WOI op t erf Hoe ga ik zelf aan de slag om mijn geschiedenis te reconstrueren. Sarah Luyten Centrum Agrarische Geschiedenis 27 november 2014

Transcriptie

1 WOI op t erf Hoe ga ik zelf aan de slag om mijn geschiedenis te reconstrueren Sarah Luyten Centrum Agrarische Geschiedenis 27 november 2014

2 Inhoudstafel Inleiding Onderzoek 1. Mondelinge bronnen 2. Materiële sporen 3. Uitgegeven bronnenmateriaal Beeldbanken Verhalen internet Publicaties, tijdschriften Dagboeken Oorlogskookboekjes Kranten Affiches 4. Onuitgegeven bronnenmateriaal Gemeentelijk archief Provinciale archieven Kennisscentrum In Flanders Fields Museum Koninklijk Legermuseum Brussel Slotbeschouwing

3 Inleiding Wat wil je weten? Geschiedenis van de eigen regio Bouwgeschiedenis van de hoeve Geschiedenis van het leven op de hoeve Waarvoor wil je deze informatie gebruiken? Uitstippelen wandeling Informatie meegeven aan bezoekers Eten tijdens de oorlog klaarmaken Volg een stappenplan - timing?

4 Inleiding Regio bezet en onbezet België Frontlinie 15 juni 1915

5 Onderzoek 1. Mondelinge bronnen Herinneringen Geen directe getuigenis meer over WOI Via kinderen van getuigen Persoonlijk verhaal Familiehistoriek Feit en fictie door elkaar! Kortemark - WOI Westhoek verbeeldt

6 Onderzoek 2. Materiële sporen Welke zichtbare sporen zijn overgebleven in het omliggende landschap of in de hoeve? Slechts een fractie is bewaard Landschap: bunker/solitaire boom/oorlogskerkhof Boerderij: schilderingen/betonconstructies Vele hoefijzers in grond? mobiele veldsmidse? Theaterzaal Wervikstraat, Menen

7 Onderzoek 2. Materiële sporen Toerisme: Toeristische gidsen/brochures/publicaties/kaarten Toeristische wandelingen Te voet, met de fiets of met de auto Waar? Bibliotheken Toeristische diensten Westtoer

8 2. Materiële sporen Westtoer

9 2. Materiële sporen Westtoer

10 Onderzoek 2. Materiële sporen Inventaris Onroerend Erfgoed = Databank van waardevol erfgoed! 3 verschillende opzoekingswijzen Inventaris van het Bouwkundig erfgoed Inventaris van het Wereldoorlogserfgoed Geoportaal &layers=B000TTFTTTFF

11 2. Materiële sporen Inventaris Bouwkundig Erfgoed Algemeen gebouwen van alle mogelijke typen, gebouwengroepen, complexen, wederopbouwboerderijen, interieurs, infrastructuur, klein erfgoed (zoals kapellen), straatmeubilair (zoals verlichting) en monumentale beeldhouwwerken Bouwen door de Eeuwen Heen in Vlaanderen (einde 2011)

12 2. Materiële sporen Inventaris Bouwkundig Erfgoed

21 2. Materiële sporen Inventaris Wereldoorlogerfgoed Beperkt tot de oorlogen Overblijfselen van bunkers, loopgraven, gedenktekens, landschappelijke restanten, infrastructuur en andere relicten terug Beperkt gebied Westhoek: Alveringem, De Panne, Diksmuide, Heuvelland, Hooglede, Houthulst, Ieper, Koekelare, Koksijde, Kortemark, Langemark-Poelkapelle, Lo- Reninge, Mesen, Moorslede, Nieuwpoort, Poperinge, Staden, Veurne, Vleteren, Wervik en Zonnebeke Gistel, Hooglede en Menen

22 2. Materiële sporen Inventaris Wereldoorlogerfgoed

31 2. Materiële sporen Inventaris Geoportaal Algemeen Inventaris Onroerend Erfgoed Inventaris Werelderfgoed Digitaal op kaart Overzichtelijk Erfgoed in je buurt

32 2. Materiële sporen Geoportaal

46 Onderzoek 3. Uitgegeven bronnenmateriaal 1. Beeldbanken 2. Verhalen internet 3. Publicaties, tijdschriften 4. Dagboeken 5. Oorlogskookboekjes 6. Kranten 7. Affiches

47 Onderzoek 3.1. Beeldbanken Afbeelding/affiche/krantenknipsel/tekening Diverse beeldbanken Eigen manier van zoeken Lees op voorhand de tips Mogelijke zoektermen (deel)gemeente, straat, naam hoeve Eerste+Wereldoorlog, WOI of Landbouw, werken+veld, boer, synoniemen Voedsel, specifiek product Andere termen

48 Onderzoek 3.1. Beeldbanken Westhoek verbeeldt Erfgoedcel CO7 Zuidelijke Westhoek: Heuvelland, Ieper, Langemark- Poelkapelle, Poperinge, Vleteren, Zonnebeke en Mesen Beeldbank West-Vlaanderen Provincie West-Vlaanderen Collectie WOI

49 3.1. Beeldbanken WESTHOEK verbeeldt

61 3.1. Beeldbanken Website WESTHOEK verbeeldt

64 3.1. Beeldbanken Beeldbank West-Vlaanderen

70 Onderzoek 3.1. Beeldbanken Documentatiecentrum In Flanders Fields Museum (Ieper) Boeken, foto s, frontkaarten, kranten, tijdschriften, documentatiemappen s/kenniscentrum-online

71 3.1. Beeldbanken In Flanders Fields Museum

76 Onderzoek 3.1. Beeldbanken Koninklijk Museum voor het Leger en de Krijgsgeschiedenis (Brussel) Prentenkabinet (militaire) beelden Cartotheek bevat operatiekaarten WOI Geen online beeldbank! Ter plaatse raadpleegbaar

77 Onderzoek 3.2. Verhalen internet Landbouw, voeding en WOI Het Virtuele Land Website Centrum Agrarische Geschiedenis Verhalen Portaalsite Boter bij de vis Website samenwerkingsverband landbouw, voeding en WOI - expo Verhalen

78 3.2. Verhalen internet

94 Onderzoek 3.3. Uitgegeven publicaties Geschiedschrijving van WOI Publicaties na WOI Politieke en militaire invalshoek Recentere publicaties diverse invalshoeken Bezetting en dagelijkse leven Belgische oorlogscontext in wereldgeschiedenis Naoorlogse samenleving: verwerking en herinnering Artikels in tijdschriften Heemkundige Kringen

95 Onderzoek 3.3. Uitgegeven publicaties Algemene studies Henri Pirenne, La Belgique et la guerre mondiale (1928) S. De Schaepdrijver, De Groote Oorlog (1997) Landbouw en visserij Y. Segers en L. Van Molle, red., Leven van het land. Boeren in België, (2004) B. Demasure, Boter bij de Vis. Landbouw en voeding tijdens de Eerste Wereldoorlog (2014)

96 3.3. Uitgegeven publicaties Net na WOI Titelpagina van B. Whitlock, Belgium under the German occupation: A Personal Narrative, New York, Titelpagina van A. Henry, L agriculture belge et la guerre, Brussel, Titelpagina van J. Sebrechts, Geschiedenis van den landbouw in België vóór, tijdens en na den oorlog, s.l., 1923.

97 3.3. Uitgegeven publicaties Academische werken - algemeen Titelpagina van P. Scholliers, Arm en rijk aan tafel. Tweehonderd jaar eetcultuur in België, Antwerpen, Titelpagina van L. Van Molle, Ieder voor allen. De Belgische Boerenbond , Leuven, Titelpagina van T. Van Bosstraeten, Bezet maar beschermd. België en de markies van Villalobar tijdens de Eerste Wereldoorlog, Leuven, 2008.

98 3.3. Uitgegeven publicaties Academische werken focus WOI Titelpagina van F. Becuwe, Het verhaal van de dorst in de Grote Oorlog: bier aan het Ijzerfront, Brugge, Titelpagina van G. Nath, Brood willen we hebben! Honger, sociale politiek en protest tijdens de Eerste Wereldoorlog in België, Brussel, Titelpagina van B. Demasure, Boter bij de vis, Leuven, 2014.

99 3.3. Uitgegeven publicaties Populaire werken focus WOI Titelpagina van R. Blom, Honger. Een geschiedenis van de Eerste Wereldoorlog, Tielt, Titelpagina van D. De Keyzer, Nieuwe meesters, magere tijden. Eten en drinken tijdens de Eerste Wereldoorlog, Leuven, Titelpagina van K. Van Steenberge, Woesten, Antwerpen, 2013.

100 3.3. Uitgegeven publicaties Lokaal focus WOI Ameeuw J., Veurne in de Grote Oorlog, Brugge, Baccarne R. en Steen J., Boezinge na 14-18, Wervik, Baccarne R. en Steen J., Poelkapelle , Wervik, Baert K., Kemmel Hoe Ieper uit de greep van de Duitsers bleef, Brugge, Baert K. e.a., Ieper, de herrezen stad, Koksijde, Becuwe F., Het verhaal van de dorst in de Grote Oorlog: bier aan het Ijzerfront, Brugge, Billiet P., Staden De Frontstreek in West-Vlaanderen, Langemark-Poelkapelle, 1978.

101 3.3. Uitgegeven publicaties Lokaal focus WOI Dawyndt A., Veurne rond Tijdskroniek over de jaren , (Heembibliotheek Bachten de Kupe, 17), Nieuwpoort, Debaeke S., Bachten de Kupe 14-18, Brugge, Deseyne A., Zonnebeke, Dood en heropstanding van een dorp, Zonnebeke, Meire J., De stilte van de salient. De herinnering aan de Eerste Wereldoorlog rond Ieper, Tielt, Symoen R., Keiem door de eeuwen heen, Keiem, Vermeire M., Geschiedkundige schets van West-Vlaanderens landbouw, , Brugge, Wackenier W., Alveringem in de Grote Oorlog, Brugge, 2006.

102 Onderzoek 3.3. Uitgegeven publicaties Bibliotheken Lokale bibliotheken Provinciale Catalogus bibliotheken West-Vlaanderen Documentatiecentrum In Flanders Fields Museum (Ieper) Boeken, foto s, frontkaarten, kranten, tijdschriften, documentatiemappen s/kenniscentrum-online

103 3.3. Uitgegeven publicaties Provinciale Catalogus bibliotheken

108 3.3. Uitgegeven publicaties In Flanders Fields Museum - catalogus

117 Onderzoek 3.3. Uitgegeven publicaties Heemkundige kringen V. Degrande, Bibliografie Eerste Wereldoorlog in West- Vlaanderen. Geannoteerde inventaris uit de West- Vlaamse heemkundige en historische tijdschriften (2007) Artikelendatabase Heemkunde West-Vlaanderen

118 3.3. Uitgegeven publicaties Database Heemkunde West-Vlaanderen

122 Onderzoek 3.3. Uitgegeven publicaties Uitgeverijen Uitgeverij De Klaproos: diverse publicaties over WOI! Websites Projectwebsite Boter bij de vis Publicatie B. Demasure, boeren boter en bezetters (2013) iografie/ WOI in de Westhoek

123 3.3. Uitgegeven publicaties Uitgeverij De Klaproos

125 3. Uitgegeven publicaties Uitgeverij De Klaproos

127 3.3. Uitgegeven publicaties Onderzoeksgids Landbouw, voeding en WOI Inhoud Historische schets Bibliografielijst Archieven en documentatie 10 bestelling via

128 3.3. Uitgegeven publicaties

140 Onderzoek 3.4. Dagboeken over WOI Dagboeken Oorlog gezien vanuit standpunt 1 persoon Subjectieve weergave Tijdsbeeld Eigen regio Waar? Diverse bibliotheken Zoekfunctie zie 3.3. Uitgegeven publicaties Achiel van Walleghem

141 Onderzoek 3.4. Dagboeken Titelpagina van A. Van Walleghem en vert. door W. Spillebeen, Achiel van Walleghem, Oorlogsdagboeken , Tielt, Titelpagina van J.-M. Lermyte, Izegem Het oorlogsdagboek van dokter Jules Gits, 2 dln., Koksijde, Titelpagina van P. Vanoutrive, De allerlaatste getuigen van WOI, Tielt, 2011.

142 3.4.Dagboeken Dagboeken lokaal Dalle D., Het oorlogsdagboek van Jozef Gesquière van Veurne, in: De Gidsenkring, 3 (1980), p. 28. Gysels, A., Zuster Margriet-Marie, oorlogsdagboek van een Ieperse non , Gent, Janssens de Bisthoven, B., Oorlogsdagboek van Sint-Jan bij Ieper , in: Handelingen van het Genootschap voor Geschiedenis te Brugge, 118 (1981), pp Lams, G., De Groote Oorlog van Arthur Deblieck , in: Ons Wingene, 17 (2014), p. 96. Van Walleghem A. en W. Spillebeen (hertaald), Achiel van Walleghem, Oorlogsdagboeken , Tielt, 2014.

143 Onderzoek 3.5. Oorlogskookboekjes Diverse boekjes en brochures tijdens WOI Waar? Bevolking informeren hoe verstandig en spaarzaam omgaan met schaarse levensmiddelen Diverse bibliotheken Zoekfunctie zie 3.3. Uitgegeven publicaties Portaalsite Boter bij de vis Documentatiemateriaal - oorlogskookboekjes

144 Onderzoek 3.5. Oorlogskookboekjes Titelpagina van F. Herman, Considérations utiles sur l Alimentation Humaine, Bergen, Titelpagina van Het maken van Geleien, Konfituren en Siropen en het Inleggen, Drogen en Confijten van vruchten en groenten, Antwerpen Titelpagina van E. Lamont, Ons Dagelijksch Brood. Handleiding tot het bereiden onzer gewone spijsen, Gent, 1915.

145 3.5. Oorlogskookboekjes

149 Onderzoek 3.6. Kranten Historische kranten Regio Ieper-Poperinge Databank krantenarchief Westhoek Verbeeldt Zoekfunctie kranten Databank Historische Kranten

150 3.6. Kranten

151 3.6. Kranten

152 3.6. Kranten

153 3.6. Kranten

154 3.6. Kranten

155 3.6. Kranten

156 3.6. Kranten

157 3.6. Kranten

158 3.6. Kranten

159 3.6. Kranten

160 3.6. Kranten

161 3.6. Kranten

162 3.6. Kranten

163 Onderzoek 3.6. Kranten Stadsarchief Aalst Digitale krantenarchief The Belgian War Press België Clandestiene pers tijdens WOI en WOII

164 3.6. Kranten Krantenarchief Stadsarchief Aalst

174 3.6. Kranten The Belgian War Press

187 Onderzoek 3.7. Affiches Directe communicatiemiddel tussen bevolking en gemeentelijke overheid (en bezetter) Alle aspecten dagelijkse leven komen aan bod Opeisingen Mededelingen Verordeningen Beeldbank West-Vlaanderen Thema WOI-affiches omtrent landbouw en voeding

188 3.6. Kranten WESTHOEK verbeeldt

195 Overzichten 4. Onuitgegeven Bronnenmateriaal C. Matthys en W. Lefebvre, Gids van landbouwarchieven in België (ICAG-Studies, 3), Leuven, H. Vanden Bosch, M. Amara en V. D Hooghe, Archievenoverzicht betreffende de Eerste Wereldoorlog in België (ARA. Studies over WOI, 17), Brussel, B. Demasure, Boeren, Boter en Bezetters. Onderzoeksgids landbouw, voeding en Eerste Wereldoorlog, Leuven,

196 4.1. Lokale archieven Afhankelijk van archief tot archief Notulen en verslagen van de gemeenteraad en schepencollege Gemeentelijke boekhouding Briefwisseling met bezetter Gemeentelijke aanplakbrieven Dossiers van opeisingen en oorlogsschade Plaatselijke afdeling van het NHVC: briefwisseling, voedselbons, statistieken Burelen van Weldadigheid (OCMW)

197 4.1. Lokale archieven Overzicht Alveringem, gemeentelijk archief De Panne, gemeentearchief Diksmuide, stadsarchief Heuvelland, gemeentelijk archief Ieper, stadsarchief Koekelare, gemeentelijk archief

198 4.1. Lokale archieven Overzicht Koekelare, gemeentelijk archief Koksijde, gemeentearchief Kortemark, gemeentelijk archief Langemark Poelkapelle, gemeentelijk archief Nieuwpoort, gemeentearchief r/stadsdiensten/archief

199 4.1. Lokale archieven Overzicht Poperinge, stadsarchief Veurne, stadsarchief Vleteren, gemeentelijk archief Wervik, stadsarchief 83

200 4.2. Archief provincie West-Vlaanderen Verzameling besluiten en omzendbrieven uitgegeven tijdens in onbezet België Opeisingen van oogsten en vee Tellingen Maximumprijzen Landbouwproducten Afficheverzameling: Over opeisingen, maximumprijzen, teelt en fokken van dieren

201 4.2. Archief provincie West-Vlaanderen Dossiers en stukken over Landbouw ( ) Landbouwproductie ( ), Veefonds ( ), Landbouwbevoorrading ( ) Verkoop Belgische paarden ( ), Taks op landbouwproducten ( ), Landbouwtelling (1917)

202 4.2. Archief provincie West-Vlaanderen Dossiers en stukken over Maandelijkse verslagen bevoorrading en opeisingen ( ) Stortingsborderellen en begrotingen landbouwfonds ( ) Adres Gistelse Steenweg 528, 8200 Sint-Andries-Brugge Online inventaris

203 4.3. Kenniscentrum In Flanders Fields Museum Verschillende bestanden Schaduwarchieven en documentatiedossiers Brieven, dagboeken, eigentijdse oorlogskranten, tijdschriften en memorabilia De fotocollectie focust zich op de streek rond Ieper en de Westhoek, verwoeste landschappen Gedigitaliseerde verzameling prentbriefkaarten Adres Sint-Maartensplein 3, 8900 Ieper

204 4.4. Archief Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis Verschillende bestanden Fonds Moskou (Belgische archieven gerepatrieerd uit Moskou) met diverse stukken over voeding en ravitaillering; Fonds Algemene Inspectie van de Dienst der Intendance (dagelijkse orders over onder andere voedselbevoorrading); Fonds (II-5) ivm het Spaans-Nederlands Comité ter bescherming van de ravitaillering van België en Noord-Frankrijk;

205 4.4. Archief Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis Fonds Intergeallieerd Comité voor de Bevoorrading ; Fonds 1ste Legerdivisie onder andere over de invoer en het verbruik van diepgevroren vlees voor de Belgische troepen. Afficheverzameling Prentenkabinet en fotocollectie Adres Jubelpark 3, 1000 Brussel

206 Slotbeschouwing Wat wil je weten? Geschiedenis van de eigen regio Bouwgeschiedenis van de hoeve Geschiedenis van het leven op de hoeve Waarvoor wil je deze informatie gebruiken? Uitstippelen wandeling Informatie meegeven aan bezoekers Eten tijdens de oorlog klaarmaken Volg een stappenplan - timing?

207 Slotbeschouwing Handleiding Hoe ga ik zelf aan de slag om mijn geschiedenis tijdens WOI te reconstrueren? Voorjaar 2015 Vragen? Tel: 016/ Veel succes!

208