Acta. Bijlage III - V. van de Generale Synode Amersfoort 2005 van de Gereformeerde Kerken in Nederland. Deputatenrapport Kerkrecht en Kerkorde

Transcriptie

1 Acta van de Generale Synode Amersfoort 2005 van de Gereformeerde Kerken in Nederland Bijlage III - V Deputatenrapport Kerkrecht en Kerkorde

2 Het auteursrecht van deze tekst berust hetzij bij de auteur, hetzij bij de Gereformeerde Kerken in Nederland (vrijgemaakt). Voor alle zaken het auteursrecht betreffend kan contact opgenomen worden met het deputaatschap Generaal-synodale publicaties via: Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in wat voor vorm of op wat voor manier dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de rechthebbende, behoudens de uitzonderingen bij de wet gesteld. 2 GEREFORMEERDE KERKEN IN NEDERLAND

3 INLEIDING Oldehove, 1 september 2004 Aan de Generale synode van De Gereformeerde Kerken in Nederland, samen te komen te Amersfoort-Centrum 2005 Hooggeachte broeders! Deputaten Kerkrecht en Kerkorde brengen in dit rapport verslag uit van hun werkzaamheden. De GS Zuidhorn verstrekte de deputaten Kerkrecht en kerkorde een verscheidenheid aan opdrachten. Naar beste kunnen hebben we hieraan eensgezind in een goede sfeer mogen werken, vooral in de verschillende secties maar ook in voltallige vergadering. Helaas zijn we op dit moment nog niet zover dat we op elke opdracht een adequaat antwoord kunnen geven. We hopen onze werkzaamheden in het najaar 2004 volledig af te ronden en dan een aanvullend rapport de kerken aan te bieden. Onder gebed om wijsheid en de zegen van de HERE hebben we onze taak verricht. Wij bidden dat het resultaat van ons werk, en de bespreking daarvan in de kerken en op de vergadering van de synode, de opbouw van de kerken zal dienen. We wensen de synode de leiding van de Heilige Geest toe bij al haar overwegingen en besluitvorming Namens de deputaten. met hartelijke broedergroet, H Pathuis, algemeen secretaris DEPUTATENRAPPORT KERKRECHT EN KERKORDE 3

4 INHOUDSOPGAVE INLEIDING...1 Inhoudsopgave SAMENVATTING SAMENSTELLING DEPUTAATSCHAP OPDRACHT UITVOERING karakter van besluiten, met verschillende termen aangeduid digitalisering van de Acta van de synodes sinds De tekst van art 8 KO Geestelijke verzorging in zorginstellingen en justitiële inrichtingen WETTELIJK KADER VAN DE GEESTELIJKE VERZORGING ALGEMEEN GEESTELIJKE VERZORGING IN ZORGINSTELLINGEN GEESTELIJKE VERZORGING IN JUSTITIËLE INRICHTINGEN PEILING CONCEPT-BESLUIT Beperking tot één of twee appèlinstanties in plaatselijke geschillen? Tweede beroepsinstantie bij geschil tussen predikant en kerkenraad Criteria VOOR revisieverzoeken Doop van in Nederland geadopteerde kinderen AANLEIDING EN OPDRACHT ADOPTIE EN DE GS VERSCHIL TUSSEN NEDERLANDSE EN BUITENLANDSE ADOPTIE VERSCHIL IN ADOPTIE BLIJFT RECHTSONGELIJKHEID? CONCLUSIE CONCEPT-BESLUIT vragen met betrekking tot bijbelvertalingen KERKRECHTELIJKE VRAGEN KERKORDELIJKE VOORSCHRIFTEN GENERAAL-SYNODALE BEPALINGEN CRITERIA AFBAKENING VAN BEVOEGDHEDEN NOODZAKELIJKE BESLUITVORMING OP GENERAAL-SYNODAAL NIVEAU UNIFORMITEIT AANBEVELENSWAARDIGE UNIFORMITEIT IN DE HUIDIGE SITUATIE: DE ROUTE VOOR DEFINITIEVE BESLUITVORMING OVER DE NBV CONCEPT-BESLUIT Art. 70 KO BEVESTIGEN OF HUWELIJKSBEVESTIGING SOMS WEIGEREN? HET BELEGGEN VAN EEN HUWELIJKSDIENST IN EEN ANDERE PLAATS OORDEEL DEPUTATEN HUWELIJK EN ECHTSCHEIDING CONCEPT-BESLUIT aanvullende maatregelen van vermaan en tucht herziening van de kerkorde GEREFORMEERDE KERKEN IN NEDERLAND

5 16.1 BESCHOUWING OVER EEN ALGEHELE HERZIENING VAN DE KERKORDE DE AANLEIDING TOT DE OPDRACHT DE BEHOEFTE AAN HERZIENING NOODZAKELIJK DAN WEL GEWENST'' PUNTEN VAN OVERWEGING BIJ EEN HERZIENING DE KERKORDE VAN DE CHR. GEREF. KERKEN VERDERE WERKWIJZE CONCEPT-BESLUIT kerkelijk werker OPDRACHT VERKENNING DE BESTAANDE SITUATIE VRAGEN EN AANDACHTSPUNTEN TER ORIËNTATIE KERKHISTORISCHE TERUGBLIK SITUATIE IN DE PKN BEZINNINGSKADER DE GEMEENTE EN HAAR FUNCTIES DE GEMEENTE EN HAAR FUNCTIONEREN IN DE PRAKTIJK DE AMBTEN IN RELATIE TOT DE KERKELIJK WERKERS HET FUNCTIONEREN VAN DE AMBTSDRAGERS KERKRECHTELIJKE AANDACHTSPUNTEN ARBEIDSRECHT CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN CONCEPT-BESLUIT contact met deputaten kerkorde en kerkrecht (CGK)...66 Bijlage 1 De opdracht van de GS Zuidhorn Aan dkk...68 DEPUTATENRAPPORT KERKRECHT EN KERKORDE 5

6 1. SAMENVATTING Deputaten Kerkrecht en kerkorde hebben een groot aantal onderwerpen behandeld. Een daarvan is de positie van predikanten die werken als geestelijk verzorger in de gezondheidszorg of in een justitiële inrichting. Het rapport komt tot de conclusie dat hier een taak ligt en dat er verantwoorde mogelijkheden zijn om daarin te functioneren. Art. 12 KO is voldoende om de positie van deze predikanten te regelen. Een ander onderwerp is de doop van geadopteerde kinderen. Buitenlandse adoptiekinderen kunnen al snel na hun opname in het Nederlandse gezin gedoopt worden, omdat hun positie door internationale verdragen wordt gewaarborgd. Over Nederlandse adoptiekinderen krijgen de adoptiefouders pas het gezag na een lange procedure. Eerst daarna is de doop mogelijk. Verder stellen deputaten voor, dat de synode één Bijbelvertaling dringend aanbeveelt voor de Schriftlezing in de eredienst. Als deputaten Bijbelvertaling positief adviseren, zou dat de NBV 2004 moeten zijn. Deputaten zijn tot de conclusie gekomen dat een algehele vernieuwing van de kerkorde nodig is, om de kerkorde doorzichtiger te maken en om nieuwe ontwikkelingen te verwerken. Zij vragen een nieuwe opdracht om dat uit te werken. Tot slot schetst het rapport lijnen voor de positie van kerkelijk werkers. 6 GEREFORMEERDE KERKEN IN NEDERLAND

7 2. SAMENSTELLING DEPUTAATSCHAP De GS Zuidhorn heeft als leden van deputaatschap Kerkrecht en Kerkorde benoemd (Acta art 22): Primi Ds JL Beuving Muurmos 9, 2661 MZ Bergschenhoek Ds JW Boerma Van s-gravesandestraat 14, 3067 KA Rotterdam Mr C van der Boom Oranjelaan 59, 3311 DH Dordrecht cvdboom.advoc@wxs.nl Mr CM Galenkamp-Bolt Kaasjeskruid 8, 3824 NW Amersfoort agalenkamp@freeler.nl Ds K Harmannij Marleseweg 17, 7683 PH Den Ham k.harmannij@home.nl Ds JT Oldenhuis De Merodelaan 7, 9721 XA Groningen jtolden@hetnet.nl Ds H Pathuis Oosterhoffstraat 16, 9883 PJ Oldehove h.pathuis@solcon.nl Mr J Roose Marie Koenenlaan 103, 5044 NE Tilburg jos.roose@planet.nl Drs MA Rouw Sijthoffstraat 19, 2332 PX Leiden rouw0@xs4all Ds JB de Rijke Zomereik 45, 2925 CX Krimpen ad IJssel jbdr@planet.nl Ds P Schelling Barboquet 1, Willemstad Curacao barboquet@interneeds.net Prof dr M te Velde (s) Toon Slurinkhof 51, 8264 DG Kampen m.t.velde@jhome.nl Drs JP de Vries Heiligerbergerweg 116, 3816 AM Amersfoort jpdevries@hetnet.nl Secundi Mr AJ van Bekkum Briljantstoep 77, 9403 SC Assen Mr JW Both Schout van Herenthalsplein 3, 5237 TH s-hertogenbosch Prof dr S Griffioen, Rijksstraatweg 77, 3632AA Loenen aan de Vecht Drs K Gunnink, Buitensingel 110, 9883 SL Oldehove Mr JI Top-de Jong Gooiland 78, 7325 ZT Apeldoorn Ds GF Overweg Hoofdweg 36, 9626 AG Schildwolde Ds RJ Vreugdenhil Merwedestraat 5, 1972 VV ÌJmuiden vreugdenhil.rj@freeler.nl RJ Vreugdenhil is in december 2003 opgeroepen als vervanger voor de naar Curaçao afgereisde P Schelling (die overigens wel de stukken voor de vergaderingen plenair en van zijn sectie bleef ontvangen). DEPUTATENRAPPORT KERKRECHT EN KERKORDE 7

8 3. OPDRACHT De GS Zuidhorn besloot (Acta art 16 Besluit 3) een deputaatschap Kerkrecht en kerkorde benoemen met opdrachten ten aanzien van a. karakter van de besluiten, met verschillende termen aangeduid; b. digitalisering van de Acta van de synodes sinds 1892; c. tekst van art 8 KO; d. geestelijke verzorging in zorginstellingen en justitiële inrichtingen; e. beperking tot één of twee appèlinstanties in plaatselijke geschillen; f. tweede beroepsinstantie bij geschillen tussen een predikant en zijn kerkenraad; g. criteria revisieverzoeken; h. doop van Nederlandse aspirant-adoptiefkinderen; i. kerkrechtelijke vragen met betrekking tot bijbelvertalingen; j. art. 70 KO; k. aanvullende maatregelen van vermaan en tucht; l. herziening van de kerkorde; m. kerkelijk werker. De volledige opdracht van de synode treft u aan in bijlage 1 4. UITVOERING Vanaf de eerste vergadering fungeerden prof Te Velde en ds Pathuis als respectievelijk voorzitter en secretaris/penningmeester van het plenaire deputaatschap. Tijdens die vergadering van 15 november 2002 hebben we de opdrachten van de GS Zuidhorn verkend. Deze bleken te verdelen in a) een pakket losse punten, b) zaken die voornamelijk van betekenis zijn voor herziening van de KO, c) een pakket rond de kerkelijk werker. In overeenstemming met deze verdeling zijn drie secties gevormd die de rapportage zullen voorbereiden. Het grootste deel van het werk is verricht binnen de secties. In de plenaire vergadering ging het vooral om het becommentariëren op hoofdlijnen, het doorhakken van knopen en formaliseren van stukken. Er zijn vele sectievergaderingen belegd, en vijf voltallige vergaderingen. Buitendien was er veelvuldig contact per telefoon, en nog meer via . In samenhang met onze opdracht en in het kader van deskundigheidsbevordering hebben een aantal deputaten het congres bijgewoond dat deputaten Appelzaken op 4 oktober 2003 hebben belegd. We hebben daarnaast in 2003 twee bijeenkomsten gehad met deputaten kerkrecht van de CGK. Daarbij was een delegatie van ons deputaatschap aanwezig met vertegenwoordiging uit elk van de drie secties. Gezien de veelheid van onderwerpen hebben we geen algemene rapporteur aangewezen. 5. KARAKTER VAN BESLUITEN, MET VERSCHILLENDE TERMEN AANGEDUID Dit hoofdstuk is een van de onderdelen die we later hopen af te ronden. 8 GEREFORMEERDE KERKEN IN NEDERLAND

9 6. DIGITALISERING VAN DE ACTA VAN DE SYNODES SINDS 1892 De GS Zuidhorn gaf deputaten Kerkrecht en kerkorde opdracht te overleggen met de Theologische Universiteit en deputaten Archief en documentatie over digitalisering van de Acta van de synodes sinds Dit overleg heeft geresulteerd in het mobiliseren van ongeveer 10 vrijwilligers die de gedrukte Acta scannen, en met behulp van een OCR-programma omzetten in tekstbestanden. Een groep van zeker 30 vrijwilligers is beschikbaar om het resultaat te vergelijken met de oorspronkelijke tekst en de scanfouten eruit te halen. Naar verwachting zal dit jaar het grootste deel van de Acta vanaf 1945 digitaal beschikbaar zijn. Daarnaast is ook ander belangrijk werk verricht in de bewerking van historische documenten: de Acta van Dordrecht , en stukken uit de negentiende eeuw. Deputaten zijn blij met de inzet van zo n groot aantal vrijwilligers (meest: zusters) aan dit project. 7. DE TEKST VAN ART 8 KO De Generale Synode Zuidhorn besloot tot een nieuwe procedure voor wie in de weg van artikel 8 KO predikant wil worden. Als gevolg daarvan besloot de synode tevens (Acta art. 27, besluit 3): de laatste twee alinea s van art 8 KO buiten werking te stellen en deputaten kerkrecht en kerkorde opdracht te geven een wijziging van art 8 KO op dit punt voor te bereiden, waarbij alleen de hoofdzaak en niet de procedure in de KO wordt opgenomen. Deputaten stellen de synode de volgende nieuwe redactie voor: Artikel 8: De classis zal alleen hen beroepbaar stellen die een theologische opleiding hebben ontvangen, tenzij overtuigend blijkt dat iemand ook zonder deze opleiding bekwaam is om in het ambt van predikant te dienen. Hierbij zullen de regelingen van de generale synode worden toegepast. Deputaten tekenen hierbij aan dat de vaststelling van bekwaamheid door de kerkenraad in het eerste stadium van de procedure niet uitsluit dat nog nadere scholing nodig is alvorens tot beroepbaarstelling kan worden overgegaan (zie Acta GS Zuidhorn , art. 27 besluit 2 grond 1). DEPUTATENRAPPORT KERKRECHT EN KERKORDE 9

10 8. GEESTELIJKE VERZORGING IN ZORGINSTELLINGEN EN JUSTITIËLE INRICHTINGEN. En de Koning zal hun antwoorden en zeggen: Voorwaar, Ik zeg u, in zoverre gij dit aan een van deze mijn minste broeders hebt gedaan, hebt gij het Mij gedaan. (Matt. 25:40) Aanleiding en opdracht De synode van Leusden heeft in 1999 aan de deputaten kerk en overheid de opdracht gegeven onderzoek te verrichten of deelneming van predikanten uit onze kerken aan de geestelijke verzorging in inrichtingen van justitie en instellingen van gezondheidszorg op verantwoorde wijze mogelijk is en of artikel 12 KO toereikend is voor de kerkrechtelijke regeling van hun benoeming en positie (artikel 99.1, sub j van de Acta). In artikel 99.2 van de Acta staat: Van belang is dat deputaten attenderen op mogelijke deelname van onze predikanten aan de geestelijke verzorging in inrichtingen van justitie en instellingen van gezondheidszorg (rapport paragraaf 3.1). Hier liggen mogelijkheden om het evangelie verder te brengen. In 2002 heeft de synode van Zuidhorn de studieopdracht ten aanzien van deelneming van predikanten uit onze kerken aan de geestelijke verzorging in inrichtingen van justitie en instellingen van gezondheidszorg met de kerkrechtelijke gevolgen daarvan teruggenomen en bepaald dat de opdracht beter door het deputaatschap kerkrecht en kerkorde kan worden verricht. Omdat in de praktijk de Geestelijke verzorging in zorginstellingen heel anders is georganiseerd dan in justitiële inrichtingen zal aan elk afzonderlijk aandacht worden gegeven De opbouw van dit onderdeel van het rapport is als volgt: 1. Wettelijk kader van de geestelijke verzorging 1.1 Geestelijke Verzorging in Zorginstellingen 1.2 Geestelijke Verzorging in justitiële inrichtingen 2 Peiling 3 Voorstel 8.1 Wettelijk kader van de geestelijke verzorging algemeen Het recht op geestelijke verzorging volgt rechtstreeks uit het grondwettelijke recht op vrijheid van godsdienst (art. 6 Gw). Op basis van dit grondrecht heeft iedere patiënt van een verzorgingsinstelling en iedere gedetineerde recht op geestelijke verzorging door een geestelijke verzorger naar eigen keuze GEESTELIJKE VERZORGING IN ZORGINSTELLINGEN Termen: In art. 12 KO, het artikel dat gaat over benoeming voor een bijzondere taak, wordt de term ziekenhuispredikant gebruikt. De term 'ziekenhuispredikant' is echter niet een gebruikelijke term als het gaat om de geestelijke verzorging binnen zorginstellingen van gezondheidszorg Een praktische reden daarvoor is het feit dat onder zorginstellingen veel meer wordt verstaan dan enkel het ziekenhuis. Zorginstellingen zijn: ziekenhuizen, verpleeghuizen, 10 GEREFORMEERDE KERKEN IN NEDERLAND

11 psychiatrische centra, instellingen voor mensen met een verstandelijke handicap, revalidatiecentra 1. I.p.v. ziekenhuispredikant wordt de term geestelijk verzorger gebruikt. Die term zal ook verder worden gebruikt. 2 VGVZ: Vereniging van Geestelijk Verzorgers in Zorginstellingen; De VGVZ is een landelijke beroepsvereniging voor alle geestelijk verzorgers, werkzaam in instellingen voor de gezondheidszorg in Nederland. Ze kent momenteel een Katholieke, een Protestantse, een Humanistische, een Joodse en een Islamitische sector. Van de plusminus 1600 geestelijke verzorgers zijn ongeveer 800 lid van de VGVZ. Als het gaat om de Geestelijke Verzorging een gesprekspartner die niet over het hoofd gezien kan worden en zich ook laat gelden. CIO-G: Interkerkelijk Contact in Overheidszaken, sector: Gezondheidszorg. Het CIO-G is een overlegorgaan en heeft als zodanig geen beslissende invloed op de geestelijke verzorging in zorginstellingen Wettelijk kader Sinds 6 april 1996 is de Kwaliteitswet Zorginstellingen in werking getreden. In art. 3 daarvan staat verwoord: Voor zover het betreft zorgverlening die verblijf van de patiënt of cliënt in de instelling gedurende tenminste het etmaal met zich brengt, draagt de zorgaanbieder er tevens zorg voor dat in de instelling geestelijke verzorging beschikbaar is, die zoveel mogelijk aansluit bij de godsdienst of levensovertuiging van de patiënten of cliënten. Dat betekent dus dat elke zorginstelling in Nederland wettelijk verplicht is ervoor te zorgen dat voldoende geestelijke verzorging beschikbaar is. Omdat de posities van de geestelijke verzorging wordt erkend in de Kwaliteitswet Zorginstellingen dient ook de Geestelijke Verzorging aan kwaliteitseisen te voldoen. M.h.o. daarop wordt ook de Dienst Geestelijke verzorging(dgv) in een zorginstelling geacht haar normen in een kwaliteitshandboek te hebben beschreven. Deze normen hebben geen betrekking op de inhoud van de geestelijke verzorging maar op de proces- en protocolbeschrijving. Dit om de kwaliteit van de geestelijke verzorging te bevorderen en te bewaken. Een vak apart Hieruit mag blijken dat geestelijke verzorging een heel vak apart is geworden. De VGVZ definieert als geestelijk verzorger: diegene, die de professionele en ambtshalve begeleiding van en hulpverlening aan mensen vanuit en op basis van geloof en levensovertuiging realiseert in een zorginstelling, en die daartoe een opleiding op universitair niveau heeft 3. Het professionele komt o.m. daarin uit dat van een geestelijk verzorger een opleiding wordt verwacht aan een door de overheid erkende, wetenschappelijke opleiding( universitair of HBO 1 e graads) in theologie of humanistiek. Het ambtshalve betekent dat de geestelijk verzorger als ambtsdrager een identiteit heeft die gelegitimeerd is door een maatschappelijk erkend levensbeschouwelijk genootschap. Die identiteit wordt niet los gezien van de professionaliteit. Deze definitie is lange tijd als definitie geaccepteerd. Momenteel is er een beweging op gang waardoor de ambtshalve binding wel eens uit de definitie kan gaan verdwijnen. Wel is en blijft van belang dat een geestelijk verzorger breed inzetbaar is, dus ook voor mensen van andere dan de eigen levensbeschouwelijke richting. 4 Want ook al kan een 1 Deze lijst is niet exclusief. Het CIO-G rekent bv. bejaardenzorg ook tot het terrein van de gezondheidszorg. Door de VGVZ wordt ouderenzorg soms als aparte component bij definities toegevoegd. 2 Die term dient niet verward te worden met dezelfde term zoals die aan het begin van de vorige eeuw werd gebruikt bv. door de GS 's-gravenhage 1914 in art Daar werd met geestelijk verzorger bedoeld iemand die zonder enige ambtelijke opdracht of volmacht geestelijke verzorging van zieken op zich had genomen en achteraf daar een kerkelijke inkadering voor zocht. 3 Beroepsstandaard voor de Geestelijk Verzorger in Zorginstellingen, VGVZ-cahiers 2, uitgave VGVZ, pg.9. 4 Beroepsstandaard voor de Geestelijk Verzorger in Zorginstellingen pg.14. DEPUTATENRAPPORT KERKRECHT EN KERKORDE 11

12 geestelijk verzorger in situaties een patiënt doorverwijzen naar een geestelijk verzorger die meer aansluiting heeft bij de geestelijke achtergrond van de patiënt, in de praktijk zal dat niet altijd haalbaar zijn. Er zijn ook crisissituaties waar een geestelijk verzorger recht moet doen aan de geestelijke achtergrond van de patiënt. Stervensbegeleiding inclusief ziekenzalving cq. het laatste oliesel, nooddoop bij pasgeboren baby's kunnen dan tot de wensen cq. taken behoren. Natuurlijk zal dit niet spelen in elke zorginstelling. Het lijkt ook niet uitgesloten dat er m.b.t. datgene wat principieel tegen de overtuiging van de geestelijk verzorger ingaat afspraken te maken zijn op het punt van de inzetbaarheid. Tegelijk zal een overtuigde Rooms-Katholiek ook niet willen dat een protestantse geestelijk verzorger het laatste oliesel(sacrament der stervenden) toedient omdat dit sacrament zo van alle waarde wordt ontdaan. Opleiding ThuK Als we vanuit die definitie redeneren en letten op die brede inzetbaarheid komt een eerste probleem in zicht. Weliswaar krijgen onze predikanten een opleiding op universitair niveau maar daarmee is er geen opleiding op universitair niveau van een geestelijk verzorger. Op basis van een analyse uitgevoerd op grond van de Algemene Eindtermen' en de studiegids concludeert de cie. Professionalisering van de VGVZ over de opleiding aan de Broederweg: De universiteit is sterk kerkelijk gekleurd. Er is veel aandacht voor de identiteit van de aanstaande gemeentepredikant. De opleiding besteedt weinig aandacht aan brede inzetbaarheid en is daarom niet geschikt als initiële opleiding tot geestelijk verzorger. 5 Nu is in principe elke zorginstelling vrij om te bepalen hoe zij die geestelijke verzorging invult. Zorginstellingen zijn bepaald niet gebonden aan de normen die de VGVZ hanteert. Maar het komt deputaten voor dat de VGVZ een punt heeft met de constatering dat de opleiding van de TU in Kampen zich onvoldoende richt op inzetbaarheid voor mensen van andere levensbeschouwelijke richtingen. Dat maakt predikanten van de GKV niet tot de meest interessante kandidaten bij een sollicitatieprocedure voor geestelijk verzorger. Benoeming en positie Een geestelijk verzorger is in dienst van en wordt dus betaald vanuit de zorginstelling. Wanneer in een zorginstelling een vacature ontstaat binnen de DGV zal er een profielschets worden gemaakt van wat men verwacht van de nieuwe geestelijke verzorger. In die profielschets wordt als regel ook opgenomen in vanuit welke levensbeschouwelijke richting men een geestelijke verzorger zoekt. Wie daarop solliciteert zal zelf duidelijk moeten maken dat er sprake is van een ambtshalve binding. Hoe de geestelijk verzorger dat heeft geregeld is aan hem cq. de voorwaarden die zijn eigen achterban daarvoor heeft ontwikkeld. Een zorginstelling zal pas tot definitieve benoeming overgaan als de kerkelijke inkadering van de predikant helder is. N.B. de zorginstelling is autonoom om als werkgever voorwaarden te stellen m.b.t. de geestelijk verzorger. M.a.w. het confessioneel gehalte van het bestuur van een zorginstelling kan sturend werken als het gaat om de persoon en takenpakket van de geestelijk verzorger. In de praktijk zijn de VGVZ richtlijnen die ondersteund worden door het CIO-G, wel toonaangevend. De praktijk Elke zorginstelling is, binnen de kaders van de Kwaliteitswet Zorginstellingen, vrij invulling te geven aan de geestelijke verzorging. Wie let op het aantal zorginstellingen en de diverse geestelijk achtergronden van die zorginstellingen zal begrijpen dat het dus onmogelijk is een algemeen beeld te geven hoe dat in de praktijk vorm krijgt. Deputaten hebben geprobeerd bij de Protestantse Sector van de VGVZ gegevens te achterhalen. 5 De Geestelijke Verzorger in Zorginstellingen en de initiële Opleidingen; Rapport van de Commissie Professionalisering, VGVZ-cahiers 1,uitgave VGVZ, pg GEREFORMEERDE KERKEN IN NEDERLAND

13 Maar er zijn geen cijfers of statistieken hoe de verhouding is van het aantal protestantse geestelijke verzorgers tegen-over verzorgers van andere richtingen; hoeveel arbeidsplaatsen cq. vacatures er zijn; etc. Wel is de identiteit van de zorginstelling van grote invloed op de keuze van de geestelijk verzorger. En bij een neutrale zorginstelling zal sterk rekening worden gehouden met de godsdienstige en levensbeschouwelijke overtuigingen van de patiëntenpopulatie. Een kwestie van afspraken maken Er zijn zorginstellingen waarbinnen wel en zorginstellingen waarbinnen geen kerkdiensten worden gehouden afhankelijk van de mogelijkheden die een zorginstelling biedt en\of de geestelijk verzorger heeft. Als er een kerkdienst wordt gehouden is de manier waarop verschillend. Soms is het een oecumenische dienst die niet onder verantwoordelijkheid van een kerkenraad wordt gehouden maar wordt belegd door de DGV. Navraag leverde op dat in het Westen van het land meer oecumenische kerkdiensten worden gehouden dan elders. Het komt ook voor dat een kerkenraad de kerkdienst belegt. Er zijn zorginstellingen waarbinnen steeds dezelfde kerkenraad een kerkdienst belegt. Soms zijn er vanouds ook sterke banden met die plaatselijke kerk. In de praktijk kunnen de voorgangers overigens alsnog wel heel verschillende kerkelijke achtergronden hebben. Kerken uit de omgeving kunnen erbij betrokken worden om ondersteuning te geven voor het ondersteunen van de samenzang, bijv. in de vorm van een koor, kerkelijke vrijwilligers voor het begeleiden van patiënten naar en van de ziekenzaal etc. Er zijn ook zorginstellingen waar per week een andere kerk(enraad) verantwoordelijk is voor het beleggen en invullen van de kerkdienst. Heel veel hangt af van de afspraken die er zijn te maken met die concrete zorginstelling of de DGV van die zorginstelling. Hier blijkt dus een groot verschil met bijvoorbeeld de afspraken die Deputaten Geestelijke Verzorging Militairen maken m.b.t. krijgsmachtpredikanten. Als het gaat om krijgsmachtpredikanten hebben we als GKV te maken met één partij: de overheid. En de overheid c.q. de vertegenwoordiger daarvan heeft geregeld hoe de geestelijke verzorging eruit moet zien. Ook regelt de overheid dat er tussen de diverse kerkgenootschappen een evenredige verdeling wordt gemaakt als het gaat om de toewijzing van predikanten. Bij de zorginstellingen hebben we te maken met meerdere partijen nl. de diverse zorginstellingen. Elke zorginstelling is autonoom in de beslissing bij het aanstellen van de Geestelijk Verzorger. De vraag of deelneming van predikanten uit onze kerken aan de geestelijke verzorging in instellingen van gezondheidszorg op verantwoorde wijze mogelijk is en of artikel 12 KO toereikend is voor de kerkrechtelijke regeling van hun benoeming en positie is dus niet zomaar in zijn algemeenheid te beantwoorden. Hoe verder? De KO geeft met zoveel woorden in art.12 de ruimte dat er ziekenhuispredikanten kunnen zijn. Kijken we vanuit de Schrift naar de werkelijkheid dan wordt het omzien naar zieken om Christus wil in Mt.25 door onze Heiland aangeprezen. En de barmhartige Samaritaan, die niet aan de overkant voorbij ging aan de zieke, wordt als naaste getypeerd. De vraagstelling kan daarom ook zijn: Is het vanuit de Schrift verantwoord dat de GKV geen bijdrage levert aan de geestelijke verzorging in zorginstelling in de vorm van predikanten die geestelijk verzorgers worden, ook voor anderen dan leden van de GKV? Als het gaat om de praktijk dan stellen deputaten voor dat de GS concludeert dat het gewenst is dat kerken en predikanten open staan voor actieve deelname aan de geestelijke verzorging in zorginstellingen. Concreet betekent dit dat een predikant die solliciteert naar een vacature van geestelijk verzorger er in principe op moet kunnen rekenen dat zijn ambtelijke binding cq. ambt van predikant daarmee niet in gevaar komt. Het verdient de voorkeur dat de plaatselijke kerk DEPUTATENRAPPORT KERKRECHT EN KERKORDE 13

14 binnen wier grondgebied de zorginstelling ligt, bereid is eraan mee te werken dat de betrokken predikant een ambtelijke binding krijgt met die kerk. Dat betekent ook dat kerken zelf actief op zoek gaan om een bijdrage te leveren aan de geestelijke Verzorging bv. dat zij uitzoeken of het ook mogelijk is dat er vanuit de plaatselijke kerk of kerken meegedaan wordt aan de geestelijke verzorging. En hoe daar een bijdrage aan te leveren is. En dat ze predikanten attent maakt op een vacature binnen een zorginstelling die op haar grondgebied ligt. Daar waar er een grote concentratie van leden van de GKV woont zal de verbintenis aan de GKV een pre kunnen zijn voor een geestelijk verzorger. Niet moeiteloos Dan zullen er ongetwijfeld allerlei obstakels ontmoet worden. Een punt dat wij als deputaten hebben geprobeerd uit te vinden maar wat in zijn algemeenheid niet te beantwoorden is, is de vraag naar het omgaan met de sacramenten. Welke ruimte is er wel of niet zowel binnen de instelling als binnen de plaatselijke gemeente dat een predikant het avondmaal bedient in een zorginstelling? Hoe krijgt de verhouding van ambtelijke verbondenheid met een gemeente en het in dienst zijn van een zorginstelling gestalte? Op welke manier kan een geestelijk verzorger het best begeleid worden nl. door een commissie van een plaatselijke gemeente of door een deputaatschap van de GS. Er is nl. nogal wat specifieke kennis nodig van de gezondheidszorg wil begeleiding effectief kunnen plaats vinden. Over die vragen uit de praktijk zal moeten worden nagedacht. Maar pas als er een praktijk is. Het lijkt deputaten zinloos, en in de turbulente wereld van de zorg ook ondoenlijk, bij voorbaat alles zo geregeld te hebben dat een predikant die geestelijk verzorger wil worden- en de betrokken gemeente - vanaf het begin weten waar zij aan toe zijn. Artikel 12 KO Artikel 12 KO regelt de verbinding van een predikant met een gemeente, terwijl hij niet in een concrete gemeente aan het werk is, en ook niet afgezonderd is voor een taak binnen ons kerkverband. Daarin is met zoveel woorden reeds de mogelijkheid opgenomen dat hij ziekenhuispredikant wordt. Dit artikel biedt ook verder voldoende aanknopingspunten voor de regeling van een predikant die geestelijk verzorger wordt GEESTELIJKE VERZORGING IN JUSTITIËLE INRICHTINGEN In artikel 41, tweede lid van de Penitentiaire beginselenwet (Pbw), artikel 40, tweede lid van de Beginselenwet verpleging ter beschikking gestelden (Bvt) en artikel 46, tweede lid van de Beginselenwet justitiële jeugdinrichtingen (Bjj) wordt bepaald, dat de directeur van de inrichting ervoor zorg draagt dat in de inrichting voldoende geestelijke zorg aanwezig is die zoveel mogelijk aansluit bij de godsdienst of levensovertuiging van de justitiabelen. In voornoemde wetgeving is tevens bepaald dat nadere regelgeving moet worden gemaakt ten aanzien van de geestelijke verzorging. Deze nadere regels zijn voor een groot deel tot stand gekomen door de artikelen 24 tot en met 27 van de Penitentiaire maatregel (Pm, Stb. 1998, 111), de artikelen 36 tot en met 39 van het Reglement verpleging ter beschikking gestelden (Stb 1997, 217) en de artikelen 51 tot en met 54 van het Reglement justitiële jeugdinrichtingen (Stb. 2001, 350). Een aantal zaken is op het niveau van de huisregels nader bepaald. Het gaat om onderwerpen als het respecteren van de zondagsrust en de feestdagen en het ambtsgeheim van de geestelijke verzorgers. De formeel vastgestelde taak- en functieomschrijving geestelijke verzorging 6 geeft twee doelen aan voor de geestelijke verzorging: 6 Zie Handleiding Planning en Control Landelijke Diensten, Dienst Justitiële Inrichtingen, Den Haag GEREFORMEERDE KERKEN IN NEDERLAND

15 - De ambtshalve en professionele begeleiding van en hulpverlening aan gedetineerden vanuit en op basis van geloofs- en levensovertuiging - Bijdragen aan een humaan detentieklimaat en optimale zorg voor het welzijn van gedetineerden De eerste doelstelling kan worden gerealiseerd door communicatie over existentiële thema s en over zin en zinbeleving in gesprekken, (godsdienstige) bijeenkomsten, kerkambtelijke handelingen en crisisbijstand De tweede door signaal- en adviesfunctie inzake de zorg aan gedetineerden, overleg over beleid en gedetineerden met onder andere directie, meewerken aan reïntegratie, assistentie bij (zoeken naar) geestelijke verzorging voor moslim en hindoegedetineerden. In artikel 24 Pm wordt bepaald dat aan een inrichting in ieder geval geestelijke verzorgers van protestantse en rooms-katholieke gezindte en geestelijke verzorgers behorend tot het humanistisch verbond zijn verbonden. Artikel 25 Pm bepaalt dat er bij het Ministerie van Justitie hoofdgeestelijken zijn van de protestantse en rooms-katholieke gezindte en van het humanistisch verbond. Deze hoofdgeestelijken fungeren als de vertegenwoordiging van de zogenaamde zendende instanties van die gezindten. In het geval van de protestante gezindte wordt de zendende instantie gevormd door de Interkerkelijke commissie voor de geestelijke verzorging bij inrichtingen van Justitie (ICJ), ook wel genoemd het CIO-J, een overlegorgaan waar 13 verschillende protestantse denominaties vertegenwoordigd zijn. Onze kerken zijn in dit orgaan niet vertegenwoordigd. De ICJ is een beleidsbepalende instantie en stuurt de hoofdpredikant aan. De ICJ wordt op zijn beurt aangestuurd door het CIO. De hoofdgeestelijken geven in dat kader de minister of het hoofd van de Dienst Justitiële Inrichtingen adviezen over de geestelijke verzorging van de gedetineerden en alle aspecten die daarmee samenhangen en stellen voor het inhoudelijke deel van het werk hun eigen taken vast, in overeenstemming met het beleid van hun zendende instantie. In het licht van de scheiding tussen Kerk en Staat kan de overheid slechts over functioneren als overheidsambtenaar regels stellen. Hoe de geestelijken hun inhoudelijke taak invullen en op welke wijze zij verantwoording afleggen aan hun zendende instantie, dan wel de vertegenwoordiging daarvan is niet aan de Staat om te regelen. Een geestelijke verzorger heeft in feite twee bazen te dienen. Voor het functioneren als ambtenaar binnen de inrichting legt hij verantwoording af aan de directeur van de inrichting. Voor zijn inhoudelijke werk is hij verantwoording schuldig aan de desbetreffende hoofdgeestelijke 7. De geestelijke verzorgers hebben, zoals blijkt uit artikel 26 Pm, een aanstelling als ambtenaar. Zoals blijkt uit het tweede lid van artikel 25 Pm is de hoofdgeestelijke betrokken bij aanstelling (en ontslag) van de geestelijke verzorgers. De praktijk In de huidige situatie wordt door de hoofdgeestelijken op de navolgende wijze invulling gegeven aan hun taak. In de eerste plaats houden de hoofdgeestelijken toezicht op het werk van de geestelijke verzorgers van hun gezindte of levensovertuiging. Daarnaast 7 Op 9 februari 2004 is formeel de nieuwe Dienst Geestelijke Verzorging binnen de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) ingesteld. Een werkgroep die zich heeft gebogen over de geestelijke verzorging heeft in april 2001 geadviseerd om de organisatorische aansturing van de geestelijke verzorging in de justitiële inrichtingen te wijzigen. In het nieuwe organisatiemodel wordt de scheiding van kerk en staat gerespecteerd maar staat ook de samenwerking tussen overheid en zendende instanties centraal. De dienst heeft tot taak te zorgen voor een optimaal aanbod van geestelijke verzorging in de justitiële inrichtingen. De dienst Geestelijke Verzorging bestaat uit een hoofd, drie hoofdgeestelijken, een portefeuillehouder overige stromingen, geestelijke verzorgers en een bureau ondersteuning. DEPUTATENRAPPORT KERKRECHT EN KERKORDE 15

16 coördineren zij het werk van de geestelijke verzorgers. Voorts trachten zij te voorzien in het scheppen van goede voorwaarden voor een adequate ambtsuitoefening van de geestelijke verzorgers in de inrichting. De hoofdgeestelijken doen dit in samenspel met de directeur van de inrichting. Bij het functioneren van de geestelijke verzorgers in de inrichting zijn de hoofdgeestelijken voorts betrokken doordat zij werkbezoeken afleggen, met de geestelijke verzorgers functioneringsgesprekken voeren en ook - samen met de directie van de inrichting - beoordelingen opstellen. Tevens zorgen de hoofdgeestelijken voor deskundigheidsbevordering door middel van bijen nascholing van de geestelijke verzorgers. Ook bij de aanstelling van de geestelijke verzorgers vervullen de hoofdgeestelijken een grote rol. Alvorens een vacature wordt vervuld wordt er eerst overleg gevoerd met de directeur van de inrichting. Daarna wordt een geschikte kandidaat gezocht. Indien ook de directeur van de inrichting positief tegenover de kandidaat staat wordt deze aan de minister voorgedragen voor benoeming. De geestelijke verzorgers verrichten hun werkzaamheden overeenkomstig het door de zendende instantie vastgestelde beleid. In het geval van de protestante gezindte betekent dit dat de geestelijke verzorger bij het verrichten van zijn werkzaamheden rekening moet houden met besluiten van de ICJ. Hij overlegt hierover met de hoofdpredikant. Zoals gezegd bestaan de taken van de geestelijke verzorger onder meer uit het organiseren en bijwonen van in de inrichting gehouden godsdienstige bijeenkomsten, inclusief de groepsgesprekken, alsmede persoonlijk pastoraal contact met de gedetineerde. De door de protestante geestelijke verzorgers georganiseerde bijeenkomsten worden verspreid over de verschillende instellingen wekelijks door ongeveer 2000 gedetineerden bezocht. Het merendeel van de bezoekers is niet belijdend of actief lid van een kerk of gemeente. Toch sluit dat niet uit dat tijdens deze bijeenkomsten naast de woordverkondiging ook avondmaalsvieringen plaatsvinden. Als alternatief hiervoor houdt een aantal predikanten wel eens een soort symbolisch liefdesmaal, deze maaltijden hebben echter niet dezelfde invulling en betekenis als het avondmaal zoals het in onze kerken wordt gevierd. In dit opzicht is in ieder geval van belang dat de ICJ het van belang acht dat elke gevangenispredikant zijn werkzaamheden kan invullen op een wijze die in overeenstemming is met de gebruiken van de gemeente van zijn afkomst. Het is niet ongebruikelijk dat uit de gemeente waar de predikant aan verbonden is, ook vrijwilligers meedraaien om als niet betaalde gelovigen de gedetineerden te bezoeken. In een enkele situatie bestond die bijdrage ook uit deelname aan een Alpha-in prison project. Gebaseerd op de overtuiging dat de barmhartigheid van God en Zijn Zoon Jezus Christus zich ook uitstrekt tot de medemens in de gevangenis is er de stichting Gevangenenzorg Nederland die zich inzet om christelijke gemeenten en haar leden te motiveren om gevangenen en hun familie tijdens en na detentie te bezoeken, informeren en te begeleiden. De behoefte In september 2003 verscheen er een rapport over een onderzoek bij directeuren, geestelijk verzorgers en ingeslotenen in gevangeniswezen, jeugdinrichtingen en tbsklinieken. Een onderzoek in het kader van een nieuwe organisatie van de geestelijke verzorging in justitiële instellingen.(zie noot 8) Een citaat uit dat onderzoek: Bij ruim de helft van de gedetineerden en de tbs-patiënten (57 en 55%) en bij bijna de helft van de jeugdigen (47%) bestaat een sterke behoefte aan geestelijke verzorging. Het deel van de tbs-patiënten dat daar feitelijk gebruik van maakt (44%) ligt maar weinig lager dan het deel dat daar behoefte aan heeft. Deze discrepantie is hoger bij de beide andere groepen vooral bij jeugdigen. Het deel van de jeugdigen dat er feitelijk sterk gebruik van maakt, ligt met 22% op iets minder dan de helft van degenen die er behoefte aan hebben. Bij de gedetineerden in het gevangeniswezen ligt het deel dat feitelijk sterk gebruik maakt van 16 GEREFORMEERDE KERKEN IN NEDERLAND

17 geestelijke verzorging met 34% op ruim de helft van het deel dat er behoefte aan heeft. Het overgrote deel van de gedetineerden (83%) en de tbs-patiënten vindt het belangrijk dat geestelijke verzorging is in hun inrichting. Dit percentage ligt bij de jeugdigen lager maar is toch nog 70 %. Alleen van de gedetineerden vindt de meerderheid het belangrijk dat de geestelijk verzorger van dezelfde geloofsrichting is als zijzelf. Bij de jeugdigen ligt dat percentage op 36 %, bij de tbs-patienten op 40 % Er zijn nauwelijks verschillen tussen de onderscheiden denominaties wat betreft de behoefte aan geestelijke verzorging in justitiële inrichtingen en het belang dat hier aan hechten. Steeds hebben zes op de tien tot driekwart hier behoefte aan en vinden acht tot ruim 9 van de tien het belangrijk dat er een geestelijk verzorger is. Maar ook bij de onkerkelijken heeft eenderde deel hier behoefte aan, en vinden zeven op de tien geestelijke verzorging belangrijk. 8 Cijfers De formatie van de geestelijke verzorging wordt volgens een vaste verdeelsleutel verdeeld: in iedere inrichting is per 90 gedetineerden 1 formatieplaats geestelijke verzorging beschikbaar. In 2001 waren er in totaal 158,9 fulltime formatieplaatsen, waarvan 53,3 voor de Roomskatholieke geestelijke verzorging; 45,9 voor de Protestantse geestelijke verzorging; 34,6 voor de Humanistische geestelijke verzorging; 23,6 voor de moslims en de hindoes en 1,5 voor de joden. Bij de formatieplaatsen m.b.t. de protestantse geestelijke verzorging is het deputaten niet bekend hoe de verdeling heeft plaatsgevonden over de diverse protestantse kerken, en op hoeveel plaatsen de GKV eventueel zouden kunnen rekenen. Conclusie en aanbeveling Het omzien naar gevangenen om Christus wil wordt in Matteüs 25 door onze Heiland aangeprezen. De predikant die namens de GKV als geestelijk verzorger werkzaam is in een justitiële inrichting, geeft bij uitstek vorm aan dat omzien naar gevangenen. Gelet op het aantal van 46 formatieplaatsen voor de Protestantse geestelijke verzorging in justitiële instellingen is er ook ruimte voor een bijdrage van de GKV aan dat justitiepastoraat. Door actieve deelname aan het ICJ kunnen wij onszelf als kerken presenteren en duidelijk maken dat wij binnen de Protestantse sector ook mee willen doen. Door die deelname is er ook snel oog voor een vacature en kunnen predikanten geënthousiasmeerd worden te solliciteren. Artikel 12 KO is toereikend voor de kerkrechtelijke regeling van de benoeming en positie van de geestelijk verzorger in justitiële inrichtingen. De wijze waarop de predikanten deze verbintenis als geestelijk verzorger in een Justitiële instelling aangaan kan geregeld worden naar analogie van de krijgsmachtpredikant. De begeleiding van een dergelijke predikant kan gebeuren door een apart deputaatschap of door het deputaatschap GVM uit te breiden met een sectie die zich bezig houdt met justitiepastoraat.(deputaten hebben over dat laatste nog geen overleg gehad met het deputaatschap GVM.) 8.2 Peiling Om te peilen of er überhaupt animo is onder de predikanten van de GKV om Geestelijk Verzorger te worden in een zorginstelling of justitiële inrichting hebben we per een soort enquête gehouden onder de predikanten. Er zijn 253 s uitgegaan en 145 reacties binnengekomen. Na een uitgebreide inleiding en mogelijkheden ter oriëntatie op het fenomeen GV kon worden gekozen uit de reactie 8 Geestelijke verzorging in justitiële instellingen; een onderzoek bij directeuren, geestelijk verzorgers en ingeslotenen in gevangeniswezen, jeugdinrichtingen en tbs-klinieken. Leo Spruit, Ton Bernts & Clara Woldring Nijmegen: ITS; Nijmegen: KASKI (Rapport KASKI nr.502) pg DEPUTATENRAPPORT KERKRECHT EN KERKORDE 17

18 O a) Ja, ik zou best GV willen worden; O b) Als er een beroep op mij wordt gedaan om GV te worden, zou ik dat serieus overwegen; O c) Nee, ik zou geen GV willen worden. Blijkbaar vonden de predikanten het niet altijd even gemakkelijk om te kiezen uit a, b of c Daarom zijn de reacties als volgt gerubriceerd Reactie a: 8 Reactie a/b: 6 Reactie b: 39 Reactie b/c: 4 Reactie c: 88 Bij reactie a en a/b kwamen opmerkingen als ik heb al eens gesolliciteerd of ik ben me er serieus op aan het oriënteren ; Vraag b sluit enigszins aan bij de gebruikelijke gang van zaken binnen ons kerkverband nl. dat een predikant een beroep krijgt. In de praktijk is het zo dat een predikant niet beroepen wordt, maar er zelf op solliciteert. Het antwoord geeft in ieder geval aan dat een aanzienlijk percentage er niet afwijzend tegenover staat om zich ambtelijk op die terreinen in te zetten. Tijdens de peiling bleek dat enkele predikanten al wat ervaring hebben opgebouwd in het voorgaan bij vieringen in justitiële inrichtingen. 8.3 Concept-besluit Wij stellen u voor te besluiten: Materiaal : 1. Acta GS Zuidhorn , art.16 besluit 3d met bijbehorende grond Hierin wordt van deputaten Kerkrecht en Kerkorde gevraagd onderzoek te verrichten of deelneming van predikanten uit onze kerken aan de geestelijke verzorging in inrichtingen van justitie en instellingen van gezondheidszorg op verantwoorde wijze mogelijk is, en of artikel 12 KO toereikend is voor de kerkrechtelijke regeling van hun benoeming en positie; en hierbij deputaten Kerk en overheid te raadplegen; 2 rapport deputaten Kerkrecht en Kerkorde, hoofdstuk 8. Besluit 1: M.b.t. deelneming van predikanten uit onze kerken aan de geestelijke verzorging in instellingen van gezondheidszorg: 1 uit te spreken dat het goed is als kerken en predikanten gebruik te maken van mogelijkheden die er zijn om een aandeel te leveren in de geestelijke verzorging van patiënten en cliënten in zorginstellingen in Nederland; 2. uit te spreken dat zulke deelneming mogelijk is, mits de zorginstelling, de kerkenraad en de predikant als betrokken partijen door onderling overleg tot goede afspraken hebben kunnen komen; 3 uit te spreken dat art 12 KO toereikend is voor de kerkrechtelijke regeling van de benoeming en positie van een geestelijk verzorger; 4. de Theologische Universiteit te attenderen op de mogelijke inzetbaarheid van haar afgestudeerden in bredere kring m.n. op het gebied van de geestelijke verzorging in instellingen; haar tevens het in het rapport vermelde oordeel van de VGVZ over de opleiding in de aandacht aan te bevelen; 5. deputaten Relatie Kerk en Overheid op te dragen via het CIO contact te zoeken met CIO G met de vraag of iemand namens de GKV aan dat overleg deel kan nemen. 18 GEREFORMEERDE KERKEN IN NEDERLAND

19 Gronden: 1. krachtens wettelijke verplichting worden in alle zorginstellingen geestelijk verzorgers aangesteld, rekening houdend met de godsdienstige overtuiging van de patiënten. Gezien de roeping van de kerk om met het evangelie niet alleen eigen kerkleden te bearbeiden maar ook anderen ermee te zoeken is het positief wanneer gereformeerde predikanten solliciteren naar zo n functie en wanneer de kerken hen daarvoor beschikbaar stellen; 2. elke instelling is zelfstandig in het benoemen en aansturen van geestelijk verzorgers. Per instelling is dus ook overleg mogelijk over de eventuele benoeming van een predikant uit de Gereformeerde Kerken, over zijn positie, zijn taken en de wijze waarop hij die vervult. Daarbij dienen dan de aanwijzingen uit Schrift, belijdenis en kerkorde worden gehonoreerd die voor de situatie van belang zijn; 3. art.12 KO opent reeds de mogelijkheid dat een gereformeerde predikant aan een zorginstelling wordt verbonden en geeft vervolgens aan dat de precieze invulling van zijn kerkelijke positie nader moet worden bepaald onder goedkeuring van de classis. Daarmee zijn de basiselementen gegeven die voor een goede regeling van deze functie nodig zijn; 4. wanneer de kerken een aandeel willen leveren in de geestelijke verzorging in zorginstellingen is het goed dat men zich in de opleiding van predikanten van deze mogelijke beroepsuitgang bewust is; 5. participatie aan het CIO-G wordt geregeld via het CIO. Deelname aan het CIO-G kan o.m. meewerken aan het creëren van een netwerk m.h.o. het zoeken en vinden van die zorginstellingen waar juist een predikant uit de GKV goed als geestelijk verzorger zou kunnen functioneren. Besluit 2 M.b.t. deelneming van predikanten uit onze kerken aan de geestelijke verzorging in inrichtingen van justitie: 1. uit te spreken dat deelneming van predikanten uit de Gereformeerde Kerken aan de geestelijke verzorging in inrichtingen van justitie aanbeveling verdient en op verantwoorde wijze mogelijk is; 2. uit te spreken dat art 12 KO toereikend is voor de kerkrechtelijke regeling van de benoeming en positie van een geestelijk verzorger in justitiële inrichtingen; 3. actief een bijdrage te willen leveren aan de geestelijke verzorging in justitiële inrichtingen; 4. dit door deputaten Relatie Kerk en Overheid en/of deputaten Geestelijke verzorging militairen verder gestalte te doen geven; 5. deputaten Relatie Kerk en Overheid op te dragen via het CIO contact te zoeken met CIO J met de vraag om zelf of via het door de synode daartoe aan te wijzen deputaatschap aan dat overleg namens de GKV deel te mogen nemen. De formulering van opdrachten aan deputaten GVM zou als volgt kunnen luiden: 1. de ontwikkeling in de (geestelijke verzorging binnen de) Dienst Justitiële Inrichtingen zo nauwkeurig mogelijk te volgen, te toetsen en zo nodig daarop in te spelen; 2. een nauw contact met de protestantse hoofdgeestelijke bij de Dienst Justitiële Inrichtingen te onderhouden om zo mogelijk tot goede afspraken te komen voor een verantwoord functioneren van door onze kerken afgestane geestelijk verzorgers; 3. het lidmaatschap van het CIO-J namens de kerken invulling te geven en daarin naar vermogen een constructieve bijdrage te leveren; 4. te zoeken naar een of meer predikanten die geschikt en bereid zijn de functie van geestelijk verzorger in justitiële inrichtingen te vervullen en te bevorderen dat hij/zij een benoeming ontvangt/ontvangen; 5. een regeling voor deze functie op te stellen naar analogie van de regeling voor krijgsmachtpredikanten; 6. ten aanzien van hun arbeid contact te onderhouden met de deputaten voor de relatie tussen kerk en overheid voor overleg met betrekking tot onderwerpen die beide deputaatschappen regarderen; DEPUTATENRAPPORT KERKRECHT EN KERKORDE 19

20 Gronden: 1. de justitiële inrichtingen hebben een wettelijke verplichting om te zorgen voor voldoende geestelijke zorg, aansluitend bij de godsdienstige overtuiging van de ingeslotenen. Gezien de roeping van de kerk om met het evangelie niet alleen eigen kerkleden te bearbeiden maar ook anderen ermee te zoeken is het positief wanneer gereformeerde predikanten solliciteren naar zo n functie en wanneer de kerken hen daarvoor beschikbaar stellen; 2. art.12 KO opent reeds de mogelijkheid dat een gereformeerde predikant aan een niet-kerkelijke instelling wordt verbonden en geeft vervolgens aan dat de precieze invulling van zijn kerkelijke positie nader moet worden bepaald onder goedkeuring van de classis. Daarmee zijn de basiselementen gegeven die voor een goede regeling van deze functie nodig zijn; 3. uit de informatie in het rapport van deputaten blijkt dat er geen vereisten en omstandigheden zijn die het functioneren van een predikant uit de Gereformeerde Kerken in een justitiële inrichting per definitie in de weg staan; 4. omdat over de geestelijke zorg in justitiële inrichtingen georganiseerd overleg bestaat van de kerken met de desbetreffende overheidsinstanties in het CIO-J verdient het aanbeveling gezien de onder 1 gedane uitspraak - dat de Gereformeerde Kerken daarin gaan participeren. 5. participatie aan het CIO-J wordt geregeld via het CIO. Deelname aan het CIO-J is de weg bij uitstek om duidelijk te maken dat we op dit terrein van de geestelijke verzorging graag onze bijdrage leveren. 9 BEPERKING TOT ÉÉN OF TWEE APPÈLINSTANTIES IN PLAATSELIJKE GESCHILLEN? De Generale Synode Zuidhorn besloot bij de behandeling van het rapport van deputaten Appèlzaken o.m. (Acta art. 50 besluit 3 sub 6) aan deputaten Kerkrecht en Kerkorde opdracht te geven om in samenwerking met deputaten Appèlzaken GS een studie te doen naar de mogelijkheid om appèl van plaatselijke geschillen tot één of twee instanties te beperken. Het onderzoek als gevolg van deze opdracht heeft deputaten tot de volgende conclusies geleid. Als de vraagstelling beperkt blijft tot wenselijkheid van beperking van het aantal appèlinstanties inzake plaatselijke geschillen, ligt het in de rede de huidige regeling niet te wijzigen. Het begrip plaatselijke geschillen is daarvoor namelijk te wijd. Er zijn wel plaatselijke geschillen waar beperking mogelijk is, maar die gevallen zullen nader afgebakend moeten worden. In een ruimer kader kan overwogen worden de PS voor alle (gewone) appèls te schrappen als appèlinstantie. Dat leidt tot versnelling en tot vereenvoudiging. Daartoe zijn nader voor te stellen tekstaanpassingen nodig in artikel 31, 35 en misschien 30 KO. Verder moet dan een oplossing voor kort geding c.q. voorlopige voorziening te worden getroffen via deputaten van de GS. Aanpassingen in art. 31 KO stellen deputaten kerkrecht en kerkorde op dit moment niet voor, in afwachting van de discussie binnen het deputaatschap Appèlzaken GS. Het aan hen gevraagde advies over dit onderdeel van het rapport was bij de afsluiting van het rapport nog niet ontvangen. In het kader van een algehele herziening van de kerkorde zal deze zaak opnieuw worden bezien. 20 GEREFORMEERDE KERKEN IN NEDERLAND