Voorstel van programma s voor het seizoen 2019 / 2020

Transcriptie

1 Voorstel van programma s voor het seizoen 2019 / 2020 Voor het komende seizoen stelt het opnieuw een gevarieerde keuze aan programma s voor. We worden verrast door twee belangrijke ontdekkingen van de artistieke directeur Paul van Nevel: de zeer getalenteerde Simone de Bonefont (fl. midden 16de eeuw) en Andreas Pevernage ( ). We willen deze nieuwe sterren laten schitteren in ons programma-aanbod. Het is al langer bekend om zijn opmerkelijke uitvoeringen, gebaseerd op doorgedreven research in bibliotheken; de kwaliteit van deze ongekende meesters is eens te meer indrukwekkend. In het eerste deel van de prospectus vindt u een selectie van a capella programma's, gevolgd door programma's die een mix bieden van vocale en instrumentale muziek. Het spectrum van ons repertoire is deze keer veel ruimer met werken van de 9de tot de 17de eeuw van over heel Europa, zelfs nauwelijks uitgevoerde composities uit het vroege Polen en Kroatië. Daarna stellen we een aantal unieke projecten voor: een vroege barok opera van Francesca Caccini, een compositie van Wolfgang Rihm en een heel bijzondere audio-visuele ervaring met Franco-Vlaamse muziek. Antoine de Févin, Missa pro fidelibus defunctis, aus: Occo Kodex, Brüssel, Koninklijke Bibliotheek Het heeft een immens repertoire opgebouwd, te uitgebreid om hier te vermelden. Een beperkte selectie van de laatste 45 jaar kunt u vinden op het einde van deze prospectus. We geven u graag meer informatie over deze programma s. Het is vanzelfsprekend dat u ook specifieke programma s of thema s kunt aanvragen. Onze artistieke directeur Paul Van Nevel, die het repertoire door en door kent, zal met veel plezier ingaan op uw specifieke wensen en vragen. 1

2 A capella programma s Het Bourgundische Alfabet Als we vandaag de term Bourgondische levensstijl gebruiken, denken we spontaan aan een weelderige en exuberante manier van leven. De oorsprong van deze associatie brengt ons naar het Bourgondische Middenrijk, de naam die men achteraf gaf aan het Bourgondische hertogdom van de late middeleeuwen. Vier generaties lang hebben de hertogen een bloeiend kunstleven mogelijk gemaakt. De luisterrijke uitstraling van het hof was legendarisch; de kunstminnende hertogen ondersteunden en cultiveerden de kunst en waren toonaangevend voor heel Europa. De streek werd een aantrekkingspool voor talrijke musici en andere artiesten, hun creaties zijn culturele schatten van verfijnde en hoogstaande kwaliteit. De lijst van componisten verbonden aan het Bourgondische hof lijkt eindeloos. Sommigen zijn nu al bekend: Gilles Binchois, Antoine Busnois, Josquin Desprez, Pierre de la Rue. Maar veel componisten van vergelijkbaar hoog niveau zijn nog onbekend, zoals Bernadus Ycart, Johann Urrede, Nicolas Grenon en vele anderen. Het Bourgondische Alfabet is een echte tour de force : een reeks van drie concerten waarin de namen van de componisten het alfabet van A tot Z volgen. Deze cyclus kan als geheel geboekt worden (drie concerten op dezelfde dag, of drie verspreid over verschillende dagen), het is ook mogelijk om één concert uit deze muzikale weelde te kiezen. Early Unions - Voices of Europe In dit programma volgen we het spoor van de polyfonie als een muzikale reis in Europa doorheen de tijd. We beginnen rond het jaar 1000 in Engeland met een van de oudste overgeleverde voorbeelden van polyfonie uit de Winchester Troper. Onze reis gaat vervolgens naar de beroemde muzikale landen Italië en Frankrijk, we bezoeken uiteraard de Franco-Flamands, maar ook Castilië, Polen en Kroatië. Bekende componisten als Giovanni Pierluigi da Palestrina staan zij aan zij naast onbekende meesters als Julije Skjavetic or Francesco Soriano. Daarna komen we in de eerste helft van de 17de eeuw bij de chromatische madrigalen van Michelangelo Rossi. We presenteren in dit concert een ongelofelijke stilistische diversiteit met als rode draad een grote fascinatie voor de oneindige mogelijkheden van de polyfonie. Niet alleen de geselecteerde stukken komen uit verschillende gebieden; het ensemble zelf weerspiegelt deze pan-europese verscheidenheid. Het Vlaamse heeft altijd een internationaal karakter gehad. De gespecialiseerde musici komen vanuit heel Europa: België, Frankrijk, Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland, Nederland, Tsjechië, Engeland Alpha & Omega - Middeleeuwse Polyfonie We leggen nogmaals de focus op de boeiende middeleeuwen. We starten bij het allereerste begin, de Alpha van de polyfone muziek: de Musica enchiriadis van de 9de eeuw. Dan volgen muzikale mijlpalen zoals een werk van de Magister Leoninus en het Gloria uit de vermaarde Messe de Nostre Dame van Guillaume de Machaut. Ons verhaal gaat verder met vergeten anonieme meesters uit deze periode: Franse motetten, een ballade en een chasse uit de 13de en 14de eeuw, een Spaans Agnus Dei uit de 13de eeuw en een 14de-eeuwse lamentatie. Ze leiden ons naar de verfijnde kunst van de Ars subtilior op de drempel van de 15de eeuw, de Omega van de middeleeuwse muziek. De periode fascineert ons niet alleen omwille van zijn onbekende haast vreemde elementen, maar ook om de explosieve ontwikkeling van de zich voortdurend vernieuwende polyfone technieken. De uitvinding van de notatie heeft vanzelfsprekend in grote mate bijgedragen tot deze evolutie. Al deze aspecten scheppen een wereld van polyfone klanken die tegelijk indrukwekkend en ontroerend is. Sine musica nulla vita! uit: Liederbuch van Fridolin Sicher, Sankt Gallen, Stiftsbibliothek 2

3 A capella programma s In het Midden van het Leven staan we in de Dood Simone de Bonefont: Missa pro mortuis cum quinque vocibus (1556) Toonzettingen van het Requiem zijn altijd unieke composities, ze zijn voor componisten erg belangrijk daar ze buiten de dagelijkse compositorische opdrachten vallen. Daarom is het verbazingwekkend dat de monumentale vijfstemmige Requiem toonzetting uit zeven delen van Simone de Bonefont zolang onontdekt gebleven is. Deze diep ontroerende dodenmis van Bonefont begint aangrijpend, de intensiteit wordt opgebouwd naar het Sanctus en gaat dan over in een zeer etherisch tot extatisch Agnus Dei en Lux aeterna. Het enige wat we over deze componist met zekerheid weten, is dat hij kapelmeester was aan de kathedraal van Clermont-Ferrand rond De mis werd uitgegeven als een koorboek door de Parijse drukker Nicolai du Chemin in Het is merkwaardig dat we geen verdere informatie hebben die een licht kunnen werpen op het leven van deze Franse renaissance componist, terwijl zijn polyfonie ongelofelijk geïnspireerd en kwalitatief hoog is (vooral gebaseerd op de contrapuntische stijl van de Franco-Flamands). De delen van het Requiem worden afgewisseld met toonzettingen van de Media Vita-tekst van de componisten Arnold von Bruck, Jacobus de Kerle, Orlandus Lassus en Nicolas Gombert. Dit programma werd in april 2018 opgenomen voor het label Cypres, de cd zal volgend seizoen uitgebracht worden. Paul Van Nevel (Foto: Luk Van Eeckhout) 3

4 Programma s met vocale en instrumentale bezetting De Geboorte van de Barok - Rome versus Brussel Als het tijdperk van de barok zijn intrede doet, betekent dat ook een muzikale omwenteling. Achteraf vindt men het gemakkelijk om periodes waarin men algemene kenmerken en evoluties waarneemt, af te bakenen met ronde getallen (16oo!). Met dit programma tonen we dat deze begrenzingen en ontwikkelingen niet zo rechtlijnig zijn en zien we hoe verschillende regio s op andere momenten evalueren. We kiezen ervoor om twee culturele centra te belichten, Rome en Brussel. Rome, stevig in handen van de Italiaanse componisten, was één van de eerste Italiaanse steden waar we in de traditionele polyfone stijl invloeden van de barok merken. In het eerste deel van ons programma brengen we een werk van een leerling van Palestrina, Francesco Soriano, die met zijn imitatieve stijl in de voetsporen trad van zijn mentor. Tegelijkertijd waren er in Rome ook componisten zoals Paolo Quagliati, Felice Anerio, Luca Marenzio en Domenico Mazzocchi die nieuwe elementen invoerden zoals begeleiding door toetsinstrumenten, meerkorigheid en expressieve chromatiek. Deze ontwikkelingen moedigden de meer conservatieve componisten, zoals Soriano, aan om zelf nieuwe wegen in te slaan. In het tweede deel richten we ons op Brussel. Rond 1600 schreef de kapelmeester Géry de Ghersem prachtige werken, waaronder een zevenstemmige mis Missa Ave Virgo Sanctissima volledig in de stijl van de prima prattica van de 16de eeuw. De getalenteerde Engelse componist Peter Philips, die vanaf 1597 aan het Brusselse hof werkte, was eerder terughoudend tegenover de nieuwe muzikale ontwikkelingen, niettegenstaande hij voordien in Rome gewerkt had. Uiteindelijk zal de toestroom van talrijke bezoldigde buitenlandse componisten ervoor zorgen dat de nieuwe technieken aan het Brusselse hof geïntroduceerd worden componisten als Giuseppe Zamponi schreven volledig in het nieuwe barok idioom voor solozang met begeleiding. Doordat deze twee stijlen naast elkaar bleven bestaan en elkaar gunstig beïnvloedden, ontstond er een soort noordelijke vorm van barok zoals we die vinden in composities van Nicolaus a Kempis. Dit programma vol contrasten leidt ons langs de kronkelende paden van een culturele omwenteling. De Cypriotische O -antifonen Cyprus is door zijn geografische ligging altijd een brug geweest tussen Oost en West. In de middeleeuwen, onder de heerschappij van de Franse Lusignans, was het eiland een soort voorpost van de westerse wereld. Onder het bestuur van koning Janus I de Lusignan ( ) bereikte de muzikale cultuur een hoogtepunt. Op het eiland ontwikkelde zich een eigen muzikale stijl, los van die van het moederland. Er was onmiskenbaar de invloed van de Ars subtilior, maar zowel in de tekst als in de muziek waren de typische kenmerken en gemaniëreerdheid van de Cyprische stijl zichtbaar. Dankzij Janus zelf kennen we deze rijke muzikale cultuur; hij schonk zijn dochter Anna voor haar huwelijk een uitgebreid manuscript uit de verzameling van zijn hofkapel. Het werd geschreven in het begin van de 15de eeuw en is daarmee de enige stille getuige van de muziek die aan het Cypriotische hof toen heeft geklonken. Het manuscript bestaat uit 159 folio s met meer dan 200 wereldlijke en geestelijk polyfone werken. De composities zijn van hoge kwaliteit en getuigen van uitzonderlijke polyfone technieken. Elk werk is uniek en komt in geen enkel ander manuscript voor. Ons programma bevat acht motetten die uitgevoerd werden in de week voor Kerstmis en op kerstdag zelf. De O - antifonen zijn prachtige isoritmische motetten, ze zijn representatief voor de geraffineerde Cypriotische stijl in de middeleeuwse muziek. Andreas Pevernage ( ) - een monografie Het is een handelsmerk geworden van het om vergeten componisten te herontdekken. Paul Van Nevel heeft deze keer een heel bijzondere componist gevonden: Andreas Pevernage. De werken van deze Vlaamse componist zijn van zo n hoog niveau en zo gevarieerd dat we een heel programma aan hem wijden. Pevernage werkte als kapelmeester in Kortrijk en Brugge voor hij in 1585 in Antwerpen dezelfde functie opnam. Zijn composities vertonen een indrukwekkende verscheidenheid. Hij schreef in alle mogelijke muzikale vormen van zijn tijd: chansons, madrigalen, sacrale motetten, missen en tombeaux; de toonzetting reikte van twee- tot negenstemmigheid. Vandaag is hij onbekend, maar in zijn tijd was hij een gerespecteerde en invloedrijke componist. Niemand minder dan Jan Pieterszoon Sweelinck liet zich in de composities van zijn chansons inspireren door Pevernage. Zijn werken werden in verschillende oplagen uitgegeven en verkochten ook goed. Zo werd zijn verzameling Harmonia Celeste vijfmaal herdrukt, de laatste editie was in 1628 lang na zijn dood. 4

5 Speciale projec rojecte ten Het landschap van de Franco-Flamands In de zomer van 2018 verscheen het boek Het landschap van de polyfonisten De wereld van de Franco-Flamands. In dit boek gaat Paul van Nevel uit van de hypothese dat de imitatieve, melancholische stijl van de Franco-Flamands vorm kreeg door het karakter van het landschap (de stilte, geborgenheid, melancholie) waarin deze componisten hun kindertijd hebben doorgebracht. Meer dan 20 jaar reisde hij samen met de fotograaf Luk Van Eeckhout door de gewesten van deze componisten met als resultaat een uitgebreide documentatie van 168 prachtige foto s. In dit concert wordt het publiek in de hypothese meegenomen; bij elk van de 12 uitgevoerde werken worden foto s geprojecteerd waarop we het landschap uit de kindertijd van de componist te zien krijgen. De luisteraar wordt meegevoerd naar een andere wereld door in totaal 25 foto s van Franco-Vlaamse landschappen en kathedralen, terwijl het werken uitvoert van Antoine Busnois, Nicholas Gombert, Johannes Ockeghem, Josquin Desprez, Pierre Manchicourt, om maar enkele te noemen. Het publiek zal zelf de relatie tussen muziek en landschap op de meest indringende manier kunnen ervaren. Francesca Caccini ( ): La Liberazione di Ruggiero - balletto con prologo e tre scene De Bevrijding van Ruggiero is de enige overgeleverde opera van Francesca Caccini. De opera, door de librettist balletto genoemd, ging in 1625 in Firenze in première en werd later in Warschau opgevoerd. Het stuk wordt als concert gebracht en vertelt het verhaal van Ruggiero die verliefd wordt op de boosaardige Alcina en na allerlei avonturen bevrijd wordt door de goede tovenares Melissa. Het libretto is gebaseerd op fragmenten uit Ariosto s Orlando Furioso. Het werk toont een gevarieerde combinatie van mooie aria s, instrumentale intermezzi en koren en is duidelijk geïnspireerd door het Monteverdi idiom. De originele instrumentatie en de wondermooie aria s verklaren het grote succes ervan in Italë en Polen. Deze productie werd in 2016 opgenomen en in 2018 door Sony uitgebracht. Wolfgang Rihm (* ): Et lux (2009) In dit programma boort het nieuwe bronnen aan, deze keer in de hedendaagse muziek. Het werk van ongeveer één uur was oorspronkelijk geschreven voor vier zangers en vier strijkinstrumenten. In samenwerking met Wolfgang Rihm en op vraag van de Berliner Festspiele werd Et lux herwerkt voor het in een versie voor een dubbel bezet vocaal ensemble en strijkkwartet. Het werk is gebaseerd op de liturgische Requiem tekst, waarvan stukken fragmentarisch in de compositie opduiken. Voor dit programma werkt het samen met het Minguet kwartet. Een opname werd op cd uitgebracht door ECM in maart Deze cd werd bekroond met de Diapason d Or de l année in Gent (Foto: Guy Verstraete) 5

6 Repertoire De volgende selectie stelt een representatief gedeelte van het repertoire voor dat het sinds 1971 opgebouwd heeft. De Spiegel van Claudio Monteverdi ( ): Missa da Capella a sei voci fatta sopra il motetto in illo tempore del Gomberti Het monumentale werk van Monteverdi in de stijl van de prima prattica contrasteert sterk met de progressieve madrigalen van zijn voorgangers. (cd Sony, 2016) The Eton Choirbook (ca ) Het koorboek van Eton College, Winsor: de sublieme klanken uit de Tudor periode (cd Sony, 2012) Het mysterie van Malheur me bat (ca ) Een programma over het compositorische raadsel van het driestemmige chanson (cd Sony, 2015) Claude Le Jeune: Livre de Meslanges (1585) Het portret van een enfant terrible in de Franse compositiekunst: motetten, chansons, canzonetti en madrigalen (cd Sony, 2014) Wiskunde en emotie het tijdperk van Guillaume Dufay (ca ) Isoritmische motetten en andere werken van Dufay en zijn tijdgenoten De Muziekdrukken van Christophe Plantin ( ) Uitgaven van de befaamde Antwerpse drukker met werken van Jacobus de Kerle, Andreas Pevernage, Philippus de Monte, Giovanni Pierluigi da Palestrina en vele anderen (cd Sony, 2018) De cyclus: Het Oor van In deze reeks probeert het een antwoord te vinden op de vraag: Welke muziek zouden belangrijke personen of groepen kunnen gehoord hebben? Deze programma s kunnen als aparte concerten gebracht worden. Het is ook mogelijk om combinaties van verschillende Oor programma s in een cyclus uit te voeren. Het Oor van Rogier van der Weyden (1399/ ) Het Oor van Lucas Cranach de Oude ( ) Het Oor van Francisco de Zurbaran ( ) (cd Cypres, 2014) Het Oor van Pieter Paul Rubens ( ) Het Oor van Christoffel Columbus (opgenomen voor Sony, september 2016) Het Oor van de Hugenoten (cd Sony, 2017) Het Oor van Theodoor Van Loon (1581/ ) (cd Cypres, 2018) Het Oor van Bernard Van Orley (ca ) Monografieën Nicolas Gombert (ca ca. 1560) Jean Richafort (ca ca. 1547) Pierre de Manchicourt (ca ) Orlando di Lasso ( ) Giovanni Pierluigi Palestrina (1525? ) Michelangelo Rossi (ca ) Jacobus De Kerle (1531/ ) Jacob Clement (ca. 1510/ /56) alias Clemens non Papa Alexander Agricola ( ) Thomas Ashewell (ca nach 1513) Robert White (ca ) Firminus Caron (ca. 1440? - ca. 1495) 6

7 Contact Groot Begijnhof Leuven Belgium Tel.: +32 (0) Fax: +32 (0) Paul Van Nevel artistiek directeur Silke Jacobsen general manager GSM: +32 (0) Mail to: Ann Meijers office manager GSM: +32 (0) Mail to: Tom Phillips production manager GSM: +44 (0) Mail to: 7