Op stap. in de. middeleeuwen
|
|
- Melanie van der Berg
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Op stap in de middeleeuwen
2 Op een mooie namiddag Dit is het verhaal van Enna en Edgar. Zij zijn broer en zus. Enna is 6 lentes oud en Edgar al tien zomers. Samen met hun familie wonen zij op een boerenerf, in de vroege middeleeuwen. Kijk maar over de heg, daar kun je het rieten dak van de boerderij al zien. Hand in hand lopen Enna en Edgar het pad af naar het erf. Wat een lekker weer met het zonnetje op je gezicht! Ze slenteren lekker langzaam om er langer van te kunnen genieten. Ze komen net van de schapenwei. Daar hebben ze hun grote broer Wigerd brood, kaas en bier gebracht voor het middagmaal. Wigerd zorgt voor alle dieren op de boerderij. Hé Ho! Papa Folkhard wordt enthousiast begroet door het tweetal. Hij is aan het houtsnijden in de Sibbeschuur. Folkhard kan hele mooie dingen maken van hout, soms snijdt hij er zelfs dierenfi guren uit! Zoals de vis op het hok van de geitenbok, of het gezicht op de Sibbeschuur. De moestuin is net gewied en ook de akker staat er netjes bij, kijk maar om je heen. Dat is Olga s taak, de grote zus van Enna en Edgar. Nu is ze in het bos takken aan het verzamelen voor het stoken van de oven, want vanmiddag wordt er brood gebakken. Enna en Edgar dralen een beetje rond, als oma Hildegard of Olga ze zouden zien lopen, moeten ze vast komen helpen met het een of het ander. Daar heb je het al!. Komen jullie binnen? Kunnen jullie me even helpen? vraagt mama Britta. Er zijn wat klusjes voor jullie... Enna kijkt Edgar aan, en geeft een zucht. Daar gaat onze vrije middag! Maar erg vinden ze het niet. Als ze opschieten is er straks nog tijd om te spelen. In de middeleeuwen ziet alles er heel anders uit dan nu en ook de mensen doen andere dingen. Help je ook mee met de klusjes op het boerenerf? Op stap in de middeleeuwen!
3 12+ De Bergkamp Met deze op stap-mand kan uw gezin het leven in de vroege middeleeuwen ontdekken. U gaat op stap samen met Enna en Edgar. Dit zijn twee kinderen die op het vroegmiddeleeuwse erf De Bergkamp wonen en u alles vertellen over hun leven in 800 na C. De op stap-mand bevat leuke en leerzame opdrachten en spelletjes voor kinderen en volwassenen, verdeeld over vijf thema s: leven, wonen, werken, dieren en eten. Elk thema begint met een voorleesverhaal over Enna en Edgar. Daarna volgen de opdrachten en spelletjes voor uw kinderen. Op de achterzijde van elk blad vindt u de antwoorden bij de opdrachten en wat extra informatie voor volwassenen over het thema. U kunt zelf per thema een plek zoeken op het erf om de opdrachten uit te voeren. Bij slecht weer kunt u terecht in de woonboerderij of het Sibbehuis. Welkom op De Bergkamp en veel plezier op stap in de middeleeuwen! U kunt na afloop de op stap-mand inleveren bij de balie van het Centrum voor Natuur- en Milieu Educatie.
4 Leven Lekker warm Binnen in de boerderij brandt het vuur. Boven de vuurplaats hangt de grote zware pan aan een ketting. Het ruikt lekker. Britta is al druk bezig om soep te maken voor vanavond. Ze stookt het vuur hoger op, het hout knettert en sist omdat het vochtig is. Enna steekt haar handen er naar uit en wriemelt met haar vingers om ze weer warm te krijgen. Lekker warm hier, merkt ze na een poosje, en trekt haar wollen tuniek uit. Poeh! Eén laagje kleren is hier wel warm genoeg! Enna en haar familie dragen verschillende lagen kleren over elkaar om warm te blijven in de winter. In de zomer dragen ze alleen de onderste laag van hun kleren. Die is gemaakt van linnen en blijft daarom lekker koel. Wollen en linnen stoffen worden allemaal zelf gemaakt, wat veel moeite en tijd kost. Ook maken de mensen kleding van dierenvacht of leer, dat is dierenvel. Zo heeft Edgar een leren petje.
5 12+ Hoe blijven de vroege middeleeuwers warm? Het maken van kleding kost veel moeite en handigheid. Linnen bijvoorbeeld, wordt gemaakt van vlas, een moeilijk en tijdrovend proces. Na het winnen van de vezel moeten er draden van gesponnen worden. Die draden weef je daarna tot een stof, waar je een kledingstuk van kunt naaien. Voor een tuniek, een soort hemd met lange mouwen, heb je al gauw 3 kilometer gesponnen draad nodig. Naast kleding zijn er natuurlijk ook andere bronnen van warmte. In het huis wordt vuur gestookt op de vuurplaats. Hier wordt gekookt en kan je je verwarmen. Veilig stoken is mogelijk omdat er alleen vuur was op een centrale, verhoogde plaats in de boerderij. Boven het vuur hangt een dierenhuid om de vonken op te vangen, zodat deze niet per ongeluk naar het rieten dak kunnen dwarrelen en een brandje veroorzaken. De dieren die in de aangrenzende stal staan, geven ook warmte af. Zeker in de winter is dat erg aangenaam. Wij vinden dat de dieren een beetje ruiken, maar de vroege middel eeuwers vinden dat heel gewoon.
6 Opdracht Weet jij hoe de kleren er in de vroege middeleeuwen uit zien en hoe ze voelen? Kijk in de buidel en neem de sleutel eruit. In de boerderij staat een kist die je er mee open kunt maken. 4-7 jaar In de kist zitten allemaal kleren die je mag passen: Een tuniek en broek voor de jongens en een jurk voor de meisjes. Welke vind jij mooi? 8-12 jaar Zie je verschillen met je eigen kleren? Heb je gezien dat er geen zakken in de kleren zitten? Die kennen de vroege middeleeuwers nog niet. Ze dragen alles in buidels, een soort zakjes, aan hun riem. Kun jij herkennen welke kleren van linnen en welke van wollen stof gemaakt zijn? Ruim je alles weer netjes op in de kist voor de volgende kinderen?
7 Antwoord Wollen draad is vrij grof en maakt een heel warme stof. Het wordt gemaakt van de vacht van schapen. Linnen wordt gemaakt van een plant, die heet vlas en de daarvan gemaakte stof heeft veel dunnere draden dan wol.
8 Werken Wollen draden Heb je niets meer te doen? Vraagt oma Hildegard aan Edgar als hij binnenkomt. Je kunt Enna wel helpen spinnen met de wol voor haar omslagdoek. Enna en Edgar hebben leren spinnen toen ze heel jong waren. Oma s vingers gaan als vanzelf bij het spinnen. Ze hoeft niet eens te kijken wat ze doet! Soms loopt ze er zelfs een rondje mee over het erf en meestal staat ze erbij te kletsen. De naam spinnen, komt van het ronddraaien van de wol om er een draad van te maken. Door het alsmaar ronddraaien naar één kant, wordt de draad sterk omdat de korte haren elkaar stevig vasthouden.
9 12+ Zuinig en hardwerkend In de middeleeuwen moeten de mensen in hun eigen levensonderhoud voorzien. Er wordt graan verbouwd, er is een goed gevulde moestuin en er zijn huisdieren: runderen, schapen, zwijnen, geiten en kippen. Soms vindt er handel plaats met het overschot van de oogst. Zo kopen de mensen bijvoorbeeld gereedschappen die ze niet zelf kunnen maken of materialen die ze niet in de natuur in hun eigen omgeving hebben. De meeste gebruiksvoorwerpen, zoals kleding of aardewerk, worden zelf gemaakt. Dit kost niet alleen veel werk, maar ook veel vaardigheid. Om in hun eigen onderhoud te kunnen voorzien, beheersen de vroege middeleeuwers vaak meerdere technieken en hebben ze veel materiaalkennis. De mensen zijn erg zuinig op hun spullen. Ze worden goed onderhouden. Als er bijvoorbeeld iets aan kleding kapot gaat, wordt het steeds opnieuw zorgvuldig hersteld. Het is een hele klus om van schapenwol een nieuwe jurk of tuniek te maken. Kinderen dragen dezelfde vorm kleding als de volwassenen. Liever iets te groot, zodat ze er in kunnen groeien. Past de kleding niet meer, dan gaat het over op een kleinere broer of zus.
10 Opdracht Zullen we ook proberen om wol te spinnen? Kijk in de buidel en neem het stokje eruit. In de boerderij staat een grote mand vol met wol, daar heb je een beetje van nodig. 4-7 jaar Stap 1: Pak een dot haar die je makkelijk vasthoudt in één hand. Met de andere hand trek je er een plukje uit. Let op, het plukje moet steeds aan de dot vast blijven zitten! Stap 2: Dit plukje rol je, steeds dezelfde kant op, tussen je handen tot een draad. Of rol het van je af over je bovenbeen, dat gaat ook goed. Stap 3: Heb je een mooi stukje draad? Wind het dan om het stokje en begin van voren af aan jaar In dit stripje zie je hoe je kunt spinnen met een spintol, net als oma Hildegard. Als je wilt, kun je het proberen! Het is best moeilijk, hoor. Als het niet lukt, kun je altijd de manier gebruiken die hierboven in drie stapjes is uitgelegd. Het stukje wollen draad dat je hebt gemaakt, mag je mee naar huis nemen. Het stokje en de spintol gaat terug in de buidel en de rest van de wol terug in de mand. Alles netjes opgeruimd? Dan gaan we verder!
11 12+ Gereedschappen zijn duurzaam en simpel, maar wel doeltreffend. Veel ontwerpen zijn nu nog altijd in gebruik. Zo is de vorm van de schaar door de eeuwen heen maar weinig veranderd. Alle tijd wordt productief ingezet en ook in de middeleeuwen geldt: vele handen maken licht werk. Iedereen helpt bijvoorbeeld met het spinnen van wol voor kleding. Natuurlijk kennen de mensen ook ontspanning en is er tijd voor spelletjes; daar komen we later op.
12 Wonen De grote boerderij Bijna klaar, zegt hij. Goed vasthouden, anders gaan we scheef! Enna houdt de plank stevig vast, terwijl Folkhard de schaaf gebruikt. Straks gaan we samen de plank ophangen in de boerderij. Onder de voorraadkast, dan is er weer meer plek voor alle potten en pannen. Alle houten dingen in de boerderij zijn door papa gemaakt. Soms met hulp natuurlijk. Toen hij jong was, heeft hij zelfs meegeholpen de boerderij te bouwen waar we nu wonen. Zie je de akker achter de boerderij? Dat was eerst bos. Het hout voor onze boerderij komt van de bomen die daar stonden. In de vroege middeleeuwen wonen op een erf als De Bergkamp redelijk grote families bijeen. Naast het gezin wonen er bijvoorbeeld ook een oma en opa of een broer of zus met hun gezin. Niet alleen de boerderij, maar ook de andere gebouwen op het erf worden veel gebruikt. De mensen werken ook heel veel buiten. Uit de natuur worden veel bouwmaterialen gehaald. Uit de grond wordt leem gehaald, een soort klei. Deze vermeng je met stro en koeienpoep. Dit mengsel smeer je op de muren, die gemaakt zijn van gevlochten takken. Zo krijg je mooie gladde muren. Kijk maar bij de spieker (een soort voorraadhok op poten) die dienst doet als kippenhok.
13 12+ Duurzaam wonen De familie op De Bergkamp leeft een eenvoudig bestaan op het ritme van de seizoenen. Voor het bouwen gebruiken zij natuurlijke materialen, bijvoorbeeld bouwhout uit het bos en voor het dak wordt riet gebruikt, van de oever van een rivier. De gebruikte materialen en technieken zorgen voor een duurzame constructie. De levensduur van een boerderij kan daardoor oplopen tot wel honderd jaar. Er wordt regelmatig onderhoud verricht, waarbij ze bijvoorbeeld een muur opnieuw besmeren met leem. Of het rieten dak opnieuw dekken. De plek waar gebouwd wordt, hangt af van verschillende factoren. Voornamelijk of er goede landbouwgrond, weides en schoon water zijn en hoge, droge grond om het huis op te bouwen. Daarnaast hangt veel af van de beschikbare materialen. Er is natuurlijk veel hout nodig. Je ziet ook dat als bepaalde dingen niet voorhanden zijn, de middeleeuwers naar andere oplossingen zoeken. Een dakbedekking van plaggen bijvoorbeeld, in plaats van riet of stro. Het bouwen van een boerderij of schuur duurt een aantal weken. Eén man kan in twee maanden een schuur bouwen.
14 Opdracht Een huis uit de vroege middeleeuwen ziet er heel anders uit dan een modern huis. In de buidel vind je puzzelstukken. Hiermee kun je zelf een huis samenstellen. 4-7 jaar In het midden van de boerderij wonen en leven de mensen. Kun jij ontdekken waar ze slapen? En waar ze moeten koken? Waar is de w.c.? Er is geen licht dat je met een knopje aan kunt doen. Hoe krijgen deze mensen licht denk jij? Zou je zo wel eens willen wonen om het uit te proberen? Wat lijkt je leuk of niet leuk? 8-12 jaar Vergelijk dit huis eens met je eigen huis, waar vind je alle dingen? Waar zit de keuken, de badkamer, de w.c., de slaapkamer? Zijn ze hier in dit middeleeuwse huis ook allemaal? Wat zou jij niet kunnen missen in jouw huis? Neem de puzzelstukken en maak je eigen moderne middeleeuwse huis.
15 Antwoord De vuurplaats is een heel belangrijke plek in de boerderij. De mensen in 800 na C. slapen in de bedden vlakbij het vuur. Zo blijven ze s nachts lekker warm. De dieren staan niet voor niets s nachts onder hetzelfde dak: ook zij zorgen voor warmte. Koken doen de mensen op hetzelfde vuur. Ze gebruiken de grote tafel om groenten te snijden en brooddeeg te kneden. Voor het maken van soep hangen ze een ijzeren ketel aan de ketting die boven het vuur hangt. Voor het bakken van brood gebruiken ze de broodoven die naast de boerderij staat. Er is geen w.c. in de boerderij. De mensen doen hun behoefte buiten in de open lucht, boven een gat in de grond. De mensen krijgen licht omdat ze kaarsen en olielampjes gebruiken. Natuurlijk geeft het vuur ook veel licht. De boerderij heeft geen ramen omdat daar veel warmte door zou verdwijnen.
16 Eten Graan malen Edgar moet bijna elke dag graan malen op de maalstenen. Meestal voor koeken in de pan, of voor pap. Maar vandaag is het om brood mee te bakken, dus het meel moet mooi fi jn gemalen worden. Olga zal straks het deeg maken en Edgar gaat dan de oven stoken met takkenbossen. Ksst, Ksst Edgar jaagt de kippen weg, die een graantje mee proberen te pikken. Gauw de deksel weer op de pot met graan! Langzaam draait hij de maalsteen in het rond. Hij veegt het grove meel bijeen en maalt het nog een keer. Zwaar werk hoor, maar hij kan het goed. De huisdieren in de vroege middeleeuwen zijn er niet zomaar voor de gezelligheid. Ossen bijvoorbeeld, zijn heel sterk en kunnen een ploeg trekken of een kar. Een hond gaat mee als schapendrijver en bewaakt het erf. Alle dieren hebben een taak, of zorgen voor eten: de geit voor melk en kaas, kippen voor de eieren. Andere dieren worden gehouden om op te eten. In de vroege middeleeuwen is niemand vegetariër. Slachten gebeurt niet zomaar, alleen als het nodig is: een dier is oud, of als er in de winter niet genoeg te eten is voor alle dieren op de boerderij. Het hele lichaam van het dier wordt gebruikt. Vlees om te eten. De vacht om kleren van te maken. Zelfs de botten gebruik je! Hiervan maak je gebruiksvoorwerpen, zoals een naald of een pin voor in je haar. Of een spelletje zoals bikkelen.
17 12+ Eten van vroeger In de middeleeuwen leven de mensen van de natuur. Ze hebben heel veel kennis over de planten, bomen en gewassen. Sommigen zijn om te eten en andere worden gebruikt om je beter te maken als je ziek bent. Maar planten worden ook gebruikt om wol en linnen mee te verven. In de moestuin en op de akker vind je oude plantenrassen. Helaas zijn niet alle oude soorten bewaard gebleven door de eeuwen heen. Sommige groenten zijn vergeten of uit de gratie geraakt. Wie kookt nog met linzen, pastinaak, rammanas, etc... Het bereiden van eten neemt veel tijd in beslag. Daarom staat er gedurende de hele dag wel een pan bij het vuur. Er worden veel granen en erwtensoorten gegeten. Vaak wordt het tot een soort stoofpot verwerkt. Vlees eet je ook, maar niet vaak. Dit was afhankelijk van het seizoen, in het najaar wordt er geslacht. Hoeveel maaltijden de mensen per dag eten, weten we niet precies. Maar niet zoveel als wij nu gewend zijn. Ook brood wordt niet zoveel gegeten als we zouden verwachten. Het stoken van de oven kost veel hout en het malen van het graan veel tijd. Daarom denken we dat er veel meer pannenkoeken worden gegeten.
18 Opdracht 4-7 jaar In de boerderij vind je de maalstenen. Hier wordt graan gemalen tot meel. Wil jij het ook uitproberen? Naast de stenen staat een potje met graan. Dek je het potje wel weer af, anders eten de muizen of de kippen het graan op! Neem een half handje graan en doe dit in het gaatje in het midden. Pak het handvat vast en draai langzaam maar stevig met de klok mee. Na een poosje komt er meel uit de zijkant. Is het nog te grof? Veeg het bij elkaar en maal het nog een keer. Opdracht 8-12 jaar In de buidel vind je een spelletje met vijf kootjes. Dit heet bikkelen. Het is gemaakt van botjes. Je speelt het zo: 1.Leg de vijf bikkels op de grond. 2.Pak er één op, dit is de boer, en gooi hem in de lucht. 3.Pak snel een bikkel van de grond. 4.Vang met dezelfde hand de opgegooide bikkel. 5.Pak je nieuwe bikkel in je andere hand en begin opnieuw. Dit gaat zo door tot alle bikkels zijn opgeraapt. Laat je een bikkel, of de boer vallen, dan is je beurt voorbij. Je kunt het spel moeilijker maken door twee bikkels op te rapen en daarna drie. Of je gooit met twee boeren. Probeer het maar!
19
20 Dieren De geitenbok en zijn dames Vorige maan zijn er kleine geitjes geboren. Ze slapen in de stal. Als Wigerd er niet is, dan moet Edgar kijken of alles goed met ze gaat. Vers water neerzetten en de andere geiten voeren. In de stal is het altijd een beetje donker, maar Edgar kent de weg op zijn duimpje. Aan de ene kant in de stal is het zwijnenhok, aan de andere kant staan de geiten. Hij herkent de dieren aan hun geluiden en aan hun geur! De geitenbok kun je heel goed ruiken. Groink! Groink! Knorrrr, Nee helaas, zegt Edgar lachend tegen de zwijnen, Jullie hebben al eten gehad! Dieren in de vroege middeleeuwen zien er anders uit dan nu. Ze zijn vaak veel kleiner. Er zijn ook andere soorten. Nu proberen we dieren te veranderen zodat we er meer aan hebben. Zodat de koe meer melk geeft per dag en meer vlees dan vroeger. Dieren zijn een kostbaar bezit. Alleen een middeleeuwse handelaar of een smid was rijk genoeg om een paard te hebben.
21 12+ Dieren voor de mensen Op dit middeleeuws erf krijg je een indruk hoe mensen en dieren samen leven en afhankelijk zijn van elkaar. Met het leven van de dieren en wat zij aan producten kunnen opleveren, springen zij zorgvuldig om. Dieren worden in de middeleeuwen veel meer ingezet naar de kwaliteiten en kenmerken die ze hebben. In de moderne samenleving is dat niet meer nodig. We hebben andere oplossingen. Zo is de os voor de kar vervangen door de tractor. Hoewel de dieren vroeger en nu nog steeds de mens dienen, worden er nu hele andere eisen gesteld. De dieren worden aangepast aan de wensen van de mens. Door deze verandering in de relatie met dieren, zijn ook de diersoorten veranderd. Bepaalde eigenschappen zijn doorgefokt, sommige rassen komen helemaal niet meer voor. Een moderne koe is een stuk groter dan een vroegmiddeleeuwse koe en geeft ook veel meer melk. Daarnaast houden mensen de dieren nu ook veel meer voor het plezier. Bijna ieder huishouden heeft wel een huisdier, maar dit zijn andere soorten dan de landbouw huisdieren van vroeger.
22 Opdracht 4-7 jaar Kun jij net als Edgar alle dieren op het erf herkennen? Ook met je ogen dicht? In de buidel vind je allemaal stukjes dierenvacht. Probeer te voelen welk dier het is, zonder stiekem te kijken! Op de achterkant van de vachten vind je de antwoorden. Opdracht 8-12 jaar Dieren herken je niet alleen aan hoe ze er uit zien, hun vacht of geluid, maar ook aan hun poepjes! Als je de stal moet schoonmaken, dan kom je die tegen. Of in het kippenhok, of in de wei. In de buidel vind je een doosje met 5 soorten poepjes. Van welke dieren zijn ze? Leg de dierenplaatjes op de goede plaats op het doosje. Draai daarna de plaatjes om en je kunt zien of je het goed hebt!
23 Antwoord De poepjes van dieren kun je herkennen, wanneer je kijkt naar wat de dieren eten. Een kip bijvoorbeeld eet veel graan, daarom is zijn poepje een beetje wit. Je kunt natuurlijk ook kijken naar hoe groot de poepjes zijn. Hoe groter het dier, hoe groter het poepje!
24 Tot ziens! Al je klusjes af, Enna?, vraagt Edgar. Kom dan gaan we Wigerd ophalen, mama zegt dat het eten zo klaar is. Samen lopen ze door het hek, richting het pad. Het is nog lekker weer voor een korte wandeling. Kom, wie het eerst bij die grote boom is daar, zegt Enna. Lachend gaat het tweetal er vandoor. Als je door het hek gaat, het erf af, ben je weer terug in de moderne tijd. Wat vond je van de vroege middeleeuwen? Heb je veel ontdekt? Wat vond je leuk om uit te proberen? Er is altijd weer wat nieuws te zien op het erf. Kom je nog eens op bezoek? Dan kun je weer op stap in de middeleeuwen. Tot ziens!
25 12+ Tot de volgende keer! Als u klaar bent met de gezinsactiviteit, levert u deze weer in bij de balie van het Centrum voor Natuur- en Milieu Educatie. Daar krijgt u uw borg weer retour. Voor een klein bedrag is er een brochure beschikbaar over het middeleeuwse erf. Deze vertelt u alles over de bouw van de boerderij en het wonen, leven, werken, eten en de dieren in de vroege middeleeuwen. Op speciale dagen in het jaar zijn er mensen die wonen en leven zoals in de vroege middeleeuwen. Zij brengen de geschiedenis tot leven en tonen de kleding en ambachten van toen. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met het Centrum voor Natuur- en Milieu- Educatie Landgoed Schothorst. Schothorsterlaan 21, 3822 NA Amersfoort. Tel.: of kijk op cnme.amersfoort.nl Wij hopen dat u heeft genoten van uw bezoek aan De Bergkamp en zien u graag weer terug. Tot de volgende keer! Dit is een uitgave van de Gemeente Amersfoort Centrum voor Natuur en Milieu Educatie Schothorsterlaan NA Amersfoort Vormgeving: Maaike de Laat Illustraties: Henk t Jong Historisch Adviesbureau tscapreel Tekst: Annemarie Pothaar Heritage Education & Interpretation Fotografi e: archief CNME Eindredactie: Anne de Feijter Drukwerk: Grafi fors Materiaal: Bert Weggelaar, de Bergkamp Sibbe December 2004
De familie schaap. Praat eens zoals een schaap Welke dierengeluiden ken je nog? Doe ze eens na?
Het schaap De familie schaap Schapen zijn bange dieren. Daarom leven ze met velen samen en blijven ze dicht bij elkaar. Een groepje schapen noemen we een kudde. Schapen praten met elkaar door te blaten.
Nadere informatieMEMORY WOORDEN 1.1. TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1
MEMORY WOORDEN 1.1 TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1 ik jij hij zij wij jullie zij de baby het kind ja nee de naam TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 2 MEMORY WOORDEN 1.2 TaalCompleet A1 Memory Woorden
Nadere informatieWoordenschat Taal Actief groep 4 Thema 1 Les 1
Woordenschat Taal Actief groep 4 Thema 1 Les 1 een hark Een lange steel met een soort kam van ijzer eraan. de fontein Een bak waaruit water spuit. Het is voor de sier. Een wasbak in de badkamer wordt ook
Nadere informatieWelkom 1. - Hallo! - Oek - Museum - Kwartet. Hallo! Ik ben Oek.
Welkom 1. - Hallo! - Oek - Museum - Kwartet Hallo! Ik ben Oek. Welkom 1. - Hallo! - Oek - Museum - Kwartet Op deze kaarten kun je plaatjes vinden van mijn wereld. De wereld van Oek Welkom 1. - Hallo! -
Nadere informatieWerkboekje 2010. Boerderijles Groep 5/6. Naam..
Werkboekje 2010 Boerderijles Groep 5/6 Naam.. 1 Inhoudsopgave 1 KIPPEN 3 1.1 SOORTEN VEREN. 3 1.2 VERENONDERZOEK. 4 1.3 HET GEDRAG VAN KIPPEN 4 1.4 WAT KIPPEN ETEN. 4 1.5 KAN EEN KIP KNIPOGEN? 4 2 SCHAPEN
Nadere informatie3. Van wie is de kreet? 4. Wat wil Albor met het zwijntje doen?
Lees het verhaal over de Albor de jager. Albor is de jongste van de 5 jagers. De speer van Albor is van vuursteen. De jagers vinden een spoor van een hert Het spoor is vers, het hert is dichtbij. De jagers
Nadere informatie1. De tuin wordt opgeruimd
1. De tuin wordt opgeruimd Wat gaan jullie doen? vraagt mama. Ze is iets lekkers aan het maken: zoute bolletjes. Dat doet ze elke vrijdagmiddag als Joas, Aron en Lisa uit school komen. Vaak helpt een van
Nadere informatie1. Van je juf of meester krijg je een plaatje. Bekijk je plaatje goed. 3. Zoek samen nog vier klasgenoten met een ander plaatje.
Opdracht 1 Ongeveer 150 jaar geleden stonden er veel steenfabrieken langs de IJssel. De stenen werden van klei gemaakt. Dat kon je langs de IJssel vinden. Als de rivier overstroomde, bleef er een laagje
Nadere informatieHANDIG SPELEN MET EEN HOND
l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n HANDIG SPELEN MET EEN HOND OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN HIER LEES JE HANDIGE INFORMATIE OVER SPELEN MET EEN HOND. JE
Nadere informatieHet stoken van een broodoven van leem
Het stoken van een broodoven van leem Het principe van het stoken van een oven met lemen vloer en wanden is: De oven moet zo lang gestookt worden, dat de vloer en wanden zo warm zijn, dat als de broden
Nadere informatie= een rij struiken of planten die dichtbij elkaar staan. = een hoge lamp die langs de weg staat.
Woordenschat blok 1 gr4 Les 1 De heg De lantaarn De plant Het tuinhek Het terras De garage Het dorp De stad De zwerver De stoep De woonwijk = een rij struiken of planten die dichtbij elkaar staan. = een
Nadere informatieTik-tak Tik-tak tik-tak. Ik tik de tijd op mijn gemak. Ik haast me niet zoals je ziet. Tik-tak tik-tak, ik denk dat ik een slaapje pak.
Tik-tak - Lees het gedicht tik-tak voor. Doe dit in het strakke ritme van een langzaam tikkende klok: Tik - tak - tik - tak Ik tik - de tijd - op mijn - gemak. Enzovoort. - Laat de kinderen vrij op het
Nadere informatiePapa en mama hebben ruzie. Ton en Toya vinden dat niet leuk. Papa wil graag dat Ton en Toya bij hem op bezoek komen, maar van mama mag dat niet.
Bezoek op kantoor Papa en mama hebben ruzie. Ton en Toya vinden dat niet leuk. Papa wil graag dat Ton en Toya bij hem op bezoek komen, maar van mama mag dat niet. Ton en Toya hebben wat problemen thuis.
Nadere informatieBIJLAGE 1 BEELD met toelichting BOEREN IN DE IJZERTIJD
EDE VROEGER EN NU Geldersch Landschap & Kasteelen BIJLAGE 1 BEELD met toelichting voor groep 5 t/m 8 www.glk.nl 1.1 LEVEN ALS BOER IN DE IJZERTIJD Toelichting bij de praatplaten bij het lesprogramma 1.1
Nadere informatieze terug in de la. Dan haalt ze de pannen van het fornuis en zet ze op de onderzetters. Thomas vouwt zijn handen en doet zijn ogen dicht.
1. Te laat thuis Wanneer gaan we eten, mam? Thomas loopt de keuken in en tilt de deksel van een pan. Mmm! Macaroni! Daar heb ik wel zin in. Mama pakt de deksel uit Thomas hand en doet hem weer op de pan.
Nadere informatieAuditieve oefeningen bij het thema: de kinderboerderij
Auditieve oefeningen bij het thema: de kinderboerderij Boek van de week: 1; Kinderboerderij; Betty Sluyzer 2; Kinderboerderij/kijkdoosserie 3; Het grote voorleesboek van de Kinderboerderij 4; Boeken over
Nadere informatieHet onderzoek van de burgemeester 5/6
Het onderzoek van de burgemeester De burgemeester hoorde dat kinderen ongerust zijn. Nee, ze zijn niet bang voor onweer of harde geluiden. Ze maken zich zorgen over de natuur. Dieren krijgen steeds minder
Nadere informatieDe bedoeling van deze opdracht is om aandacht te besteden op de luchtjes op de boerderij.
RONDNEUZEN De paarse kist met daarin 8 speurneuzen, 4 lege potjes en 1 blinddoek. De bedoeling van deze opdracht is om aandacht te besteden op de luchtjes op de boerderij. De neuzen worden opgedaan (het
Nadere informatieOpstartles 10. EXTRA Oefenen met woorden bij de lessen
www.edusom.nl Opstartles 10. EXTRA Oefenen met woorden bij de lessen Het is belangrijk om veel woorden te leren. In deze extra les vindt u extra woorden bij de Opstartlessen 1 t/m 5. Kijk ook eens naar
Nadere informatieDe Smoezels. en de nieuwe oppas. Erhard Dietl. Erhard Dietl De Smoezels en de nieuwe oppas De Vier Windstreken. De Vier Windstreken
Er komt voor het eerst een meisje babysitten op de Smoezelkinderen. Enthousiast maakt ze een gezonde groentesoep en ruimt ze het huis op. De Smoezeltweeling kijkt verschrikt toe, want Smoezels houden helemaal
Nadere informatieIk ga mijn spreekbeurt houden over vuur. Ik heb alvast op het bord geplakt waar ik het over ga hebben:
Ik ga mijn spreekbeurt houden over vuur. Ik heb alvast op het bord geplakt waar ik het over ga hebben: Op het bord 1. Blij met vuur 2. Wat is vuur? 3. Vuur maken 4. Lekker warm 5. Verbranden zonder vlammen
Nadere informatie1. Joris. Voor haar huis remt Roos. Ik ben er. De gordijnen beneden zijn weer dicht.
1. Joris Hé Roos, fiets eens niet zo hard. Roos schrikt op en kijkt naast zich. Recht in het vrolijke gezicht van Joris. Joris zit in haar klas. Ben je voor mij op de vlucht?, vraagt hij. Wat een onzin.
Nadere informatieStart: Welk dier hoort bij...?
Start: Welk dier hoort bij...? Druk op de deksel van het muziekdoosje. Luister naar het geluid. Welk dier is dit? (Cavia) Zoek ze in de stal. Kijk eens goed, hebben alle cavia s dezelfde jas (vacht) aan?
Nadere informatieSportdag vrijdag 8 mei 2009 Groep 1 en 2. Naam:
Sportdag vrijdag 8 mei 2009 Groep 1 en 2 Naam: 2 Spelletjes Koetje Prik Voor je staat een koe. Deze koe heeft alleen geen staart. Wil jij nu met een blinddoek voor proberen om de staart op de goede plek
Nadere informatieMoshi gaat met het vliegtuig naar Malawi
Malawi Auditieve analyse: 1.2 Eén en twee lettergrepen 1.3 Drie of meer lettergrepen Auditieve synthese 4.1 Lettergrepen samenvoegen tot een woord 4.2 Letters samenvoegen tot een woord Zon varken Malawi
Nadere informatieIk heb een nieuw horloge, zegt papa. Kijk.
Prent 1 Sst, ik hoor iets! Prent 1. Sst, ik hoor iets! Said en Jamal zitten aan tafel te eten. Samen met papa en mama. Ik heb een nieuw horloge, zegt papa. Kijk. Papa laat het horloge zien. Het is een
Nadere informatieDoei! œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ & # # # # # ## # Œ œ œ œ œ œ œ # # & b œ œ œ Œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œ œ Œ
oktober 2011 vanaf 4 jaar Doei! tekst en muziek: Chris Winsemius Intro & E G A E G A œ Couplet & E G œ Doei roept de boer, A ik ga weg!' E Jam-merjam-mer jam - mer, & A E wat een pech. G C œ Hé roeptde
Nadere informatieOnderzoek op de Boerderij 2010 Buitenopdrachten
Onderzoek op de Boerderij 2010 Buitenopdrachten paard sporen stap draf Paarden hebben hoefijzers. Pak eens een hoefijzer uit de emmer en bekijk hem goed. 1 Waar zijn de gaatjes voor? Waar zijn hoefijzers
Nadere informatieBrieven van Ama welpen
Introductie Shanti heeft heel veel vriendinnetjes in de jungle. Ze heeft ook een vriendinnetje in een land heel ver weg. Het meisje heet Ama. Ama woont in een land dat Ghana heet. Weten jullie waar dat
Nadere informatieUitzicht op de heuvels 10 km van Kabaya Uitzicht op de heuvels ten noorden van Kabaya. Ongeveer 7 km van het dorp.
Verblijf van Tautvydas Rindzevicius in Kabaya/RWANDA in het kader van het bezoek aan wezen en kwetsbare kinderen gesponsord door de Jyambere stichting. Inleiding Tijdens de periode van juli-augustus 2015,
Nadere informatieKerstfeest 17 december 2014 Groep 6/7 De Brug
Kerstfeest 17 december 2014 Groep 6/7 De Brug Welkom Lied: Dank je voor dit warme licht (kaarsen worden aangestoken door Youri) 1. Eerste kaars, wat wil jij zeggen als je branden gaat? Zie jij in je mooiste
Nadere informatieNAAM. Uil kijkt in een boek. Het is een boek over dieren. Er staan plaatjes in. Van elk dier één. Uil ziet een leeuw. En een pauw. En een bever.
Vos en Waar is Haas het ijs? NAAM Uil kijkt in een boek. Het is een boek over dieren. Er staan plaatjes in. Van elk dier één. Uil ziet een leeuw. En een pauw. En een bever. Wat een raar beest! lacht Uil.
Nadere informatieHET TRECHTERBEKERVOLK. het hunebed de trechterbeker de provincie Drenthe de zwerfkei. het hunebed de trechterbeker de provincie Drenthe de zwerfkei
HET TRECHTERBEKERVOLK HET TRECHTERBEKERVOLK het hunebed de trechterbeker de provincie Drenthe de zwerfkei het hunebed de trechterbeker de provincie Drenthe de zwerfkei Vraag: Waar werd een hunebed in de
Nadere informatieDit verhaal is geschreven door Jisse.
Toen we op school kwamen was de klas mooi versierd iedereen had cadeaus en de juffen wachten in de klas en iedereen was er. Toen iedereen er was gingen we de cadeaus doen er was een bloemenstal ontstaan
Nadere informatieWat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.
Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me
Nadere informatieSpekkoek. Op de terugweg praat zijn oma de hele tijd. Ze is blij omdat Igor maandag mag komen werken.
Spekkoek Oma heeft de post gehaald. Er is een brief van de Sociale Werkplaats. Snel scheurt ze hem open. Haar ogen gaan over de regels. Ze kan het niet geloven, maar het staat er echt. Igor mag naar de
Nadere informatieWoordenschat Taal Actief groep 4 Thema 7 Les 1
Woordenschat Taal Actief groep 4 Thema 7 Les 1 de maaltijd Het is eten. Het kan warm of koud zijn. de vis Het is een dier dat zwemt in het water. Er zijn veel soorten vissen. sommige soorten kun je eten.
Nadere informatiec. Waarom is het slecht voor het milieu om textiel weg te gooien bij het restafval?
Overal textiel! We zijn inmiddels een week verder. Hoe gaat het met het inzamelen van textiel? Zitten de bak en container van jullie school al helemaal vol? Kun je thuis bijna niet meer door de voordeur,
Nadere informatieDe allerliefste oppas
De allerliefste oppas Met de ene oppas ga ik buiten spelen door de andere wordt altijd thee gezet bij de derde zal ik mij echt nooit vervelen en van de vierde mag ik lekker laat naar bed Met de ene oppas
Nadere informatieStreekproducten en eten uit de buurt
Spreekbeurt of werkstuk Streekproducten en eten uit de buurt Inhoud Stap 1. Ga zelf op onderzoek uit Stap 2. Streekproducten of gewoon producten uit de buurt Stap 3. Waarom zijn streekproducten zo bijzonder?
Nadere informatieEn rijke mensen werken niet. Die kunnen de hele dag doen wat ze leuk vinden.
Warm in Verona Romeo loopt een beetje rond. Dat doet hij bijna elke dag. Hij vindt het leuk om door het stadje te lopen. Door de kleine straatjes. Langs de rivier waar de meisjes de was doen. En over de
Nadere informatie10 tips om je partner zo goed mogelijk te ondersteunen.
10 tips om je partner zo goed mogelijk te ondersteunen. Omdat het automatische gedrag is uitgeschakeld kosten onderstaande handelingen je partner al veel energie (hier denk je zo snel niet aan, omdat het
Nadere informatieKok als beroep Thomas en Lasse Het Baken 8a 28-1-2011
Kok als beroep Thomas en Lasse Het Baken 8a 28-1-2011 Inhoudsopgave Inleiding... 2 Het ontstaan van koken... 3 De eerste ontdekking... 3 Het eerste beetje koken... 3 De ontwikkelingen... 3 Kok worden...
Nadere informatieVeel veld voor vlees, weinig veld voor groenten
Voeding > 3 e graad > lesmateriaal > kniptekst Sociaal vlees? Voor de leerkracht: Knip op voorhand de tekst in stukken op de lijnen. Houd de stukken tekst per titel samen. Veel veld voor vlees, weinig
Nadere informatieLES 3 Ik leer Nederlands. TESTEN TEST 1
12/11/14 1 LES 3 Ik leer Nederlands. TESTEN TEST 1 1. (lezen) Ik.... een lange tekst. 2 Hij.... een moeilijk boek. 3. Zij.... een gemakkelijk tekstje. 4..... jullie veel? Ja, wij.... graag kinderboeken.
Nadere informatieStil blijft Lisa bij de deur staan. Ook de man staat stil. Ze kijken elkaar aan.
Wild Op het laatste moment ziet Lisa de man pas. Ze hangt de was op in de tuin. En ineens komt hij achter de lakens vandaan. Lisa laat het mandje met was in het gras vallen. Ze gilt. De man ziet er slecht
Nadere informatieb. Bekijk het laatste deel van de maquette, de kwelders. Waarom staat daar geen dorpje, denk je?
Kijktocht OER! basis 6000 jaar geleden woonden er al mensen in dit gebied. Het is de tijd van de jagers en verzamelaars. De mensen noemen we Swifterbantmensen. Hoe ze leefden en hoe hun gebied eruitzag,
Nadere informatieAMIGA4LIFE. Hooggevoelig, wat is dat? WWW.AMIGA4LIFE.NL T. 06-424 99985 @AMIGA4LIFECOACH VLAARDINGEN
AMIGA4LIFE Hooggevoelig, wat is dat? 7-10 jaar WWW.AMIGA4LIFE.NL T. 06-424 99985 @AMIGA4LIFECOACH VLAARDINGEN 1 voorlichtingsbrochure hooggevoeligheid - www.amiga4life.nl Ik heb een talent! Ik kan goed
Nadere informatieGezonde recepten avondeten. Gezonde recepten avondeten
Gezonde recepten Gezonde recepten Vraag jij je ook wel eens af wat gezonde recepten zijn en wat nu gezond is en wat niet? Er zijn zoveel geluiden in voedingsland, dat je soms de weg kwijt kunt raken. Wat
Nadere informatieKastelen. Dit werkboekje is van: www.lesidee.web-log.nl
Kastelen Dit werkboekje is van: Naam: Hoi! Super leuk dat je dit boekje hebt open gedaan. Wanneer je dit boekje helemaal hebt uitgewerkt weet je een heleboel over kastelen! Lees straks eerst de teksten
Nadere informatieVERWERKEN VAN EEN SCHAAP
VERWERKEN VAN EEN SCHAAP Het is slachtdag. We slachten een schaap. Het moet in ons geregelde landje gebeuren met een keurmeester. Hij trekt een voor ons verblindend witte jas aan en zet een wit hoedje
Nadere informatieTomte gaat door het kattenluikje het huis in. Dat kan omdat hij niet groot is. Een echte tomte is niet groot, maar klein, snel en soms driftig.
1 Tomte gaat door het kattenluikje het huis in. Dat kan omdat hij niet groot is. Een echte tomte is niet groot, maar klein, snel en soms driftig. Hij ziet helemaal grijs, behalve zijn rode muts. Daarom
Nadere informatieTheorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,
3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol
Nadere informatieinhoud blz. 1. Huisdieren 3 2. De hond 5 3. De kat 6 4. De witte muis 7 5. De goudvis 8 6. Het konijn 9 7. De cavia De tamme rat 11 9.
Huisdieren inhoud blz. 1. Huisdieren 3 2. De hond 5 3. De kat 6 4. De witte muis 7 5. De goudvis 8 6. Het konijn 9 7. De cavia 10 8. De tamme rat 11 9. De papegaai 12 10. De hamster 13 11. De parkiet 14
Nadere informatieinhoud 1. Vuur in de natuur 2. Mens en vuur 3. De mens maakt vuur 4. Licht en warmte 5. Vuur en eten 6. Werken met vuur 7.
Vuur inhoud 1. Vuur in de natuur 3 2. Mens en vuur 4 3. De mens maakt vuur 5 4. Licht en warmte 6 5. Vuur en eten 7 6. Werken met vuur 8 7. De vuurtoren 9 8. Pas op! Brand! 10 9. De brandweer 11 10. Filmpjes
Nadere informatieSTEENSOEP OMA VERTELT EEN VERHAAL
Hotel Hallo - Thema 6 Hallo opdrachten STEENSOEP 1. Knip de strip. Strip Knip de strip los langs de stippellijntjes. Leg de stukken omgekeerd en door elkaar heen op tafel. Draai de stukken weer om en leg
Nadere informatieZorgboerderij Sterrenland 30-01-14
Zorgboerderij Sterrenland 30-01-14 Inhoudsopgaven Inleiding...3 Bedrijfsgegevens...4 Afzetmarkt...5 De ligging...6 Het uiterlijk...7 De afdelingen...8 Regels... 9 Personeel...10 Vragen...11 Slot...12 Inleiding
Nadere informatiePasen. Vrolijke paaskaart Leuke kaart om te kleuren die je met Pasen aan iemand kan geven. Bijvoorbeeld je vader, moeder, opa of oma.
Pasen Hallo, Ik heb me alweer bezig gehouden met pasen en ben voor jullie op zoek gegaan naar leuke knutselwerkjes om thuis te gaan maken.ik hoop dat jullie er veel plezier mee zullen hebben. Zo vind je
Nadere informatieRivka voelt tranen in haar ogen. Vader aait over haar wang. Hij zegt: Veel plezier, prinsesje. Vergeet je nooit wie je bent? Dan draait vader zich
1942-1943 1 Rivka! Het is tijd om te gaan!, roept vader. Rivka is blij. Ze gaat logeren. Ze weet niet bij wie. En ze weet ook niet hoe lang. Maar ze heeft er wel zin in. Vader heeft gezegd: Je gaat in
Nadere informatieGemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, jongens en meisjes,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, jongens en meisjes, Hé Joyce, ga je mee? Emma rent achter Joyce aan als ze van het schoolplein lopen. Joyce, wij gaan vanmiddag op bezoek bij mijn oom,
Nadere informatieExodus 17,1-7 - Water uit de rots voor mensen met een kort lontje
Exodus 17,1-7 - Water uit de rots voor mensen met een kort lontje Aangepaste dienst Liturgie Voor de dienst speelt de band drie liederen Opwekking 11 Er is een Heer Opwekking 277 Machtig God, sterke Rots
Nadere informatieDieren in de winter. Kids for Animals winter spreekbeurt. Brrr. Honden
Dieren in de winter Brrr In de winter kun jij een lekkere warme trui aantrekken. Bij dieren werkt dit anders. Sommige kunnen heel goed tegen de kou, andere minder. Het ene dier krijgt een dikke vacht,
Nadere informatie2. Maak met de 4 buizen een vierkant op de grond. Dit is het zoekraam.
Opdracht 1. Gebruik je ogen goed. In het bos kun je van alles ontdekken! Komen er onder de bomen verschillende soorten insecten en of bodemdiertjes voor? Het beste bos 1. Materiaal tas 1: zoekraam, 1 schepje,
Nadere informatieOPDRACHTEN bij de FIETSEXCURSIE van het project MOOI HOOGLAND-WEST!
ietsroute Hoogland West OPDRACHTEN bij de FIETSEXCURSIE van het project MOOI HOOGLAND-WEST! 5 4 6 3 2 1 Let op het verkeer en zet je fiets goed aan de kant! Mooi Hoogland-West! 1 Bolle akker locatie 1
Nadere informatieAuditieve oefeningen bij het thema:
Auditieve oefeningen bij het thema: Boek van de week: 1; Kom uit het ei, kleintje 2; Dottie s eieren 3; Dottie s kuikens 4; Mijn kuiken Verhaalbegrip: Bij elk boek stel ik de volgende vragen: Wat staat
Nadere informatieEerste week vd advent
Advent vieren en beleven derde graad Eerste week vd advent De adventskrans staat centraal. Er speelt zachte muziek. De kinderen nemen bij het binnenkomen een sparrentakje uit de mand en leggen dit rond
Nadere informatieIk voel me zo ziek als een hond, mompelt vader. Dan moet je naar de dierenarts gaan, zegt zijn zoontje. - 6 -
dierenarts De spreekkamer Nee, ik blaf, miauw, piep of fluit niet tegen een ziek dier. Ik spreek in mensentaal, met het baasje van mijn patiënt. We bespreken de klachten en hoe we het dier kunnen helpen.
Nadere informatieklasniveau Het verhaal Tekening 1 Tekening 4 Tekening 5 Tekening 2 Tekening 6 Tekening 3
THEMA ENERGIE > Kleuter & Eerste graad > Lessuggesties en activiteiten 2. 1. Lessuggesties Leon en de ikkietikkietijd en activiteiten op klasniveau Het verhaal Tekening 1 Hallo iedereen ik ben Leon. Ik
Nadere informatie1 Kussen over mijn hoofd
1 Kussen over mijn hoofd De woonkamerdeur valt met een klap achter mij dicht. Ik ren de trap op, sla hier en daar een tree over. Niet vallen, denk ik nog, of misschien wel vallen. Mijn been breken en dan
Nadere informatieActiviteiten bij De Helderse Vallei - juli 2015
woensdag 1 juli: Nationale Modderdag 14.00-16.00 uur Het is Nationale Modderdag, een dag waarop je buiten in de modder mag spelen en natuurlijk lekker vies mag worden! Trek laarzen en oude kleren aan en
Nadere informatie3000 v. Chr v. Chr v. Chr v. Chr.
6 prehistorie oudheid 3000 v. Chr. 2500 v. Chr. 2000 v. Chr. 1500 v. Chr. Jagers en Boeren De oudste bewoners Jos en Mirthe fietsen in de zomervakantie op de Elspeetse heide. Ze maken met hun ouders een
Nadere informatieDe kinderen zochten zelf informatie op over de dieren die ze dagelijks verzorgen.
Dag kinderen, om jullie weer te zien! Deze krant staat volledig in het teken van! De kinderen zochten zelf informatie op over de dieren die ze dagelijks verzorgen. 1 zochten info over Ik heb honger. Weten
Nadere informatieVollenhove Wonen op een havezate
D S T R K C N T Opdracht 1 Nodig: foto van jezelf als klein kind, fotoblad opdracht 1 In Vollenhove staat de havezate Oldruitenborgh. De havezate is al heel oud. Bijna 250 jaar geleden, rond 1770, woonden
Nadere informatieHoe gaat het in groep 1/2 b
Hoe gaat het in groep 1/2 b Binnenkomst: - Als je op school komt hang je je jas op je eigen haakje onder je tent. Je tas zet je op de plank. - In de klas geef je de juf een hand en je pakt een spelletje
Nadere informatieHANDIG VOERSPELLETJES VOOR KONIJNEN EN KNAAGDIEREN
HANDIG VOERSPELLETJES VOOR KONIJNEN EN KNAAGDIEREN l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN HIER LEES JE HANDIGE INFORMATIE OVER
Nadere informatieAanwijzing: Lees de verhalen op de borden boven de kist goed; er staan aanwijzingen op. Kijk goed in de kist. Valt je daar iets bijzonders op?
Ondergronds Opdrachten groepen 5, 6 en 7 In Ondergronds gaan kinderen aan de slag als een echte archeoloog. Ondergronds is een reconstructie van een archeologische opgraving. De leerlingen werken met echte
Nadere informatieKijk eens goed naar de trui.
Lees de uitleg over vezels en textiel. Kijk eens goed naar de trui. De trui is gemaakt van draadjes. Kijk eens goed naar de draadjes. De draadjes zijn gemaakt van dunne draadjes. Die dunne lange draadjes
Nadere informatieEet smakelijk. ( 5 januari t/m 31 januari)
Eet smakelijk ( 5 januari t/m 31 januari) In dit thema staat eten centraal. De kinderen gaan fruit/groente proeven en ontdekken al spelenderwijs wat vies is en wat lekker is. Ook gaan we koekjes die ze
Nadere informatieSpeel-ontdekboek bij De Molenmuis
Speel-ontdekboek bij De Molenmuis Inhoud 1. En toen en toen... 2. Achter elkaar aanjgen 3. Kat begint met een K... 4. Wat zegt de molen? 5. Pas op gevaar! 6. En toen stak de muis zijn tong uit... 7. Mmm
Nadere informatieIk laat je ontdekken hoe de mensen hier vroeger leefden. En je leert over de omgeving; over de grond, de bomen en de beestjes.
HALLO! IK BEN EDDY DE EGEL. VANDAAG NEEM IK JE MEE OP ONTDEKKING IN DE SPITKEET! WIJ EGELS SCHARRELEN AL HEEL LANG TUSSEN DE MENSEN. MEESTAL ZIE JE ONS NIET MAAR WIJ ZIEN VAN ALLES! Ik laat je ontdekken
Nadere informatieOpdracht 1 Deze week ga je precies bijhouden wat je allemaal eet en drinkt. Dat kun je noteren in je weekmenu, dat je van je juf of meester krijgt.
Opdracht 1 Deze week ga je precies bijhouden wat je allemaal eet en drinkt. Dat kun je noteren in je weekmenu, dat je van je juf of meester krijgt. Opdracht 2 Aten de mensen vroeger hetzelfde als wij nu?
Nadere informatieKNF Zwolle. Afdeling KNF Zwolle. Alles over het EEG-Onderzoek
KNF Zwolle Afdeling KNF Zwolle Alles over het EEG-Onderzoek 1. Welkom op de afdeling KNF afdeling knf Binnenkort kom je samen met je vader of je moeder een nachtje slapen bij het epilepsiecentrum in Zwolle.
Nadere informatieAuditieve oefeningen bij het thema: Mijn huis
Auditieve oefeningen bij het thema: Mijn huis Boek van de week: 1; Een huis bouwen 2;De bouwvakker 3; Op de bouwplaats 4; Een hol voor mol Verhaalbegrip: Bij elk boek stel ik de volgende vragen: Wat staat
Nadere informatieExpeditie Boswachterscode
Boswachterscode Ontdek jij je zesde zintuig? Kinderen tussen de 7 en 10 jaar opgelet! Zet je zintuigen op scherp. Volg het spoor van Benno Buitenpret. Speciaal voor jou heeft hij zijn persoonlijke en buitengewoon
Nadere informatieOpdrachten Jaar van de Bever voor groep 3,4,5 van de basisschool
Opdrachten Jaar van de Bever voor groep 3,4,5 van de basisschool 2012 is het jaar van de bever. Vroeger kwam de bever in een groot deel van Nederland voor, maar er kwamen er steeds minder. De bevers werden
Nadere informatiehebben verzorgde tanden An Melis
CAS EN KATO hebben verzorgde tanden An Melis M O N D I N A C T I E! tekst bij de volgende plaat: Dit is Cas. Cas is blij. Vandaag is de leukste dag van de hele week! Kato komt spelen en vannacht mag ze
Nadere informatieOp reis naar Bethlehem
Op reis naar Bethlehem Rollen: Verteller Jozef Maria Engel Twee omroepers Kind 1 Kind 2 Kind 3 Receptionist 1 Receptionist 2 Receptionist 3 Kind 4 Kind 5 Herder 1 Herder 2 Herder 3 Herder 4 Drie wijzen
Nadere informatieLiedjesboek met gebaren
Liedjesboek met gebaren 15 liedjes met ondersteunende gebaren 2017 Baby- en kindergebaar Illustraties: Liedee (Lisanne van Osch) Uitgegeven door: Baby- en kindergebaar, www.babygebaar.nl Alle rechten voorbehouden.
Nadere informatiegelukkig, maar er was eens een dag dat dat anders was...
Verstoppertje in de sneeuw Hallo lieve kinderen, we leven hier in het Sprookjesbos meestal lang en gelukkig, maar er was eens een dag dat dat anders was... Er ligt een dik pak sneeuw in het Sprookjesbos.
Nadere informatieNIEUWSBRIEF 8 1 oktober 2012 redactie: Rebecca van Delft
NIEUWSBRIEF 8 1 oktober 2012 redactie: Rebecca van Delft Ik was met de riek gras aan het opruimen in de paarden wei samen met brian. Ik schrok me zelf `t apenzuur. Ik dacht even dat ik `m een kopie kleiner
Nadere informatieDe woonkamer. Er staan veel dozen in de woonkamer, er staat een bank en een kast die half in elkaar gezet is.
SAMENWONEN 1. EXT. ROND HET HUIS - DAG Rond het huis. Judith en Peter zijn aan het verhuizen, er staat een verhuiswagen voor het huis. Judith en Peter lopen vaak heen en weer met dozen. Ze lachen naar
Nadere informatieAdam en Eva eten van de boom
Adam en Eva eten van de boom God maakt een prachtig paradijs. Hij zegt: Het is heel goed. Maar God heeft ook een vijand, En weet jij wel wat hij doet? Het mooie wat God heeft gemaakt, maakt hij juist graag
Nadere informatieeen zee Rendierjagers De rendierjagers leefden in de prehistorie in ons land. Dat is de tijd voordat de van tijd een zee van tijd
Werkblad Ω Een tijd geleden... Ω Les : Rendierjagers Rendierjagers De rendierjagers leefden in de prehistorie in ons land. Dat is de tijd voordat de mensen konden schrijven. Ze woonden niet op een vaste
Nadere informatieHet Bazzeroet journaal
Het Bazzeroet journaal juli 2015 Het is alweer zomervakantie en dus is het tijd om ons huidige thema af te gaan sluiten. Wij werken op de boerderij was voor de kinderen weer een leuke manier om de wereld
Nadere informatieHet was mijn idee om een straatje om mijn bloementuin te maken en ik heb er aardig lang over gedaan. Maar nu is hij eindelijk klaar.
Het was mijn idee om een straatje om mijn bloementuin te maken en ik heb er aardig lang over gedaan. Maar nu is hij eindelijk klaar. Er staat nu ook een nieuw tuinplan 2013 bij. Ik ben ook met houtsnippers
Nadere informatieToets Geletterdheid en Begrijpend Lezen
1. Print deze tekst 2. Download het geluidsbestand en luister Je gaat een toets Geletterdheid en Begrijpend Lezen maken. Dit is een leestoets. De toets heeft vijf delen. Deel A, B, C, D en E. Deze toets
Nadere informatieSPREEKBEURT Chinchilla
l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n SPREEKBEURT Chinchilla ZOOGDIEREN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN WE HEBBEN DE BELANGRIJKSTE INFORMATIE OVER DE CHINCHILLA
Nadere informatieMarloes. een handdoek. 2.1 Met Ron naar school. naam: Kijk en vul in: groep: 1 De rat van Ron is nog wild. tam. Wie - wat waar
2.1 Met Ron naar school naam: Kijk en vul in: Wie - wat waar Op de schouder van Ron zit zijn rat. De rat heet Marloes. In zijn hand draagt Ron haar jong. Het jong heet Snuf. Op de grond staat de kooi van
Nadere informatieHerman gaat met zijn dochter Lies naar de dierentuin. Joppie de hond gaat ook mee. Ze gaan gelijk naar de apen, die dicht bij de ingang zijn.
Herman gaat met zijn dochter Lies naar de dierentuin. Joppie de hond gaat ook mee. Ze gaan gelijk naar de apen, die dicht bij de ingang zijn. De ondeugendste aap Snoei pakt de hoed van Herman af. Snoei
Nadere informatie1. Streep de foute antwoorden door. Vroeger kwam het voedsel vooral uit de buurt / Nederland / de rest van de wereld.
Opdracht 1 Deze week ga je drie dagen bijhouden wat je allemaal eet en drinkt op een dag. Dat schrijf je op het menu, dat je van je juf of meester krijgt. Opdracht 2 Je krijgt een menu van ongeveer 100
Nadere informatie