Schokland Werkboek burgerschap voor niveau 3-4

Transcriptie

1 Schokland Werkboek burgerschap voor niveau 3-4 ANNE-MARIE BRUNEN MALOU LEMAIRE SANDER HEEBELS MARJAN DORRESTEIJN MENNO BEEKHUIZEN HANNEKE SCHOTTERT ANKE TAUBE

2 Heb je een leeshandicap en wil je dit boek in een toegankelijke leesvorm, bel dan Dedicon: , of kijk op Eerste druk, vierde oplage Met medewerking van: Vormgeving en opmaak: Tekening omslag: Tekeningen binnenwerk: Annelien Tienstra Stefan Roelfsema, Uitgeverij Deviant; PPMP Prepress, ppmp.nl Mirjam Vissers, mirjamvissers.nl Mirjam Vissers, mirjamvissers.nl; Thomas Boerboom, thomasboerboom.nl; Aimée de Jongh, aimeedejongh.com; Ymke Pas, ymkes-infographics.nl; Stefan Roelfsema, Uitgeverij Deviant Uitgeverij Deviant Zuidsingel HA Amersfoort t: e: i: Uitgeverij Deviant, Amersfoort Het is niet toegestaan dit werk, of delen daarvan, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever te kopiëren. Onrechtmatig kopiëren is een vorm van diefstal. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van art. 16b en 17 Auteurs - wet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht, Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp. Voor het overnemen van een of enkele gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers of andere compilatiewerken dient men zich tot de uitgever te wenden. Ondanks alle inspanningen is het de uitgever misschien niet gelukt alle rechthebbenden te achter - halen. Als u denkt rechthebbende te zijn, neemt u dan contact op met de uitgever. ISBN Uitgeverij Deviant drukt haar boeken in Nederland en op papier met het FSC-keurmerk.

3 Inhoudsopgave Woord aan de leerling 6 Kern van burgerschap Introductiethema 8 Hoofdstuk 1 Vrijheid 8 Hoofdstuk 2 Rechten 13 Hoofdstuk 3 Regels en wetten 18 Zelftest 22 Portfolio-opdrachten 25 Sociaal-maatschappelijke dimensie Thema 1 Cultuur en identiteit 28 Hoofdstuk 1 Cultuur 28 Hoofdstuk 2 Identiteit 33 Hoofdstuk 3 Gedrag 37 Zelftest 42 Thema 2 Multiculturele samenleving 45 Hoofdstuk 1 Immigratie 45 Hoofdstuk 2 Integratie 52 Hoofdstuk 3 Discriminatie en emancipatie 57 Zelftest 63 Thema 3 Veiligheid 66 Hoofdstuk 1 Veiligheid 66 Hoofdstuk 2 Criminaliteit 72 Hoofdstuk 3 Straffen 77 Zelftest 83 Thema 4 Media 86 Hoofdstuk 1 Communicatie en media 86 Hoofdstuk 2 Invloed van media 92 Hoofdstuk 3 Omgaan met media 96 Zelftest 102 Portfolio-opdrachten 105 3

4 Politiek-juridische dimensie Thema 1 Democratie 110 Hoofdstuk 1 Politiek 110 Hoofdstuk 2 Democratie in Nederland 115 Hoofdstuk 3 Invloed op de politiek 121 Zelftest 126 Thema 2 Verkiezingen 129 Hoofdstuk 1 Politieke partijen 129 Hoofdstuk 2 Stemmen 135 Hoofdstuk 3 Na de verkiezingen 140 Zelftest 145 Thema 3 Bestuur van Nederland 148 Hoofdstuk 1 Regering 148 Hoofdstuk 2 Parlement 153 Hoofdstuk 3 Gemeente en provincie 160 Zelftest 165 Thema 4 Rechtsstaat en rechtspraak 168 Hoofdstuk 1 Rechtsstaat 168 Hoofdstuk 2 Rechtspraak 173 Hoofdstuk 3 Rechtszaken 178 Zelftest 183 Portfolio-opdrachten 186 Economische dimensie Thema 1 Werk 192 Hoofdstuk 1 Werken 192 Hoofdstuk 2 Werk vinden 197 Hoofdstuk 3 Aan het werk 202 Zelftest 208 Thema 2 Werk en de samenleving 211 Hoofdstuk 1 Arbeidsmarkt 211 Hoofdstuk 2 Rechten van werknemers 216 Hoofdstuk 3 Verzorgingsstaat 223 Zelftest 228 Thema 3 Kritisch consumeren 231 Hoofdstuk 1 Omgaan met geld 231 Hoofdstuk 2 Consumeren 236 Hoofdstuk 3 Duurzaamheid 241 Zelftest 247 Portfolio-opdrachten 250 4

5 Vitaal burgerschap Thema 1 Leefstijl 254 Hoofdstuk 1 Gezonde leefstijl 254 Hoofdstuk 2 Genotmiddelen 259 Hoofdstuk 3 Gezondheid 264 Zelftest 270 Thema 2 Relaties en seksualiteit 273 Hoofdstuk 1 Relaties 273 Hoofdstuk 2 Seks 279 Hoofdstuk 3 Samenleven 285 Zelftest 290 Portfolio-opdrachten 292 Wereldburgerschap Thema 1 Nederland en de wereld 296 Hoofdstuk 1 Globalisering 296 Hoofdstuk 2 Mondiale problemen 301 Hoofdstuk 3 Europese Unie 306 Zelftest 311 Thema 2 Verschillen in de wereld 314 Hoofdstuk 1 Arm en rijk 314 Hoofdstuk 2 Mensenrechten 320 Hoofdstuk 3 Wereldreligies 326 Zelftest 330 Portfolio-opdrachten 333 Bronvermelding afbeeldingen 335 5

6 Woord aan de leerling Dit boek is een werkboek voor het vak burgerschap. Tijdens het vak burgerschap leer je kritisch nadenken over de keuzes die je maakt en over de wereld om je heen. Bij dit werkboek hoort een handboek. De vragen en opdrachten in dit werkboek gaan over de tekst uit het handboek. Dit werkboek bestaat uit zes delen, met elk een eigen kleur: Kern van burgerschap Sociaal-maatschappelijke dimensie Politiek-juridische dimensie Economische dimensie Vitaal burgerschap Wereldburgerschap Elk deel bestaat uit een of meerdere thema s en elk thema is opgedeeld in drie hoofdstukken. Elk hoofdstuk bestaat uit theorievragen en verwerkingsopdrachten. De theorievragen gaan over de theorie en bronnen uit het handboek. De verwerkingsopdrachten gaan dieper in op een onderwerp uit het handboek. Sommige verwerkingsopdrachten maak je (deels) samen met een klasgenoot. Bij sommige vragen wordt verwezen naar een verdiepingskader in het handboek. Je docent geeft aan of je deze vragen moet beantwoorden of niet. Aan het einde van elk thema maak je de zelftest. Hiermee test je je kennis van het thema en bereid je je voor op de thematoets of dimensietoets. Aan het einde van elk deel maak je een of meer portfolio-opdrachten. Je bespreekt met je docent welke opdracht(en) je maakt. De uitwerking van de opdrachten neem je op in je portfolio voor het vak burgerschap. Succes! 6

7 Kern van burgerschap 7

8 Introductiethema Introductiethema Hoofdstuk 1 Vrijheid Theorievragen 1. a. Geef drie voorbeelden uit je eigen leven waaruit blijkt dat er in Nederland veel vrijheid is. 1: 2: 3: b. Geef drie voorbeelden waaruit blijkt dat er in sommige landen minder vrijheid is. 1: 2: 3: 2. Lees het verdiepingskader Bevrijdingsdag op bladzijde 12 van het handboek. a. Op Bevrijdingsdag zijn er op verschillende plekken in Nederland bevrijdingsfestivals. Vind je dit een passende manier om te vieren dat we in vrijheid leven? Licht je antwoord toe. b. Bedenk nog een manier om mensen ervan bewust te maken dat ze in vrijheid leven. 8

9 Hoofdstuk 1 Vrijheid 3. Lees de tekst. Nieuws Sport Uitzendingen 22 km 12º Deze gasten hebben geen geld over voor een hbo-opleiding De basisbeurs is sinds september 2015 geen gift meer maar een lening. Dat geldt voor iedereen die na september 2015 met een hbo- of wo-opleiding begonnen is. Het liefst was 'ie naar een Hoge(re) Hotelschool gegaan. Maar die hbo-opleiding gaat Kevin Arkesteijn (20) niet volgen. Bij Kevin speelde geld een grote rol. Hij is bijna klaar met de mbo-opleiding hotelmanagement en heeft met z'n ouders besloten niet door te studeren. "Bij de hotelschool moet je verplicht op campus wonen, dat kost je al zo'n 7000 euro meer. Ik keek wat ik dan nog meer zou moeten lenen en wat ik daarvoor terugkreeg. En ik heb geen zin om als ik klaar ben nog jarenlang terug te moeten betalen." Ook voor Alexander Koning (24), mbo-student juridisch medewerker, is hbo te duur. Toch zet Alexander geen streep door zijn hbo-plannen. "In oktober krijg ik mijn diploma, dan ga ik werken en sparen. Als ik genoeg geld heb, ga ik die opleiding alsnog volgen. Ik wil ondernemer worden en dan heb ik die opleiding gewoon nodig." a. Denk je dat de aanpassing van de basisbeurs de vrijheid van studenten beperkt? Licht je antwoord toe. Bron (bewerkt): NOS.nl, 19 april b. Schrijf op welke gevolgen Kevins keuze voor hem kan hebben. c. Schrijf op welke gevolgen Alexanders keuze voor hem kan hebben. 9

10 Introductiethema 4. a. Noem twee dingen die je kunt bereiken dankzij de vrijheid van meningsuiting. 1: 2: b. Lees de tekst. Meisje (15) uit Veldhoven opgepakt voor bedreiging politie op Twitter VELDHOVEN Een 15-jarig meisje uit Veldhoven is woensdagavond thuis aangehouden voor 'grove' belediging van de politie op Twitter. De politie ontdekte haar berichten tijdens een internetsurveillance. In een van haar berichten stond een foto van een agent met een paar doodsverwensingen, aldus de politie. Het meisje ging tijdens haar aanhouding tekeer tegen de politie. Tijdens het verhoor verklaarde ze te mogen beledigen wie ze wilde. Het meisje is doorverwezen naar bureau Halt en mocht na verhoor naar huis. Haar tweets zijn verwijderd. c. Hoe blijkt uit deze tekst dat er grenzen zijn aan de vrijheid van meningsuiting? Bron: ED.nl, 25 april d. Het meisje verklaarde te mogen beledigen wie ze wilde. Ben jij het met haar eens? Licht je antwoord toe. 5. Geef een voorbeeld van respectloos gedrag. Schrijf ook op welke gevolgen dit gedrag kan hebben. 10

11 Hoofdstuk 1 Vrijheid Verwerkingsopdrachten 1. Lees de tekst. Home Nieuws Opinie Groen Religie-&-filosofie Schrijf Foto Charlie Hebdo shockeert met 'misselijkmakende' cartoon Tom Scheele 14/01/16, 16:25 Het satirische Franse magazine Charlie Hebdo is in opspraak geraakt door een cartoon over het verdronken Syrische jongetje Alan Kurdi. Het weekblad beeldt hem daarin af als één van de aanranders tijdens de nieuwjaarsnacht in Keulen. Tima Kurdi, de tante van Alan, noemt de prent 'misselijkmakend' en ook op sociale media zijn de reacties fel. Een afbeelding van twee varkens die een vrouw achtervolgen stond deze week in Charlie Hebdo. 'Wat zou er van de kleine Alan zijn geworden als hij groot was geworden?', staat er bovenaan de afbeelding. Het antwoord onderaan luidt: 'Een kontengraaier in Duitsland'. Daarmee doelt het blad op de massa-aanrandingen tijdens de nieuwjaarsnacht in Keulen, waarbij veel vluchtelingen betrokken waren. Op sociale media wordt heftig gediscussieerd over de spotprent. Sommigen vinden dat Charlie Hebdo met deze cartoon te ver is gegaan en niet het recht heeft om mensen te kwetsen of beledigen. Maar anderen vinden dat de cartoonist vrij is om zijn mening te uiten en wijzen erop dat het een satirische cartoon is. a. Wat is een satirische cartoon? Bron (bewerkt): Trouw. b. Wat heeft satire te maken met de vrijheid van meningsuiting? c. Welke kritiek is er op de cartoon van Charlie Hebdo? d. Waarom publiceert Charlie Hebdo ondanks de kritiek cartoons als deze, denk je? 11

12 Introductiethema e. Vind jij dat cartoonisten hun mening mogen uiten, ook als ze daarmee mensen beledigen of kwetsen? Onderbouw je antwoord met een argument. 2. Een deel van deze opdracht maak je samen met een klasgenoot. a. Lees de voorbeelden van gedrag in de tabel. Rangschik de voorbeelden met de cijfers 1 tot en met 8, waarbij 1 het meest respectloos is en 8 het minst respectloos. Gedrag Cijfer 1: Je ziekmelden op je werk omdat je moe bent en toe bent aan een vrije dag. 2: Bij je reisverzekeraar meer spullen als gestolen opgeven dan er gestolen zijn. 3: Een filmpje op internet zetten van een klasgenoot die heel dronken is. 4: De ramen bekladden van een man die verdacht wordt van pedofilie. 5: Zwartwerken bij een oom, zodat je geen belasting hoeft te betalen. 6: Tijdens een vakantie in een streng religieus land schaars gekleed rondlopen. 7: Boos worden op een verkoopmedewerker als je te laat bent om iets te ruilen. 8: Apengeluiden maken als bij een voetbalwedstrijd een donkere speler aan de bal is. b. Welk voorbeeld vind jij het meest respectloos? Leg uit waarom je dit vindt. c. Vergelijk jouw tabel met die van een klasgenoot. Hebben jullie dezelfde ideeën over wat respectloos is en wat niet? Licht jullie antwoord toe. d. Vind jij dat je zelf respectvol omgaat met je omgeving? Licht je antwoord toe. 12

13 Hoofdstuk 2 Rechten Hoofdstuk 2 Rechten Theorievragen 1. Geef drie voorbeelden van rechten die jij belangrijk vindt. Leg per recht uit waarom je dit recht belangrijk vindt. 1: 2: 3: 2. Lees het voorbeeldkader De identificatieplicht op bladzijde 15 van het handboek. a. Waarom bestaat de identificatieplicht, denk je? b. Waarom mag de politie niet zomaar om je identiteitsbewijs vragen, denk je? c. Geef een ander voorbeeld van een plicht die iedereen in Nederland heeft. d. Waarom denk je dat deze plicht bestaat? 3. a. Leg uit wat grondrechten zijn. b. Geef een voorbeeld van een grondrecht. 13

14 Introductiethema c. Wat zou er volgens jou gebeuren als dit grondrecht niet bestond? d. Leg uit hoe grondrechten ervoor zorgen dat Nederlanders in vrijheid kunnen leven. 4. Lees de tekst. Veel kritiek op voorgestelde hackbevoegdheid voor politie Gepubliceerd: 11 februari :43 Verschillende experts hebben stevige kritiek op het kabinetsvoorstel om de politie de bevoegdheid te geven om computers te hacken. Het kabinet wil de politie met een herziening van de Wet computercriminaliteit de mogelijkheid geven om te hacken, onder meer omdat criminelen steeds vaker hun verbindingen versleutelen. Een internettap, die nu al kan worden gezet, levert dan niets meer op. Het voorstel van het kabinet gaat echter veel te ver, zei onder meer voorzitter Jacob Kohnstamm van de Autoriteit Persoonsgegevens. Hacken door de politie is een "ongekende inbreuk" op de persoonlijke levenssfeer, zei hij. Kohnstamm wil dat de bevoegdheid wordt afgezwakt en dat er dan ook onafhankelijk toezicht komt op de inzet hiervan. a. Wat is het doel van de herziening van de Wet computercriminaliteit? Bron: Jeroen Kraan, NU.nl. b. Welk grondrecht wordt mogelijk ingeperkt als de Wet computercriminaliteit wordt herzien? 14

15 Hoofdstuk 2 Rechten c. Geef een argument voor en een argument tegen het kabinetsvoorstel. Voor: Tegen: 5. a. Schrijf twee zaken op die in de Grondwet staan beschreven. 1: 2: b. Lees de tekst. Nederlandse Grondwet zoek Home Inleiding Actueel Columns Achtergrond Versies Grondwet Herzieningsprocedure Grondwet Om de Nederlandse Grondwet te wijzigen, moet een zware procedure worden doorlopen. Het parlement moet niet één, maar twee keer stemmen over het wijzigen van de wet. Als het parlement heeft ingestemd met de wijziging, worden er verkiezingen uitgeschreven. Alle Nederlanders kunnen zich dan ook uitspreken over de wijziging. De herzieningsprocedure van de Grondwet is zo zwaar omdat de Grondwet de belangrijkste wet van Nederland is en de basis vormt van het bestuur van Nederland. Herziening van de Grondwet mag daarom niet aan de waan van de dag onderhevig zijn: over honderd jaar moeten mensen nog steeds kunnen begrijpen waarom de wet is herzien. Bovendien mag een herziening alleen plaatsvinden als de meerderheid van Nederland het ermee eens is. Bron (bewerkt): Homepage Nederlandse Grondwet. c. Om de Nederlandse Grondwet te wijzigen moet een zware procedure worden doorlopen. Waarom is dit zo? 15

16 Introductiethema d. Vind jij het belangrijk dat alle Nederlanders zich kunnen uitspreken over een wijziging van de Grondwet? Onderbouw je mening met een argument. Verwerkingsopdrachten 1. Lees de tekst. Nieuws Forum Inloggen De leerplicht In Nederland zijn kinderen van 5 tot 16 jaar leerplichtig. Zij moeten naar school. Zo kunnen zij zich voorbereiden op de maatschappij en de arbeidsmarkt. Jongeren die na hun 16 e nog geen startkwalificatie hebben, moeten tot hun 18 e onderwijs volgen. Een startkwalificatie is een diploma havo, vwo of mbo (niveau 2 of hoger). Stelling: De leerplicht moet worden afgeschaft. a. Leg in je eigen woorden uit wat het doel van de leerplicht is. b. Geef een argument voor en een argument tegen het afschaffen van de leerplicht. Voor: Tegen: c. Schrijf een reactie op de stelling. Onderbouw je mening met een argument. 16

17 Hoofdstuk 2 Rechten 2. a. Kies een van de volgende grondrechten. Gelijke behandeling Volksgezondheid Vrijheid van vereniging Vrijheidsontneming Geen straf zonder wet Bestaanszekerheid Huisrecht Milieu b. Zoek uit wat dit grondrecht inhoudt en schrijf dit in je eigen woorden op. Kijk bijvoorbeeld op denederlandsegrondwet.nl. c. Wat betekent dit grondrecht in de praktijk voor jou? d. Bedenk een situatie waarin dit grondrecht kan worden ingeperkt. Leg ook uit of jij een voorstander van die inperking zou zijn. 17

18 Introductiethema Hoofdstuk 3 Regels en wetten Theorievragen 1. a. Leg uit wat normen zijn. b. Leg uit wat waarden zijn. c. Wat hebben normen en waarden met elkaar te maken? 2. Schrijf bij elke foto op over welke regel deze gaat. Schrijf ook op welke norm en waarde bij deze regels passen. Foto 1 Foto 2 Regel: Regel: Norm: Norm: Waarde: Waarde: 18

19 Hoofdstuk 3 Regels en wetten 3. a. Leg uit wat een wet is. b. Iedereen is gelijk voor de wet. Leg met een voorbeeld uit wat er zou kunnen gebeuren als dit niet zo was. 4. a. Leg met een voorbeeld uit hoe wetten of regels je vrijheid kunnen beperken. b. Leg met een voorbeeld uit hoe wetten of regels de vrijheid van mensen juist kunnen vergroten. 5. Lees de tekst Somalië: een land waar het recht van de sterkste geldt op bladzijde 20 van het handboek. a. Wat wordt bedoeld met het recht van de sterkste? b. Hoe komt het dat in Somalië het recht van de sterkste geldt? c. Hoe worden mensen in Nederland beschermd tegen een situatie zoals in Somalië? 19

20 Introductiethema Verwerkingsopdrachten 1. a. Bekijk de lijst met waarden. betrouwbaarheid duurzaamheid integriteit liefde veiligheid bezit gezondheid kennis onaf hankelijkheid waardering Schrijf drie waarden op die jij belangrijk vindt. Gebruik hiervoor de lijst of bedenk zelf waarden. Leg bij elke waarde uit waarom je deze belangrijk vindt. 1: 2: 3: b. Bedenk bij elke waarde een norm die erbij past. 1: 2: 3: c. Houd jij je aan deze normen? Licht je antwoord toe. 20

21 Hoofdstuk 3 Regels en wetten 2. Lees de tekst. Nieuws Sport Uitzendingen 180 km 13º Oranjebond zucht onder alle nieuwe regeltjes voor Koningsdag MA 25 APRIL, 08:04 BINNENLAND, KONINGSHUIS Oranjeverenigingen hebben het steeds drukker met de vergunningen voor Koningsdag. Sinds het ongeval met de monstertruck in Haaksbergen zijn de veiligheidseisen van gemeenten een stuk strenger geworden. Dat signaleert de Oranjebond, waaronder 320 Oranjeverenigingen vallen. "De regeldruk is enorm toegenomen de laatste jaren en dat baart ons zorgen", zegt Dick Steenks van de Oranjebond. We moeten uitgaan van een doemscenario bij het organiseren van bijvoorbeeld vrijmarkten. Veel vrijwilligers hebben daar helemaal niet de kennis en de tijd voor, zegt Peter van der Leer, voorzitter van de Oranjevereniging in Dordrecht. De recente terroristische aanslagen in Parijs en Brussel spelen mee in de veiligheidseisen van gemeenten. Een stad als Dordrecht moet daar ook rekening mee houden. "We moeten hier voorbereid zijn op een bomaanslag. Vluchtroutes, zeker door de smalle straten in onze binnenstad, moeten op orde zijn", zegt Van der Leer. De Oranjebond vindt het goed dat er kritisch naar de vergunningen wordt gekeken. Burgemeesters en ambtenaren zijn verantwoordelijk als het misgaat", zegt Steenks. "Ik snap dan ook dat er een angstcultuur is ontstaan, maar men is daarin wel een beetje doorgeslagen." Bron (bewerkt): NOS.nl. a. Waarom denk je dat gemeenten steeds strengere veiligheidseisen stellen rondom Koningsdag? b. Welke gevolgen hebben deze strengere veiligheidseisen voor evenementenorganisaties? c. Dick Steenks van de Oranjebond vindt dat gemeenten een beetje zijn doorgeslagen in het stellen van veiligheidsregels. Ben je het met hem eens? Onderbouw je mening met een argument. 21

22 Introductiethema Zelftest 1. Schrijf onder elke uitspraak het begrip dat erbij hoort. Kies uit: Grondwet vrijheid plicht vrijheid van meningsuiting recht van de sterkste respect Er blijft een begrip over. a. Ik stap van mijn fiets af als er een rouwstoet voorbijkomt. b. Ik heb zelf gekozen welke opleiding ik volg. c. Ik mag zeggen wat ik ergens van vind. d. Ik moet mijn rijbewijs bij me hebben als ik ga autorijden. e. In Libië worden de wetten en regels niet gehandhaafd en kunnen criminele bendes hun gang gaan. 2. Grondrechten beschermen burgers tegen de macht van de overheid. Leg dit uit aan de hand van een voorbeeld. 22

23 Zelftest 3. Wat hebben waarden en normen met elkaar te maken? Ondersteun je antwoord met een voorbeeld. 4. Lees de tekst. Home Actueel Onderwerpen Ministeries Regering Documenten Doe mee Botsende grondrechten Overzicht Inhoud Nieuws Vraag en antwoord Documenten In Nederland heeft iedereen recht op vrijheid van meningsuiting. Dit grondrecht is vastgelegd in artikel 7 van de Grondwet. Er zijn wel grenzen aan de vrijheid van meningsuiting. De vrijheid van meningsuiting kan namelijk botsen met artikel 1 van de Grondwet, waarin staat dat iedereen recht heeft op een gelijke behandeling (het gelijkheidsbeginsel). Discriminatie is dus verboden. Er mag geen onterecht verschil worden gemaakt in de behandeling van mensen. Bijvoorbeeld op basis van geslacht, godsdienst, handicap, leeftijd, afkomst, huidskleur, ras, burgerlijke staat of seksuele voorkeur. a. Wat houdt de vrijheid van meningsuiting in? Bron (bewerkt): Rijksoverheid. b. In de tekst staat dat er grenzen zijn aan de vrijheid van meningsuiting. Leg in je eigen woorden uit wat hiermee wordt bedoeld. c. Beschrijf een situatie waarin het recht op vrijheid van meningsuiting botst met het gelijkheidsbeginsel. 23

24 Introductiethema 5. a. Waarvoor dienen wetten en regels? b. Leg aan de hand van een voorbeeld uit hoe wetten en regels je vrijheid kunnen beperken. 6. Schrijf drie dingen op die in de Grondwet staan beschreven. 1: 2: 3: 24

25 Portfolio-opdrachten Opdracht 1 Toespraak voor dodenherdenking Opdracht 1 Toespraak voor dodenherdenking Op 4 mei houden mensen in heel Nederland twee minuten stilte. Tijdens deze stilte worden de Nederlandse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en de slachtoffers die sindsdien zijn gevallen bij oorlogs- en vredesmissies herdacht. Jaarlijks vinden er in het hele land dodenherdenkingen plaats. Na de twee minuten stilte en de kransleggingen worden gedichten voorgelezen en speeches gehouden. Jij bent gevraagd om bij de komende dodenherdenking in jouw gemeente een toespraak te houden over vrijheid. 1. Bedenk een vorm voor je toespraak. Het mag een gedicht of een persoonlijk verhaal zijn, maar ook iets anders. Je kunt op internet toespraken voor dodenherdenkingen opzoeken om inspiratie op te doen. 2. Bedenk een onderwerp voor je toespraak. Hoe het thema vrijheid in je toespraak terugkomt, mag je zelf weten. Houd er rekening mee dat het onderwerp geschikt moet zijn voor een dodenherdenking. 3. Schrijf je toespraak. Beperk je tot maximaal één pagina. 4. Laat je toespraak door je docent beoordelen. Neem de toespraak en je beoordeling op in je portfolio. Opdracht 2 Column over de vrijheid van meningsuiting Cabaretiers en cartoonisten hebben net als iedereen in Nederland vrijheid van meningsuiting. Maar hoe ver mogen zij gaan in het uiten van hun mening? Moeten zij voorzichtiger zijn dan anderen? Sommige mensen vinden van wel, want hoe groter het publiek, hoe meer mensen je kunt beledigen of kwetsen met een grove uitspraak of grap. Anderen vinden dat júíst cabaretiers en cartoonisten zich vrij moeten kunnen uiten, omdat van hen wordt verwacht dat ze maatschappijkritisch zijn. Je gaat een column schrijven waarin je jouw mening over dit onderwerp verwoordt. 1. Bedenk wat voor jou de grenzen van vrijheid van meningsuiting zijn. Bedenk ook of artiesten met een groot publiek volgens jou een extra verantwoordelijkheid hebben als zij hun mening uiten. 25

26 Portfolio-opdrachten 2. Bedenk argumenten die jouw mening ondersteunen. Zoek hiervoor eventueel op internet naar recente discussies over een cartoon of over de uitlatingen van een cabaretier. 3. Bereid je column voor. Zet je argumenten op een rijtje. Noteer ook tegenargumenten die mensen zouden kunnen hebben. Hier kun je in je column op ingaan. Lees eventueel ter inspiratie een aantal columns in verschillende media. 4. Schrijf je column. Gebruik 250 tot 400 woorden. Verzin een pakkende titel. 5. Laat je column door je docent beoordelen. Neem de column en je beoordeling op in je portfolio. Opdracht 3 Spotprent Je bent cartoonist voor een krant en je bent gevraagd om de spotprent voor de krant van morgen te maken. Een spotprent is een tekening over de actualiteit waarin iets of iemand op een grappige manier belachelijk wordt gemaakt. De spotprent moet gaan over een onderwerp dat deze week veel in het nieuws is. 1. Onderzoek welke onderwerpen er deze week veel in het nieuws zijn. Kies hieruit het onderwerp van je spotprent. 2. Verdiep je in het onderwerp dat je hebt gekozen. Ga na wat jij opvallend vindt aan dit nieuwsitem: vind je iets onbegrijpelijk of raar, of ben je het ergens niet mee eens? Bedenk vervolgens hoe je jouw mening over het onderwerp in een spotprent kunt verwerken. Houd er rekening mee dat de cartoon door veel mensen zal worden bekeken. Ter inspiratie kun je op internet zoeken naar voorbeelden van spotprenten die over verschillende onderwerpen zijn gemaakt. 3. Maak een paar schetsen van mogelijke spotprenten. Laat iemand beoordelen of jouw boodschap duidelijk overkomt en of de tekening geschikt is voor in de krant. Kies welke spotprent je verder gaat uitwerken. 4. Teken de spotprent. 5. Laat je spotprent door je docent beoordelen. Neem de spotprent en je beoordeling op in je portfolio. 26

27

28 Schokland: methode burgerschap Schokland is een methode burgerschap voor niveau 2, 3 en 4 van het mbo. De methode daagt leerlingen uit om kritisch naar de wereld om zich heen te kijken en actief mee te doen in de samenleving. De methode Schokland bestaat uit een handboek, een werkboek voor niveau 2, een werkboek voor niveau 3-4 en Schokland Online, een online oefen- en toets programma op de methodesite Studiemeter. Werkboek niveau 3-4 Dit werkboek bestaat, net als het handboek, uit zes delen: Kern van burgerschap Sociaal-maatschappelijke dimensie Politiek-juridische dimensie Economische dimensie Vitaal burgerschap Wereldburgerschap Elk deel bestaat uit een of meerdere thema s en elk thema is opgedeeld in drie hoofdstukken. Het werkboek biedt vragen en opdrachten bij de theorie en de bronnen uit het handboek, namelijk: - theorievragen en verwerkingsopdrachten per hoofdstuk; - een zelftest ter afsluiting van elk thema; - portfolio-opdrachten per deel. ISBN