Veertig jaar verwaarlozing, kun je niet in één jaar repareren
|
|
- Anneleen Smits
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 omslag nooit meer rana plaza Veertig jaar verwaarlozing, kun je niet in één jaar repareren Een jaar nadat Rana Plaza instortte, wordt gekeken naar de vooruitgang die de kledingindustrie boekt bij het verbeteren van arbeidsomstandigheden. Het gaat de ngo s niet hard genoeg. Gaat het zoals we het graag zouden willen? Clearly not. Tekst: Remko Ebbers Foto: Abir Abdullah/ANP O vertuigender en schrijnender kon het niet. Rana Plaza, een complex met winkels, een bank en vijf kledingbedrijven, in Bangladesh stortte vorig jaar in omdat het aan alle kanten illegaal was verbouwd en uitgebreid. Er kwamen elfhonderd mensen om en tweeduizend raakten gewond. Wereldwijd werd er schande van gesproken dat ook Nederlandse bedrijven onder dergelijke condities hun kleding lieten maken. Minister Ploumen van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking schoot uit haar slof en nagelde een aantal Nederlandse kledingbedrijven aan de schandpaal. Onterecht, naar later bleek. Ook het Europarlement sprak zich uit voor betere arbeidsomstandigheden in de kledingindustrie. Ondertussen waren kledingbedrijven, ngo s en vakbonden een vijfjarig verbeterplan overeengekomen: het Accord on Building and Fire Safety Bangladesh. Afgelopen maand was het een jaar na de ramp in Bangladesh en dus tijd om in alle media te reflecteren over de huidige stand van zaken. De reacties waren voorspelbaar. Kledingbedrijven vinden dat er flinke stappen zijn gezet, Ngo s vinden de vooruitgang te langzaam gaan. Volgens ngo Rank a Brand gaat het zelfs tergend traag. In mijn optiek zijn vrijwel alle arbeidsproblemen gerelateerd aan de hui- 10
2 11
3 omslag corbis/hh Slechte arbeidsomstandigheden in sweatshops, kinderarbeid... de kans is groot dat extra geld in de zakken van de lokale ondernemer verdwijnt dige honger lonen, zei Niels Oskam van Rank a Brand in weekblad Vrij Nederland. Philip Chamberlain, directeur Sustainable Business Development voor C&A in Brussel, kan wel tegen de druk die de buitenwereld op de schouders van de bedrijven legt. Ik heb er geen probleem mee dat de buitenwereld ons met argusogen volgt, zegt Chamberlain. De Engelsman leidt de duurzame initiatieven van C&A en komt ook veel in Bangladesh. Om de industrie te verbeteren, moeten alle belanghebbenden meedoen in het debat. Een jaar is wel wat kort om veel te verwachten, vindt Chamberlain. Gaat het zoals we het graag zouden willen? Clearly not. Is het een lang proces? Clearly so. Je kunt niet in twaalf maanden repareren waar we vier decennia geen aandacht voor hebben gehad. We hebben wel werkomstandigheden, maar nooit de constructie van de fabrieken gecontroleerd. Dit is een echte systeemverandering, het Accord is tamelijk revolutionair. Er zijn 162 wereldmerken die zich daar juridisch aan hebben verplicht. Maar om de controles van het akkoord uit te voeren, moet je een organisatie opbouwen. Dat kost tijd. Het heeft alleen al drie of vier maanden gekost om de uitvoerende stichting in Nederland geregistreerd te krijgen. In die tijd kun je nog geen mensen aannemen. En waar haal je de expertise vandaan? Je kunt je voorstellen dat het opbouwen van een team in Bangladesh nog langer duurt en het is wel de bedoeling dat zij op termijn de controles overnemen. Chamberlain ziet het programma in Bangladesh als een leerperiode. Ik hoop dat 12
4 abir abdullah/anp...of een meer gecontroleerd en veiliger naaiatelier? we de ervaring die we hier opdoen kunnen meenemen naar andere landen waar we kleding laten produceren, zegt hij. thank you very much Hoewel je zou denken dat er in Bangladesh voldoende steun zou zijn om de omstandigheden in de kledingindustrie te veranderen, ligt dat volgens Chamberlain op zijn zachtst gezegd genuanceerd. Op de vraag waarom C&A niet gewoon iets meer betaalt voor een overhemd, volgt een hoorbare glimlach. Als wij iets meer betalen, wil dat niet zeggen dat de omstandigheden verbeteren. De kans is groot dat het geld in de zakken van de lokale ondernemer verdwijnt als extra winst, thank you very much. Als je kijkt naar de cijfers blijkt dat de export van kleding uit Bangladesh met 16 procent is gegroeid ten opzichte van twaalf maanden geleden. Ik hoor lokale ondernemers en politici daar zeggen: Waarom veranderen, we doen het prima, kijk maar naar de cijfers. Op dat soort momenten moeten wij blijven zeggen dat het niet gaat om kwantiteit, maar om kwaliteit. En daarmee sluit het beleid weer aan bij die van ngo Schone Kleren Campagne, die ook concludeert dat het vooral de druk van inkopers is die lokale ondernemers en politici overstag doet gaan. Toch is er volgens Chamberlain het afgelopen jaar vooruitgang geboekt. Tot nu toe zijn er vierhonderd inspecties geweest. De resultaten daarvan worden openbaar gemaakt en datzelfde geldt voor de actieplannen die daaruit zijn voortgekomen. Het is voor het eerst dat zoiets gebeurt. Acht fabrieken zijn ook gesloten omdat de panden onveilig waren. Daarvan zijn er overigens vier weer open nadat ze aanpassingen hebben gedaan, zoals het afsluiten van delen van het bedrijfspand. Eind oktober zijn waarschijnlijk alle zeventienhonderd fabrieken die onder het Accord vallen een keer geïnspecteerd. lokale weerstand Het Accord on Building and Fire Safety Bangladesh geldt in eerste instantie voor vijf jaar, maar Chamberlain verwacht wel langer bezig te zijn. En het is maar goed ook dat hij de tijd neemt. Als iemand weet hoe lang het verbeteren van de wereld kan duren, is het Eric Jan Schipper. Nu manager HRM & Public Affairs bij Intergamma, de moedermaatschappij van doe-het-zelfketen Gamma. Schipper was begin jaren negentig een van de initiatiefnemers van het FSC-keurmerk voor verantwoord hout. Hmmm, wanneer zijn we begonnen? Twintig jaar geleden en we zijn nog steeds bezig, mijmert hij. Lokale weerstand hoort bij het veranderingsproces, meent Schipper. Daarvoor hoef je niet naar Azië, dat hadden wij al bij houtleveranciers in Zweden. Die zaten niet te wachten op ons keurmerk, ze vonden dat ze het zelf heel goed deden. We hebben constant medestanders gezocht, tot we zoveel massa hadden dat de Zweden wel overstag moesten gaan. Sommige producten kun je nu alleen nog maar FSC krijgen, ook als je dat niet per 13
5 omslag alain compost/anp Illegale boomkap heeft - bijvoorbeeld in Indonesië - tot grote schade geleid......dankzij initiatieven als FSC wordt nu ook volop gewerkt aan worden gebruikt Regels om gek van te worden Overheden mogen graag roepen dat het bedrijfsleven de wereld moet verbeteren. Het helpt wel als bedrijven dan worden gestimuleerd. Zelfs goede regels zitten soms in de weg. Twintig jaar ervaring met wet- en regelgeving heeft Eric Jan Schipper van Intergamma wel eens grijze haren bezorgd. Ik vind het bijvoorbeeld raar dat hout met een geaccepteerd keurmerk geen green lane krijgt als het de EU in gaat, noemt Schipper als voorbeeld. De regels van de EU zijn echt minimaal vergeleken met FSC, maar toch moet duurzaam hout de hele administratie door. In Nederland hebben we hetzelfde probleem binnen de Green Deal Duurzaam Hout. Je mag van de EU niet voor de troepen uit lopen. Toen het verbod op de gloeilamp erdoor kwam, wilden wij als verkopers in Nederland die lamp gelijk helemaal uit het assortiment doen. Maar dat mocht niet van de mededingingsregels: kartelafspraak. Het moest gefaseerd, terwijl de handel dat eigenlijk niet wilde. Dat snap ik niet, regelgeving moet helpen, niet tegenwerken. se wilt. Het loont niet om een niet-fsc lijn in stand te houden. En je moet niet alleen blijven zeuren, maar ook laten zien dat je meent wat je zegt. De verplichting die de kledingbedrijven zijn aangegaan om de komende vijf jaar niet uit Bangladesh te vertrekken, is daar volgens Schipper een goed voorbeeld van. Als je in Azië tegenstand ondervindt, zit er niets anders op dan proberen de lokale mensen te overtuigen dat jouw aanpak is wat de markt wil. En maak duidelijk dat je niet vrijblijvend om iets vraagt. Dat is minstens zo belangrijk, je moet commitment tonen. Wij kregen wel eens FSChout dat krom was en van slechte kwaliteit. Dat wil je niet in je schappen leggen, dat koopt niemand. Op zo n moment moet je terug en onderhandelen hoe je die tegenslag oplost. Je moet niet meteen je handen aftrekken van zo n leverancier. Als je meteen weggaat omdat de kwaliteit niet is wat je verwacht of omdat je elders een lagere prijs kunt krijgen, is je project mislukt. Die lokale mensen 14
6 scheer jeroen poortvliet corbis/hh No limit Ik heb het een tijdje uitgesteld wegens laaggespannen verwachtingen, maar het wordt nu toch tijd om me voor te bereiden op het WK in Brazilië. Totaal negeren is sowieso niet mogelijk. Daar zorgt het oranje in het straatbeeld en in de media wel voor. Het houdt nog niet over met de oranjereclame. Bavaria komt met een nieuw jurkje, de HolánDress. Waarom die zo heet, is mij niet duidelijk. De jurk is oranje of binnenstebuiten gekeerd Braziliaans groengeel bedrukt. Zo te zien heeft Bavaria ook niet al te hoge verwachtingen van Oranje. herbebossing en de kweek van bomen die hiervoor kunnen hebben ook geïnvesteerd, dat doen ze geen tweede keer. massa maken Een jaar is wel wat snel om te roepen dat verandering te langzaam gaat, is Schipper het eens met Philip Chamberlain van C&A. Na een jaar ben je net begonnen, zegt Schipper. Nu is een gelijk speelveld maken heel belangrijk. Massa maken met medestanders, vooral op internationaal niveau. Nederland is maar nietig in de wereld. Wij denken dat het anders is, maar Nederland is een heel kleine speler. Lees ook Nooit meer Bangladesh in Forum van 23 mei 2013 en Onverwachte liefde in Forum van 11 augustus 2011 Meer over het Accord on Building and Fire Safety Bangladesh is te vinden op bangladeshaccord.org Heineken komt naast een oranje sambashirt met een commercial die nogal over de top is. Ik krijg het vermoeden dat het reclamebureau alle afgekeurde ideeën van een paar brainstormsessies alsnog uit de prullenbak heeft gehaald en achter elkaar heeft gezet op een carnavalswagen in Rio. We zien van alles langskomen: een molen, Hollandse gevels met aan de binnenkant een Mondriaan-motiefje, een Delftsblauwe koe, een paar Nachtwacht-figuranten, een fanfare, twee Turks Fruit-lookalikes op een fiets. Een leeuwin in een bikini blijkt Hans Klok te zijn, die de fanfare omtovert in een sambaband. De molen stijgt op en onthult zo een Jezus-achtig beeld van Dennis Bergkamp. Dit alles op de klanken van No limit van 2 Unlimited. Dat nummer is in elk geval goed gekozen bij de beelden. Enige verdieping zie ik nog in het beeld van Bergkamp, die in 1998 tegen Argentinië het winnende doelpunt scoorde, waarna Jack van Gelder dertien keer zijn naam scandeerde. Winnen van Argentinië: dat zullen ze in Brazilië leuk vinden. Overigens was 1998 ook het toernooi waarin Brazilië ons via strafschoppen uit de halve finale schoot. Na zo n commercial ben ik geneigd te denken: Zo, nu eerst een Bavaria. Maar dat zal de bedoeling niet zijn. Misschien iets sterkers dan, want er komen nog genoeg commercials aan. Waarvan een aantal voorzien van een schreeuwerige Braziliaanse voetbalcommentator ( Goooaaalll! ). Daar kan Jack van Gelder een puntje aan zuigen. Zo n commentator is al irritant tijdens een voetbalwedstrijd, laat staan te pas en te onpas op radio en tv. Behalve als Nederland scoort natuurlijk. Paul Scheer 15
actueel FORUM #10/23.05.13
Nooit meer 18 De Rana Plaza-ramp in Bangladesh heeft de schijnwerpers gericht op de kledingindustrie. Ook Nederlandse bedrijven moeten verantwoording afleggen over de productie die zij laten uitvoeren
Nadere informatieA B Het staat in ieders geheugen gegrift. De beelden van de instorting van Textielfabriek Rana Plaza in Bangladesh lieten niemand onberoerd. Meer dan 1100 mensen overleefden de ramp niet en de wereld stond
Nadere informatieMeer transparantie in de wereldwijde kledingindustrie!
POSITION PAPER 1 Meer transparantie in de wereldwijde kledingindustrie! Zou Rana Plaza vandaag zijn ingestort, zouden we weer tussen het puin op zoek moeten naar labels No. 1 Juni 2017 2 Inleiding. De
Nadere informatieVoor jongeren in het praktijkonderwijs. Minister boos op kledingwinkels
PrO -weekkrant Week 48 november/december 2013 Voor jongeren in het praktijkonderwijs 25 november - 1 december 2013 Eenvoudig Communiceren Minister boos op kledingwinkels In april gingen 1100 arbeiders
Nadere informatieIk ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door
De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug, want ik moet even iets zeggen over
Nadere informatieActuele opdracht leesvaardigheid Foute kleding mei - 2014 2 vmbo kgt
Actuele opdracht leesvaardigheid Foute kleding mei - 2014 2 vmbo kgt Opdracht 1 Een shirt voor vijf euro, of een jurkje voor een tientje. Als je shopt, let je natuurlijk op de prijs. Maar denk je ook wel
Nadere informatieNeus correctie 2012. Aanleiding. Intake gesprek. Stap 1: Wat gaan we doen
Neus correctie 2012 Aanleiding Al een tijdje heb ik last van mijn neus. Als kind van een jaar of 5 kreeg ik een schep tegen mijn neus, wat er waarschijnlijk voor heeft gezorgd dat mijn neus brak. Als kind
Nadere informatieIk ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 7-8. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door
De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug want ik moet even iets zeggen over
Nadere informatieVerenigde Staten: Je bent goed bezig. Kies nog duidelijker partij voor ofwel de Verenigde Staten, ofwel Bangladesh en Ethiopië!
Het klimaat: onder ons gezegd en gezwegen Weer > 3 e graad > lesmateriaal > moderatorkaart Verenigde Staten: Vergeet niet: je bent er vooral voor de mensen van de Verenigde Staten! Zorg er vooral voor
Nadere informatieSCHONE KLEREN CAMPAGNE 1. mode is niet schoon
SCHONE KLEREN CAMPAGNE 1 99van de % mode is niet schoon 2 SCHONE KLEREN CAMPAGNE SCHONE KLEREN CAMPAGNE 3 Voor jouw kleren worden wereldwijd mensen uitgebuit en mensenrechten geschonden. Jij kunt helpen
Nadere informatiemaatschappijwetenschappen pilot vwo 2015-II
Opgave 2 De kledingindustrie van Bangladesh: misstanden en oplossingen Bij deze opgave horen figuur 1, de teksten 5 tot en met 9 en tabel 2. Inleiding Veel van de kleding die in Nederland gedragen wordt,
Nadere informatieFAIRTRADE. Een beter leven. Wat is Fairtrade
Wat is Fairtrade EERLIJKE HANDEL STAAT VOOROP KEURMERK INTERNATIONALE SAMENWERKING HANDEL GEMEENTE DUURZAAMHEID Een beter leven Veel boeren en arbeiders in arme landen (ook wel ontwikkelingslanden ) hebben
Nadere informatieInhoud Slaapkamer 6 Opwarming 8 Een jaar later 10 Genoeg 12 Terrorist 14 Geheim 16 Olie 20 R.O.A. 23 Betty 26 Vertrouwen 29 Feiten 32 G.O.F. 35 Protest 38 Warm 42 Reuzenmachine 44 Een bewaker! 47 Terrorist?
Nadere informatieElk seizoen een nieuw interieur
52 Stijlvol Wonen B i n n e n k i j k e n Elk seizoen een nieuw interieur De kans dat Anke en Geert ooit uitgekeken raken op hun interieur, is wel heel erg klein. De inrichting wordt namelijk regelmatig
Nadere informatieCharles den Tex VERDWIJNING
Charles den Tex VERDWIJNING 3 Klikketik-tik-tik Het is halftwaalf s ochtends. Marja vouwt een hemd. En kijkt om zich heen. Even staat ze op haar tenen. Zo kan ze over de kledingrekken kijken. Die rekken
Nadere informatieDe kritische consument
De kritische consument Inleiding Om producten te kunnen maken heb je grondstoffen nodig. Mensen werken met deze grondstoffen en maken er producten van die we consumeren. Een ondernemer is tevreden als
Nadere informatieEvaluatie project webshop 2.0
Evaluatie project webshop 2.0 Kim Krijt MM2A Kim Ik vind dat de productie erg goed is verlopen, wij hebben onderling geen problemen gehad. Ik vind dat er erg goed werk is geleverd. Als ik het vergelijk
Nadere informatieJezus kreeg de straf voor onze zonden, wij ontvangen vergeving en vrede. Jesaja 53:4-6 en 1 Petrus 2:24
Jezus kreeg de straf voor onze zonden, wij ontvangen vergeving en vrede. Jesaja 53:4-6 en 1 Petrus 2:24 Als je iets verkeerd doet, verdien je straf. Ja toch? Dat is eerlijk. Er is niemand die nooit iets
Nadere informatieGrowth & Reflection. Opleverdatum: 18 juni 2014
Growth & Reflection Growth & Reflection Opleverdatum: 18 juni 2014 Multimediaal Reclamebureau 2013/2014 Inleiding Er zit alweer een half jaar bij MMR op en ik heb weer veel nieuwe dingen geleerd en nieuwe
Nadere informatieDe gelijkenis van de barmhartige Samaritaan.
De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan. Eerst lezen. Daarna volgen er vragen en opdrachten. Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel dingen
Nadere informatieKoningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande
Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Eerste druk 2015 R.R. Koning Foto/Afbeelding cover: Antoinette Martens Illustaties door: Antoinette Martens ISBN: 978-94-022-2192-3 Productie
Nadere informatieEen van de agenten komt naar hem toe. Nou, het is me het dagje wel, zegt hij. Nu zijn er toch rellen in de stad.
Een dode De voetbalwedstrijd is afgelopen. Het stadion is bijna leeg. Het is koud, de zon schijnt bleek. Munck staat op de tribune van vak H en staart naar de dode man op de bank. Wat vreselijk, denkt
Nadere informatierijm By fightgirl91 Submitted: October 17, 2005 Updated: October 17, 2005
rijm By fightgirl91 Submitted: October 17, 2005 Updated: October 17, 2005 Provided by Fanart Central. http://www.fanart-central.net/stories/user/fightgirl91/21803/rijm Chapter 1 - rijm 2 1 - rijm Gepaard
Nadere informatieWAT DOET EEN BPF MET EEN IMVO CONVENANT?
WAT DOET EEN BPF MET EEN IMVO CONVENANT? PRESENTATIE PENSIOENCONFERENTIE Historie (risicoanalyse sectoren) Actieplan verduurzaming textielsector Onderhandelingen convenant Convenant en uitvoering Steun
Nadere informatieU schrijft ook dat wij Belgen bang zijn voor elkaar. Hoezo?
Wablieft praat met Paul Verhaeghe De maatschappij maakt mensen ziek Materieel hebben we het nog nooit zo goed gehad. De meesten van ons hebben een inkomen, een dak boven ons hoofd Toch voelen veel mensen
Nadere informatieONDERNEMEN IS VOOR HELDEN
ONDERNEMEN IS VOOR HELDEN EXCLUSIEF PROGRAMMA OVERZICHT 2016 LEF IN ACTIE Ontdek waarom het zo moeilijk is je hart te volgen en heb het lef dit toch te doen! De achtergrond van het programma Jij weet dat
Nadere informatieJaarverslag 2013-2014
NOVA Voorzitter Anthony Matthijsen 24-9-2014 Inhoud Voorwoord... 2 Inleiding... 3 Mijn taken... 3 Externe contacten... 4 Vergaderingen... 4 Administratie... 4 Commissies... 5 Eerstejaarsfeest... 5 De club...
Nadere informatieHuiselijk geweld tussen zussen
Huiselijk geweld tussen zussen Motiverende gespreksvoering: Casus huiselijk geweld tussen zussen Door drs. Sergio van der Pluijm Een tijd terug had ik een jonge vrouw (18) van allochtone afkomst in begeleiding
Nadere informatieErvaringen Voorbeeld jouw ervaring delen? formulier
Ervaringen Voorbeeld jouw ervaring delen? formulier Vraag 1 Hoe heb je zielsliefde ontdekt, en ontdekte je zielsliefde het ook op dat moment? Ik ontmoette haar op mijn werk in de rookruimte. We konden
Nadere informatieDe erfenis. Notaris. Snif, ik mis opa zo! Daniël, Mijn vader was jouw opa helemaal niet! Gerrie
Deze theaterleestekst is gratis te downloaden. Het is een voorproefje uit: Verkeerd verbonden, geschreven door Annemarie Bon. Illustraties: Eric Heuvel. Uitgeverij de Inktvis. In het boek staan nog veel
Nadere informatieWIJ GAAN HELE GOEDE VRIENDEN WORDEN
WIJ GAAN HELE GOEDE VRIENDEN WORDEN Mathijs Meinema Wij gaan hele goede vrienden worden Lemniscaat 2012 Mathijs Meinema Omslag: [naam beeldmaker] Nederlandse rechten Lemniscaat b.v., Vijverlaan 48, 3062
Nadere informatieKinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar
Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Als je ouders uit elkaar gaan is dat heel ingrijpend. Vaak verandert er nogal wat in je leven. Een rechter wil hierover met je praten tijdens een kinderverhoor.
Nadere informatieBINNENSUIS Jehudi van Dijk
BINNENSUIS Jehudi van Dijk Op het toneel staat een vrouw. Ze draagt gewone kleren en ze heeft een horloge om. Ook staat er een stoel en een prullenbak en ligt er een pluisje op de grond. Ik denk altijs
Nadere informatieVoorwoord. Daarna ging ik praten met Chitra, een Tamilvrouw uit Sri Lanka. Zij zette zich in voor de Tamilstrijd.
Voorwoord In dit boek staan interviews van nieuwkomers over hun leven in Nederland. Ik geef al twintig jaar les aan nieuwkomers. Al deze mensen hebben prachtige verhalen te vertellen. Dus wie moest ik
Nadere informatieKnallen met je vrienden! Leuk, maar ook voor anderen?
Knallen met je vrienden! Leuk, maar ook voor anderen? Vooraf Oud en nieuw is leuk en gezellig: oliebollen eten, spelletjes doen, televisie kijken, met zijn allen aftellen tot twaalf uur en vuurwerk afsteken.
Nadere informatieDe Robijn Nieuwsbrief Januari 2008. Het wonder komt ongemerkt je geest binnen wanneer die even pas op de plaats maakt en stil is.
De Robijn Nieuwsbrief Januari 2008 Lieve mensen, Allereerst wens ik iedereen een vreugdevol nieuw jaar toe. Misschien begin je dit jaar met de beste voornemens, zoals altijd en heb je bewust gekeken naar
Nadere informatieTwee blauwe vinkjes. Door: Lenneke Sprong
Twee blauwe vinkjes Door: Lenneke Sprong Nog steeds maar een vinkje. Buiten begon de zon te schijnen, waardoor er schaduwen op de lichtblauwe muur ontstonden. Waarom ontvangt hij niet mijn berichtje vroeg
Nadere informatieFOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22.
PAS OP! Hulp Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. Internet Wil je meer lezen? Kijk op www.jipdenhaag.nl/loverboys En test jezelf op www.loverboytest.nl Dit is een
Nadere informatieHenk Oostdam is fiscaal adviseur bij zijn eigen praktijk Tax Consult Network en is de vertrouwenspersoon van Tim Coronel en Peter Ouwehand
Henk Oostdam is fiscaal bij zijn eigen praktijk Tax Consult Network en is de vertrouwenspersoon van Tim Coronel en Peter Ouwehand 30 RBA_Fiscale Opleidingen 2015-2016 30 mijn Henk Oostdam We kijken samen
Nadere informatieWelke wapens worden voor het eerst gebruikt in de Eerste Wereldoorlog? 1. Geweren en gifgas. 2. Machinegeweren en gifgas. 3. Gifgas en pistolen.
Tussen welke twee landen is de Eerste Wereldoorlog begonnen? 1. Engeland en Frankrijk 2. Duitsland en Frankrijk 3. Duitsland en Engeland Nederland blijft neutraal. Wat betekent dat? 1. Nederland kiest
Nadere informatieDe voorraad De aanhanger Het industrieterrein
1.1 de industrie De fabriekshal Aantreffen Allergrootst De voorraad De aanhanger Het industrieterrein Afleveren Overnemen De delfstof Industrieterrein Een industrieterrein is een plaats waar veel fabrieken
Nadere informatie25 jaar NIBE - Interview Mantijn van Leeuwen
152 152 25 jaar NIBE - Interview Mantijn van Leeuwen 153 Interview Mantijn van Leeuwen Voor de meeste mensen ben jij nog een onbekende, zeker gerelateerd aan het NIBE. Vertel eens iets over je achtergrond,
Nadere informatieMeld. seksueel misbruik. aan de commissie-samson
Meld seksueel misbruik aan de commissie-samson Help ons Mijn naam is Rieke Samson en ik wil je vragen om ons te helpen bij het onderzoek naar seksueel misbruik van kinderen en jongeren. Zelf ben ik voorzitter
Nadere informatie1Help: faalangst! 1.1 Verkenningen
11 1Help: faalangst! Karel heeft moeite met leren. Dat zal wel faalangst zijn! zegt iemand. Een gemakkelijk excuus, want Karel is wel erg snel klaar met zijn huiswerk. Ellen, die ook moeite heeft met leren,
Nadere informatieKind aan huis(werk) JORIEKE VAN NOORLOOS
13-01-2015 Kind aan huis(werk) JORIEKE VAN NOORLOOS Huiswerk maken met medescholieren in een andere huiskamer dan die van jezelf: dat is de opzet van onder meer Dees Amsterdam. Met kater Jack, noodles
Nadere informatieWaarom zijn er ongelukkige mensen?
Eerste Communieproject 8 Waarom zijn er ongelukkige mensen? De mensen doen niet wat God wil Je hebt gezien wat geluk is. Als mensen van jou houden, word je gelukkig. Niet iedereen is gelukkig. Als andere
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Uw Referentie 2014Z18494 Datum 18 november
Nadere informatietwee jaar na Rana Plaza: nog steeds dodelijk?
------------------------- De Bengaalse kledingindustrie twee jaar na Rana Plaza: nog steeds dodelijk? Op 24 april 2013 stortte het Rana Plaza complex in. Daarbij kwamen 1.138 kledingarbeid(st)ers om het
Nadere informatieVormingspakket Energie. De Lokale Adviescommissie en afsluiten van energie
De Lokale Adviescommissie en afsluiten van energie Normaal gezien sluit de netbeheerder de elektriciteit nooit af. Er zijn echter 3 uitzonderingen. De eerste uitzondering is als er gevaar is door technische
Nadere informatieSoms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.
Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.
Nadere informatieIk besloot te verder te gaan en de zeven stappen naar het geluk eerst helemaal af te maken. We hadden al:
Niet meer overgeven Vaak is de eerste zin die de klant uitspreekt een aanwijzing voor de hulpvraag. Paula zat nog maar net toen ze zei: ik ben bang om over te geven. Voor deze angst is een mooie naam:
Nadere informatieINTRO LOES THIERRY MARK
INZICHTEN INTRO In dit document staan acht inzichten die de resultaten zijn van het onderzoek dat drie studenten van de Hogeschool Utrecht hebben gedaan naar de leden van WattsNext. De inzichten zijn
Nadere informatieLes 2: Voorspellen Tekst: Veilig in het verkeer. Introductiefase: 2. Vraag: "Kan iemand zich nog herinneren wat de bedoeling was bij het voorspellen?
Les 2: Voorspellen Tekst: Veilig in het verkeer "Welkom:... " Introductiefase: 1. "Vorige week zijn we begonnen met voorspellen." 2. Vraag: "Kan iemand zich nog herinneren wat de bedoeling was bij het
Nadere informatieEen land waar. mensen goed geïnformeerd zijn over handicaps
Een land waar mensen goed geïnformeerd zijn over handicaps Lilian (48) vraagt haar zoontje om even een handje te komen geven. Dat doet hij en dan gaat hij weer lekker verder spelen. Wij nemen plaats aan
Nadere informatieWeer naar school. De directeur stapt het toneel op. Goedemorgen allemaal, zegt hij. * In België heet een mentor klastitularis.
Weer naar school Kim en Pieter lopen het schoolplein op. Het is de eerste schooldag na de zomervakantie. Ik ben benieuwd wie onze mentor * is, zegt Pieter. Kim knikt. Ik hoop een man, zegt ze. Pieter kijkt
Nadere informatieThema In en om het huis
http://www.edusom.nl Thema In en om het huis Lesbrief 25. Een jurk ruilen. Wat leert u in deze les? Wat u kunt zeggen als u een jurk gaat ruilen. Verleden tijd gebruiken. Vragen stellen. Veel succes! Deze
Nadere informatiede kortste weg naar eerlijke bedrijfskleding 1
De kortste weg naar eerlijke bedrijfskleding de kortste weg naar eerlijke bedrijfskleding 1 waarom deze campagne? zit er een luchtje aan uw bedrijfskleding? Met deze campagne willen wij u de werknemers
Nadere informatieSOCIAL RESPONSIBILITY
SOCIAL RESPONSIBILITY LID WORDEN SAMEN JE EIGEN WINDMOLEN Tegenwoordig draait alles om duurzaamheid en groen. Een goede tijd voor de Windcentrale. We weten allemaal dat er ergens stroom en energie vandaan
Nadere informatieRegelgeving & Geldzaken
MEE Gelderse Poort MEE maakt meedoen mogelijk Regelgeving & Geldzaken Regelgeving & Geldzaken Hoe regel ik mijn geldzaken? Ik vind het moeilijk om overzicht te houden en wil geen schulden maken. Wie zorgt
Nadere informatieENIGE ECHTE THUISHAVEN TEKST: MARIE MASUREEL - FOTOGRAFIE: HENNY VAN BELKOM TIJDLOOS 21
ENIGE ECHTE THUISHAVEN TEKST: MARIE MASUREEL - FOTOGRAFIE: HENNY VAN BELKOM TIJDLOOS 21 De laatste jaren pendelt Helen gewoon op en neer tussen haar woning in Monnickendam en haar interieurzaak in Edam,
Nadere informatieNIEUWSBRIEF Het nieuwe Koningin Wilhelmina
NIEUWSBRIEF Het nieuwe Koningin Wilhelmina 1 In dit nummer 2. De gemeente laat weten 2. Veilig en weer goed zicht 3. Pendelbus is succes 3. Interne verhuizing loopt goed 4. Mevr. Reijneke over haar interne
Nadere informatieIn 2016 komt mijn boek uit: Leidinggeven is een werkwoord! Hoe creëer je (meer) ruimte voor jezelf?
In 2016 komt mijn boek uit: Leidinggeven is een werkwoord! Hoe creëer je (meer) ruimte voor jezelf? Het gaat om doen, om zichtbaar en hoorbaar gedrag. Gedrag is waar de omgeving op reageert en wat aanspreekt,
Nadere informatieWater Egypte. In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven.
Water Egypte In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven. Ik ga naar een restaurant in Nederland. Daar bestel ik een glas water. De ober vraagt
Nadere informatieRegelgeving & Geldzaken
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Regelgeving & Geldzaken Regelgeving & Geldzaken Hoe regel ik mijn geldzaken? Ik vind het moeilijk om overzicht te houden en wil geen schulden maken. Wie zorgt
Nadere informatieONTMOETEN KENNY KOKEN
Gratis Excemplaar ONTMOETEN KENNY KOKEN WIL JIJ HET HELE (VOORLEES) VERHAAL GRAAG LEZEN? Je krijgt Ontmoeten Kenny Koken thuis gestuurd als je een mailtje stuurt naar timo-co@coderups.nl met je naam, adres
Nadere informatieFacebookadvertenties zorgen voor meer bekendheid PDS en PDSB
Facebookadvertenties zorgen voor meer bekendheid PDS en PDSB Evaluatie van onze campagne Dyana Loehr Van 12 februari t/m 13 maart 2014 had de Prikkelbare Darm Syndroom Belangenvereniging een advertentiecampagne
Nadere informatieSaskia van den Heuvel MISSCHIEN GEBEURT ER VANDAAG IETS. Gedichten. Muitgeverij. Mmarmer. m armer
Saskia van den Heuvel MISSCHIEN GEBEURT ER VANDAAG IETS Gedichten Muitgeverij m armer Mmarmer Mmarmer M INHOUD KANTOOR Ode 13 Wat we zeiden toen we het ons nog herinnerden 14 Ze hebben het beste met ons
Nadere informatieMijn kledinggebruik. Succes! Dit gedeelte gaat over het kopen van kleding.
Mijn kledinggebruik Wellicht weet je al dat verschillende aspecten van kleding slecht zijn voor het milieu. In deze opdracht gaan we bekijken op welke manier jij zelf je steentje bij kan dragen aan het
Nadere informatieJaar Werkboek 4 weken Challenge
Coach jezelf naar succes Jaar Werkboek 4 weken Challenge 10 Focus Sociaal zijn, jezelf kunnen wegcijferen en altijd klaar staan voor anderen zijn mooie eigenschappen, en... Jij bent ook belangrijk Hij
Nadere informatieWat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.
Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me
Nadere informatieWerkboek Het is mijn leven
Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er
Nadere informatieIk denk eigenlijk dat deze blessure niet slecht is geweest voor mijn carrière
In de rubriek vertelt een (oud) prof-voetballer/voetbalster over zijn/haar voorste kruisband blessure. Vanaf het moment dat deze blessure werd opgelopen, de operatie, de revalidatie, de rentree en daarna.
Nadere informatieVragenlijst: Wat vind jij van je
Deze vragenlijst is bedacht door leerlingen. Met deze vragenlijst kunnen leerlingen er zelf achter kunnen komen wat andere leerlingen van hun school vinden. De volgende onderwerpen komen langs: Sfeer op
Nadere informatieEerste nummer. Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie. Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik.
juni 2014 Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie Eerste nummer Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik. INHOUD juni 2014 Eten als een kind Op kamers
Nadere informatieDONATEUR KIEST GOEDE DOEL VANWEGE ONDERWERP EN STOPT MET STEUN VANWEGE ONTEVREDENHEID OVER GOEDE DOEL
Meting maart 2013 Het Nederlandse Donateurspanel van WWAV wordt mede mogelijk gemaakt door het CBF en is uitgevoerd door Peil.nl DONATEUR KIEST GOEDE DOEL VANWEGE ONDERWERP EN STOPT MET STEUN VANWEGE ONTEVREDENHEID
Nadere informatieIk zorg dat ik alleen betaal voor de mondzorg die ik nodig heb
Ik zorg dat ik alleen betaal voor de mondzorg die ik nodig heb 29, 85 per maand Ik zorg dat ik alleen betaal voor de mondzorg die ik nodig heb Ik zorg dat ik alleen betaal voor de tandarts als ik er ook
Nadere informatieSCHOOLKRANT GROEP 7 & 8
SCHOOLKRANT GROEP 7 & 8 Spreekbeurt week: Kwade Hoek Jack en ik deden een spreekbeurt over De Kwade Hoek. We zijn begonnen met werken tijdens docu. Later kregen we te horen dat we hem op vrijdag 16 mei
Nadere informatieDe vrouw van vroeger (Die Frau von früher)
Roland Schimmelpfennig De vrouw van vroeger (Die Frau von früher) Vertaling Tom Kleijn Personen FRANK, midden veertig CLAUDIA, zijn vrouw ROMY VOGTLÄNDER ANDI, zoon van Frank en Claudia TINA, Andi's vriendin
Nadere informatieMonica is jarig. Iemand vertelt over haar sollicitatiegesprek. Monica en Arend praten over opleiding, werken en een eigen bedrijf.
Les 1 Werk en inkomen (1) Monica is jarig. Iemand vertelt over haar sollicitatiegesprek. Monica en Arend praten over opleiding, werken en een eigen bedrijf. Evert en Monica -2 Rijbewijs Monica is jarig.
Nadere informatieJe motivatie vormt de basis om dingen te veranderen.
Je motivatie vormt de basis om dingen te veranderen. Om iets te bereiken moet je actie ondernemen. Je moet vanuit jezelf iets doen. Om iets te doen moet je gemotiveerd zijn. Je zou dus kunnen stellen dat
Nadere informatieWat mevrouw verteld zal ik in schuin gedrukte tekst zetten. Ik zal letterlijk weergeven wat mevrouw verteld. Mevrouw is van Turkse afkomst.
Interview op zaterdag 16 mei, om 12.00 uur. Betreft een alleenstaande mevrouw met vier kinderen. Een zoontje van 5 jaar, een dochter van 7 jaar, een dochter van 9 jaar en een dochter van 12 jaar. Allen
Nadere informatieSpeech Ton 1 mei 15.00 uur (gesproken woord geldt)
Speech Ton 1 mei 15.00 uur (gesproken woord geldt) Beste mensen, wat geweldig dat we hier vandaag allemaal staan! We begonnen met een fantastische mars en een goede debatten. 1 mei is weer van ons! En
Nadere informatieLes 3 - maandag 3 januari 2014 - De Wilgenstam kleutergroep van meester Jasper
Les 3 - maandag 3 januari 2014 - De Wilgenstam kleutergroep van meester Jasper Het lampje is aan, dat betekent dat we gaan filosoferen. Isa-Noa vertlede in de eerste les dat zij lippenstift en badeendjes
Nadere informatieO, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school.
Voorwoord Susan schrijft elke dag in haar dagboek. Dat dagboek is geen echt boek. En ook geen schrift. Susans dagboek zit in haar tablet, een tablet van school. In een map die Moeilijke Vragen heet. Susan
Nadere informatieSchrijver: KAT Coverontwerp: MTH ISBN: 9 789402 123678 <Katelyne>
Schrijver: KAT Coverontwerp: MTH ISBN: 9 789402 123678 Inleiding Timo is een ander mens geworden door zijn grote vriend Tommy. Toch was het niet altijd zo geweest, Timo had Tommy gekregen voor
Nadere informatieWie heeft die rare knopen erin gelegd? vraagt hij. Ik, geeft Bibi eerlijk toe. Vorige week waaide het nogal hard. Dus toen heb ik de rubberboot en
Het plan van Bart Dobber, niet doen! Bibi staat op het dek van het schip en kijkt naar haar hond die een kat achterna zit op de kade. Haar broer Bart ligt op de loopplank en peutert aan het touw van de
Nadere informatieKinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar
Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Als je ouders uit elkaar gaan is dat heel ingrijpend. Vaak verandert er nogal wat in je leven. Een rechter wil hierover met je praten tijdens een kinderverhoor.
Nadere informatieDit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl.
Chatten Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl. Colofon Een uitgave van Eenvoudig Communiceren
Nadere informatieDeel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties
Preek Gemeente van Christus, Het staat er een beetje verdwaald in dit hoofdstuk De opmerking dat ook Jezus doopte en leerlingen maakte. Het is een soort zwerfkei, je leest er ook snel overheen. Want daarna
Nadere informatieConcurrenten kies je zelf uit
Inhoud Voorwoord 7 01. Geef nooit korting! 13 02. Geef in elk geval geen geld! 16 03. Zie ik zo bleek? 19 04. Je kop staat me niet aan 23 05. Nog even naar de prijs kijken 26 06. Bukken terwijl niemand
Nadere informatieHET KLOKSYSTEEM. De boeman of oplossing?
HET KLOKSYSTEEM De boeman of oplossing? INTRODUCTIE Leuk dat je dit kennisdocument hebt gedownload! Tijd- en urenregistratie zijn voor veel organisaties cruciale bedrijfsonderdelen van de interne boekhouding,
Nadere informatieHet is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.
De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.
Nadere informatieWat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken
Wat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken Mensen zoeken hulp omdat ze overhoop liggen met zichzelf of met anderen. Dit kan zich op verschillende manieren uiten. Sommige mensen worden
Nadere informatieJaarverslag SooSbaas 2014-2015
Jaarverslag SooSbaas 2014-2015 Door: Robbert Chartreuse van Dijk 1 Inhoudsopgave Inleiding... 3 SooS Verkopen... 4 Totale winst... 5 SooScom... 6 Mijn bestuursjaar... 7 2 Inleiding Dit is het jaarverslag
Nadere informatieInkomensgarantieplan. De oplossing voor inkomensverlies bij arbeidsongeschiktheid
Inkomensgarantieplan De oplossing voor inkomensverlies bij arbeidsongeschiktheid Inhoud Neem geen risico met uw inkomen 4 Wettelijke regelingen 5 OHRA Inkomensgarantieplan Basis 7 OHRA Inkomensgarantieplan
Nadere informatieD E P A U L U S C A K E of de suiker is niet méér waard dan het zout
D E P A U L U S C A K E of de suiker is niet méér waard dan het zout Personen Verteller Huisvrouw Cake ingrediënten; o Bloem o Zout o Suiker o Eieren o Kersen o Sukade o Krenten o Boter (Bij dit toneelstuk
Nadere informatieEDC wint thriller tegen PSV en blijft in de Hoofdklasse!
EDC wint thriller tegen PSV en blijft in de Hoofdklasse! EDC heeft dit seizoen met slechts 2 overwinningen nog net de nacompetitie bereikt. Daarin werd het thuis opgenomen tegen PSV Dammen uit Eindhoven.
Nadere informatieLekker ding. Maar Anita kijkt boos. Hersendoden zijn het!, zegt ze. Die Jeroen is de ergste. Ik kijk weer om en zie hem meteen zitten.
Lekker ding Pas op!, roept Anita. Achter je zitten de hersendoden! Ik kijk achterom. Achter ons zitten twee jongens en drie meisjes hun boterhammen te eten. Ze zijn gevaarlijk, zegt Anita. Ze schudt haar
Nadere informatie