Diabetes Mellitus en het maag-darmstelstel

Transcriptie

1 Verslag lezing d.d Diabetes Mellitus en het maag-darmstelstel Gehouden door Dr. Harm Haak, internist MMC Eindhoven. Verslag: Yolanda Mion Er zijn 3 soorten Diabetes Mellitus: DM 1 Er wordt geen insuline geproduceerd. 5% Van de mensen met DM hebben deze vorm. DM 2 - Er wordt onvoldoende insuline geproduceerd of de insuline werkt niet goed genoeg of de insuline wordt niet goed opgenomen. 90% Van de mensen met DM hebben deze vorm. DM 3 - Is bijvoorbeeld ontstaan door alvleesklierontsteking, medicatie of gewoon pech. 5% Van de mensen met DM hebben deze vorm. Complicaties die kunnen onder andere ontstaan: op microvasculair (kleine haarvaatjes) gebied aan de ogen, nieren, voeten, etc. op macrovasculair (grote vaten) gebied aan het hart, de hersenen of vaten op neurpatisch (zenuwen) gebied, aan de psyche, het steunweefsel, etc. Neuropathie Door jarenlang te hoge bloedglucosewaarden (hyper) kan schade aan het zenuwstelsel of een gestoorde bloedvoorziening ontstaan. De gevoelsstoornis begint vaak bij de voeten, vervolgens kan ook motorische stoornis en zenuwuitval ontstaan. Neuropathie kan - langzaam toenemen - soms van voorbijgaande aard zijn of kan - drukafhankelijk zijn, Dan kan er b.v. sprake zijn van het Carpaaltunnel syndroom (afklemming van de zenuw in het kanaal die loopt door de handwortelbeentjes). Neuropathie kan veroorzaken - een stil hartinfarct - een lage bloeddruk bij opstaan - impotentie (erectiestoornis) - gastroparese (is het niet goed werken van de maag) en andere maag-darmproblemen. Maag-darmstelstel Dit bestaat uit: - mond- en keelholte - slokdarm - maag - lever / galwegen - alvleesklier - dunne darm - dikke darm - sluitspier. 1

2 In het maag-darmstelsel wordt voedsel voortbewogen van boven naar beneden door contracties (samentrekkingen) van spieren in de darmwand en gemengd. Door het toevoegen van enzymen aan de voeding kan de voeding verteerd worden (verwerkt worden tot bouwstoffen); deze bouw-/voedingsstoffen worden opgenomen in het lichaam en ook water wordt uit de voeding gehaald en opgenomen. Via de lever en de gal worden afvalstoffen uitgescheiden en in de endeldarm worden de afvalstoffen verzameld, ingedikt en uitgescheiden (defaecatie). Maag-darmproblemen kunnen ontstaan door: - neuropathie - vaatlijden Het kan infecties tot gevolg hebben Dit alles kan - psychische - sociale problemen tot gevolg hebben. In de mond- en keelholte wordt de voeding door kauwen kleiner gemaakt. Mensen met diabetes hebben een verhoogde infectiegevoeligheid waardoor infecties kunnen ontstaan aan het tandvlees of wortelkanaal of de diabetes kan een droge mond veroorzaken Voedsel gaat van de mond naar de slokdarm en daar naar beneden voortbewogen via contracties van de darmwand. Als complicatie van de diabetes kan een verminderde wandbewegingen en/of verminderde contractie aan de spieren ontstaan, wat tot gevolg kan hebben dat het voedsel niet goed zakt (wat meer voorkomt bij mensen met dan mensen zonder diabetes) of dat men zich verslikt. Het voedsel komt via de slokdarm in de maag waar het voedsel gemengd (door contracties van spieren) en verteerd gaat worden met b.v. maagsappen. Onder andere door microvasculaire problemen kan een vertraagde maagontlediging ontstaan, wat tot gevolg heeft: - een volle maag - minder zuurproductie - een verminderderde eetlust - misselijkheid en soms braken - wat weer afvallen tot gevolg heeft - een onvoorspelbare opname van koolhydraten, wat weer problemen geeft met de diabetesregulatie. Lever- en galwegen In de gal komen verteringssappen vrij en de lever zorgt voor het afbreken en verwerken van voeding. De diabetes kan een verminderde contractie van de spieren van de galwegen veroorzaken en./of vervetting van de lever. Dit laatste kan ontsteking van de lever tot gevolg hebben. 2

3 Verminderde contractie van de spieren van de galwegen geeft weinig symptomen maar kan aanleiding geven tot galstenen, hoewel dit weinig voorkomt. Dunne darm In de dunne darm wordt, door middel van contracties van de spieren van de darmwand, de voeding gemengd en voortbewogen en vindt opname van verschillende voedingsstoffen plaats. De diabetes kan een vertraagde of versnelde passage veroorzaken of verminderde opname van vocht, wat obstipatie of diarree kan veroorzaken. Dikke darm Vervolgens komt de voeding in de dikke darm terecht waar ook, door middel van contracties van de spieren van de darmwand, het voedsel wordt voortbewogen en waar water uit de voeding wordt opgenomen in het lichaam. Ook hier kan diabetes een vertraagde of versnelde passage veroorzaken, wat obstipatie of diarree tot gevolg kan hebben. Rectum Hier wordt de (inmiddels) ontlasting verzameld en vind defaecatie plaats. Door complicaties van de diabetes kan de sluitspier te gemakkelijk open gaan, waardoor men incontinent van ontlasting kan worden. Samenvattend kunnen de volgende klachten ontstaan: - infecties aan het tandvlees of wortelkanaal, of een droge mond - slik en passsage problemen voeding - misselijkheid, zuurbranden - verminderde eetlust, vol gevoel, afvallen - onvoorspelbare opname van koolhydraten - obstipatie - diarree - incontinentie van ontlasting. Onderzoeken Verschillende onderzoeken kunnen plaatsvinden, maar niet altijd geeft een onderzoek duidelijkheid welke behandeling daadwerkelijk ingezet moet worden, wel geeft het vaak een indicatie waarmee gestart moet worden. Onderzoeken die gedaan kunnen worden zijn: - gastroscopie (in de maag kijken) - maagontlediging, nucleair (radioactief voedsel eten of drinken) - echografie (b.v. van de buik, ever, galblaas, maag) - CT (foto van de buik) - Manometrie (drukmeting onderste slokdarmspier) - H 2 ademtest (bij een snel vol gevoel) - colonscopie (kijken in de dikke darm) - bloed- en urineonderzoeken. 3

4 Behandelingen * Bij verminderde contracties, - passage, - eetlust, afvallen: - De medicatie die voorgeschreven kan worden (in genoemde volgorde proberen) is: - Metoclopramide of Domperidom (beide tegen misselijkheid) - Erythromycine (antibiotica) - Omeprazol (tegen teveel maagzuur) Als klachten komen door beschadiging van de zenuwen, dan zal men genoemde medicatie mogelijk altijd moeten blijven gebruiken. - Daarnaast kunnen dieetadviezen gegeven worden. Bijvoorbeeld dieet bij gastroparese (niet goed werkende maag): - minder vezels - minder vet - meerder kleine maaltijden per dag - zachte voeding - vloeibaar in plaats van vast - mijden van koolzuurhoudende dranken - eventueel aanvullende voeding gebruiken * Bij een veranderd ontlastingspatroon, diarree: - Medicatie: - Loperamide (imodium) - (evt. codeïne) - Antibiotica (in verband met infectie) - (evt. Clinidine Ocreotide) - Dieetadvies (veel vezels) * Bij een veranderd ontlastingspatroon, obstipatie: - Dieetadvies - Veel vezels eten: vers fruit en verse groenten (vezels binden het water) - Laxantia (b.v. Movicolon) * Bij incontinentie van ontlasting (niet goed werkende sluitspier): - Medicatie: Loperamide - Lokale hulpmiddelen (incontinentiemateriaal) - Operatie (eventueel een kunstmatige uitgang) Veranderde opname koolhydraten, door een slechte maaglediging kan hypo s na de maaltijd veroorzaken (bijvoorbeeld bij snelle opneembare koolhydraten) of onvoorspelbare hypers (door langzame maaglediging). Gastroparese (niet goed werken van de maag) kan dus Brittle diabetes veroorzaken. Behandeling hiervan is: - een uitgekiend dieet, goede timing van eten, bijvoorbeeld meerdere maaltijden per dag. - pacemaker (om de maag op gezette tijden te laten samentrekken) 4

5 - operatie (maagverkleining) - maagsonde (om het eten geleidelijk in te nemen) Andere buikklachten die vaker bij mensen met diabetes voorkomen, zijn: - Coeliakie (spruw) - blaasproblemen - enz. Coeliakie komt vaker voor bij mensen met diabetes type 1. Coeliakie is een soort ontsteking van de twaalfvingerige darm: door allergie van gluten kunnen ontstekingen ontstaan, waardoor de voeding niet goed wordt opgenomen. Klachten zijn: - diarree - malabsorptie - verstoring glucose regulatie Blaasproblemen ontstaan op dezelfde manier als maag darmstelsel problemen, namelijk spieren die niet goed samentrekken. Klachten zijn: - urineweginfectie - niet of niet goed kunnen plassen of uitplassen Behandeling kan bijvoorbeeld zijn: Een paar keer per dag (zelf) catheteriseren of continue catheteriseren. CONCLUSIE 1. Complicaties aan het maag-darmstelstel ontstaan vooral door neuropathie 2. Klachten van passage van voeding 3. Klachten van onwel voelen, malaise 4. Minder goede diabetes regulatie 5. Niet alles wat je voelt is erg of een complicatie 6. Behandeling is teamwork (ieder probleem heeft zijn eigen team) 7. Dieet, timing voeding en behandeling 8. Psyche: HOUD MOED! Diabetes is een belasting voor je geest, maar LET NIET ALLEEN OP JE PROBLEMEN!!! 5

6 Vragen naar aanleiding van de lezing d.d Diabetes Mellitus en het maag-darmstelstel * Welke 2 medicijnen zijn er tegen zuurbranden? Tegen zuurbranden worden vaak de volgende 2 medicijnen voorgeschreven: Omeprazol (Losec) en Pantozol, maar andere werken ook goed. * Begint neuropathie altijd bij de voeten en waaraan kan je dat dan zien en wie gaat dit onderzoeken? Neuropathie begint meestal wel als eerste bij de voeten; dit merk je meestal doordat er een gevoelsstoornis is die vanaf de voeten omhoog gaat. Je kan zelf onderzoeken of je gevoel nog goed is. Kan je dit niet zelf, dan kan de (huis)arts dit onderzoeken. Het advies is om 1 x per jaar je voeten/gevoel te laten onderzoeken bij een podotherapeut. Als de voeten s morgens rood zijn, dan zijn ze extra kwetsbaar. Advies is om dan goed te controleren of er geen wondjes zijn. * Welke tips heeft u voor een vertraagde maag/darmwerking voor en 22-jarige type 1 diabeet (zonder verdere complicaties)? Wat kan ik doen of hoe voorkom ik dat volle gevoel n mijn buik (ik weet dat vet eten en een hoge bloedsuiker dit al kunnen veroorzaken)? De vraag is of er daadwerkelijk sprake is van een vertraagde maag/darmwerking of dat er gewoon last is van de buik of andere ziektes. Is er wel sprake van een vertraagde maag/darmwerking dan is het advies: minder vet en minder vezels te eten en de voeding te verspreiden over de dag. *Een van de belangrijke medicijnen voor diabetes type 2 is Metformine. Dit heeft nu en dan diarree tot gevolg. Is dat een probleem? * Waarom veroorzaakt Metformine darmproblemen als diarree? * Ik heb erg veel last gehad van (spuit)diarree, wat kwam door de Metformine). Ook merk ik dat veel mensen die Metformine gebruiken daar last van hebben. Wanneer je dan zegt: bespreek het eens me je behandelaar, dan krijg je daar meestal een lauwe reactie op. Is dit verschijnsel algemeen bekend? Want stoppen met Metformine is een makkelijke test en niet zo belastend en duur dan al die onderzoeken. * Volgens mijn internist wordt mijn incontinentie mede bepaald door Metformine. Is daar een goed vervangend middel voor? Metformine (Glucophage) werkt insulinegevoeligheid verhogend. Dit kan als bijwerking krampen en soms diarree geven. Als dit lastig is, dan kan men hier beter mee stoppen en een ander medicijn gaan gebruiken voor de diabetes, bijvoorbeeld: Glimepride (Amaryl), Glucazide (Diamicron), Daonil, Avandia of Actos. Een ander (nieuw) medicijn is Januvia, maar dit wordt nog niet vergoed. Eventueel zou men over kunnen gaan op insuline. 6

7 Iedere arts weet dat Metformine deze bijwerkingen kan geven, maar niet iedere arts luistert even goed naar zijn patiënten. Men kan bijvoorbeeld zelf een paar dagen stoppen met de Metformine, om te kijken of de bijwerkingen stoppen. * Neuropathie mogelijke oorzaak van Prikkelbaar Darm Symdroom? Dit syndroom (krampen bij een actieve darm) komt voor bij mensen met en zonder diabetes. Hierbij kan men het beste veel, veel, veel water drinken: 2 liter per dag. * Obstipatie en diabetes type 2: frequentie van deze combinatie? Oorzaak? (Medicijngebruik?) Behandeling? (Laxantia via drogist?) Als obstipatie vaak voorkomt kan men het beste veel drinken en vezels eten. Laxantia gebruiken kan, maar maakt de darm lui. Het gevaar is dat men op een gegeven moment niet zonder kan. * Pacemaker voor het hart: aan te passen voor de maag? De pacemaker voor de maag is nog in ontwikkeling. * Waarom is het patroon zo wisselend: de ene dag obstipatie, de andere dag diarree? Dit lijkt op het Prikkelbaar Darm Syndroom. Advies is veel vezels en vocht in te nemen. * Ik gebruik Clonidine, 6 tabletten per dag, tegen transpireren. Ik heb diabetes type 2. Kan mijn toepassing andere effecten hebben als bedoeld? Naast de werking tegen transpireren kan Clonidine ook bijwerkingen geven. Hiervoor kunt u het beste de bijsluiter lezen. * Met momenten heb ik erge last van winderigheid en opboeren. Zou het kunnen dat insuline hier invloed op heeft of het niet goed verteren van voedsel? Erge last van winderigheid en opboeren is geen gevolg van insulinegebruik. Winderigheid kan ontstaan door gassen die in de darm ontstaan door darmbacteriën/darmflora. Evt. kan men hiertegen zoiets als Yacult proberen. Opboeren kan ontstaan door teveel luchthappen, vertraagde maaglediging of door gewoonte. * Hoe vaak moet een hypo voorkomen om er een klacht van te maken (Ik heb het 2 x per jaar? Als men denkt dat dit belangrijk (belastend) is, dan moet men dit met de huisarts overleggen. Door spuitinfiltraten kan de insuline te langzaam of ineens te snel worden opgenomen, waardoor een hypo kan ontstaan. * Iemand mist alvleesklier, galblaas en een gedeelte van de twaalfvingerige darm. Heeft veel last van nachtelijk transpireren? Tegen overmatig transpireren kan evt. Clonidine gebruikt worden. Maar dit probleem kan het beste gesteld worden aan een specialist op maagdarm gebied. 7

8 * Iemand heeft lang klachten van buikpijn en braken. Maag-darmonderzoek; uiteindelijk diagnose alvleesklierkanker. Is dit niet eerder te signaleren? Alvleesklierkanker komt heel weinig voor. De eerste klachten hiervan komen heel veel voor en wijzen dus niet duidelijk op alvleesklierkanker. De kunst van de arts is de klachten te filteren (signalen herkennen) tot de juiste diagnose. Dit maakt het vak van dokter soms moeilijk. * Wie bepaalt een goede timing voor mijn voedsel? Ik heb diabetes type 2. In een behandeling staat de patiënt centraal; daaromheen staat het behandelteam (en evt. partner). De diëtiste, diabetesverpleegkundige en de patiënt zelf komen samen tot een analyse evt. met behulp van een sensor om te bekijken wanneer wat te eten en te spuiten. * Wat kan de oorzaak zijn van ongewild 6 kg afvallen? Misschien is men minder calorieën gaan gebruiken of meer bewogen en minder gegeten. Mogelijk is er een veranderde werking van de schildklier. Dit moet bekeken / besproken worden met de (huis)arts en/of behandelteam. * Ik heb 23 jaar een zeer moeilijk instelbare diabetes en de ziekte van Crohn sinds 15 jaar. Nog nooit is in het kader van de behandeling gesproken over een mogelijk verband. Na deze avond vraag ik mij af of dit niet erg vreemd is? Mensen met diabetes hebben geen grotere kans op ziekte van Crohn, andersom ook niet. De ziekte van Crohn kan de diabetes wel moeilijker instelbaar maken. Andersom kan diabetes de behandeling van de ziekte van Crohn bemoeilijken, zeker in de actieve fase van ziekte van Crohn. *Wat doet diabetes met mensen die dialyseren? Dialyse: nierfalen afvalstoffen kunnen niet afgevoerd worden, als alleen middels dialyse. De helft van de dialysepatiënten zijn mensen met diabetes. Insuline werkt langer bij slecht werkende nieren. ********** 8