Samenvatting. Werkhervatting bij werknemers met stressgerelateerde klachten Kosteneffectiviteit van de participatieve werkaanpassing

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Samenvatting. Werkhervatting bij werknemers met stressgerelateerde klachten Kosteneffectiviteit van de participatieve werkaanpassing"

Transcriptie

1 Samenvatting Werkhervatting bij werknemers met stressgerelateerde klachten Kosteneffectiviteit van de participatieve werkaanpassing

2 Psychische klachten komen vaak voor in Nederland. De meeste psychische klachten zijn stressgerelateerd en worden gekenmerkt door controleverlies. Psychische klachten leiden in veel gevallen tot verminderd functioneren en ziekteverzuim op het werk. Verzuim vanwege psychische klachten duurt relatief lang in vergelijking met andere aandoeningen. In 2005 was meer dan één derde van alle arbeidsongeschiktheidsuitkeringen in Nederland het gevolg van psychische klachten. De lange duur van ziekteverzuim met psychische klachten leidt tot hoge kosten voor werkgevers en de maatschappij. Werk is van grote waarde voor de meeste mensen. Niet alleen op persoonlijk gebied, maar ook op financieel en sociaal gebied. Langdurig ziekteverzuim kan leiden tot verlies van persoonlijke identiteit en kwaliteit van leven. Naarmate ziekteverzuim voortduurt, wordt de kans op werkhervatting kleiner en de kans op arbeidsongeschiktheid groter. Kortom, werkhervatting van werknemers met psychische klachten is belangrijk vanwege de hoge kosten en individuele consequenties van verzuim. Begeleiding en behandeling bij psychische klachten Vanwege de hoge kosten van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid is er het afgelopen decennium veel veranderd in de Nederlandse bedrijfsgezondheidszorg. In 2002 werd de Wet Verbetering Poortwachter ingevoerd. Het doel van de Wet Verbetering Poortwachter is het verhogen van de verantwoordelijkheid van de werknemer en de werkgever voor reïntegratie. Daarnaast werd de Wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen (WIA) ingevoerd in De WIA heeft geleid tot financiële restricties voor arbeidsongeschiktheidsuitkeringen, waardoor werken naast een arbeidsongeschiktheidsuitkering haast onontkoombaar is geworden. Werknemers die zich ziek hebben gemeld, worden begeleid door een bedrijfsarts. Bedrijfsartsen begeleiden werknemers met stressgerelateerde klachten volgens de richtlijn handelen van bedrijfsartsen bij werkenden met psychische problemen. De richtlijn streeft naar een optimaal functioneren van de werknemer met psychische klachten om langdurig ziekteverzuim te voorkomen. De basisgedachte is dat werkhervatting bijdraagt aan het hervinden van controle voor werknemers met stressgerelateerde klachten. De bedrijfsarts richt zich daarom op het activeren van de zieke werknemer. Onderzoek dat tot nu toe werd gedaan, richtte zich vooral op vermindering van de klachten. Echter, het is een gegeven dat klachtvermindering niet automatisch leidt tot werkhervatting. Daarom is het van groot belang om interventies te ontwikkelen voor werkhervatting van werknemers met psychische klachten. Interventies waarbij personen uit de werkomgeving zijn betrokken en die zijn gericht op werkaanpassingen zijn veelbelovend. Dit proefschrift gaat hoofdzakelijk over de ADAPT studie, een onderzoek naar de participatieve werkaanpassing voor werkhervatting van werknemers die verzuimen met stressgerelateerde klachten. Doelstellingen De belangrijkste doelstelling van dit proefschrift is het onderzoeken van de toepasbaarheid, effectiviteit en kosteneffectiviteit van de participatieve werkaanpassing voor werkhervatting bij werknemers met distress.

3 De eerste drie hoofdstukken van dit proefschrift behandelen drie subdoelstellingen: 1. Het samenvatten van literatuur met betrekking tot de effectiviteit van werkaanpassingsinterventies voor werknemers met psychische klachten, bewegingsapparaatklachten, en andere gezondheidsproblemen. 2. Het onderzoeken van de validiteit en de optimale afkapwaarde van een screeningsvragenlijst voor het herkennen van distress bij zieke werknemers. 3. Het ontwikkelen van een werkaanpassingsinterventie voor werkhervatting van werknemers met distress, gebaseerd op de succesvolle participatieve werkaanpassingsinterventie bij werknemers met lage rugklachten. Effectiviteit van werkaanpassingsinterventies Om een overzicht te krijgen van bestaande studies met betrekking tot de effectiviteit van interventies gericht op werkhervatting van werknemers met psychische klachten, bewegingsapparaatklachten, en overige gezondheidsproblemen, is een systematische literatuurstudie (Cochrane review) uitgevoerd. Deze literatuurstudie wordt beschreven in hoofdstuk 2. Bij een werkaanpassingsinterventie worden werkaanpassingen gedaan gericht op de werkplek, werkorganisatie, werkcondities of werkomgeving, en daarbij praten de werknemer en de werkgever (of leidinggevende) samen over werkhervatting. Via een systematische zoekstrategie is gezocht naar relevante gerandomiseerde, gecontroleerde trials (RCTs) in de elektronische databases MEDLINE en EMBASE (EMBASE.com), CENTRAL (Cochrane register), en PsycINFO. Na een uitgebreide selectieprocedure voldeden zes RCTs aan alle gestelde eisen. Het betrof vijf studies over werknemers met bewegingsapparaatklachten en één studie over werknemers met psychische klachten. De werkaanpassingsinterventies werden vergeleken met de reguliere begeleiding. Na statistisch poolen van de resultaten van verschillende studies in meta analyses, vinden we middelmatig bewijs dat werkaanpassingsinterventies effectief zijn in het verminderen van ziekteverzuim bij werknemers bij bewegingsapparaatklachten. Werkaanpassingsinterventies leiden echter niet tot verminderde klachten. Omdat er slechts één studie werd gevonden over psychische klachten en geen studies over andere gezondheidsproblemen, konden er geen conclusies getrokken worden voor deze werknemers. Het is daarom belangrijk onderzoek uit te voeren naar de effectiviteit van werkaanpassingsinterventies voor werknemers met psychische klachten en andere gezondheidsproblemen. Validiteit van een distress screeningsvragenlijst De distress screeningsvragenlijst bestaat uit drie vragen over spanningsklachten (piekeren, lusteloosheid, gespannenheid) die gescoord worden op een schaal van nul tot twee (nee, soms of regelmatig). De totaalscore ligt tussen nul en zes en wordt berekend door de scores op de drie vragen op te tellen. De distress screeningsvragenlijst is gebaseerd op de distressschaal van de vier dimensionale klachtenlijst (4DKL). In hoofdstuk 3 is onderzocht of de distress screeningsvragenlijst onderscheid kan maken tussen werknemers met verhoogde distress en zonder verhoogde distress, indien zij zijn ziek gemeld op het werk.

4 Dit hebben we gedaan door de uitkomsten van de screeningsvragenlijst te vergelijken met uitkomsten van de distress schaal van de 4DKL en diagnosecodes van bedrijfsartsen. In totaal hebben 171 werknemers die verzuimden deelgenomen aan de studie, waarvan 82 werknemers verhoogde distress rapporteerden op de distress screeningsvragenlijst. De overige 89 werknemers rapporteerden geen distress op de screeningsvragenlijst. Er werd een correlatie van 0,82 gevonden tussen de screeningsvragenlijst en de distress schaal van de 4DKL. Deze correlatie was significant hoger dan de correlaties tussen de screeningsvragenlijst en de andere schalen van de 4DKL. Scores lager en hoger dan vier op de screeningsvragenlijst bleken het beste onderscheid te maken tussen zieke werknemers met verhoogde distress en zieke werknemers zonder verhoogde distress. Een hoge score op de distress screeningsvragenlijst bleek samen te hangen met de diagnosecategorie stressgerelateerde klachten van de bedrijfsarts, terwijl lage scores op de distress screeningsvragenlijst juist samen gingen met de diagnosecategorie overige klachten. Sensitiviteit, specificiteit, positief en negatief voorspellende waarden van de screeningsvragenlijst waren vergelijkbaar met de distress schaal van de 4DKL. De testhertest betrouwbaarheid van de screeningsvragenlijst was hoog (0,83). De conclusie van hoofdstuk 3 is dat de distress screeningsvragenlijst een waardevol instrument is voor bedrijfsartsen om werknemers met verhoogde distress te identificeren in een consult. Ontwikkeling van een werkaanpassingsinterventie voor stressgerelateerde klachten Hoofdstuk 4 beschrijft de ontwikkeling van een interventie gericht op werkhervatting van werknemers met stressgerelateerde klachten. Het uitgangspunt was de participatieve werkaanpassing, die succesvol was voor werkhervatting van werknemers met lage rugklachten. Een benadering voor het ontwikkelen van interventies, Intervention Mapping, is toegepast om theorie en wetenschappelijk bewijs te combineren met praktische inzichten. Op basis van de huidige literatuur kan werkhervatting als een vorm van gedrag worden beschouwd. Het Attitude, Sociale invloed, Eigen effectiviteit (ASE) model is een gedragsverklaringsmodel dat we hebben toegepast voor werkhervatting. Zowel werknemers, leidinggevenden als arboprofessionals waren betrokken bij de ontwikkeling van de interventie. Ze namen deel aan drie focusgroepen over de inhoud en de randvoorwaarden van de participatieve werkaanpassingsinterventie. Uit alle focusgroepen bleek dat de participatieve werkaanpassing ondersteuning kan bieden in het bespreekbaar maken van werkhervatting tussen werknemers met stressgerelateerde klachten en hun leidinggevenden. Desondanks werd door alle focusgroepen voorzichtigheid in acht genomen met betrekking tot werkhervatting bij stressgerelateerde klachten. Toepassing van Intervention Mapping heeft geleid tot een gestructureerde werkaanpassingsinterventie, gebaseerd op wat bij werknemers met stressgerelateerde klachten nodig wordt geacht. Door rekening te houden met visies uit de praktijk wordt een betere implementatie van de werkaanpassingsinterventie verwacht.

5 Onderzoeksopzet studie De opzet van het ADAPT onderzoek dat centraal staan in dit proefschrift is beschreven in hoofdstuk 5. De studie is een gerandomiseerde, gecontroleerde studie waarin de participatieve werkaanpassing als aanvulling op de gebruikelijke begeleiding van de bedrijfsarts wordt vergeleken met de gebruikelijke begeleiding van de bedrijfsarts. Het onderzoek is uitgevoerd binnen drie grote bedrijven: de Vrije Universiteit (VU), het VU medisch centrum, en Corus (staalindustrie). De participatieve werkaanpassing is een stapsgewijs programma waarin belemmeringen en oplossingen voor werkhervatting worden geïdentificeerd en een plan van aanpak voor werkhervatting wordt opgesteld, gebaseerd op consensus tussen de werknemer die ziek is gemeld en zijn of haar leidinggevende. De participatieve werkaanpassing wordt begeleid door een procesbegeleider van de arbodienst, meestal een bedrijfsmaatschappelijk werker. Werknemers die 2 tot 8 weken verzuimden en verhoogde distress rapporteerden op de screener konden deelnemen aan de studie. Bij deelname vond er een loting plaats welke bepaalde of zij de participatieve werkaanpassing of de gebruikelijke begeleiding kregen. Alle deelnemers werden één jaar gevolgd. De belangrijkste uitkomstmaat van het onderzoek is het aantal dagen verzuim tot duurzame werkhervatting. Duurzame werkhervatting betekent dat werknemers minimaal vier weken aaneengesloten werken zonder ziekmeldingen. Ziekteverzuimgegevens werden verzameld uit de registratie van de bedrijven. Daarnaast werden vragenlijsten ingevuld waarin informatie werd verzameld over de stressgerelateerde klachten, werkeisen, autonomie in het werk, attitude, sociale invloed, en eigen effectiviteit ten opzichte van werkhervatting, en het gebruik van zorg. De eerste vragenlijst werd vóór deelname aan het onderzoek ingevuld en de andere na 3, 6, 9 en 12 maanden. Toepasbaarheid van de participatieve werkaanpassing bij werknemers met distress In hoofdstuk 6 is bestudeerd in hoeverre de participatieve werkaanpassing toepasbaar is bij werknemers die verzuimen met stressgerelateerde klachten. Deze studie gaat over een deel van de onderzoekspopulatie omdat het totaal aantal deelnemers voor het onderzoek nog niet was bereikt. Een vijftal aspecten is bekeken: de reikwijdte van de interventie in de studie, de mate van implementatie van de interventie, de tevredenheid en verwachtingen van alle belanghebbenden, en voornemens voor toekomstig gebruik van de interventie. Het bereik van de interventie was beperkt tot de drie bedrijven die deelnamen aan de studie. Ongeveer 20% van de werknemers in de doelgroep ging daadwerkelijk meedoen aan het onderzoek, 52% kon niet meedoen en 28% wilde niet meedoen. Van de 56 werknemers in de interventiegroep, volgden slechts 40 werknemers en leidinggevenden de participatieve werkaanpassing volledig. De andere deelnemers startten niet om verschillende redenen, waarvan de belangrijkste was dat de werknemer het werk al (volledig) hervat had. Bij de 40 deelnemers die volledig deelnamen aan de participatieve werkaanpassing is de implementatie goed verlopen. Er werden 151 belemmeringen voor werkhervatting gerapporteerd, waarvan de meesten betrekking hadden op de inhoud van het werk, communicatie, mentale werkbelasting, en persoonsgerelateerde stressfactoren,

6 zoals een hoog verantwoordelijkheidsgevoel en perfectionisme. In totaal werden 281 oplossingen voor werkhervatting bedacht, waarvan de meeste betrekking hadden op de inhoud van het werk, communicatie en training. Werknemers en leidinggevenden gaven aan dat 72% van deze oplossingen geïmplementeerd waren bij de evaluatie. Over het algemeen waren werknemers en leidinggevenden tevreden met de interventie, arboprofessionals gaven de interventie een 7,1 op een 10 puntsschaal. Arboprofessionals zijn van mening dat de tijdsinvestering een barrière is voor implementatie van de participatieve werkaanpassing. De conclusie van hoofdstuk 6 is dat de participatieve werkaanpassing goed toepasbaar is bij werknemers met stressgerelateerde klachten. Niettemin zouden de rapportages, de criteria voor deelname aan de interventie en het optimale tijdstip voor het inzetten van de interventie opnieuw bekeken moeten worden voor een eventuele brede implementatie van de interventie. Effectiviteit van de participatieve werkaanpassing bij werknemers met distress In hoofdstuk 7 is de effectiviteit van de participatieve werkaanpassing onderzocht in vergelijking met de gebruikelijke begeleiding van de bedrijfsarts. In totaal namen er 145 werknemers deel aan de studie, waarvan 73 in de participatieve werkaanpassingsgroep en 72 in de reguliere begeleidingsgroep. De groepen waren vergelijkbaar met betrekking tot persoonskenmerken, stressgerelateerde klachten, verzuimverleden en verwachtingen omtrent werkhervatting. Op basis van een Cox regressie analyse blijkt er geen verschil in de mediane verzuimduur tot volledige en duurzame werkhervatting tussen de groepen (96 dagen interventiegroep, 104 dagen controlegroep). Echter, uit een multivariabele analyse blijkt dat er een statistisch significante interactie bestaat tussen de intentie tot werkhervatting met de interventieconditie. De intentie tot werkhervatting geeft aan of een deelnemer voorafgaand aan het onderzoek van plan is om weer te gaan werken als klachten nog wel aanwezig zijn. Een gestratificeerde analyse voor alleen werknemers met een zekere intentie tot werkhervatting met klachten, toont dat deze werknemers ongeveer tweemaal zo snel hervatten na de participatieve werkaanpassing dan na reguliere begeleiding. De mediane verzuimduur tot duurzame werkhervatting is 55 dagen na de participatieve werkaanpassing en 120 dagen na de reguliere begeleiding. Een gestratificeerde analyse voor alleen werknemers met een onzekere intentie tot werkhervatting met klachten, toont geen statistisch significant verschil in werkhervatting tussen de groepen (141 dagen in interventiegroep, 97 dagen usual care). Stressgerelateerde klachten verminderen over de tijd maar er werd geen verschil gevonden tussen de groepen. De resultaten van de gestratificeerde analyses moeten worden bevestigd in toekomstig onderzoek. Kosteneffectiviteit van de participatieve werkaanpassing bij werknemers met distress Aangezien middelen beperkt zijn, is kosteneffectiviteit een belangrijk onderwerp in keuzes voor interventies in de bedrijfsgezondheidzorg. In hoofdstuk 8 wordt de kosteneffectiviteit van de participatieve werkaanpassing ten opzichte van de reguliere begeleiding beschreven. De primaire uitkomstmaat voor de kosteneffectiviteit analyse is verzuimduur

7 in dagen tot duurzame werkhervatting. In de vragenlijsten werden quality adjusted life years (QALYs, een maat waarmee kwaliteit van leven wordt uitgedrukt) gemeten voor de kostenutiliteit analyse. Daarnaast werd naar het gebruik van gezondheidszorgvoorzieningen gevraagd in de vragenlijsten. Kosteneffectiviteit en kostenutiliteit analyses werden uitgevoerd vanuit het maatschappelijk perspectief en kosten baten analyses vanuit het bedrijfsperspectief. De kosteneffectiviteit en kostenutiliteit analyses tonen aan dat er geen verschil is in ziekteverzuim tot duurzame werkhervatting, QALYs, en kosten tussen de participatieve werkaanpassing en de reguliere begeleiding. De kosten baten analyse laat zien dan kosten van de bedrijfsgezondheidszorg hoger zijn in de werkaanpassingsgroep dan in de reguliere begeleidingsgroep. Uit de resultaten van de kosteneffectiviteit, kostenutiliteit en kostenbaten analyses blijkt dat de participatieve werkaanpassing niet kosteneffectief is. Voor de groep werknemers met zekere intentie tot werkhervatting ondanks klachten is de interventie wel kosteneffectief. De kosteneffectiviteit en kostenutiliteit analyses suggereren dat de participatieve werkaanpassing effectiever en goedkoper is dan de gebruikelijke begeleiding, met een besparing van 10 euro per gewonnen dag verzuim in de kosteneffectiviteit analyse en een besparing van euro per gewonnen QALY in de kostenutiliteit analyse. De kosten baten analyse vindt een netto voordeel van de participatieve werkaanpassing van 6243 euro ten opzichte van de reguliere begeleiding. De positieve bevindingen met betrekking tot de kosteneffectiviteit bij werknemers met een zekere intentie tot werkhervatting ondanks klachten moeten worden bevestigd in toekomstig onderzoek. Discussie Hoofdstuk 9 geeft de belangrijkste bevindingen van dit onderzoek weer en bepreekt deze in het licht van de huidige kennis. Daarnaast worden een aantal methodologische kenmerken van het onderzoek besproken. De participatieve werkaanpassing was voornamelijk gericht op externe en gedragsfactoren voor werkhervatting. Er was onvoldoende aandacht voor cognities over niet kunnen werken met klachten. Wanneer een werknemer denkt niet te kunnen werken met klachten, is het niet plausibel dat werkaanpassingen leiden tot een snellere werkhervatting. De fase van gedragsverandering met betrekking tot werkhervatting is belangrijk voor de effectiviteit van een werkaanpassingsinterventie. De hypothese is dat een cognitief gedragsmatige interventie cognities kan veranderen bij werknemers die niet van plan zijn om het werk te hervatten met klachten. Wanneer dit zal leiden tot een zekere intentie tot werkhervatting ondanks klachten, zou de participatieve werkaanpassing alsnog kunnen worden ingezet. Daarnaast suggereren de bevindingen dat werkhervatting met stressgerelateerde klachten nog niet is geaccepteerd bij een groot deel van werknemers, leidinggevenden en zorgprofessionals, in tegenstelling tot werkhervatting met bewegingsapparaatklachten. Het lijkt noodzakelijk dat er een brede maatschappelijke omslag plaatsvindt naar een meer activerend beleid voor werknemers met stressgerelateerde klachten.

8 Aanbevelingen Het is belangrijk om meer zicht te krijgen op de intentie tot werkhervatting en hiervoor een valide meetinstrument te ontwikkelen in toekomstig onderzoek. Vervolgens kan er onderzoek plaatsvinden waarin werknemers op basis van intentie tot werkhervatting ondanks klachten verwezen worden naar interventies. Werknemers met de intentie tot werkhervatting ondanks klachten zouden direct verwezen kunnen worden naar de participatieve werkaanpassing, terwijl werknemers die nog niet de intentie hebben om het werk te hervatten ondanks klachten eerst een andere interventie nodig hebben. De hypothese is dat interventies gericht op cognities over werken met klachten, bijvoorbeeld cognitieve gedragstherapie, de intentie tot werkhervatting met klachten kunnen veranderen. Bedrijfsartsen wordt geadviseerd om de distress screeningsvragenlijst te gebruiken in het spreekuur voor het herkennen van distress klachten bij zieke werknemers om vervolgens tijdig te interveniëren en langdurig ziekteverzuim te voorkomen. Brede implementatie van de participatieve werkaanpassing is niet gerechtvaardigd. De participatieve werkaanpassing wordt alleen aanbevolen voor werknemers die van plan zijn het werk te hervatten ondanks klachten. De interventie kan ingezet worden bij deze werknemers in aanvulling op de richtlijn voor bedrijfsartsen en sluit goed aan bij de eisen die gesteld worden aan werknemers en leidinggevenden in de Nederlandse wetgeving.

Participatieve werkaanpassing bij stressgerelateerde klachten

Participatieve werkaanpassing bij stressgerelateerde klachten Participatieve werkaanpassing bij stressgerelateerde klachten NVAB Kring Den Haag/Leiden 11 maart 2008 Sandra van Oostrom EMGO-instituut VU Medisch Centrum 1 Achtergrond Protocol Participatieve Werkaanpassing

Nadere informatie

Chapter 11. Nederlandse samenvatting

Chapter 11. Nederlandse samenvatting Chapter 11 Nederlandse samenvatting Chapter 11 Reumatoïde artritis (RA) is een chronische aandoening die wordt gekenmerkt door ontstekingen van de gewrichten. Symptomen die optreden zijn onder andere pijn,

Nadere informatie

Summery. Effectiviteit van een interventieprogramma op arm-, schouder- en nekklachten bij beeldschermwerkers

Summery. Effectiviteit van een interventieprogramma op arm-, schouder- en nekklachten bij beeldschermwerkers ummery amenvatting Effectiviteit van een interventieprogramma op arm-, schouder- en nekklachten bij beeldschermwerkers 207 Algemene introductie Werkgerelateerde arm-, schouder- en nekklachten zijn al eeuwen

Nadere informatie

Factoren die kunnen en willen doorwerken tot 65 beïnvloeden

Factoren die kunnen en willen doorwerken tot 65 beïnvloeden Het verhogen van duurzame inzetbaarheid van de beroepsbevolking is een van de grootste uitdagingen voor de geïndustrialiseerde landen in de komende decennia. Omdat de beroepsbevolking krimpt en vergrijst

Nadere informatie

SAMENVATTING Depressie en verzuim Voorspellers voor verzuim en werkhervatting hoofdstuk 2 hoofdstuk 3

SAMENVATTING Depressie en verzuim Voorspellers voor verzuim en werkhervatting hoofdstuk 2 hoofdstuk 3 Samenvatting SAMENVATTING SAMENVATTING Depressie en verzuim Ongeveer 15% van de Nederlandse bevolking krijgt eens in zijn of haar leven een depressie. Het hebben van een depressie beïnvloedt het leven

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting

Samenvatting. Samenvatting Samenvatting Langdurig ziekteverzuim is een erkend sociaal-economisch en sociaal-geneeskundig probleem op nationaal en internationaal niveau. Verschillende landen hebben wettelijke maatregelen genomen

Nadere informatie

Samenvatting Samenvatting

Samenvatting Samenvatting Samenvatting Samenvatting Binnen het domein van hart- en vaatziekten is een bypassoperatie de meest uitgevoerde chirurgische ingreep. Omdat bij een hartoperatie het borstbeen wordt doorgesneden en er meestal

Nadere informatie

hoofdstuk 1 hoofdstuk 2 hoofdstuk 3

hoofdstuk 1 hoofdstuk 2 hoofdstuk 3 SAMENVATTING Dit proefschrift is gewijd aan Bouwen aan Gezondheid : een onderzoek naar de effectiviteit van een leefstijlinterventie voor werknemers in de bouwnijverheid met een verhoogd risico op hart

Nadere informatie

De bedrijfsgezondheidszorg heeft tot doel om werknemers gezond en

De bedrijfsgezondheidszorg heeft tot doel om werknemers gezond en 146 Economische evaluaties in de bedrijfsgezondheidszorg: methodologische & toegepaste studies De bedrijfsgezondheidszorg heeft tot doel om werknemers gezond en productief te houden. De middelen die hiervoor

Nadere informatie

Casus Introductie Context Psychische bedrijfsgezondheidszorg in Nederland NVAB-richtlijn psychische klachten (2000)

Casus Introductie Context  Psychische bedrijfsgezondheidszorg in Nederland NVAB-richtlijn psychische klachten (2000) SAMENVATTING Casus Een werknemer loopt tegen problemen aan in zijn relatie en werk. Hij begint aan alles te twijfelen, voelt zich somber en ervaart de grip op zijn leven te verliezen. Ondanks een bezoek

Nadere informatie

Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het

Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het Samenvatting Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het individu als op populatieniveau. Effectieve

Nadere informatie

Deel I Het startpunt van het Vital@Work onderzoek

Deel I Het startpunt van het Vital@Work onderzoek De babyboomer generatie, een langere levensverwachting en lagere geboortecijfers hebben als gevolg dat de samenleving vergrijst. Om de gevolgen van de vergrijzende samenleving, zowel vanuit bedrijfs- als

Nadere informatie

Kosten en baten van Bedrijfsgezondheidszorg

Kosten en baten van Bedrijfsgezondheidszorg Kosten en baten van Bedrijfsgezondheidszorg Allard van der Beek Hoogleraar Epidemiologie van Arbeid & Gezondheid Afdeling Sociale Geneeskunde, EMGO + Instituut VU medisch centrum, Amsterdam Disclosure

Nadere informatie

Samenvatting R1 R2 R3 R4 R5 R6 R7 R8 R9

Samenvatting R1 R2 R3 R4 R5 R6 R7 R8 R9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 260 Ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid als gevolg van aandoeningen van het houding- en bewegingsapparaat (HBA) zijn een veelvoorkomend

Nadere informatie

De behandeling van lage rugpijn met ruggordels en medicatie

De behandeling van lage rugpijn met ruggordels en medicatie Samenvatting 163 De behandeling van lage rugpijn met ruggordels en medicatie Lage rugpijn is een veelvuldig voorkomend probleem in geïndustrialiseerde landen. De kans dat iemand gedurende zijn leven een

Nadere informatie

Waarom deze presentatie?

Waarom deze presentatie? Waarom deze presentatie? Kennismaken met Participatieve Werkaanpassing Resultaten onderzoek (evidence based) Maar vooral: Wat is Participatieve Werkaanpassing? Participatieve ergonomie is het aanpassen

Nadere informatie

SAMENVATTING. MVW_proefschrift_170x240_17042013.indd 172

SAMENVATTING. MVW_proefschrift_170x240_17042013.indd 172 SAMENVATTING MVW_proefschrift_170x240_17042013.indd 172 ALIFE@WORK DE EFFECTEN VAN EEN LEEFSTIJLPROGRAMMA MET BEGELEIDING OP AFSTAND VOOR GEWICHTSCONTROLE BIJ WERKNEMERS ACHTERGROND Overgewicht, waarvan

Nadere informatie

but no statistically significant differences

but no statistically significant differences but no statistically significant differences Astma is een chronische aandoening, die niet te genezen is. Met de passende zorg kunnen symptomen tot een minimum worden gereduceerd en zou een astma patiënt

Nadere informatie

Onderzoek naar een participatieve ondersteunende methode voor terugkeer naar werk van vangnetters met psychische klachten

Onderzoek naar een participatieve ondersteunende methode voor terugkeer naar werk van vangnetters met psychische klachten Onderzoek naar een participatieve ondersteunende methode voor terugkeer naar werk van vangnetters met psychische klachten APRIL 2013 Lieke Lammerts, Dr. Sylvia Vermeulen, Dr. Frederieke Schaafsma, Prof.

Nadere informatie

NVAB-richtlijn blijkt effectief

NVAB-richtlijn blijkt effectief NVAB-richtlijn blijkt effectief Nieuwenhuijsen onderzocht de kwaliteit van de sociaal-medische begeleiding door bedrijfsartsen van werknemers die verzuimen vanwege overspannenheid, burn-out, depressies

Nadere informatie

Samenvatting. The Disability Assessment Structured Interview, Its reliability and validity in work disability assessment, 2010

Samenvatting. The Disability Assessment Structured Interview, Its reliability and validity in work disability assessment, 2010 Samenvatting The Disability Assessment Structured Interview, Its reliability and validity in work disability assessment, 2010 Als werknemers door ziekte hun werk niet meer kunnen doen betaalt de werkgever

Nadere informatie

SAMENVATTING. Achtergrond en doelstellingen van dit proefschrift

SAMENVATTING. Achtergrond en doelstellingen van dit proefschrift 153 SAMENVATTING Achtergrond en doelstellingen van dit proefschrift Angst en depressie zijn de meest voorkomende psychische stoornissen, de ziektelast is hoog en deze aandoeningen brengen hoge kosten met

Nadere informatie

In hoofdstuk 4 hebben we het design van de gerandomiseerde gecontroleeerde studie en de economische evaluatie van HypoBewust beschreven.

In hoofdstuk 4 hebben we het design van de gerandomiseerde gecontroleeerde studie en de economische evaluatie van HypoBewust beschreven. SAMENVATTING HYPOBEWUST Een psycho-educatieve groepsinterventie voor mensen met diabetes type 1 en insulinebehandelde diabetes type 2 en problematische hypoglykemie Een van de meest impactvolle gebeurtenissen

Nadere informatie

hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 5

hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 5 SAMENVATTING 117 Pas kortgeleden is aangetoond dat ADHD niet uitdooft, maar ook bij ouderen voorkomt en nadelige gevolgen kan hebben voor de patiënt en zijn omgeving. Er is echter weinig bekend over de

Nadere informatie

Het voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis

Het voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis Samenvatting Het voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis Hoofdstuk 1 bevat de algemene inleiding van dit proefschrift. Dit hoofdstuk

Nadere informatie

behandeling volgens de KNGF-richtlijn bij mensen met artrose aan de heup en/of knie.

behandeling volgens de KNGF-richtlijn bij mensen met artrose aan de heup en/of knie. Samenvatting De primaire doelstelling van het onderzoek was het onderzoeken van de lange termijn effectiviteit van oefentherapie en de rol die therapietrouw hierbij speelt bij patiënten met artrose aan

Nadere informatie

Hoofdstuk 1. Inleiding.

Hoofdstuk 1. Inleiding. 159 Hoofdstuk 1. Inleiding. Huisartsen beschouwen palliatieve zorg, hoewel het maar een klein deel van hun werk is, als een belangrijke taak. Veel ongeneeslijk zieke patiënten zijn het grootse deel van

Nadere informatie

S De afgelopen decennia is het aantal mensen met kanker toegenomen, maar is tevens veel vooruitgang geboekt op het gebied van vroegdiagnostiek en behandeling van kanker. Hiermee is de kans op genezing

Nadere informatie

samenvatting Opzet van het onderzoek

samenvatting Opzet van het onderzoek 167 Angst en depressie komen vaak voor bij kinderen. Angst en depressie beïnvloeden niet alleen het huidige welbevinden van kinderen, maar kunnen ook een negatieve invloed hebben op hun verdere leven.

Nadere informatie

Participatieve reïntegratie in de Arborol

Participatieve reïntegratie in de Arborol Participatieve reïntegratie in de Arborol Sylvia Vermeulen - 13 december 2010 Sylvia J. Vermeulen Johannes R. Anema Antonius J.M. Schellart Karlijn M. van Beurden Dirk L. Knol Willem van Mechelen Allard

Nadere informatie

The Disability Assessment Structured Interview

The Disability Assessment Structured Interview RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN The Disability Assessment Structured Interview Its reliability and validity in work disability assessment Proefschrift ter verkrijging van het doctoraat in de Medische Wetenschappen

Nadere informatie

Vroeginterventie via het internet voor depressie en angst

Vroeginterventie via het internet voor depressie en angst Samenvatting 141 Vroeginterventie via het internet voor depressie en angst Hoofdstuk 1 is de inleiding van dit proefschrift. Internetbehandeling voor depressie en angst is bewezen effectief. Dit opent

Nadere informatie

HOOFDSTUK 1: INLEIDING

HOOFDSTUK 1: INLEIDING 168 Samenvatting 169 HOOFDSTUK 1: INLEIDING Bij circa 13.5% van de ouderen komen depressieve klachten voor. Met de term depressieve klachten worden klachten bedoeld die klinisch relevant zijn, maar niet

Nadere informatie

Dit proefschrift presenteert de resultaten van het ALASCA onderzoek wat staat voor Activity and Life After Survival of a Cardiac Arrest.

Dit proefschrift presenteert de resultaten van het ALASCA onderzoek wat staat voor Activity and Life After Survival of a Cardiac Arrest. Samenvatting 152 Samenvatting Ieder jaar krijgen in Nederland 16.000 mensen een hartstilstand. Hoofdstuk 1 beschrijft de achtergrond van dit proefschrift. De kans om een hartstilstand te overleven is met

Nadere informatie

Voorspellende en in standhoudende factoren bij verzuim met SOLK: handvatten bij de beoordeling in functioneren?

Voorspellende en in standhoudende factoren bij verzuim met SOLK: handvatten bij de beoordeling in functioneren? Voorspellende en in standhoudende factoren bij verzuim met SOLK: handvatten bij de beoordeling in functioneren? Achtergrond & Onderzoeksvoorstel Kristel Weerdesteijn, Frederieke Schaafsma, Han Anema Inhoud

Nadere informatie

Samenvatting SAMENVATTING

Samenvatting SAMENVATTING Samenvatting 147 Samenvatting Bezorgdheid om te vallen is een algemeen probleem onder zelfstandig wonende ouderen en vormt een bedreiging voor hun zelfredzaamheid. Deze bezorgdheid is geassocieerd met

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting

Samenvatting. Samenvatting Samenvatting De organisatie van de geboortezorg in Nederland is gebaseerd op het principe dat zwangerschap, bevalling en kraambed fysiologische processen zijn. Het verschil met veel andere landen is de

Nadere informatie

Dutch Summary - Nederlandse Samenvatting

Dutch Summary - Nederlandse Samenvatting 119 Hoofdstuk 1 - Algemene inleiding Hoofdstuk 1 bevat algemene informatie over type 2 diabetes, waarin onderwerpen aan bod komen zoals: risicofactoren voor het ontwikkelen van type 2 diabetes, de gevolgen

Nadere informatie

Samenvatting. Ontwikkeling en evaluatie van een implementatiestrategie voor het verzekeringsgeneeskundig protocol Depressieve stoornis

Samenvatting. Ontwikkeling en evaluatie van een implementatiestrategie voor het verzekeringsgeneeskundig protocol Depressieve stoornis Ontwikkeling en evaluatie van een implementatiestrategie voor het verzekeringsgeneeskundig protocol Depressieve stoornis Algemene inleiding Sinds 2006 zijn er 20 verzekeringsgeneeskundige protocollen ontwikkeld

Nadere informatie

4. Wat zijn de effecten van de ehealth interventie met betrekking tot het postoperatieve herstel, gebruik en kosten?

4. Wat zijn de effecten van de ehealth interventie met betrekking tot het postoperatieve herstel, gebruik en kosten? SAMENVATTING De opnameduur in het ziekenhuis na abdominale chirurgie is de afgelopen jaren sterk afgenomen als gevolg van het toenemende gebruik van minimaal invasieve chirurgie. Dit betekent dat het grootste

Nadere informatie

(Hoofdstuk 1) Hoofdstuk 2

(Hoofdstuk 1) Hoofdstuk 2 SAMENVATTING Een groot aantal mensen heeft te maken met onregelmatige werktijden. De 24-uurs economie en de toenemende internationale betrekkingen hebben er mede voor gezorgd dat nog maar 25% van de werkende

Nadere informatie

Return@Work. E-health voor de verzuimende werknemer met psychische en lichamelijke klachten. Improving Mental Health by Sharing Knowledge

Return@Work. E-health voor de verzuimende werknemer met psychische en lichamelijke klachten. Improving Mental Health by Sharing Knowledge Improving Mental Health by Sharing Knowledge Return@Work E-health voor de verzuimende werknemer met psychische en lichamelijke klachten Danielle Volker, Trimbos-instituut Moniek Zijlstra, Trimbos-instituut

Nadere informatie

Samenvatting Beloop van beperkingen in activiteiten bij oudere patiënten met artrose van heup of knie

Samenvatting Beloop van beperkingen in activiteiten bij oudere patiënten met artrose van heup of knie Beloop van beperkingen in activiteiten bij oudere patiënten met artrose van heup of knie Zoals beschreven in hoofdstuk 1, is artrose een chronische ziekte die vaak voorkomt bij ouderen en in het bijzonder

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting. Het in kaart brengen en bespreken van de kwaliteit van leven van adolescenten met type 1 diabetes in de reguliere zorg

Nederlandse samenvatting. Het in kaart brengen en bespreken van de kwaliteit van leven van adolescenten met type 1 diabetes in de reguliere zorg Nederlandse samenvatting Het in kaart brengen en bespreken van de kwaliteit van leven van adolescenten met type 1 diabetes in de reguliere zorg Dit proefschrift richt zich op adolescenten met type 1 diabetes

Nadere informatie

Effectiviteit en economische impact van beweegprogramma s op de werkplek

Effectiviteit en economische impact van beweegprogramma s op de werkplek Effectiviteit en economische impact van beweegprogramma s op de werkplek Karin Proper Afdeling Sociale Geneeskunde, EMGO+ Instituut, VUmc, Amsterdam Body@Work, Onderzoekscentrum Bewegen, Arbeid en Gezondheid

Nadere informatie

Stressgerelateerde stoornissen

Stressgerelateerde stoornissen Stressgerelateerde stoornissen Werkhervatting en effectiviteit Prof. dr. R.W.B. Blonk Inleiding Stressgerelateerde stoornissen Effectstudies Stressgerelateerde stoornissen Even recapituleren Volgens de

Nadere informatie

Samenvatting SAMENVATTING Hoofdstuk 1 is de algemene introductie over de inhoud van dit proefschrift. Depressie en angststoornissen zijn de meest voorkomende psychische stoornissen en brengen een grote

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Inleiding Het doel van dit proefschrift was het beantwoorden van vijf vragen over rouwinterventies voor weduwen en weduwnaars in het algemeen en over een bezoekdienst voor oudere

Nadere informatie

Systematische reviews op het gebied van complementaire en alternatieve geneeskunde: belang, methoden en voorbeelden uit de acupunctuur

Systematische reviews op het gebied van complementaire en alternatieve geneeskunde: belang, methoden en voorbeelden uit de acupunctuur Samenvatting Systematische reviews op het gebied van complementaire en alternatieve geneeskunde: belang, methoden en voorbeelden uit de acupunctuur Dit proefschrift heeft ten doel bij te dragen aan het

Nadere informatie

SaMenvatting (SUMMARy IN DUTCH)

SaMenvatting (SUMMARy IN DUTCH) Samenvatting (summary in Dutch) Samenvatting In hoofdstuk 1 wordt de algemene introductie van dit proefschrift beschreven. De nadruk in dit proefschrift lag op patiënten met hoofd-halskanker (HHK) en

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20890 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Koelewijn, Hennie Title: Quality of work and well-being of health care employees

Nadere informatie

op zoek naar good practices

op zoek naar good practices Werken met psychische klachten op zoek naar good practices Presentatie Congres Mensenwerk 9 februari 2015 Philip de Jong en Femke Reijenga Agenda 1. Het onderzoek 2. De bevindingen 3. De betekenis 4. Discussie

Nadere informatie

Samenvatting Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 hoofdstuk 3

Samenvatting Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 hoofdstuk 3 Vallen komt in alle leeftijdsgroepen voor, maar vormt vooral bij ouderen een groot gezondheidsprobleem. Onder een val wordt verstaan een gebeurtenis waarbij de betrokkene onbedoeld op de grond of een lager

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 207 208 Deel I Het wordt steeds belangrijker gevonden om kinderen een stem te geven. Hierdoor kunnen kinderen beter begrepen worden en kan hun ontwikkeling worden geoptimaliseerd.

Nadere informatie

Samenvatting. Inleiding

Samenvatting. Inleiding 214 Inleiding Als werknemers door ziekte twee jaar niet hebben kunnen werken of maar gedeeltelijk hebben kunnen werken, kunnen zij een arbeidsongeschiktheidsuitkering aanvragen bij UWV. Mede op basis van

Nadere informatie

rapporteerden. Er werden geen verschillen gevonden in schoolprestaties, spijbelgedrag en middelengebruik tussen de verschillende groepen.

rapporteerden. Er werden geen verschillen gevonden in schoolprestaties, spijbelgedrag en middelengebruik tussen de verschillende groepen. Samenvatting Samenvatting Depressie en angst zijn de meest voorkomende psychische stoornissen in de adolescentie met een enorme impact op het individu. Veel adolescenten rapporteren depressieve en angst

Nadere informatie

De gevolgen van handletsels zijn voor veel slachtoffers groot. Naast de

De gevolgen van handletsels zijn voor veel slachtoffers groot. Naast de Samenvatting Return to Work after Hand Injury De gevolgen van handletsels zijn voor veel slachtoffers groot. Naast de fysieke beperkingen als gevolg van het letsel, spelen ook psychosociale en werkgerelateerde

Nadere informatie

Psychiatrische aandoeningen behoren wereldwijd tot de meest invaliderende en ernstige ziektebeelden, en de hiermee gepaard gaande ziektelast zal naar

Psychiatrische aandoeningen behoren wereldwijd tot de meest invaliderende en ernstige ziektebeelden, en de hiermee gepaard gaande ziektelast zal naar Samenvatting Psychiatrische aandoeningen behoren wereldwijd tot de meest invaliderende en ernstige ziektebeelden, en de hiermee gepaard gaande ziektelast zal naar verwachting zelfs verder toenemen in de

Nadere informatie

Onderzoek heeft aangetoond dat een hoge mate van herstelbehoefte een voorspellende factor is voor ziekteverzuim. Daarom is in de NL-SH ook de relatie

Onderzoek heeft aangetoond dat een hoge mate van herstelbehoefte een voorspellende factor is voor ziekteverzuim. Daarom is in de NL-SH ook de relatie Samenvatting Gehoor en de relatie met psychosociale gezondheid, werkgerelateerde variabelen en zorggebruik. De Nationale Longitudinale Studie naar Horen Slechthorendheid is een veelvoorkomende chronische

Nadere informatie

arbo 42 11-10-2013 17:27:30

arbo 42 11-10-2013 17:27:30 arbo 42 11-10-2013 17:27:30 e brengen een hoge werkdruk vaak in verband met een breed scala aan gezondheids- en veiligheidsrisico s, variërend van vermoeidheid en fysieke klachten tot hartziekten of ongelukken

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Het is een uitdaging om ouderen te identificeren die baat kunnen hebben bij een interventie gericht op de preventie van beperkingen in het dagelijks leven op het moment dat dergelijke

Nadere informatie

HET VOORKÓMEN VAN HANDECZEEM

HET VOORKÓMEN VAN HANDECZEEM HET BELANG VAN ONZE HANDEN Het is wellicht iets waar niemand iedere dag bij stilstaat, maar onze handen zijn erg belangrijk. Zonder handen zouden we dagelijkse klusjes onmogelijk kunnen uitvoeren en zou

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING In het eerste gedeelte van dit proefschrift worden verschillende coagulatie instrumenten tijdens laparoscopische ingrepen geëvalueerd ter voorkoming van bloedingen en gerelateerde

Nadere informatie

Samenvatting. Effectiviteit van ergotherapie: stand van zaken

Samenvatting. Effectiviteit van ergotherapie: stand van zaken Samenvatting Effectiviteit van ergotherapie: stand van zaken Ergotherapie is een paramedisch beroep dat gericht is op het verbeteren van het zelfstandig functioneren door het individu in de voor die persoon

Nadere informatie

Screening en behandeling van psychische problemen via internet. Viola Spek Universiteit van Tilburg

Screening en behandeling van psychische problemen via internet. Viola Spek Universiteit van Tilburg Screening en behandeling van psychische problemen via internet Viola Spek Universiteit van Tilburg Screening en behandeling van psychische problemen via internet Online screening Online behandeling - Effectiviteit

Nadere informatie

hoofdstuk 2 hoofdstuk 3

hoofdstuk 2 hoofdstuk 3 Om de herkenning van patiënten met depressieve stoornis in de eerste lijn te verbeteren wordt wel screening aanbevolen. Voorts worden pakketinterventies aanbevolen om de kwaliteit van zorg en de resultaten

Nadere informatie

Samenvatting. Cliëntgerichte benadering in de ergotherapie

Samenvatting. Cliëntgerichte benadering in de ergotherapie Cliëntgerichte benadering in de ergotherapie Het implementeren van een cliëntgerichte benadering in de gezondheidszorg heeft in toenemende mate de aandacht gekregen van patiënten, hulpverleners en beleidsmakers.

Nadere informatie

Employees with common mental disorders: from diagnosis to return to work Nieuwenhuijsen, K.

Employees with common mental disorders: from diagnosis to return to work Nieuwenhuijsen, K. UvA-DARE (Digital Academic Repository) Employees with common mental disorders: from diagnosis to return to work Nieuwenhuijsen, K. Link to publication Citation for published version (APA): Nieuwenhuijsen,

Nadere informatie

waardoor een beroerte kan worden gezien als een chronische aandoening.

waardoor een beroerte kan worden gezien als een chronische aandoening. amenvatting Elk jaar krijgen in Nederland zo n 45.000 mensen een beroerte, ook wel CVA (Cerebro Vasculair Accident) genoemd. Ongeveer 60% van hen keert na opname in het ziekenhuis of revalidatiecentrum

Nadere informatie

Influenza vaccinatie van ziekenhuismedewerkers

Influenza vaccinatie van ziekenhuismedewerkers Influenza vaccinatie van ziekenhuismedewerkers Achtergrond Het RIVM en Vernet Verzuimnetwerk B.V. hebben een onderzoek uitgevoerd onder ziekenhuismedewerkers naar de relatie tussen de influenza vaccinatiegraad

Nadere informatie

het psychisch functioneren van de ouder, de tevredenheid van de ouders met de (huwelijks)relatie en de gezinscommunicatie. Een beter functioneren van

het psychisch functioneren van de ouder, de tevredenheid van de ouders met de (huwelijks)relatie en de gezinscommunicatie. Een beter functioneren van 9 Samenvatting 173 174 9 Samenvatting Kanker is een veel voorkomende ziekte. In 2003 werd in Nederland bij meer dan 72.000 mensen kanker vastgesteld. Geschat wordt dat het hier in 9.000 gevallen om mensen

Nadere informatie

Hoe weet ik waarom mijn interventies werken en voor wie?

Hoe weet ik waarom mijn interventies werken en voor wie? Hoe weet ik waarom mijn interventies werken en voor wie? Maartje van Stralen: Mine Yildirim: Femke van Nassau: Mia Kösters: Hoe evalueer ik hoe mijn interventie werkt? Analyse van mediatoren Hoe evalueer

Nadere informatie

Samen S vatting S Samenv amen a v tting a 191

Samen S vatting S Samenv amen a v tting a 191 S S 191 S192 Dit proefschrift beschrijft het risico op terugkeer van verzuim na eerdere episoden van langdurig of frequent kortdurend ziekteverzuim. Een belangrijk aandachtspunt is de recidiefkans van

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 200 NEDERLANDSE SAMENVATTING Duizeligheid is een veel voorkomend probleem bij ouderen. Tot 30% van de thuiswonende ouderen van 65 jaar en ouder ervaart enige vorm van duizeligheid.

Nadere informatie

ONDERZOEKSLIJNEN & SAMENWERKINGSVERBANDEN

ONDERZOEKSLIJNEN & SAMENWERKINGSVERBANDEN ONDERZOEKSLIJNEN & SAMENWERKINGSVERBANDEN Disclosure belangen Dienstverband(en) ArboNed RUG/UMCG Eigen onderneming(en) en aandelen Adviseurschappen en honoraria incl. sprekersvergoedingen > 500 Geen Geen

Nadere informatie

Chapter 9 Samenvatting CHAPTER 9. Samenvatting

Chapter 9 Samenvatting CHAPTER 9. Samenvatting Chapter 9 Samenvatting CHAPTER 9 Samenvatting 155 Chapter 9 Samenvatting SAMENVATTING Richtlijnen en protocollen worden ontwikkeld om de variatie van professioneel handelen te reduceren, om kwaliteit van

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 119 120 Samenvatting 121 Inleiding Vermoeidheid is een veel voorkomende klacht bij de ziekte sarcoïdose en is geassocieerd met een verminderde kwaliteit van leven. In de literatuur

Nadere informatie

S a m e n v a t t i n g 149. Samenvatting

S a m e n v a t t i n g 149. Samenvatting S a m e n v a t t i n g 149 Samenvatting 150 S a m e n v a t t i n g Dit proefschrift richt zich op de effectiviteit van een gezinsgerichte benadering (het DMOgespreksprotocol, gebruikt binnen het programma

Nadere informatie

Richtlijnen aanpak verzuim om psychische redenen

Richtlijnen aanpak verzuim om psychische redenen Richtlijnen aanpak verzuim om psychische redenen HR&O november 2014 Opgesteld door: Asja Gruijters, adviseur HR&O 1 1. Inleiding Om te komen tot een integraal PSA-beleid is het belangrijk richtlijnen op

Nadere informatie

Gecombineerde Leefstijl Interventie Depressieve klachten in een eerstelijns zorgvoorziening

Gecombineerde Leefstijl Interventie Depressieve klachten in een eerstelijns zorgvoorziening Gecombineerde Leefstijl Interventie Depressieve klachten in een eerstelijns zorgvoorziening Onderzoeksopzet Waarom dit onderzoek? Beweging is goed voor de lichamelijke en geestelijke gezondheid. Wetenschappelijk

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nicotine en alcohol kunnen de placenta passeren en zo het risico op nadelige uitkomsten voor het ongeboren kind verhogen. Stoppen met roken en alcoholgebruik tijdens de zwangerschap lijkt vanzelfsprekend,

Nadere informatie

Huisarts of hometrainer?

Huisarts of hometrainer? Huisarts of hometrainer? In het literatuuroverzicht werden zes studies opgenomen. Vier studies onderzochten het effect van training op ziekteverzuim, drie daarvan bestudeerden tevens de effecten op klachten

Nadere informatie

Samenvatting SAMENVATTING

Samenvatting SAMENVATTING Samenvatting Het aantal mensen met dementie neemt toe en volgens schattingen van Alzheimer s Disease International zal de wereldwijde prevalentie van dementie in de komende decennia verder stijgen. Dementie

Nadere informatie

MINDFULNESS EN ACT INTERVENTIES ALS E-HEALTH: EEN META-ANALYSE

MINDFULNESS EN ACT INTERVENTIES ALS E-HEALTH: EEN META-ANALYSE MINDFULNESS EN ACT INTERVENTIES ALS E-HEALTH: EEN META-ANALYSE MARION SPIJKERMAN VGCT CONGRES, 13 NOVEMBER 2015 OVERZICHT Introductie Methode Resultaten Discussie Mindfulness en ACT interventies als ehealth:

Nadere informatie

Samenvatting (summary in Dutch)

Samenvatting (summary in Dutch) Samenvatting (summary in Dutch) 149 Samenvatting (summary in Dutch) Één van de meest voorkomende en slopende ziektes is depressie. De impact op het dagelijks functioneren en op de samenleving is enorm,

Nadere informatie

Evaluatie van Preventief Medisch Onderzoek in de gehandicaptenzorg

Evaluatie van Preventief Medisch Onderzoek in de gehandicaptenzorg Evaluatie van Preventief Medisch Onderzoek in de gehandicaptenzorg Jurriaan Blekemolen Carel Hulshof Judith Sluiter voor Arbeid en Gezondheid, AMC, Amsterdam AMC 27 mei 2016 Even voorstellen Sinds 1991

Nadere informatie

Hoofdstuk 2 hoofdstuk 3

Hoofdstuk 2 hoofdstuk 3 s Samenvatting Door de hogere participatiegraad van oudere werknemers en de afname van de aanwas van jongere werknemers door daling van het geboortecijfer (ontgroening) vergrijst de beroepsbevolking.

Nadere informatie

De effectiviteit van rouwbegeleiding. J.W.A.M. Neijenhuis MSW 01/06/2012

De effectiviteit van rouwbegeleiding. J.W.A.M. Neijenhuis MSW 01/06/2012 De effectiviteit van rouwbegeleiding J.W.A.M. Neijenhuis MSW 01/06/2012 Even voorstellen rouwbegeleiding 01/06/2012 2/28 Visie mensbeeld 365 rouwbegeleiding 01/06/2012 rouwbegeleiding 01/06/2012 Een korte

Nadere informatie

WERKT DE WEBCARE INTERVENTIE?

WERKT DE WEBCARE INTERVENTIE? WERKT DE WEBCARE INTERVENTIE? Onderwerp: Hoe lees ik een wetenschappelijk artikel? Marjolein Snaterse, docent/onderzoeker Faculteit Gezondheid, Hogeschool van Amsterdam TOCH MAAR WEER: EVIDENCE BASED PRACTICE

Nadere informatie

Arbodienstverlening Keerpunt 2019

Arbodienstverlening Keerpunt 2019 Informatiekaart Arbodienstverlening 2019 Ziekte van een werknemer is niet prettig; niet voor uw werknemer, maar ook niet voor u. Zeker niet wanneer er sprake is van langdurig verzuim. U en uw werknemer

Nadere informatie

Herziene NVAB-richtlijn handelen van de bedrijfsarts bij werknemers met psychische problemen

Herziene NVAB-richtlijn handelen van de bedrijfsarts bij werknemers met psychische problemen Herziene NVAB-richtlijn handelen van de bedrijfsarts bij werknemers met psychische problemen 1 datum NVAB Inhoud presentatie Wat is gebleven in de richtlijn? Wat is nieuw in de richtlijn? Opbouw van de

Nadere informatie

Cobi Oostveen Bedrijfsarts Bedrijfsartsconsulent oncologie. Nascholing NVAB Noord 6 april 2017

Cobi Oostveen Bedrijfsarts Bedrijfsartsconsulent oncologie. Nascholing NVAB Noord 6 april 2017 Cobi Oostveen Bedrijfsarts Bedrijfsartsconsulent oncologie Nascholing NVAB Noord 6 april 2017 De brug van kanker naar arbeid Aanleiding Arbeidsparticipatie van mensen die behandeld worden of zijn voor

Nadere informatie

Model voor verzuimprotocol

Model voor verzuimprotocol Model voor verzuimprotocol Toelichting In een verzuimprotocol leggen werkgever en werknemer de spelregels vast die gelden voor de interactie tussen de zieke werknemer en de werkgever. Deze spelregels zijn

Nadere informatie

Nabestaanden in de knel; wat kunnen cliëntenraden doen?

Nabestaanden in de knel; wat kunnen cliëntenraden doen? Nabestaanden in de knel; wat kunnen cliëntenraden doen? 9 april 2015 Dr. Rienk Prins Lector Capabel Hogeschool Utrecht Inhoud Afbakening en doel Een verkennend onderzoek naar re-integratie naar werk van

Nadere informatie

Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2

Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 179 In dit proefschrift werden de resultaten beschreven van studies die zijn verricht bij volwassen vrouwen met symptomen van bekkenbodem dysfunctie. Deze symptomen komen frequent voor en kunnen de kwaliteit

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting

Samenvatting. Samenvatting amenvatting Het aantal mensen met dementie neemt toe. De huisarts speelt een sleutelrol in het (h)erkennen van signalen die op dementie kunnen wijzen en hiermee in het stellen van de diagnose dementie,

Nadere informatie

Het belang van begeleiding

Het belang van begeleiding Het belang van begeleiding Langdurig zieke werknemers 9 en 18 maanden na ziekmelding vergeleken Lone von Meyenfeldt Philip de Jong Carlien Schrijvershof Dit onderzoek is financieel mogelijk gemaakt door

Nadere informatie

Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten. Ton Kuijpers, Epidemioloog

Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten. Ton Kuijpers, Epidemioloog Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten Ton Kuijpers, Epidemioloog Guru based medicine Inhoud Voorbeeld van een wetenschappelijk onderzoeksdesign (RCT) Mate van bewijs Conclusies

Nadere informatie

Model verzuimprotocol

Model verzuimprotocol Model verzuimprotocol 1 Toelichting op Model verzuimprotocol In een verzuimprotocol leggen werkgever en werknemer de spelregels vast die gelden voor de interactie tussen de zieke werknemer en de werkgever.

Nadere informatie