Het Kantelingsalfabet. Uiteindelijk is elke kanteling het resultaat van mensenwerk. - Jan Rotmans in zijn hoofdstuk Kantelen

Transcriptie

1

2 Het Kantelingsalfabet Uiteindelijk is elke kanteling het resultaat van mensenwerk. - Jan Rotmans in zijn hoofdstuk Kantelen

3 Een co-creatie van een divers gezelschap van kantelaars, dwarsdenkers, verbinders, friskijkers en verkenners Het Kantelingsalfabet Verandering begint met delen 2015

4 2015 De Alfabetboeken VOF, Hazerswoude-Rijndijk E: Het uitgangspunt bij het maken en publiceren van Het Kantelingsalfabet is: Verandering begint met delen. Er zijn dus geen beperkingen bij het verspreiden van de hoofdstukken of delen van de tekst uit Het Kantelingsalfabet. Het zou wel leuk zijn wanneer je bij het delen gebruik maakt van een bronvermelding. Namens alle auteurs, redacteuren en alle betrokken partners van Het Kantelingsalfabet heel veel leesen deelplezier toegewenst ISBN Omslagontwerp G2K, Groningen Verzorging binnenwerk Een redactieteam met fantastische vrijwilligers De Alfabetboeken (opmaak) Luc Timmers (cartoons) Opzet ebook Van der Schot GrafiMedia, Den Haag Druk Van Liere Media, Emmen Uitgave De Alfabetboeken, Hazerswoude-Rijndijk

5 Voorwoord - Arko van Brakel De samenleving staat in veel opzichten op een kantelpunt. De komende jaren zal de bevolkingsgroei afnemen. Sterker nog, na eeuwen van bijna onafgebroken groei, zal onze bevolking het komende decennium gaan krimpen. Daardoor is een ander kantelpunt al bereikt: vergrijzing heeft ervoor gezorgd dat er in de meeste West-Europese landen meer ouderen zijn dan jongeren. Tegelijkertijd kantelen de politieke macht en het economische evenwichtspunt van west naar oost. Bovendien blijken voormalige ontwikkelingslanden niet alleen groeimarkten te zijn, maar ook voedingsbodem voor inspirerende innovaties. Dat laatste is natuurlijk een prachtige kanteling. Maar wat doet het met onze westerse mindset? Al deze ontwikkelingen hebben plaats in het steeds breder gedragen besef dat we ons milieu en ons rentmeesterschap over de planeet aarde serieus nemen. Er lijkt ook een kanteling te voltrekken in economische principes als bezit en beloning. Jonge mensen vinden gebruik belangrijker dan bezit. Delen is het nieuwe hebben. En de auto is alleen nog een statussymbool voor veertig plussers. Om die reden kantelen ook onze businessmodellen. Door de exponentieel toenemende beschikbaarheid van informatie en de daarmee samenhangende radicale transparantie, zijn er nieuwe soorten bedrijven ontstaan die overvloed als uitgangspunt hebben in plaats van schaarste. Waar aanvankelijk alleen computerchips, geheugen, bandbreedte en data en daarmee het internet de wetten van de exponentiele overvloed volgden, blijkt diezelfde wet van overvloed nu ook steeds meer te gelden voor andere sectoren als zonne-energie, waardoor we een wereldwijde innovatie- en welvaart-explosie kunnen verwachten in de komende decennia. Dat levert nieuwe businessmodellen op, terwijl bedrijven en sectoren die deze nieuwe wetten niet begrijpen krampachtig vasthouden aan hun oude modellen en in de problemen komen of zelfs verdwijnen. Maar diezelfde transparantie levert ook veiligheidsrisico s op. Het gevoel van onveiligheid over privacy issues en extremistische bedreigingen neemt eveneens exponentieel toe. Het risico dat de wereld een zorgelijke kant op kantelt, bestaat namelijk ook... Het interessante is dat het succes eindeloos kan zijn voor diegenen die begrijpen dat we van een MEeconomy naar een WE-economy gaan en dat onze belevenis economie verandert in een betekenis economie. Daarmee is het tijdperk van de wijsheid aangebroken. Meer dan ooit zal ons eigen vermogen om te veranderen, mee te bewegen en te innoveren bepaald worden door echte wijsheid en door het vermogen om holistisch te kijken, denken en werken. De toekomst is aan degenen die durven uit te zoomen om het totale plaatje te overzien en vervolgens durven in te zoomen op het enige wat werkelijk telt: de menselijke factor. Want de kanteling begint bij onszelf. En misschien betekent dat wel dat we juist in deze complexer wordende wereld, dichter bij onszelf moeten blijven dan ooit. En daarmee is de benodigde kanteling, feitelijk een terugkeer naar de essentie van ons bestaan.

6 Arko van Brakel 100% entrepreneur, 100% inspiration, 100% energy

7 Inleiding Verbindingen tussen mensen ontstaan soms op de meest wonderlijke manieren en hebben geregeld twee dingen gemeen: Er is sprake van een gezamenlijk doel of een droom! Het gezelschap maakt gebruik van de kracht van diversiteit in kennis en kunde. En natuurlijk zijn hier inspirerende voorbeelden van te benoemen. Een fictief voorbeeld is The fellowship of the ring, uit de bekende filmtrilogie The Lord of the Rings, waarin Hobbit, Elfen, Mensen en andersoortige wezens samenwerken om hun doel te bereiken. Een ander voorbeeld uit de realiteit van een aantal decennia terug is de samenwerking van duizenden mensen met diverse expertises en achtergronden in Groot Brittannië, die zich tijdens de tweede wereldoorlog bezighielden met de ontcijfering van het Duitse berichtenverkeer, dat onder andere verliep via de Enigma Coderingsmachine. En dan hebben we het nog niet over initiatieven van meer recente datum op lokaal en internationaal niveau. Denk hierbij lokaal bijvoorbeeld aan Gave Dingen Doen, waar mensen elkaar onbaatzuchtig helpen om ideeën, vragen of dromen te realiseren. En internationaal aan Wikipedia, de vrije meertalige internetencyclopedie die door meerdere auteurs op vrijwillige basis wordt geschreven en niet meer weg te denken is uit ons dagelijkse bestaan. Wat ook opvalt, is dat al deze samenwerkingen een belangrijk gevolg gemeen hebben, namelijk; er volgt een verandering die blijvende impact heeft. In The Lord of the Rings werd Middle-Earth namelijk bevrijd van duistere krachten. De ontcijfering van de Enigma-berichten zorgde voor een belangrijke wending in het verloop van de tweede wereldoorlog. Gave Dingen Doen draagt op kleinere schaal binnen organisaties bij aan verandering. En de impact van Wikipedia mag duidelijk zijn! Nu hadden wij vrijdagavond 28 november 2014, tijdens een boeiende discussie op Facebook, niet direct de gedachte dat er in april 2015 een boek zou liggen, als resultaat van de verbinding en samenwerking tussen meer dan 110 mensen en organisaties uit België en Nederland. Nee dat totaal niet! Maar wat wij wel hadden was een droom! Namelijk de droom om samen iets te schrijven over verandering en visie en hiermee een bijdrage te leveren aan de De Kanteling die gaande is en zich steeds sneller en breder verspreid in de samenleving. Uiteindelijk is dit initiatief in positieve zin gierend uit de klauwen gelopen met als gevolg het resultaat wat nu voor je ligt in de vorm van Het Kantelingsalfabet als gratis ebook of de papieren versie. Verandering begint met delen Een boek waarin een groot gezelschap aan de slag is gegaan om hun persoonlijke visie op kanteling op papier te zetten binnen hoofdstukken van maximaal woorden. En divers is het gezelschap zeker! Van de jongeman met een autistisch stoornis, die de dagen doorbrengt op een zorgboerderij en zijn

8 beelden beschrijft over de zorg, tot de bekende hoogleraar die geregeld op televisie verschijnt en verteld over de transitie die gaande is. Van de werkeloze ex-manager uit het bankwezen, die schrijft over de mogelijke verbeteringen in het onderwijssysteem, en de duurzame schilder die vervuilende verfplas op deze wereld wil terugbrengen tot het gemeenteraadslid, die een bevlogen epistel deelt over de kanteling in de zorg. En ga zo nog maar even door. De verhalen zijn in ieder geval even divers als het gezelschap en gerelateerd aan de vier hoofdthema s Onderwijs, Samenleving, Organisatievernieuwing en Persoonlijke Kanteling. Dit allemaal geschreven vanuit het moment van wakker worden en ieders eigen perspectief. Wij zijn heel trots op het resultaat dat nu voor je ligt en willen wij jou als lezer uitdagen om jezelf en jouw omgeving, vanuit ons motto Verandering begint met delen, de volgende vraag te stellen en daarna aan de slag te gaan met het samen realiseren van dromen: Wat is jouw bijdrage aan de kanteling? Veel leesplezier toegewenst namens alle auteurs, partners, redacteuren en andere betrokkenen die Het Kantelingsalfabet mogelijk hebben gemaakt, De initiatiefnemers van het eerste uur, Richard van der Lee, Ingrid Bennink en Sabine van Baal

9 Z Zingeving Liz La Force Zijn Emilie Kuipers de Vries Zelf-doen Maarten Verhoeven Zekerheden Hans Kwakman

10 Zingeving - Liz La Force Het moment dat het voor mij duidelijk was dat het allemaal anders zou kunnen, was toen ik een jaar of twaalf was en ik mijn moeder de vraag stelde: Wat is de zin van het leven? Toen al kon ik me niet voorstellen dat het leven bestond uit slapen, consumeren en werken om te kúnnen consumeren. Ik herinner me geen duidelijk antwoord meer van haar kant op mijn vraag en denk dat zij het ook (nog) niet wist toen. Het normale leven Toch begon zich met deze vraag bij mij toen al iets diepers kenbaar te maken. Maar zoals het bij velen van ons gaat, werd ik teveel afgeleid door het normale leven en verdween deze vraag naar de achtergrond. Ingehaald door vragen over verliefdheid, opleidingen, carrière, geld verdienen en andere meer wereldse zaken. De ommekeer Tot er op mijn vierentwintigste levensjaar een kanteling plaatsvond. Het zou natuurlijk heel wijs en mooi staan als ik kon vertellen dat die uit mijn eigen vrije wil gebeurde. Maar dat is niet zo. Er was een mokerslag voor nodig om mijn enorme wilskracht en gedrevenheid tot stilstand te brengen. En stil werd het. Ik stortte letterlijk in en met mij al mijn gedachten over hoe mijn leven eruit diende te gaan zien. Twee jaar lang leefde ik het leven van een plantje. Doordat mijn lichaam en hoofd niet meer functioneerden, werd ik totaal teruggeworpen op mijn gevoel en intuïtie. Liggend in mijn bed kwam de vraag naar de zin van het leven weer omhoog. En begon ik de kleine grootse dingen weer te waarderen. Een vogeltje op mijn raamkozijn, vrienden en familie, stilte. Ik realiseerde me hoezeer ik was opgegaan in de ontwikkeling van mijn ego en materie. Pas na twee jaar van strijd tegen mijn ziekte, ging ik inzien dat vechten of vluchten uit je huidige situatie niet leidt tot verandering of, in mijn geval, genezing. Genezing c.q. verandering begint met het accepteren van het NU, in het vertrouwen dat je alles in je hebt om dat te kunnen transformeren. Transformatie Een interessante tocht kon beginnen. Het afpellen van alles wat mij weghield van genezing of beter gezegd heelheid. Ik las alles wat ik maar kon bemachtigen over healing, psychologie, en spiritualiteit. Volgde al de workshops die dit land rijk is op deze gebieden en onderging alle therapieën die je je maar kunt bedenken. Achteraf gezien gedroeg ik me nog steeds als de carrière nastrevende studente die ingestort was, alleen nu leek het een nobeler doel te hebben: verlichting. Ik had zelfs nog steeds hetzelfde ego want aan het einde van deze rit had ik ook nog de illusie dat ik er nu was. Lachen toch. Gelukkig zijn de liefde en het geduld van het universum voor ons mensen immens groot. Het begon situaties en mensen op mijn pad te brengen, die mij duidelijk maakten dat ik de staat van innerlijke vrede nog niet had bereikt. Ik mocht dan wel veel hebben ontdekt en geleerd, nu kwam het erop aan

11 dit alles te gaan integreren in mijn dagelijkse leven. Spiritualiteit is immers, zo leerde ik later, niet anders dan het leven zelf. Ik beschrijf in dit stuk mijn healingproces, omdat dat laat zien dat verandering - of het nu gaat om genezing van een ziekte of de kanteling van gedrag in onze maatschappij - dezelfde wetten, of zo je wilt lessen, in zich draagt. Universele wetten die, wanneer we ze begrijpen en leren gebruiken, de overgang naar het nieuwe zoveel aangenamer en soepeler laten verlopen. Enkele lessen op een rij Transformatie of verandering vraagt om het inzien en overzien van creatie (kracht). Wat heeft de huidige situatie gecreëerd en hoe kunnen we dit verhaal daadwerkelijk herschrijven, zonder daarbij in herhaling te vervallen? De eenheid van hoofd, hart en handen zijn hierbij van essentieel belang. Verander de wereld, begin bij jezelf blijft een mooie waarheid om na te streven en na. te leven. Onze uiterlijke wereld weerspiegelt immers onze innerlijke wereld. Het willen veranderen van de ander of de situatie vanuit onvrede in jezelf is gedoemd te mislukken of slechts van tijdelijk aard. Er is geen highway to heaven. Het doet er niet toe hoe lang het duurt voor er verandering is; de weg er naar toe en hoe we die samen bewandelen doet er echter des te meer toe. Lange tijd hebben we gewacht op dat ene moment waarop alles anders zou zijn. Het jaar 2012 was er een van. Gelukkig gaan we nu inzien dat de verandering waar we op wachten onze eigen verantwoordelijkheid is en aankomt op onze eigen (innerlijke) inzet. Iedere verandering begint met een eerste stap Vertrouw op het proces en laat je leiden door het Hogere in jezelf, dat altijd weet waar je heen dient te gaan. Alhoewel we geneigd zijn, zeker in onze Westerse maatschappij, om alles te plannen en nog vaak in de illusie van maakbaarheid te leven, vraagt het proces van verandering juist om durven loslaten, overgeven en vertrouwen. In de ruimte die daardoor ontstaat, kan transformatie plaatsvinden. En tenslotte is en blijft Liefde de spil van ons bestaan. Zonder Liefde is er geen leven en geen verandering mogelijk. Door het ontwikkelen van de Liefde in ons hart, en het ons verbinden met elkaar vanuit deze Liefde, komen we tot het begrip en inzicht dat nodig is om onze maatschappij nieuwe vormen aan te laten nemen die bijdragen aan het welzijn van iedereen. Het nieuwe begin De zin van het leven waar ik als twaalfjarig meisje naar op zoek was heb ik gevonden: door mijn droom te leven van een wereld waarin liefde, vrede en overvloed aanwezig zijn. Een interessante kanteling van een leven dat eerst zo sterk in het teken stond van schaarste, controle en hebzucht. Deze persoonlijke kanteling maakt dat ik niet alleen geloof, maar ook weet, dat we met elkaar deze verandering kunnen gaan realiseren. En ik kijk uit naar de samenwerking die we daarbij met elkaar de komende jaren mogen aangaan.

12 Zijn - Emilie Kuijpers-de Vries Het moment dat het voor mij duidelijk was dat het allemaal anders kon, was 28 september Mijn zusje maakte een eind aan haar leven... Zeventien jaar eerder, was ik kortstondig zo ziek dat ik zelfs even dood was. Een pure ervaring, die ik als vijftienjarige vertaalde in de overtuiging Ik moet het heel goed doen, wil ik deze tweede levenskans waard zijn. Dit is een herleidbare conclusie, maar ieder mens trekt, met name in zijn jonge jaren, ontelbaar veel van dit soort conclusies. Zo vorm je je een beeld van jezelf en van de wereld. Dit beeld zegt niets over de waarheid. Het is puur hoe jij het ziet. Zoeken Ik ging het goed doen en deed dat met verve. Mijn leven zag er prima uit en ik was geliefd. Het voelde alleen niet helemaal goed. Het bleef zoeken. Het gevoel ontstond dat ik niet helemaal op de juiste weg was. Juist doordat het leven wrong, wilde ik verandering. Ik ontdekte meer van mijn overtuigingen en voelde van binnenuit een andere beweging ontstaan. Mijn muurtjes brokkelden langzaam af en mijn vuur begon harder te branden. Het overlijden van mijn zusje Marjolijn, mijn liefste maatje, sloeg alle houvast en zekerheid uit mijn handen en bracht me helemaal terug bij mezelf. Juist op het moment dat ik de grond onder mijn voeten vandaan voelde zakken, mijn wereld instortte, kwam ik ondanks pijn en verdriet in de flow, verstandelijk lamgeslagen door wat er gebeurde. Altijd juist en kloppend Steeds kwam er een nieuw moment en ondernam ik van alles. Niets gepland, niets vooraf bedacht, zeker niet volgens het plaatje, maar altijd juist en kloppend, vanuit vertrouwen en een diep geluksgevoel. Door mijn vrije val waren mijn pogingen tot controle weg en voelde ik me volkomen vrij, zonder daarvoor te hoeven streven of te zweven, puur door er te ZIJN! Het is lastig in woorden te vatten, maar ik deel mijn ervaringen na deze vrije val graag omdat ik daarmee mogelijk de vrijheid in jou aanraak. Wellicht ben je zo vrij als een vogeltje, misschien begint er iets te sprankelen. Voor mij was het een kanteling. van het zoeken naar liefde naar leven vanuit liefde van mitsen en maren naar ervaren van streven naar beleven van gelijk willen hebben naar Wat is waarheid? van energie bewaken naar resoneren van verwachten naar verwonderen van zoeken naar zijn van Ik ben (...) naar Ik ben. Kortom, een kanteling naar leven vanuit spontaniteit en vrijheid waarin er simpelweg zijn genoeg is.

13 Voorbijgaande stroom Gedachten komen en gaan, net als overtuigingen, oordelen en waarheden. Het zijn er zo n zestigduizend per dag, de oorsprong is onduidelijk. Een gedeelte ervan, vertelt je Zo ben ik.. en Zo is de wereld met bijbehorende patronen, gevoelens en reacties. We zijn er veelal van in de ban en identificeren ons ermee. Echter, het betekent niet dat je ze bent. Kijk maar eens wat er allemaal langs komt. Wat je ziet kun je niet zijn. Bij mij is het grootste gedeelte klinkklare onzin. Geen wonder dat het onrust geeft me daarmee te identificeren! Het is verhelderend om naar een kind te kijken, dat lacht wel driehonderd keer per dag. Niet omdat het nog niet wijs genoeg is, maar omdat het zich niet van de wijs laat brengen door gedachten. Het leeft wat er is in vrijheid Sensaties Dan zijn er nog gevoelens en emoties Ook mijn leven gaat zeker niet over rozen, maar ik ben dolgelukkig! Ik heb ingezien dat lijden puur ontstaat uit de weerstand tegen wat is; anders willen, beter willen, meer willen, niet willen. Puur ZIJN, is het moment omarmen zoals het is, ook al doet het pijn of is het verdrietig, want ook sensaties komen voorbij, zonder dat je ze bent. Je ervaart verdriet, je bent het niet. Van vervelende sensaties willen we af en van de fijne willen we meer. Maar hoe vervelend zijn deze sensaties nog zodra je inziet dat je ze niet bent? Waarom wel een tranentrekker of thriller, maar verder geen spanning of verdriet willen ervaren? Ervaren is mens zijn! Voel wat er door je lijf suist en weer verdwijnt. Wanneer je je er niet mee identificeert, zijn gevoelens en andere sensaties interessante belevenissen. Keus De kanteling is voor mij puur het stoppen met je identificeren met wat voorbij komt. Het zien van de afstand tussen jou en de stroom en de KEUS er iets mee te doen. Geef je er aandacht aan of laat je het gaan? Dat geldt voor alles wat voorbij komt, ook voor inspiratie, grappen en ideeën. Wanneer ik zelf merk dat ik ongewild op ga in de stroom, richt ik me op mijn zintuigen, ik ruik, proef, kijk, luister, voel Dat is wat IS. Dan is er direct afstand. Jezelf zijn Eenmaal doorzien ga je de stroom steeds sneller ontdekken en als vanzelf brokkelen beschermingsmechanismen, patronen, maskers, overtuigingen en verhalen af. Hiervoor hoef je niet eerst alles te ontrafelen. Je ziet dat ze niet meer nodig zijn. Wie je werkelijk bent, valt niet te kwetsen en hoeft niet beschermd te worden. Je vaste idee over jezelf en de wereld verdwijnt, je gaat over tot leven vanuit je hart, waar alles vrij is en kijkt open de wereld in. Puur ZIJN Puur ZIJN vraagt lef. Je kijkt weer vanuit jezelf, los van overtuigingen, maskers en beschermingsmechanismen. Los van je verhaal, schijn, je comfortzone, los van wat je dacht te zijn. Je

14 ziet dat ze niet meer nodig zijn. Puur ZIJN is open het avontuur aan gaan. Je laten verrassen, je verwonderen en erop vertrouwen dat ieder moment precies datgene in zich heeft wat nodig is. Zijn er woorden nodig, dan verschijnen die, net als stilte, keuzes, beweging, ideeën en al wat recht doet aan dat specifieke moment. Door puur te ZIJN, opent je hart. Je leeft je volle potentieel vanuit liefde, spontaniteit en verwondering.

15 Zelf-doen - Maarten Verhoeven Het moment dat het voor mij duidelijk was dat het allemaal anders zou kunnen, was in de herfst van Na een reeks gebeurtenissen valt in Berlijn De Muur en scheurt het IJzeren Gordijn open. Langverwacht en (dan toch nog) wereldschokkend nieuws dat bijna over de hele aarde met grote blijdschap wordt ontvangen. De tv-beelden van zingende, dansende, huilende, kussende en muurslopende mensen kan ik nog steeds makkelijk voor de geest halen. Het lijkt in die dagen alsof de wereld nooit meer hetzelfde zal zijn! Een langverwacht succes, dat mogelijk is geworden door vele mensen die hebben bijgedragen aan deze ommekeer, deze kanteling. De dominee Een van de langstlopende aanleidingen tot de val van de muur begint in het voorjaar van 1981, als de dominee van de Nicolaikirche in Leipzig zijn kerkdeuren opent. Onder het motto offen für alle houdt hij iedere maandagavond een vredesgebed. Iedereen is welkom en de groep deelnemers groeit snel. Ze delen met elkaar dat zij geen plek hebben in het staatssysteem. Kerk en kerkleiders waren in de DDR een soort verstotenen, net zoals steeds meer mensen die volgens de wetten van deze staat waren verworden tot tweederangsburgers. Deze dominee vond dat ontoelaatbaar: ieder mens mag gehoord en gezien worden! De staat laat dat na en daarom voegt hij zelf de daad bij het woord. Dat is niet zonder risico, want de Stasi heeft een dik dossier over de dominee en zijn beweging. Maar dat weerhoudt hem niet en jarenlang heet hij iedereen welkom en biedt hen een plek. Zo doet hij precies wat de staat predikt maar nalaat, terwijl die staat ondertussen alleen maar meer verschoppelingen creëert. Wir sind das volk De deelnemers hebben uiteenlopende ideeën en sympathieën. Sommigen willen alleen nog maar weg uit de DDR. Anderen zijn niet per se tegen de socialistische staat, maar eisen een menswaardig bestaan. In het eerste jaar groeit de groep, maar krimpt daarna en er blijft slechts een handjevol mensen over. De kleine groep houdt vol en in 1989 groeit het aantal deelnemers sterk. Zij houden iedere maandagavond, na het vredesgebed, vreedzame tochten door Leipzig. De vredesbijeenkomsten en demonstraties worden steeds massaler, met een climax op 9 oktober 1989 als meer dan mensen meelopen en hun plek opeisen met de leus Wir sind das Volk!. Het is een heel spannende avond met de politie en het leger overal in de stad. Maar die grijpen niet in en dan is het hek van de dam: de vredesoptochten slaan massaal over naar andere steden in de DDR. Een maand later is er in de hectiek en onder druk van de protesten geen houden meer aan en gaan de douane- en controleposten bij De Muur offen für alle. Het systeem-met-het-ijzeren-gordijn verdwijnt als de grenzen tussen oost en west open gaan. Na de val Na de val van de muur bestond er in het nieuwe, één geworden Duitsland veel aandacht voor de beweging van het maandagavond-vredesgebed. De dominee kon de sprong maken naar de landelijke

16 politiek, maar deed dat niet. In plaats daarvan bleef hij precies hetzelfde doen als vóór de val van de muur: zijn kerk openstellen voor hen die nergens plek hadden in het nieuwe, kapitalistische systeem. Want ook nu waren er tal van mensen die overbleven, geen plek kregen en verschoppeling werden van het systeem. Tot aan zijn pensioen heeft de dominee dit werk gedaan, nog bijna 20 jaar na de val van de muur. Offen für alle, open voor iedereen. Een bijzonder initiatief dat uit de mensen zelf kwam en een grote kanteling teweeg bracht. Daar was een lange adem voor nodig en vaak ook moed. Samen blijven doorzetten, ook op die momenten dat er geen beweging in te krijgen was, de groep kleiner werd en geïsoleerd leek te raken. Maar juist dan doorgaan, in die eenzaamheid, is misschien wel precies wat het grootste verschil maakte! Met een prominente rol voor deze dominee en zijn beweging. En ook na de grote kanteling bleef hij precies dàt doen wat hij al jaren deed: mensen helpen die dat nodig hebben. Samen werken aan hun eigen, waardevolle plek, voor iedereen. Omdat hij niet tegen welk systeem dan ook was, maar omdat hij opkwam voor de onderdrukten en verschoppelingen van die systemen, ongeacht welk dat dan was. Geen dominee, maar een domija! Met heel veel visie, een snaar strakke missie en een groot hart. Zelf doen In de zomer van 2014, vlak voor het herdenkingsfeest dat De Muur vijfentwintig jaar open was, is deze dominee overleden. Christian Führer, eenenzeventig jaar oud. Een vrome man, levend in de Christelijke overtuiging. Op een zondag is hij begraven, na een uitvaartdienst in zijn Nicolaikirche. Einde van een tijdperk? Of hebben weer van geleerd dat wij zelf de maatschappij zijn en dat kantelen daarom begint met Zelf Doen?!

17 Zekerheden - Hans Kwakman Het moment dat het voor mij duidelijk werd dat het allemaal anders zou kunnen is moeilijk te duiden. Kantelen is voor mij een continu persoonlijk proces, waarbij het durven loslaten van zekerheden en uit mijn eigen muizenrad stappen, een rode draad vormen in mijn leven. De menselijke geest is verslaafd aan controle. Zelfs het loslaten van controle wil hij onder controle krijgen. - E. van Zuydam De zekerheid van thuis en school Als enig kind groeide ik op in een echt arbeidersgezin in een jonge buurt. Een jeugd met veel structuur, heldere verhoudingen en sociale controle. Kortom, een veilig en geborgen bestaan. Thuis was er veel aandacht voor presteren. We spraken nauwelijks over zaken als gevoel, onzekerheid of jezelf ontdekken. Er heerste een echte niet lullen maar poetsen mentaliteit. Ik ontdekte dat ik een goed stel hersenen heb. Een boek met feiten stampte ik dan ook gemakkelijk naar binnen om tijdens examens te laten zien dat ik de stof beheerste. Het toenmalige schoolsysteem, gericht op reproduceren van kennis, zat mij dus als gegoten. Het gevoel van moeten presteren had een neveneffect. Ik was er nooit zeker van of het (ik) wel goed genoeg was, of ik het wel zou kunnen. Ik was gevoelig voor wat een ander van mij vond en wilde vooral niet slechter zijn dan die ander, dus moest de lat op mijn werk of tijdens het sporten altijd hoger. Ik vermeed zaken waar ik mij niet zeker bij voelde. De zekerheid van werk Na mij studie bleek de retail bankwereld een perfecte omgeving. Banken streven naar een voorspelbare wereld en kennen heldere taken met concrete doelstellingen. Aan structuur, zekerheden en opleidingsmogelijkheden geen gebrek. Ik ontdekte mijn manier van doen: energie van buiten mijzelf halend, brede interesse en analytisch ingesteld (veel willen weten), gericht op anderen en op ontwikkeling, gericht op resultaat en plezier. Je zou kunnen zeggen dat ik in de eerste 35 jaar van mijn leven lekker ronddraaide in mijn eigen muizenrad, wat leidde tot een veilig en welvarend leventje. De onzekerheden en angst om te falen werden door mijzelf en mijn omgeving vakkundig weg gemanaged. Een eerste aanzet tot kantelen Mijn vertrek uit loondienst kwam voort uit een gevoel van verkramping. De organisatie waar ik werkte streefde steeds meer naar standaardisatie en beheersbaarheid. Ondanks de roep om meer eigenaaren ondernemerschap, en alle leiderschaps- en ontwikkelmogelijkheden ten spijt, ervoer ik dat het not done was om vraagtekens bij het organisatiesysteem te plaatsen. Je diende jezelf te conformeren aan hoe het hier werkt. Ik merkte een verlies aan verbinding en betrokkenheid. En ik wilde na 15 jaar ook wat nieuws, maar wist nog niet wat.

18 Daarom ging ik als zelfstandige aan de slag. Mijn eerste voorzichtige poging om mijn zekerheden wat los te laten. Ik merkte dat deze stap veel ruimte in mijn hoofd gaf. Ik kreeg meer perspectief op wat er binnen organisaties gaande was, merkte hoe belangrijk de context is waarbinnen mens en organisatie acteren en hoe vicieuze cirkels patronen in stand houden en versterken. Ik kreeg meer zicht op de maatschappelijke tendens waarbij we met elkaar een heilig geloof lijken te hebben in het muizenrad van meer economische groei en welvaart, meer consumptie en meer beheersbaarheid en maakbaarheid. Naast alle positieve aspecten leidt dit ook tot hebzucht en eigenbelang, minder waardering voor de uniekheid van een individu en tot meer vervuiling, verspilling en groeiende ongelijkheid. Ik wilde onderzoeken hoe dit kon, welke processen hierin een rol speelden en bekijken welke bijdrage ik kon leveren om mensen in organisaties weer de twinkeling in hun ogen terug te geven. De zoektocht naar mijn onzekerheid Ondanks mijn uitstapjes naar nieuwe activiteiten, zoals het bijna emigreren, het starten van een adviesbureau en het schrijven van een boek, bleef ik vooral doen wat ik deed. Veelal werkzaam binnen dezelfde sector en organisatie, in min of meer dezelfde rol. Echt vernieuwen bleek lastiger dan ik dacht. De vragen bleven: wat wil ik dan precies? Waar ben ik goed in? Durf ik mijn zekerheden van een goed inkomen en prettig leventje op te geven? De angst voor het falen bleef. Met een intensieve studie ging ik aan de slag om te ontdekken waar mijn overtuigingen, waarden en angsten zaten en hoe mijn muizenrad werkte. Ik ontdekte mijn survivalstand. Niet overbodig om dit soort patronen bij jezelf te doorgronden, aangezien er steeds meer vraagstukken voorbij komen waarin bestaande zekerheden ter discussie worden gesteld en je niet kan blijven steunen op je verouderde kennis en harder werken. Ik vond het opvallend om te ontdekken hoe dicht mijn missie en waarden bij mijn ego liggen. De veiligheid die ik anderen bied en de verbinding die ik aanga, heb ik zelf nodig om er te mogen zijn. Mijn grootste kracht blijkt ook mijn grootste ontwikkelpunt. Contact Hoe ga ik van moeten naar genieten, van denken naar voelen? Kortom, hoe stap je als mens uit het muizenrad waar velen in ronddraaien? In alle eerlijkheid heb ik daar het antwoord niet op. Wel geloof ik in de kracht van contact. Kantelen begint volgens mij bij het in contact zijn met jezelf. Het waarderen van mijn eigen kwetsbaarheid is een onlosmakelijk deel van mijn leer- en groeiproces. Dat proces is als een reis met pieken en dalen, waarbij de eindbestemming vaak niet duidelijk is. Die reis begint bij de opvoeding en het onderwijs en is in mijn ogen direct door te vertalen naar vele aspecten binnen organisaties en de samenleving. Daarbij is de hulp van anderen van onschatbare waarde. De verbinding en het contact met die ander leveren het vertrouwen en de veiligheid om jezelf te laten zien en de verkramping van control los te laten. Het geeft houvast om je innerlijke moed te tonen en leiding te geven aan je eigen gedrag want

19 Ten diepste is er natuurlijk geen ander, maar ontmoet je altijd alleen jezelf. - Eckhart Tolle

20 Y YOLO? Mathias de Graag Ygenwijsheid - Sander Roovers Yerseke Bob Vermaak