er in de komende jaren een groter probleem ontstaat. Indien de bestaande geneesmiddelen niet meer effectief zijn in het opruimen van de microorganismen, belanden we weer terug in de pre-antimicrobiële geneesmiddelen tijd. Het is daarom van belang dat er financiering komt voor onderzoek naar AMR en de ontwikkeling van nieuwe antimicrobiële middelen. [9] De WHO heeft een Global action plan on antimicrobial resistance opgesteld waarin vijf doelen zijn beschreven. Deze doelen helpen het probleem omtrent AMR aan te pakken. De vijf doelen die beschreven staan in het Global action plan on antimicrobial resistance zijn: 1. effectieve communicatie, educatie en training over AMR om het bewustzijn van het probleem te vergroten; 2. het vergroten van de kennis door middel van toezicht en onderzoek; 3. het verminderen van de incidentie van infecties door effectieve sanitaire-, hygiëneen infectiepreventie maatregelen; 4. het optimaliseren van het gebruik van antimicrobiële middelen in de humane en veterinaire gezondheidszorg; 5. het ontwikkelen van duurzame investeringen die rekening houden met alle landen, en waarbij er meer geïnvesteerd wordt in nieuwe medicijnen, diagnostische hulpmiddelen, vaccinaties en andere interventies. Om deze doelen te bereiken is beleid met betrekking tot het gebruik van antimicrobiële middelen belangrijk. Dit beleid moet geïmplementeerd worden in de humane gezondheidszorg, in de veterinaire gezondheidszorg en in de voedselproductie. Om dit beleid te verwezenlijken is politieke betrokkenheid vereist. [9] Humane gezondheidszorg en AMR Door de grote hoeveelheid antimicrobiële middelen die in de humane gezondheidszorg wordt gebruikt, heeft deze sector een grote bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van AMR. Bijna alle bekende bacteriële pathogenen en verschillende menselijke commensale bacteriën hebben resistentie ontwikkeld voor één of meerdere antimicrobiële middelen die in de kliniek worden gebruikt. [6] Gezondheidszorgprofessionals hebben een belangrijke rol in het waarborgen van de effectiviteit van antimicrobiële middelen. Het onjuist voorschrijven en afgeven van medicatie kan namelijk de ontwikkeling van AMR versnellen. Educatie in de gezondheidszorg is daarom een belangrijke factor om dit overmatige en verkeerde gebruik van antimicrobiële middelen te verminderen. [6] Het is wetenschappelijk bewezen dat mensen die meer educatie over AMR hebben gehad, minder gebruik maken van antimicrobiële middelen. [10]

7 Aangezien het beperken van de ontwikkeling van infecties een belangrijke stap is om het aantal gevallen van antimicrobiële resistentie te verminderen, zijn hygiënemaatregelen in zowel het ziekenhuis als in het algemeen, belangrijke stappen om ervoor te zorgen dat de incidentie van infecties daalt. [10] AMR in de agrarische sector Om te kunnen voldoen aan de stijgende vraag naar voedsel worden er jaarlijks grote hoeveelheden antimicrobiële middelen gebruikt in de agrarische sector. Deze middelen worden zowel gebruikt voor stimulatie van de groei van de dieren als ter preventie en behandeling van infecties. In 2010 was het gebruik van antibiotica in de veehouderij zelfs hoger dan het gebruik van antibiotica in de humane sector. [7] Aangezien er vergelijkbare middelen worden gebruikt in deze twee sectoren, is zorgvuldig gebruik in beide sectoren van essentieel belang om de ontwikkeling van resistentie te beperken. [6] Op dit moment zijn er verschillende landen, waaronder Nederland, waar het gebruik van antimicrobiële middelen alleen toegestaan is indien dit medisch noodzakelijk wordt geacht. Van 2009 tot 2016 is hierdoor het gebruik van antimicrobiële middelen in de Nederlandse veehouderij gedaald met 64,45%. [11] Ondanks deze afname en de maatregelen van de overheid worden nog veel antimicrobiële middelen gebruikt in de veehouderij. Om de ontwikkeling van AMR te minimaliseren, zou het gebruik van antimicrobiële middelen als groeimiddel in de gehele agrarische sector verboden moeten worden. [6] Niet alleen in de veehouderij, maar ook in de landbouw wordt er namelijk uitgebreid gebruik gemaakt van antimicrobiële middelen. Antischimmel middelen worden bijvoorbeeld toegepast bij het verbouwen van gewassen, wat ook AMR tot gevolg heeft. [6] Milieu en AMR Het milieu is één van de grootste en oudste reservoirs voor potentiële antimicrobieel resistente pathogenen en wordt ook wel het milieu resistoom genoemd. Door het veelvuldig gebruik van antimicrobiële middelen in de veehouderij, aquacultuur en landbouw, komen er resistente pathogenen in het milieu terecht. Uit onderzoek is gebleken dat deze pathogenen een lange tijd aanwezig blijven in het milieu. In de veehouderij komen resistente pathogenen bijvoorbeeld in het milieu via de mest van dieren, waardoor verspreiding over verschillende locaties mogelijk wordt gemaakt. [10] Daarnaast kan het verkeerd weggooien van afval vanuit farmaceutische bedrijven en ziekenhuizen ervoor zorgen dat residuen van antimicrobiële middelen in het milieu terechtkomen. Het afval van farmaceutische bedrijven en ziekenhuizen kan onder andere in het water terechtkomen, wat vervuiling van water tot gevolg heeft. Indien dit water vervolgens wordt gebruikt in de veehouderij en landbouw, kunnen dieren en gewassen de antimicrobiële middelen opnemen via het besmette water. Deze route van verspreiding vormt een gevaar dat vaak onderschat wordt. [12]

8 Interdisciplinaire aanpak AMR is een wereldwijd probleem dat vraagt om een interdisciplinaire aanpak. Een geschikte interdisciplinaire aanpak voor dit probleem is door middel van de One Health -benadering. One Health erkent namelijk dat de gezondheid van mensen, de gezondheid van dieren en de staat van het milieu aan elkaar verbonden zijn. One Health heeft dan ook als doel het waarborgen van de gezondheid en staat van zowel mensen, dieren als het milieu. Om dit doel te verwezenlijken wordt er op lokaal, nationaal en internationaal niveau samengewerkt door verschillende disciplines (waaronder humane zorg, veterinaire zorg en politiek). [13] Op deze manier biedt de One Health -benadering dus mogelijkheden om de gevaren van AMR in te perken. Doordat AMR een complex probleem is met verschillende oorzakelijke componenten en een uitgebreid verspreidingspatroon, is er voor AMR geen eenduidige oplossing. De complexiteit van het probleem vereist een interdisciplinaire aanpak waarbij alle betrokkenen (waaronder beleidsmakers, de overheid, boeren, veterinaire artsen, voedselproducenten, gezondheidswerkers, humane artsen en patiënten) samenwerken om tot een oplossing te komen. [6] Een belangrijke stap in dit proces is het opstellen van wetenschappelijk onderbouwde richtlijnen omtrent verantwoord gebruik van antimicrobiële middelen. Aangezien AMR een wereldwijd probleem is waarin de algemene bevolking een rol speelt, is het belangrijk zowel algemene als specifieke richtlijnen op te stellen. Voor het kunnen opstellen van deze richtlijnen en het controleren over de naleving hiervan, dient de politiek een belangrijke rol in te nemen. Hierbij speelt de communicatie tussen de wetenschappelijke gemeenschap en de politiek een belangrijke en centrale rol. [10] Toekomstvisie IFMSA-NL erkent dat AMR een complex probleem is dat een interdisciplinaire aanpak vereist [6] en hoopt samen met andere betrokkenen zich actief in te zetten om dit probleem aan te pakken. Door de bewustwording over het complexe probleem omtrent AMR te vergroten, hoopt IFMSA-NL bij te dragen aan het verwezenlijken van betere educatie, meer beleid en stimulatie van de ontwikkelingen rondom het verantwoord gebruik van antimicrobiële middelen in de toekomst.

9 Referenties [1] WHO. Antibiotic resistance, fact sheet. World Health Organization. [Internet]. Geüpdate: november Geraadpleegd: Beschikbaar op: [2] WHO. Antimicrobial resistance, fact sheet. World Health Organization. [Internet]. Geüpdate: november Geraadpleegd: november Beschikbaar op: [3] Martínez JL, Coque TM, Baquero F. What is a resistance gene? Ranking risk in resistomes. Nature reviews. Microbiology Feb;13(2): [4] Tenover FC. Mechanisms of antimicrobial resistance in bacteria. American journal of infection control Jun;34(5 Suppl 1):S3-10; discussion S [5] Arora G, Sajid A, Kalia VC. Drug Resistance in Bacteria, Fungi, Malaria, and Cancer Springer. [6] Cantas L, Shah SQ, Cavaco LM, et al. A brief multi-disciplinary review on antimicrobial resistance in medicine and its linkage to the global environmental microbiota. Frontiers in microbiology May 14;4:96. [7] Volksgezondheidenzorg.info. Antimicrobiële resistentie (AMR). RIVM: Bilthoven. [Internet]. Geüpdate: Geraadpleegd: september Beschikbaar op: [8] The European Commission. Antimicrobial Resistance. The European Commission. [Internet]. Geüpdate: november Geraadpleegd: november Beschikbaar op: [9] WHO. Global action plan on antimicrobial resistance. World Health Organization. [Internet]. Geüpdate: Geraadpleegd: september Beschikbaar op: [10] IFMSA IFMSA AMR Regional Policy Document Europe International Federation of Medical Students Associations (IFMSA). [11] De Greeff SC, Mouton JW. NethMap 2017: Consumption of antimicrobial agents and antimicrobial resistance among medically important bacteria in the Netherlands / MARAN 2017: Monitoring of antimicrobial resistance and antibiotic usage in animals in the Netherlands in Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). [12] IFMSA, IPSF, IVSA. Antimicrobial Resistance Manual International Federation of Medical Students Associations (IFMSA).

10 [13] CDC, NCEZID. One Health Basics. Centers for Disease Control and Prevention. [Internet]. Geüpdate: Geraadpleegd: September Beschikbaar op: