Rheden, 10 maart Lukas 4:1-13: Jezus in de woestijn en beproefd. Lieve Mensen,

Transcriptie

1 Lukas 4:1-13, in de woestijn, -1 Rheden, 10 maart Lukas 4:1-13: Jezus in de woestijn en beproefd. Lieve Mensen, 1. Jezus werd door de Géést gedreven in de woestijn, waar hij 40 dagen beproefd werd door de duivel. Zo geeft Lukas woorden aan een ingrijpende periode in Jezus leven. En die volgde direct op zijn doop, waarbij uit de hemel klonk: Gij zijt mijn geliefde zoon. Meteen ná deze topervaring wordt Jezus dus de woestijn in gedreven. 2. Woestijn, dat is een beeld voor die stukken van het leven, die je meestal niet zelf zóekt, maar die je overkomen. Je wordt uit het gewone leven(wat heet) geworpen, gedreven, het onbekende en de leegte in. Woestijn is het gebied van angst, van twijfel en onzekerheid, van honger en dorst en eenzaamheid, waar wilde dieren huizen. Het is een land waar je de weg niet weet, waar je je uitgeleverd voelt. Woestijnervaringen van mensen horen, vooralsnog, bij dit leven.

2 Lukas 4:1-13, in de woestijn, -2 Er zijn heel wat mensen die er, vaak in stilte, onder de oppervlakte, weet van hebben. Je wordt er in gedreven bijvoorbeeld door een periode van ernstige ziekte, burn-out of depressie, die alles op z n kop zet. Of als van binnenuit verwarrende gevoelens en gedachten zich met kracht bij je aandienen. Of als je degenen die je vertrouwd waren niet meer verstaat. Of door het verlies van je partner of je kind, hetzij aan de dood, hetzij aan het leven. Maar ook het instorten van waar je je met hart en ziel voor inzette werpt je terug op jezelf, met alle pijn en onzekerheid vandien.. Als je niet weet hoe het met je leven verder moet, dan heeft dat meestal iets van de woestijn. Vaak helpt het al als je dan tegen jezelf kunt zeggen: Dit is de woestijn, waar ik nu in zit. Dat maakt het mogelijk om je daar wat aan toe te vertrouwen. En dat kan je in verbinding brengen met de woestijnverhalen uit de Schrift. Hoe bijzonder dat die daar staan! Israël zat 40 jaar in de woestijn. Elia en Jezus zaten er 40 dagen. 3. Veertig jaren, weken of dagen staan voor een overgangsperiode, voor groei, door alle beproeving heen,

3 Lukas 4:1-13, in de woestijn, -3 naar iets nieuws. Meestal voelt het pas achteraf als bijzonder, maar op het moment zelf is het een verschrikkelijk avontuur, omdat je de uitkomst niet kent. Als ik de woestijnverhalen van Israël mag geloven, zijn er in de woestijn niet alleen maar crises. Op het diepste punt, bij de grootste onzekerheid, was God er ook. In het hart van de woestijn, hoe vreemd of onuitstaanbaar dat ook is, is meestal ook een schat verborgen, bijvoorbeeld ook de Tien Leefregels, die we zojuist lazen. De woestijn kan een mens, door alle pijn en angst heen, brengen tot een nieuw verstaan van het leven, tot alertheid én nederigheid. Ons leven is eigenlijk ondenkbaar zonder perioden waarin we ons voelen als in de woestijn. Daar kunnen we niet nuchter genoeg in zijn. We zijn veel kwetsbaarder dan waar we onszelf vaak voor houden. 4. Ook Jezus ontkwam niet aan de woestijn. Daar gaan de eerste zinnen van het verhaal van vanmorgen over. Hij werd erheen gedreven, door de Geest, waar hij beproefd werd door de duivel. Dat is toch eigenlijk heel vreemd. Precies zo verwarrend is dat gebied: de Geest en de duivel beide hebben er mee van doen

4 Lukas 4:1-13, in de woestijn, -4 en die lijken soms wel een monsterverbond gesloten te hebben, kun je hier uit opmaken. Zo verwarrend is de woestijn in het leven. Over wat Jezus in de woestijn overkwam, staat hier verder eigenlijk niets. Eén ding lijkt me zeker: verwarring, twijfel en onzekerheid zal er ook bij Jezus geweest zijn. Het verhaal klinkt ons helaas gauw te bekend in de oren om nog te horen wat er staat. En we kijken vaak te snel naar het happy end en slaan dan de weg over, die Jezus ging. Deze periode van 40 dagen moet duiden op een crisis bij Jezus, na zijn doop. Waardoor is hij overvallen, van binnenuit of van buitenaf, door anderen, wat hem niet meer losliet? 5. Als ik kijk naar het voorafgaande en het vervolg, in het Evangelie dan zou ik zeggen dat het gaat over zijn roeping, over wie hij ten diepste is, en alle twijfel en aanvechting daarover. Gij zijt mijn geliefde zoon, zei een stem bij zijn doop en hij voelde de kracht, die daarvan uitging. Maar had hij dat wel goed gehoord? En wat betekende dat dan? Wat had hem daarin zo geraakt? Die geliefde zoon? Maar eigenlijk is toch iedereen een kind van God bemind? Of gaat het daar dan juist om?

5 Lukas 4:1-13, in de woestijn, -5 Was het de Eeuwige wel die sprak? Hij was toch ook maar een gewone jongen, zoon van een timmerman uit Nazareth. Was het geen verbeelding? Maar wat moest hij met die onweerstaanbare kracht, die hij in zichzelf voelde? Waar kwam die vandaan? Kwam die vanuit den hoge of was het een gevaarlijke geldingsdrang? En als het een voorbode was van een grote verandering in zijn leven, hoe moest het dan met waar hij tot nu toe mee bezig was? En waarom ik? Er zijn nog zoveel anderen. Hoe weet ik het nu zeker? Zou er dan niet nog een teken voor me zijn? Als die steen nou eens een brood voor me werd. Gaat het daar dan om? Maar hoe zal het gaan als ik me aan die nieuwe kracht toevertrouw? Wat moet ik zeggen? Wat kan ik doen? Ze zien me al aankomen. Ze lachen me uit. Waar begin ik in Gods naam aan? Of gaat het daar op een geheel nieuwe wijze juist om? Is het de Geest of de duivel die aan me trekt? Ik weet het niet, hoewel er ondertussen wel iets nieuws in me groeit. Kan ik me daaraan overgeven? Maar waar moet ik op koersen? Hoe moet ik het doen?

6 Lukas 4:1-13, in de woestijn, -6 Zoiets stel ik me voor bij de veertig dagen van Jezus in de woestijn. Zoiets moet toch bedoeld zijn met deze aanduiding van maar twee regels. Een goede verstaander heeft maar een half woord nodig: hier is een mens, in alle eenzaamheid, zonder anderen, in gevecht met God en met zichzelf om zijn roeping, met alle risico s van dien, te verstaan. Je zou een ander, je kind, jezelf, eigenlijk voor deze woestijn willen behoeden, en tegelijk weet je dat het niet anders kan. 6. En als de strijd dan voltooid lijkt, deze 40 dagen voorbij zijn, toen hij dacht er te zijn, minder op zijn hoede was, juist toen werd er een stevige poging gedaan om hem te tackelen. Beproevingen, tests, doen zich vaak onverhoeds voor, in een onbewaakt ogenblik. Dáár gaat Lukas nu uitgebreider op in. Jezus heeft honger. En hij hoort van binnenuit of van buitenaf: Als jij nu Gods zoon bent, zeg dan tegen deze steen dat hij brood wordt. Het is de broodtest. Hier voor Jezus, maar ook Israël kreeg die in de woestijn, en elk mens kan daar onverwacht op beproefd worden. Je moet toch ook in leven blijven, nietwaar? Voor je gezin zorgen. En wat heb je daarvoor over? Hoever ga je omwille van je lijfsbehoud, je materiële zekerheid, met het vergaren van rijkdom?

7 Lukas 4:1-13, in de woestijn, -7 Hoe manipuleerbaar ben je, terwijl er echt niemand is die het ziet of hoort. Het blijft geheim! Ben je bereid misbruik te maken van je positie omwille van je zelf? Of, omgekeerd, durf je klokkenluider te zijn met wie weet welke gevolgen? Of houd je je mond als het er op aan komt, omwille van brood op de plank? Jezus weerstaat deze eerste test: Niet alleen van brood zal de mens leven. En daarmee verwijst hij naar het oude onderricht van Mozes. Test twee: de machtstest. Wist je maar dat het een test was, want dan zou je alert genoeg zijn. Maar het gebeurt zomaar, op een onbewaakt moment, in een onschuldige vraag of gedachte. Ik geef je alle macht over de koninkrijken der wereld, want die is mij gegeven. Als je mij aanbidt, zal zij geheel van jou zijn. Wat een duivels dilemma: Jezus heeft zijn roeping verstaan, en krijgt nu alle politieke macht aangeboden om die roeping te kunnen realiseren, om de keizer en zijn trawanten te verdrijven, om te doen wat goed is, om mensen te redden. Hij krijgt macht en heerlijkheid aangeboden. Maar hij weet dat macht corrumpeert. Daar zit de duivel binnen de kortste keren. Daar is geen mens tegen bestand. Jezus weet dat hij geen politieke macht wil,

8 Lukas 4:1-13, in de woestijn, -8 maar een andere. De kerk in de eeuwen na hem is vaak wel bezweken voor de macht. En eindeloos is de rij van mensen, tot op vandaag, die juist slachtoffer werden van begeerde macht. Gij zult de Heer, uw God aanbidden en hem alleen dienen. Niet heersen, maar dienen is de keus van Jezus. De laatste test is de verleiding om een wonderman te worden. Stort jezelf naar beneden op deze heilige plek. Je bent immers een kind van God bemind, en je mag er toch op vertrouwen, zegt de Schrift immers zelf, dat zijn engelen je dan opvangen? Of heb je dat vertrouwen eigenlijk niet? Als je het wel doet, hangt iedereen aan je lippen, heb je het gemaakt, krijg je alles van ze gedaan. De mensen willen graag spektakel zien. Hoe aantrekkelijk is het recept van de trukendoos. Jezus is er niet voor bezweken: Gij zult de Here, uw God, niet verzoeken. 7. Jezus is de weg van de mens gegaan. Ook hij ontkwam niet aan de woestijn noch aan de onverhoedse beproevingen van menselijkheid erna. Alleen daardoorhéén is hij zichzelf geworden: waarlijk een zoon van God, beslist én nederig,nuchter én hoopvol, alert én liefhebbend. Dat de weg die Hij is gegaan ons tot troost mag zijn. Want met deze zoon en zijn Vader mogen wij op weg gaan in leven, in de woestijn, en in sterven. Amen.

9 Lukas 4:1-13, in de woestijn, -9 IETS OVER DEZE KERKDIENST Het is vanmorgen de eerste zondag van de veertigdagentijd voor Pasen en de dag van de klimaatmars. Vanouds wordt vandaag het korte fragment gelezen over Jezus in de woestijn, gevolgd door enkele tests. Ik stel me voor dat de meesten van ons ook op de één of andere wijze woestijnervaringen hebben opgedaan. Hoe bijzonder dat de woestijn in de Bijbel zo n prominente plek heeft gekregen. Zulke ervaringen horen bij de weerbarstigheid van ons menselijk leven - ook Jezus ontkwam er niet aan. En ná zijn 40 dagen in de woestijn, wordt Jezus onverhoeds getest, beproefd op zijn integriteit, tests die tot op vandaag actueel zijn, als we zien hoeveel er mis kan gaan bijvoorbeeld met macht en zelfverrijking. En we lezen naast dit verhaal de Tien Leefregels, die Mozes juist ín de woestijn heeft ontvangen. In het hart van de woestijn heersen niet slechts de wilde dieren juist daar kan ook God van zich laten spreken. Het verhaal over Jezus wil ons tot troost en bemoediging zijn. Ik wil u nu voorgaan in het gebed om ontferming, dat we eindigen met lied 299j: 1 en 2 In deze 40 dagen voor Pasen zwijgt het glorialied, om ons zo iets meer te verbinden met hen die lijden, die de woestijn kennen, die de pijn, de klachten en vragen over dit bestaan.