Persoonlijke diagnostiek in een nieuwe ggz

Transcriptie

1 Persoonlijke diagnostiek in een nieuwe ggz

2 Met dank aan Noortje, mijn strenge redactrice en grote liefde

3 dr. Jim van Os De dsm-5 voorbij! Persoonlijke diagnostiek in een nieuwe ggz

4 Indien u wilt schenken aan de verdere ontwikkeling van een nieuw diagnostisch systeem in de gzz, als beschreven in dit boek, kan dat via de Health Foundation Limburg van het Maastricht umc (nl11 ingb ). Zie ISBN ISBN (ebook) DOI / Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media B.V Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. NUR 875, 895 Omslagontwerp: Chaïm Stavenuiter. Eerste druk: maart 2014 Tweede druk: april 2014 Derde druk: juni 2014 Bijdruk bij de derde druk: november 2014 Vierde druk: mei 2015 Vijfde druk: juli 2016 Bohn Stafleu van Loghum Walmolen 1 Postbus GA Houten

5 Inhoud I. dsm EN DE PRAKTIJK VAN DE PSYCHIATRIE 9 Waarom dit boek? Positie van dsm: heden en verleden Wat is dsm-5? De geschiedenis dsm-5 nu: waarom iedereen er over praat Principes van de psychiatrische diagnostiek Inleiding Is diagnostiek überhaupt zinvol? Diagnostiek is idealiter nuttig in relatie tot zorgbehoefte Diagnose is idealiter persoonlijk en ecologisch Diagnostiek is idealiter functioneel Principes van behandeling in de ggz Kwalitatieve benadering Kwantitatieve benadering Een fundamentele botsing tussen kwantitatief kwalitatief? Mijn ervaringen met the making of dsm Inleiding De preludes De dsm-5 werkgroep Psychotische syndromen Categoriale en/of dimensionele diagnosen in dsm-5? Relationele modellen van psychopathologie De introductie van risicosyndromen in de dsm-5 54 persoonlijke diagnostiek in een nieuwe ggz 5

6 II. dsm EN DE WERELD VAN DE NEDERLANDSE ggz De dsm-gestuurde explosie aan zorgconsumptie in Nederland Inleiding De Hulpverleners De Bestuurders Overheid en zorgverzekeraars De Miscalculatie Consequenties van de mislukte marktwerking Na de marktwerking: dsm-gewijs snoeien van de ggz De jacht op dsm-diagnosen Random afrekening van zorg: sbg Benchmarking Inspectie goes sbg op weg naar een Staatspsychiatrie? Random zorgtoewijzing? Zorgvraagzwaarterapport Introductie van wurgcontracten Hoofdbehandelaarschap Selectieve zorginkoop Non-communicerende eilanden van basis- en specialistische 103 ggz; verbanning van de jeugd-ggz 6.9. De Rol van de dsm Conclusie op z n Hollands: tijd voor een mega-polderronde? dsm-isatie van de ggz dsm-specialistische ggz als een vorm van verkokering Vrijwillige slavernij: bureaucratie en diagnostische verkokering 110 III. dsm EN DE WERELD VAN COMMERCIE EN WETENSCHAP Het web van belangen rond de dsm Wat zijn belangen? Big Pharma en Big Media Big Publishing Andere belanghebbenden dsm en onderzoek: wetenschap of waan van de dag? De technologische wow -factor van breinwetenschap De neo-freudiaanse hersenhypothese van psychopathologie Wat heeft het breinmodel van de biologische psychiatrie 131 opgeleverd? 9.4. Onderzoek in de biologische psychiatrie: harde feiten of eindeloze 140 ongeveer -bevestiging van de waan van de dag? 9.5. Zijn wij ons brein of medieert het brein ons zijn? 145 6

7 IV. VOORBIJ dsm: NAAR EEN VRAGENDE DIAGNOSTIEK Deconstructie van dsm-diagnosen tot menselijke variatie De dsm-schizodiagnosen Een onnatuurlijk ziektebegrip Lost een nieuwe naam iets op? Dimensionele variatie of categoriaal ziektebegrip? Het ondenkbare: is schizofrenie de reflectie van iets menselijks? Stemmen horen betekent niet automatisch schizofrenie Kan psychose worden begrepen als een reactie op de omgeving? De diagnose van de vragende wijs Van 400 diagnosen naar vier vragen Een vragende wijs faciliteert een persoonlijke diagnose Vragen is menselijk Maar zijn patiënten dan in staat om vragen te beantwoorden? Vraag 1: Wat is er met je gebeurd? Vraag 2: Wat is je kwetsbaarheid en je weerbaarheid? Inleiding Persoonlijke component: dimensionele, reactieve, relationele en 188 functionele aspecten van psychopathologie Zelfkwantificatie als diagnostiek van kwetsbaarheid/ 190 weerbaarheid Idiografische diagnose leidt automatisch naar behandeling Nomothetische (hokjes-)component: syndroomdiagnose op het 192 niveau van de hoofdklacht 14. Vraag 3: Waar wil je naar toe? Vraag 4: Wat heb je nodig? Een nieuwe ggz voor een nieuwe diagnostiek? Wie is aan zet? Epidemiologie vooraf versus controle achteraf Organisatieprincipe van de ggz: transdiagnostische eilanden? Verbetering: open mind en bottom-up verandering Tussen richtlijn en kale praktijk: maak een zorgstandaard Tot slot Bibliografie 220 persoonlijke diagnostiek in een nieuwe ggz 7

8 Dankwoord Dit boek mag dan door mij zijn geschreven, het vertegenwoordigt een groepsinspanning. Dank aan Philippe Delespaul, een geniaal denker en uitvinder, die als geen ander heeft bijgedragen aan de ontwikkeling van PsyMate; aan Inez Myin-Germeys en Marieke Wichers, wier briljante onderzoek op het gebied van Experience Sampling de klinische applicatie ervan heeft mogelijk gemaakt; aan Claudia Simons, even bescheiden als scherpzinnig, wier werk het therapeutisch potentieel van Experience Sampling bij depressie heeft bewezen; aan Tineke Lataster, de lucide kracht achter zowel de conceptuele als de logistieke uitdagingen van het onderzoek, en Wolfgang Viechtbauer/Marjan Drukker en Gunter Kenis, omdat je altijd briljante statistici en dito moleculair bioloog nodig hebt die je hand vasthouden. Hulde aan het cohort clinical scholars die wetenschap rond diagnostiek en behandeling in de psychiatrie vorm geeft, te weten Maarten Bak, Ruud van Winkel, Machteld Marcelis, Bart Rutten, Ger Driessen, Koen Schruers, Patrick Domen, Frank van Dael, Richel Lousberg, Christine de Leeuw, Aleida Frissen, Frenk Peeters, Baer Arts, Carsten Leue, Marijntje Tijssen, Jean-Paul Selten, Peter van Harten, Roberto Bakker, Jan Schieveld en Jacqueline Strik werk van de toekomst. Verder dank aan Jolien Nivelle, Wendy Beuken, Truda Driessen, Debora op t Eijnde en Karin Quanten, voor het kanaliseren van wetenschapschaos niemand doet het beter; en aan alle aio s, postdocs en andere collega s (Ron, Trees, Ine, Jolanda) die een stukje van hun ziel in onderzoek en klinische praktijk hebben gelegd. Speciale erkentelijkheid voor Elisabeth ter Kulve, Jan Verhaegh, Wilma Boevink, Marius Romme en Sandra Escher voor het perspectief.