Beleidsadvies herijking NRVM

Transcriptie

1 Beleidsadvies herijking NRVM Inhoudsopgave Managementsamenvatting. 2 Inleiding Aanleiding, instellen taskforce, werkgroepen 5 2. Stand van zaken. 1. Historie, oorspronkelijke doelstellingen (Cees Dekker) 7 Gebruik in de praktijk 9 2. Doelen en informatiebehoefte SWOT analyse 14 Effecten en neveneffecten 15 4.Ontwikkelingen binnen monumentale wereld Toekomst NRVM 1. Huidige situatie Ontwikkeling, verbreding, verdieping Toekomst Beleidsvisie in een 5 puntenplan Organisatie Later aan te leveren door Werkgroep 2 Bijlage Opdracht van AB aan Taskforce. 26 FONV Wg 1, Beleidsadvies herijking NRVM Pagina 1

2 Managementsamenvatting. De toekomst van een herijkt NRVM. In de AB vergadering van december 2010 is besloten twee werkgroepen de opdracht te geven om met een aanbeveling te komen voor de toekomstige koers van het Nationaal Register Varende Monumenten (NRVM), waarbij de ene werkgroep het beleidsmatige deel en de andere het opvolgende procedurele deel voor haar rekening neemt. Laten we op een rij zetten wat we hebben: een register met daarin een mooi aantal oud Nederlandse vaartuigen, authentiek, verzorgd, bewaard en gekoesterd door zeer toegewijde eigenaren; geschouwd, bestudeerd en zorgvuldig beschreven door zeer betrokken vrijwilligers en met een grote hoeveelheid kennis samengebracht. Kennis die desgevraagd toegankelijk gemaakt kan worden voor ieder die daar behoefte aan heeft. Het gebruik van het register kent hier en daar wat kanttekeningen, maar die zijn door procedures of andere afspraken best te ondervangen. Werkgroep 1 trekt de conclusie dat goed analyseren van die kanttekeningen op zich interessant is. Tegelijkertijd komen we op korte en lange termijn verder als we de kracht van het NRVM vergroten. Dat is mede mogelijk als we daarbij maximaal gebruik maken van de kennis en kunde van de scheepseigenaren en van de leden van de SVM. Daarvoor is een breed aanvaarde beleidsvisie nodig en een heroriëntatie op de rollen in relatie tot het NRVM, van de behoudsorganisaties en de SVM, die deze visie kunnen uitvoeren. Welke omgevingsfactoren spelen een rol. Scheepseigenaren Laten we beginnen bij de eigenaren van het varend erfgoed. Trots en liefde voor hun schip zijn de motoren voor de hoeveelheid tijd, energie en geld die zij steken in het behouden van hun schip. Dat daar soms wat faciliteiten of financiën voor beschikbaar zijn is mooi, maar niet hun doel. Het eigen schip is uniek, het mooiste en het meest bijzondere. Veel eigenaren zijn graag bezig met het onderhoud of de restauratie van hun schip en zij leren ondertussen voortdurend veel over de historie, de bouwwijze en de functies er van. Het vastleggen van deze kennis is van groot belang voor het Varend Erfgoed. Velen zijn erg gesteld op hun vrijheid maar zij realiseren zich dat alleen in gezamenlijkheid, collectieve voorzieningen tot stand gebracht worden. Behoudsorganisaties Een groot deel van de scheepseigenaren is aangesloten bij een van de behoudsorganisaties, maar niet alle eigenaren. Behoudsorganisaties zijn bundelingen van vrijwillige inzet voor het behoud van een specifiek deel van het varend erfgoed, door het delen van kennis over behoud en onderhoud, door het delen van ervaringen, door elkaar te ontmoeten op evenementen en door gezamenlijk zoveel mogelijk mensen deelgenoot te maken van de schoonheid en het belang van het behoud van varend erfgoed. De schepen hebben ook betekenis op andere gebieden, zoals sociaal cultureel (reünies, evenementen als Sail en skûtsjesilen, historische havens) of economisch (de chartervaart, de enorme spin off van de waterrecreatie, werken en wonen aan boord). Monumentenzorg En er zijn recente ontwikkelingen op het gebied van monumentenzorg. Aan de ene kant moet het Rijk bezuinigen, maar aan de andere kant is datzelfde Rijk ook minder dwingend en sturend met regels en voorschriften. We zien dat in het hele denken over cultureel erfgoed er meer aandacht is voor de inzet, behoeften en belangen van de eigenaren. Het accent ligt op stimuleren en mogelijk maken, minder op voorschrijven en verbieden. FONV Wg 1, Beleidsadvies herijking NRVM Pagina 2

3 Beleidsvisie FONV Maatschappelijke ontwikkelingen en een veranderende visie op monumenten maken het wenselijk om het register veel completer te maken, zowel voor het aantal ingeschreven schepen als voor de daarover vastgelegde informatie en de beschikbaarheid daarvan. Alleen dan kunnen FONV en de BO s het register blijven inzetten voor het stimuleren van behoud, het bewaren en verspreiden van kennis en het behartigen van de belangen van erfgoed en eigenaren bij overheden en instellingen. De volgende uitgangspunten vormen de basis van de beleidsvisie. 1. De waarde van de huidige Varende Monumenten (Cat A) dient te worden behouden door deze in te bedden in de begrippen historische en a historische authenticiteit van het Waardestellend Kader (WSK). Bijzondere waarde op dit punt kan tot uitdrukking komen in de kwalificatie Authentiek Varend Monument. Daarbij is een overgangsmaatregel nodig. 2. Het WSK dient te worden uitgewerkt tot een praktisch bruikbaar instrument waarmee eigenaren de cultuurhistorische waarden van hun schip kunnen registreren. De taak van de SVM zal worden uitgebreid om voor alle vergelijkende criteria van de WSK expertise te leveren. 3. Alle schepen waarvoor een cultuurhistorische waardestelling is opgesteld, worden als Varend Monument geregistreerd. Bijzondere maatschappelijke, cultuurhistorische of economische waarden van een schip, kunnen als bijzondere kwalificatie vermeld worden. Eigenaren dienen te worden gestimuleerd om een cultuurhistorische waardestelling in te voeren. 4. Inschrijving in het register als Varend Erfgoed is mogelijk op basis van alleen de minimale toelatingscriteria en een objectbeschrijving. 5. De scheepsinformatie dient digitaal toegankelijk te zijn voor belangstellenden en de eigenaar zal zelf gegevens kunnen invoeren. 6. Sluit aan bij ontwikkelingen in het Mobiel Erfgoed. Door beschrijvingen volgens het waardestellend kader te faciliteren maak je vergelijking en wetenschappelijk onderzoek mogelijk. Volgens betrokken deskundigen versterkt het gebruik van de term Varend Monument de positie van het varend erfgoed in het landelijk mobiel erfgoed. Wat moet je daar voor doen. Er moet een veilige, makkelijk toegankelijke digitale omgeving zijn waarin eigenaren zelf zo veel mogelijk informatie over hun schip kwijt kunnen. Die informatie moet onder voorwaarden, met grote aandacht voor privacy, toegankelijk gemaakt en actueel gehouden worden voor iedere persoon of organisatie die met de informatie iets wil of kan dat in het belang is van de individuele eigenaar en/of van alle Varende Monumenten samen. FONV Wg 1, Beleidsadvies herijking NRVM Pagina 3

4 Welke rol speelt de SVM hier in De rol van de SVM moet hierin centraal staan, omdat de kennis die je nodig hebt, daar samengebracht moet zijn en omdat daar ook de verbinding moet liggen met alle behoudsorganisaties. Naast de huidige deskundigheid zal er in het kader van het implementeren van het WSK aanvullende kennis gevraagd worden, vooral in het nadenken over logische volgorde van de uitbreiding, bewaking van de integriteit en kwaliteit van de informatie en het delen van de deskundigheid met meer mensen. Dat is nodig om in een redelijk tempo de uitbreiding te laten ontstaan. Een overzichtelijke systematiek aangevuld met automatisering maakt het overtypen van gegevens overbodig en dat zal ervoor zorgen dat het SVM een meer dirigerende functie krijgt in het tot stand komen van de uitbreiding van het NRVM. Tot Slot Het NRVM is thans bijna 15 jaar oud en heeft zich bewezen als dé autoriteit op het gebied van Varende Monumenten. In die 15 jaar is het, organisatorisch en technisch, een voorbeeld geweest voor ander mobiel erfgoed. Maar we hebben ons het initiatief uit handen laten nemen. De wereld om ons heen beweegt: overheidsbeleid verandert van focus; de waardering van ons publiek (en de scheepseigenaren zelf) over wat mooi is wordt veel dynamischer dan voorheen; het mobiele erfgoed op de weg, de rails en in de lucht heeft qua registratie de afgelopen jaren niet stilgezeten; en de term monument heeft in de ons omringende wereld een andere invulling dan de betrekkelijk enge die wij er ooit aan gegeven hebben. Als we niets doen marginaliseert het huidige NRVM op macro niveau bij de overheden, die het niet als een volwaardig register zullen blijven zien; en op micro niveau bij de scheepseigenaren, die er minder en minder persoonlijk voordeel in zullen herkennen. Een face lift voor het NRVM stelt ons in staat om op die veranderende wereld te reageren. Of, liever nog, die verandering mee te bepalen. Het vernieuwde NRVM moet weer dé autoriteit worden, niet alleen op het gebied van Varende Monumenten, maar op het gebied van alle varend erfgoed. Dan moeten we wel nú aan het werk. Nú kunnen we vooroplopen in de operationalisering van het Waardestellend Kader. Nú kunnen we invloed hebben uitgaande van eigen kracht op de inrichting van het NRME. Nú is er momentum binnen SVM, FONV en behoudsorganisaties. Een gemakkelijk toegankelijk en autoritair NRVM is aantrekkelijk voor gesprekspartners op alle niveaus. En voor de scheepseigenaren, die een showcase voor hun schepen krijgen en perspectief op een status als ze actief meedoen. We moeten het NRVM zodanig bijwerken dat we weer 15 jaar lang een volwaardig register bieden. Een kans als die ons thans geboden wordt zullen we niet snel meer krijgen! FONV Wg 1, Beleidsadvies herijking NRVM Pagina 4

5 1. Inleiding 1. Taskforce herijking NRVM Het Algemeen Bestuur van de Federatie Oud Nederlandse Vaartuigen heeft een Taskforce ingesteld met als opdracht om het bestaande Nationaal Register Varende Monumenten (NRVM) te herijken. Vragen met betrekking tot doel, informatiebehoefte, organisatie, inrichting, financiering, uitvoering en beheer zijn daarbij aan de orde geweest. De Taskforce heeft als advies aan het Algemeen Bestuur deze beleidsvisie NRVM opgesteld. Voor de opdracht van het AB aan de Taskforce, zie bijlage Aanleiding tot Beleidsvisie Na een periode van vijftien jaar werken aan het NRVM is gebleken dat er behoefte is aan verduidelijking, aanscherping en actualisatie van de doelstelling, organisatie en werkwijze van het NRVM. Er is behoefte aan een integrale Beleidsvisie NRVM, die vastgesteld wordt door het AB van de FONV. De redenen om te streven naar een integrale Beleidsvisie zijn: Er is een urgente aanleiding: er is onduidelijkheid over procedures Er is maatschappelijke relevantie: MoMo en het NRME bieden kansen Er is draagvlak voor verandering: het AB wil het NRVM herijken Er zijn kansen voor een aansprekende visie, die een oplossing biedt voor de geconstateerde problemen 3. Doelen Beleidsvisie Met de Beleidsvisie NRVM worden de volgende doelen nagestreefd: 1. Het borgen van een eenduidige formulering van het FONV beleid ten aanzien van de registratie van historische vaartuigen, zodanig dat de ruimte voor mogelijke interpretatieverschillen minimaal is. 2. Het actualiseren van het FONV beleid ten aanzien van registratie van historische vaartuigen naar aanleiding van nieuwe regelgeving en voortschrijdende uitvoering. 3. Het verbeteren van de praktische uitvoerbaarheid en juridische houdbaarheid van het beleid op basis van de ervaringen van afgelopen jaren. 4. Inhoud Beleidsvisie De Beleidsvisie bestaat uit 3 hoofdstukken, die ingaan op de inhoud, de organisatie en de uitvoering van het NRVM. Deze hoofdstukken zijn achtereenvolgens: Hoofdstuk 1. Historie en doelen NRVM en informatiebehoefte mbt historische schepen Hoofdstuk 2. Organisatie en inrichting NRVM Hoofdstuk 3. Uitvoering en beheer NRVM 5. Samenstelling werkgroepen In de opdracht stond een advies voor de samenstelling van de werkgroepen. De bedoeling was twee kleine werkgroepen met duidelijk gescheiden taken en met mensen die vanwege hun deskundigheid een bijdrage zouden leveren. Verdedigen van belangen van een groep of sectie was niet de bedoeling en ook niet nodig als er met een open mind gedacht zou worden in oplossingen. Werkgroep 1 moest zich buigen over de stand van zaken en de oplossingen, terwijl Werkgroep 2 zich zou buigen over de uitvoering. Werkgroep 1 bestond uit een aantal externe deskundigen, van museumdirecteuren, via beleidsadviseurs tot makelaars en een aantal interne leden. Martine van Lier als vice voorzitter FONV en deskundig op het gebied van cultureel erfgoed, Cees Dekker, een van de grondleggers van de SVM en daarin nog steeds zeer actief, Peter Hamer, 10 jaar bestuurslid geweest van de Stichting Behoud Hoogaars en zeer betrokken SVM lid, Rein Schuddeboom, directeur Havenmuseum Rotterdam en bestuurslid MCN, Jan Sepp, o.a. verantwoordelijk voor de scheepsinformatie van de LVBHB, Marc Renssen oud secretaris van het FONV treedt op als secretarieel ondersteuner. Voorzitter werd Dries Verwaaijen, eigenaar van een Varend Monument en bestuurslid van het Stamboek Ronde en Platbodemjachten, maar tot nu toe geen partij in een van de strubbelingen. Dirk Fokkema, onafhankelijk voorzitter SVM, nam aan de eerste twee vergaderingen deel en verving op het eind Cees Dekker toen die op vakantie was. 6. Werkwijze werkgroep 1 FONV Wg 1, Beleidsadvies herijking NRVM Pagina 5

6 Een deelopdracht was om het probleem in kaart te brengen. Als snel constateerden we dat het zinnig was om uit te zoeken welk probleem waardoor ontstond en hoe je dat moest oplossen, maar als er geen breed ondersteunde beleidsvisie is dan loop je voortdurend achter de feiten aan en gaten met gaten te dichten. Daarom is al snel de aandacht gericht op een beleidsvisie voor een duurzaam NRVM dat weer 15 jaar meekon. We merkten dat het onderwerp voor heel veel mensen interessant is, maar dat er ook persoonlijke visies en belangen een rol gingen spelen. Dat vertroebelde de gedachtewisseling, waarna we besloten om eerst binnen de Werkgroep een herkenbare koers te vinden voor we er mee naar buiten zouden gaan. Voor een van de werkgroepleden was dat onwerkbaar en hij verliet de werkgroep. In een aantal bijeenkomsten hebben we gebrainstormd, nagedacht over consequenties, voor en nadelen en we hebben in een vergadering de grote lijn voorgelegd aan de externe deskundigen. Dat is nader uitgewerkt en de samenvatting van het advies is voorgelegd aan het AB van 16 april Dat gaf nogal wat discussie en vragen, maar over het einddoel waren we het eens: een sterk NRVM, met behoud van het goede duurzaam ingericht op de toekomst. Daarover gaat dit eerste deel van het advies van de Taskforce: waar staan we en waar gaan we naar toe. Werkgroep 2 zal dat nader uitwerken in hoe doen we dat. FONV Wg 1, Beleidsadvies herijking NRVM Pagina 6

7 2. Stand van zaken 2.1. Historie Nationaal Register Varende Monumenten (NRVM) Een van de aanleidingen om een register van historische vaartuigen op te zetten vormde de dreigende invoering van de vaartuigenbelasting. Een delegatie van de FONV ging naar het ministerie om een uitzonderingspositie voor historische schepen te bepleiten. Hierbij bleek dat het moeilijk was speciale regelingen te vragen voor historische schepen, terwijl niet helemaal duidelijk gemaakt kon worden welke schepen daar precies onder vielen. Ook werden historische vaartuigen niet erkend als monument in de zin van de Monumentenwet. Daarop werd besloten een register aan te leggen om historische schepen te definiëren en hiermee de erkenning te krijgen die het varend erfgoed verdient, faciliteiten voor ligplaatsen, aanlegplaatsen, reparatie en restauratie faciliteiten, uitzonderingspositie voor vaarbelasting, dieselaccijns en milieueisen. Een vloot varende monumenten, verantwoord gerestaureerd, van een kwalitatief hoog niveau. In 1992 werd door het FONV bestuur een werkgroep samengesteld met als opdracht een beschrijving te maken van de structuur voor het beheer van een register van historische schepen en de algemene criteria vast te stellen waaraan vaartuigen moeten voldoen voor opname in het register. Poging Vijf jaar eerder had het Scheepvaartmuseum te Amsterdam een poging gedaan een register op te zetten, waarvoor een aparte stichting werd opgericht. De statuten lagen klaar. De bestuursleden zaten in de startblokken. De computer stond opgesteld. Op het laatste moment bleken de behoudsorganisaties echter onvoldoende vertrouwen in de stichting te hebben en ging de oprichting daarvan niet door. Om het geheel overzichtelijk te houden werd gestart met drie behoudsorganisaties, de Vereniging Botterbehoud, de Landelijke Vereniging tot Behoud van het Zeilend Bedrijfsvaartuig en de stichting tot Behoud van Authentieke Stoomschepen en Motorsleepboten. De werkgroep bestond uit Peter Jansen (LVBHB), Paul Koopmanschap (VBB), Martin de Boer (BASM), Paul Verstege (LVBHB) en Cees Dekker (VBB). Zij vormden de Sectie Varende Monumenten (SVM). KNOB Om belangenverstrengeling te voorkomen werd besloten een register op te zetten dat onafhankelijk was van de belangengroep, FONV en de behoudsorganisaties. Om het register een breder draagvlak te geven binnen de wereld van de monumentenzorg en daarmee erkenning te krijgen van de overheid, werd in eerste instantie samengewerkt met de Koninklijke Nederlandse Oudheidkundige Bond (KNOB) waarbij werd gekeken naar de registratie zoals die ook voor monumentenpanden werd uitgevoerd. De KNOB zou de werkgroep faciliteren en uit KNOB gelederen werd een onafhankelijk voorzitter aangesteld, de heer Gerrit van de Heijden, scheepsarcheoloog. Wegens gebrek aan financiële middelen binnen het KNOB stopte deze samenwerking al na een jaar. Na overleg met Monumentenzorg en het ministerie van OCW/WVC werd besloten samen met het Projectbureau Industrieel Erfgoed (PIE) verder te gaan om een Nationaal Register Varende Monumenten op te zetten, zodat de hele collectie historische schepen van Nederland in kaart kon worden gebracht. Dat gebeurde overigens op uitdrukkelijk verzoek van de minister van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur, mevrouw H. d Ancona, die ter gelegenheid van het eerste Common European Maritime Heritage Congress in 1992 in Amsterdam, de toezegging deed dat zij het PIE zou vragen voorrang te verlenen aan het varend erfgoed. Het Projectbureau Industrieel Erfgoed (PIE), ingesteld door het Ministerie van OCW, had als opdracht een brede inventarisatie van industrieel erfgoed uit te voeren. Het PIE had hiervoor een projectsubsidie voor een periode van 5 jaar. Verbreding Inmiddels werd door de Sectie Varende Monumenten, in overleg met de Federatie Oud Nederlandse Vaartuigen, besloten om het register te verbreden door de deelname aan het register voor alle behoudsorganisaties open te stellen. FONV Wg 1, Beleidsadvies herijking NRVM Pagina 7

8 Binnen de behoudsorganisaties werd gestart met het uitwerken van specifieke criteria voor de verschillende typen schepen die door die organisaties werden vertegenwoordigd. In de Sectie Varende Monumenten werden deze specifieke criteria besproken en op elkaar afgestemd Na afloop van het PIE project werden de beheertaken tbv het NRVM overgenomen door de nieuw opgerichte Stichting Service en Advies Bureau Industrieel Erfgoed Nederland (STABIEN) als voortzetting van het Projectbureau Industrieel Erfgoed. Rol van STABIEN was het toetsten van de procedures en criteria van het NRVM en het bewaken van de onafhankelijkheid van het register, als deskundige op het terrein van Nederlands erfgoed en vertegenwoordiger van de overheid. Databases Om een schip te kwalificeren als Varend Monument werden vanuit de behoudsorganisaties 12 landelijke schouwcommissies ingesteld om schepen die zich voor registratie aanmelden te schouwen volgens de specifieke criteria die per voorkomend scheepstype waren ontwikkeld. Door Cees Dekker werd een geautomatiseerd systeem ontwikkeld waarmee de gegevens van de aangemelde schepen en de schouwresultaten in een relationele database werden opgenomen. Naast deze database werd programmatuur geschreven voor het beheer van het register met de mogelijkheid diverse overzichten uit het registerbestand te maken en standaard brieven en formulieren te printen om over aanmelding en schouwresultaten te communiceren met eigenaars, schouwcommissies, behoudsorganisaties en de diverse bevragende instanties. Ook werden databases gebouwd met gegevens van Nederlandse scheepswerven en havens waar historische schepen ligplaats hebben. Hiermee werd het Nationaal Register Varende Monumenten ook te raadplegen door de verschillende instanties. Mijlpalen Medio 1995 is de SVM begonnen met het inschrijven van schepen in het Nationaal Register Varende Monumenten en is het NRVM, na jaren van voorbereiding, een feit geworden. Op 22 juni 1995 werd het eerste schip ingeschreven in het register door de directeur beleidszaken cultuurbeheer van het ministerie van OCW, de heer drs R. Lodder. Het Nationaal Register Varende Monumenten is een hulpmiddel om de belangenbehartiging van historische schepen naar de diverse instanties te ondersteunen. In dit register worden schepen opgenomen welke ouder zijn dan 50 jaar en waarvan de typen beeldbepalend waren voor de Nederlandse wateren in de periode van oorspronkelijk gebruik. De schepen dienen zoveel als mogelijk in originele staat te zijn. Afhankelijk van hun staat kunnen zij worden ingedeeld in de categorieën A 1 t/m 3 "geheel, voldoende, of beperkt monumentaal" of Categorie B "potentieel monumentaal" (kan na restauratie de A status verkrijgen) of categorie C "Historisch Casco". De FONV kreeg van het Ministerie van OCW een startsubsidie van ƒ die werd gebruikt voor het financieren van schouwingen t.b.v. het NRVM. 1995/1996 De SVM ontvangt de Herrie Ford Award voor het Register als blijk voor de professionele wijze waarop het register ter hand is genomen en wijze waarop dit een bijdrage levert tot behoud van het culturele erfgoed van Nederland Het begrip Varend Monument met als beeldmerk de speciale wimpel voor schepen die als Varend Monument in het Nationaal Register Varende Monumenten staan ingeschreven worden gedeponeerd bij het Benelux Merkenbureau De Stichting Mobiele Collectie Nederland (MCN) wordt opgericht om binnen de vier mobiele sectoren de objecten te inventariseren en registreren (water, weg, rails en lucht) De FONV krijgt kantoorruimte binnen het Centrum Industrieel en Mobiel Erfgoed (CIME) te Amsterdam en is daar het register ook ondergebracht. Juni ste aanmelding voor het Nationaal Register Varende Monumenten. In 2001 werd door het Prins Bernhard Cultuurfonds de Monumenten Prijs toegekend aan de Stichting Federatie Oud Nederlandse Vaartuigen voor haar bijdrage aan het behoud van het Nederlandse erfgoed. De FONV kreeg deze prijs onder meer omdat zij met het opzetten van het Nationaal Register Varende Monumenten, voor het eerst een gezamenlijk gedragen initiatief had ontwikkeld om inzicht te krijgen in het bestand aan historische FONV Wg 1, Beleidsadvies herijking NRVM Pagina 8

9 schepen in Nederland en het selecteren van Varende Monumenten daaruit. Op 23 september 2003 werd de 2200 ste aanmelding verwerkt in het register Het VSB fonds verstrekt een subsidie om een beeldbank op te zetten bij het NRVM. Dit is een digitaal fotobestand van de ingeschreven schepen. Gebruik van het NRVM Juli 1997 In het Handboek Accijns van de douane werd het artikel "Varende Monumenten" opgenomen waarin schepen, ingeschreven in het Nationaal Register Varende Monumenten in de categorieën A en B (blauwe pas) laagbelaste olie in de brandstoftank mochten hebben. Juli 1998 De Gemeente Woudrichem is begonnen met het toewijzen van ligplaatsen in de historische haven. Om de monumentale staat van de schepen te kunnen beoordelen maakt de gemeente Woudrichem gebruik van het Nationaal Register Varende Monumenten en de beoordelingsprocedure die voor inschrijving in dit register wordt gehanteerd. November 2000 De Gemeente Bunschoten vraagt de FONV om ondersteuning om met het NRVM schepen te beoordelen die ligplaats krijgen in de museumhaven Spakenburg. Mei 2001 Advisering Gedeputeerde Staten van Zeeland bij het opzetten van het beleid voor het Zeeuws Varend Erfgoed. Uit het NRVM wordt een overzicht gegeven van de schepen met een ligplaats in de provincie Zeeland, een groslijst van scheepstypen die deel uitmaken van het Zeeuws Varend Erfgoed en informatie over de Zeeuwse scheepswerven met de schepen uit het registerbestand die op deze werven zijn gebouwd. Vrijstelling vuilwatertank voor vaartuigen gebouwd voor In diverse havens korting op havengeld op vertoon van de Blauwe Pas. FONV Wg 1, Beleidsadvies herijking NRVM Pagina 9

10 2.2 Doelen NRVM en informatiebehoefte mbt historische schepen Hierin inventariseren we de wensen ten aanzien van de bruikbaarheid van het NRVM. Deze paragraaf gaat in op de vraag wie wat wil kunnen doen met informatie over historische schepen. NRVM als middel van FONV Het NRVM is een middel dat informatie over historische schepen vastlegt en ontsluit. Het NRVM biedt overzicht van en inzicht in de kwantiteit en kwaliteit van historische schepen in Nederland. Het NRVM stelt de FONV in staat om haar doelstelling na te streven en om de belangen van het varend erfgoed te behartigen. Daarom is het NRVM een belangrijk instrument voor de FONV. Doel brancheorganisatie FONV De FONV is te beschouwen als de brancheorganisatie van het varend erfgoed. De werking van een brancheorganisatie wordt vaak beschreven via het propellermodel van Prof. Tack i. Tekening Propellermodel brancheorganisatie A. Belangenbehartiging naar externen en overheden B. Ordenen en ontwikkelen (kennis, kwaliteit) C. Diensten aan individuele leden A Macro niveau Strategisch belangen positioneren Infrastructuur binnen de FONV Collectief organiseren Meso niveau B Individueel profiteren Micro niveau C C Het doel van de FONV is het behoud van oud Nederlandse vaartuigen te bevorderen. Het middel daartoe is belangenbehartiging. Dat doet de FONV als branche of koepelorganisatie, dus als samenstel van de aangesloten behoudsorganisaties, op drie niveaus: macro, meso en microniveau. Het bestuur van de FONV heeft als spil van de propeller de taak om de infrastructuur (het geheel aan middelen en verbindingen) tussen de drie niveaus te bevorderen en het evenwicht tussen de drie niveaus te bewaken. Krijgt één van de niveaus te weinig aandacht, dan is de organisatie minder effectief. FONV Wg 1, Beleidsadvies herijking NRVM Pagina 10

11 A. Macro niveau = Strategische belangen positioneren o Belangenbehartiging naar externe partijen, overheden B. Meso niveau = Collectief organiseren o Ordenen en ontwikkelen van kennis en kwaliteit C. Micro niveau = Individueel profiteren o Diensten aan individuele leden De propeller laat zien dat de centrale doelstelling van de FONV behoud (=het laten blijven bestaan) van oud Nederlandse vaartuigen op alle drie de niveaus de hoofdrol speelt. Op macroniveau op strategische onderwerpen, zoals beleid en wet en regelgeving. Op mesoniveau op collectieve onderwerpen zoals kennisbanken en kwaliteitssystemen. Op microniveau tenslotte gericht op individuele scheepseigenaren: advies, informatie, kortingen. De propeller laat eveneens zien dat het belangrijkste middel van de FONV, belangenbehartiging, ook op alle drie de niveaus speelt. Op macroniveau gaat het om belangenbehartiging van de hele sector varend erfgoed richting overheden en andere externe partijen (voorbeelden: Commissie Wet en Regelgeving, boekje Stadshavens). Op mesoniveau om belangenbehartiging van deelverzamelingen door collectieve bundeling (voorbeelden: NRVM, Materialenfonds, Archief, informatieve website). Op microniveau om de belangenbehartiging van een individuele scheepseigenaar (voorbeelden: korting op scheepsverzekering, brandstofvergoeding bij evenementen). De FONV staat als brancheorganisatie in de spil van de propeller voor de opgave om de balans te bewaren tussen de drie rotorbladen. Het bestuur van de FONV ziet erop toe dat het behoud van oud Nederlandse vaartuigen aandacht krijgt op het niveau van overheden en andere externe partijen, van gezamenlijke platforms en van de scheepseigenaars. Bereiken de bij de FONV aangesloten behoudsorganisaties alle drie de niveaus en kunnen zij op alle drie de niveaus de belangen behartigen, dan zijn zij maximaal effectief in het bevorderen van het behoud van oud Nederlandse vaartuigen. NVRM op drie niveaus Eén van de belangrijkste middelen voor belangenbehartiging, het NRVM, zou in het ideale geval ingezet kunnen worden op alle drie de niveaus. Dat betekent dat het NRVM dan de volgende informatie moet bieden: o op macroniveau informatie die relevant is om oud Nederlandse vaartuigen beter in beleid op te kunnen nemen en om er rekening mee te kunnen houden bij wet en regelgeving o op mesoniveau informatie die relevant is voor deelverzamelingen uit het hele bestand, zoals wel/geen zeildoek, hoeveelheid brandstofverbruik, en allerlei voor onderzoek en subselectie relevante scheepsgegevens o op microniveau informatie die relevant is voor de scheepseigenaar, zoals scheepsbiografie en meetbriefgegevens, materialen en onderhoudskennis Overzicht en inzicht Om op alle drie de niveaus relevante informatie te kunnen bieden moet het NRVM in elk geval overzicht en inzicht bieden: o Op macroniveau is het belangrijk dat het NRVM allereerst laat zien hoeveel oud Nederlandse vaartuigen er in Nederland zijn. Vervolgens is het relevant om te laten zien welke hoofdgroepen het dan betreft, bijvoorbeeld hoeveel schepen van welk type zijn nog bewaard. o Op mesoniveau is het belangrijk dat het NRVM subselecties kan genereren, bijvoorbeeld hoeveel schepen zijn er nog van werf X of hoeveel schepen zijn er met een spriettuig. o Op microniveau is het belangrijk dat het NRVM een scheepseigenaar kan helpen om meer informatie over zijn/haar schip en scheepsonderhoud te vinden, bijvoorbeeld het vinden van gelijksoortige schepen, foto en documentatiemateriaal over je schip, informatie over materialen en technieken. FONV Wg 1, Beleidsadvies herijking NRVM Pagina 11

12 Schema activiteiten en doelen NRVM NRVM Documenteren: weten wat je hebt Document tbv derden Behoud Belangenbehartiging Indrukwekkende en goed gedocumenteerde verzameling Goede toegankelijkheid voor scheepseigenaren Gesprekspartner Bron van kennis en kunde Waardering voor varend erfgoed De historische vloot van Nederland zit in een spagaat. Aan de ene kant worden historische schepen door het grote publiek steeds meer geapprecieerd vanwege het mooie plaatje dat zij opleveren in havens en op waterwegen. Anderzijds krijgen historische schepen geen officiële erkenning als waardevol erfgoed en hebben zij last van beperkingen door regelgeving en restrictief beleid in gemeenten. Tegelijkertijd is de erfgoedsector in beweging en bestaat er een toenemende bereidheid bij de overheid om rekening te houden met de meerwaarde van varend erfgoed. Tegen deze achtergrond is het in toenemende mate van belang om de meerwaarde van de historische vloot te legitimeren. Dat kan door te laten zien wat de maatschappelijke relevantie is van het varend erfgoed. Maatschappelijke relevantie van varend erfgoed Historische schepen maken deel uit van het cultureel erfgoed van Nederland. We vinden erfgoed belangrijk om verschillende redenen. Het belang oftewel de maatschappelijke relevantie van het varend erfgoed berust op drie pijlers: de autonome cultuurhistorische relevantie, de sociaal culturele relevantie en de economische relevantie. De historische pijler bestaat eruit dat historische schepen de leefomgeving verrijken en daarom behouden moeten blijven. Door middel van (wetenschappelijk) onderzoek naar historische schepen is een aantal autonome cultuurhistorische waarden opgesteld. De sociaal culturele pijler berust op het uitgangspunt dat toegankelijk cultureel erfgoed mensen in staat stelt om te leren, te reflecteren en zich te ontwikkelen als zelfstandig denkende en participerende burgers. Door mensen het varend erfgoed te laten zien en ervaren wekken we begrip en belangstelling voor de ontwikkeling van Nederland als Waterland en de rol van de scheepsbouw en scheepvaart daarin. Dit kan bijdragen aan de waardering voor en de identificatie met het land en de samenleving waarin we leven. De economische pijler tenslotte is gebaseerd op het feit dat varend erfgoed de samenleving verrijkt doordat het bijdraagt aan een aantrekkelijke omgeving om te wonen, werken, recreëren en toerisme en door de internationale uitstraling van Nederland als Waterland. Criteria voor maatschappelijke relevantie van varend erfgoed De maatschappelijke relevantie van historische schepen kan dus op verschillende niveaus (cultuurhistorisch, sociaal cultureel en economisch) worden geduid en beschreven. Om de maatschappelijke relevantie op deze verschillende niveaus te kunnen beschrijven en waarderen is het nodig om criteria te formuleren, die de waarden van historische schepen adequaat, toetsbaar en navolgbaar beschrijven. Het WSK 1 biedt hiervoor goede aanknopingspunten. Criteria om de cultuurhistorische relevantie te beschrijven en beoordelen zijn bijvoorbeeld de materiële authenticiteit, de a historische authenticiteit, de zeldzaamheid en de representativiteit. Criteria om de sociaal culturele relevantie te beschrijven en beoordelen zijn bijvoorbeeld de historische authenticiteit, de conceptuele authenticiteit, de functionele authenticiteit en de culturele biografie. FONV Wg 1, Beleidsadvies herijking NRVM Pagina 12

13 Criteria om de economische relevantie te beschrijven en beoordelen zijn bijvoorbeeld de ensemblewaarde en het presentatiepotentieel. Belang van beschrijven van maatschappelijke relevantie Zowel voor het behoud van de historische vloot als voor de collectieve belangenbehartiging van de sector varend erfgoed is het van belang dat we het specifieke maatschappelijke belang van de vloot als geheel en de maatschappelijke relevantie van de afzonderlijke historische schepen adequaat kunnen beschrijven en beoordelen. Dat kan alleen als we naast de cultuurhistorische relevantie ook inzicht bieden in de sociaalculturele en de economische relevantie. Een voorwaarde om de relevantie van de gehele vloot en van de afzonderlijke schepen op de verschillende niveaus aan te kunnen tonen is een toegankelijk, toetsbaar en navolgbaar register. Het beschrijven en beoordelen van de volledige maatschappelijke relevantie van historische schepen maakt het mogelijk om als sector varend erfgoed een actieve rol te spelen in de samenleving. Advies: Creëer overzicht en inzicht tbv drie niveaus De Taskforce adviseert het AB om te kiezen voor een NRVM dat overzicht en inzicht biedt, zodat het NRVM optimaal ingezet kan worden voor de belangenbehartiging van het behouden van het varend erfgoed op macro, meso en microniveau. FONV Wg 1, Beleidsadvies herijking NRVM Pagina 13

14 2.3. SWOT analyse en Verworvenheden en neveneffecten Het registreren van gegevens over historische schepen doen we omdat er bij diverse soorten belanghebbenden sprake is van een informatiebehoefte. Dit gebeurt vanaf 1995 in de vorm van het NRVM, maar daarnaast is er nog veel meer informatie beschikbaar bij de behoudsorganisaties, bij scheepseigenaren, musea, archieven, oud schippers en hun erfgenamen. Om richting te geven aan de opname, categorisering en ontsluiting van al die informatie in een register is het nodig om duidelijk te krijgen welke gebruikers behoefte hebben aan welke informatie. In de Taskforce is door middel van een SWOT analyse bekeken welke sterke en zwakke kanten het huidige NRVM heeft en welke kansen en bedreigingen er vanuit de omgeving zijn te herkennen. Tevens is gekeken wat de effecten en de neveneffecten zijn van de huidige werkwijze van het NRVM. 1. SWOT analyse Als belangrijkste sterkte van het huidige NRVM wordt gezien dat het een breed overzicht biedt van alle scheepstypen. De belangrijkste zwakten zijn dat het NRVM geen volledig overzicht biedt van alle historische schepen, dat het niet publiek beschikbaar is en dat de informatie objectgebonden en niet contextgericht is. Daarmee past het huidige NRVM bij de vroegere objectgerichte monumentenzorg, maar niet meer bij de moderne contextgerichte monumentenzorg. Als belangrijke kansen worden gezien het toepassen van ICT bij het creëren van overzicht en inzicht en in het toepassen van het waardestellend kader (WSK) als eenduidige systematiek voor cultuurhistorische waardebeschrijvingen. Kansen worden ook gezien in het aansluiten bij nieuwe ontwikkelingen in het erfgoeddenken: MoMo, NRME, erfgoedzorg opnemen in ruimtelijke ordeningsinstrumenten. Als belangrijkste bedreiging wordt genoemd het feit dat externe partijen de gegevens kunnen gebruiken voor eigen doeleinden. Op grond van deze sterke en zwakke kanten en deze kansen en bedreigingen adviseert de Taskforce het AB om de volgende strategische keuzes maken: Uitbuiten: nastreven van kansen die goed passen bij de kracht van het NRVM. o Het actief inzetten op een brede inventarisatie van alle historische schepen in Nederland en het maken van cultuurhistorische waardebeschrijvingen met behulp van het WSK. Dit sluit aan bij de ontwikkelingen in het erfgoeddenken, de monumentenzorg en de ICT mogelijkheden. Verbeteren: zwakten versterken om optimaal gebruik te maken van kansen. o Zet de ontwikkelingen in de monumentenzorg en de ICT in om het NRVM publiek toegankelijk te maken. Stimuleer het publiek ook om nu nog verborgen informatie kenbaar te maken. Verdedigen: wegen vinden om de sterkten te gebruiken om bedreigingen te verminderen. o De FONV, waar veel behoudsorganisaties van historische schepen hun krachten bundelen, maakt gezamenlijk een vuist om ongewenst gebruik van informatie over schepen door externe partijen te keren. Ombuigen: defensieve plannen ontwikkelen om minder vatbaar te zijn voor externe bedreigingen als gevolg van interne zwakten. o Het feit dat de informatie in het huidige NRVM onvolledig en slechts objectgebonden is en bovendien niet openbaar, maakt dat externe partijen moeilijk eigen afwegingscriteria kunnen maken. De oplossing is dat het NRVM streeft naar compleetheid, volledigheid van ook contextgebonden informatie en publieke toegankelijkheid. FONV Wg 1, Beleidsadvies herijking NRVM Pagina 14

15 2. Effecten en neveneffecten van het huidige NRVM In het huidige NRVM worden schepen verdeeld in twee groepen: A schepen (en bijna A schepen: de B schepen) en C schepen. Het beoogde positief effect van deze vorm van tweedeling is dat de schepen als voorbeeld gesteld kunnen worden aan andere eigenaren van schepen. Het kan hen stimuleren om hun schip te onderhouden en restaureren of reconstrueren. Dat kan voor de eigenaren diverse voordelen opleveren: o het schip wordt economisch meer waard (daartegenover kan soms een fikse investering nodig zijn) o het schip kan korting krijgen (bijvoorbeeld op brandstof) o het schip kan in aanmerking komen voor een ligplaats in sommige museumhavens (al zijn er ook havens met eigen criteria) Het kan voor de eigenaar ook nadelen opleveren: o de geschiedenis van het schip kan minder goed zichtbaar aanwezig zijn, waardoor de cultuurhistorische waarde af kan nemen o de voorgestelde veranderingen kunnen ervoor zorgen dat een schip niet meer in staat is een economische functie uit te oefenen, terwijl dat een voorwaarde is voor duurzaam behoud Neveneffecten van deze vorm van selectie zijn er echter ook: o eigenaren kunnen hun schip gaan aanpassen naar het evenbeeld van een goedgekeurd schip o eigenaren van schepen in de C categorie krijgen geen of een veel ongunstiger hypotheek o eigenaren van schepen in de C categorie kunnen vaker geen ligplaats vinden o schepen in de C categorie vinden vaker geen ligplaats en worden vaker naar het buitenland verkocht (dit betreft ongeveer 20% van alle te koop staande schepen) o schepen in de C categorie die geen ligplaats vinden kunnen eerder gaan zwerven, verwaarloosd raken of gesloopt worden o schepen in de C categorie worden vaker ernstig veranderd ten behoeve van een economische functie (wonen, werken, recreëren), omdat er geen stimulans is om rekening te houden met de cultuurhistorische waarden o schepen in de C categorie worden eerder vervangen door arken ivm minder onderhoud en kosten. Ook hierdoor verdwijnen historisch waardevolle schepen naar de sloop. o Musea en beoordelingscommissies van museum en historische havens kunnen eigen criteria formuleren voor de schepen in hun haven. Dit kan tot verwarring en onvrede leiden bij de scheepseigenaren, die niet begrijpen waarom er met twee maten gemeten wordt. o Gemeenten die interesse hebben in een historische haven zoeken vaker schepen in de A categorie. Als zij die niet of onvoldoende kunnen vinden, stoppen zij met het voornemen om een historische haven te realiseren. Ze willen niet investeren in een haven om er vervolgens schepen neer te leggen die volgens de scheepsbehoudsorganisaties zelf niet tot de hoogste categorie behoren. o Gemeenten, musea en beoordelingscommissies die op zoek zijn naar schepen die voldoen aan specifieke criteria die juist voor hun haven relevant zijn, kunnen deze via het huidige NRVM niet vinden. Het NRVM registreert niet op een te ontsluiten wijze de schepen van bijvoorbeeld een bepaalde werf, met een bepaald vaargebied, een regionaal kenmerk, een speciale geschiedenis etcetera. o Groepen historische schepen die vanwege hun maatschappelijke functie van belang zijn voor het publieke draagvlak voor het behoud van historische schepen zijn niet opgenomen in het NRVM, zoals de meeste charterschepen. 3. Registreren of selecteren Het huidige NRVM fungeert niet alleen als een register, een databestand van gegevens over historische schepen, maar ook als een keuring die schepen verdeelt in categorieën. Door middel van de selectie of categorisering die nu gebruikelijk is, worden schepen verdeeld in een topgroep en een groep die niet voldoet aan de selectiecriteria hiervoor. Feitelijk is hier geen sprake van registratie, maar van collectionering, zoals te doen gebruikelijk in musea. Het NRVM vormt met de A categorie een collectie schepen met een zo origineel mogelijk uiterlijk. Het feit dat het NRVM niet alleen registreert, maar ook selecteert en op die manier doet aan collectievorming heeft twee belangrijke nadelen: A. Het heeft consequenties voor de groep die niet tot de topgroep behoort, waardoor deze groep minder bescherming krijgt en minder goed behouden kan worden. FONV Wg 1, Beleidsadvies herijking NRVM Pagina 15

16 B. De selectie vindt plaats op grond van één criterium: de a historische authenticiteit. De andere cultuurhistorische waarden worden in deze categorisering niet meegewogen, waardoor er een eenzijdig beeld optreedt. Ad A: gevolgen voor de niet topgroep In de erfgoedsector, en met name binnen musea, is collectievorming een onderwerp waar met grote zorgvuldigheid mee omgegaan wordt. Daarom is het onderwerp collectievorming opgenomen in bijvoorbeeld het Reglement museumregistratie 1 en in de Ethische code voor musea 2. Zowel voor het vormen en verwerven van collecties als voor het afstoten van collecties zijn uitgangspunten en regels vastgesteld. Indien de FONV kiest voor selectie van een topgroep die meer bescherming krijgt dan de niet topgroep, dient zij zich ook verantwoordelijk te voelen voor de consequenties voor het niveau van bescherming en behoud voor de niet topgroep. Ad B: cultuurhistorische waarde als meervoudig begrip Een historisch schip heeft in de regel een rijk geschakeerde betekenis. Er zijn verschillende invalshoeken die gebruikt kunnen worden om de betekenis, oftewel de cultuurhistorische waarde, van een schip te beschrijven, zoals de historische, de esthetische of de actuele betekenis. De betekenis of cultuurhistorische waarde kan beschreven worden aan de hand van vergelijkende criteria 3 volgens het waardestellend kader : representatiewaarde, herkomst, zeldzaamheid, staat van het object (waaronder compleetheid, authenticiteit, materiële integriteit), presentatiepotentieel, ensemble, documentatie en kennis. Cultuurhistorische waarde is een meervoudig begrip, waarbinnen a historische authenticiteit één van de relevante aspecten is. Advies mbt sterke kanten en gewenste effecten De Taskforce adviseert het AB om het NRVM zo te ontwikkelen dat het een transparant en breed overzicht biedt van zo mogelijk alle historische schepen, en een diepgaand inzicht biedt in de betekenis oftewel de cultuurhistorische waarde van de geregistreerde schepen. De nadruk ligt in het NRVM op registratie van de cultuurhistorische waardestelling en niet op selectie. 2.4 Ontwikkelingen binnen monumentale wereld. Eén van de redenen om een Taskforce in het leven te roepen om het NRVM te herijken is de Modernisering van de Monumentenzorg (MOMO), en de in dat kader door voormalig minister OCW Plasterk gedane toezegging om het NRME te willen gaan gebruiken als beleidsinstrument ten behoeve van het mobiel erfgoed. Schepen vallen als mobiel erfgoed niet onder de directe bescherming van de Monumentenwet. Toch is het verstandig om de ontwikkeling van het overheidsbeleid op het gebied van erfgoed te volgen en deze te betrekken bij de discussie over het NRVM. Na een beschrijving van het voor het varend erfgoed meest relevante overheidsbeleid besluiten we deze paragraaf met enkele belangrijke beleidsuitdagingen voor het varend erfgoed. Monumentenwet De Monumentenwet (1988) regelt de aanwijzing en bescherming van rijksmonumenten. Door de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) aangewezen rijksmonumenten worden door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) opgenomen in het Monumentenregister. De Monumentenwet geeft onder meer voorschriften met betrekking tot het zogenoemde wijzigen van monumenten: voor onderhoud, restauratie en verbouwing is een monumentenvergunning nodig. Hiervoor kan de eigenaar een lening of subsidie krijgen en/of belastingaftrek. 1 Stichting Het Nederlandse Museumregister 2 Opgesteld door ICOM (International Council of Museums). Alle geregistreerde musea in Nederland hebben deze Code onderschreven , Erfgoed dat beweegt! Waardering van de Mobiele Collectie Nederland, Uitgave van ICN en MCN, ISBN FONV Wg 1, Beleidsadvies herijking NRVM Pagina 16

17 Monumenten Het Rijk wijst rijksmonumenten aan, deze komen in het Monumentenregister. Daarnaast kunnen ook provincies en gemeenten respectievelijk provinciale of gemeentelijke monumenten aanwijzen, deze komen op de monumentenlijst. Wanneer wordt een monument in welk register of op welke lijst opgenomen? Een monument van nationaal belang komt in het Monumentenregister, een monument van regionaal belang kan op een provinciale monumentenlijst komen (niet alle provincies hebben die) en een monument van lokaal belang kan op een gemeentelijke monumentenlijst komen. Voorwaarde is dat een provincie of gemeente een eigen monumentenbeleid en een monumentenverordening hebben op en vastgesteld. Een onroerende zaak kan als rijksmonument aangewezen worden indien: het gaat om een onroerende zaak van tenminste 50 jaar oud 4 welke van algemeen belang is wegens zijn schoonheid, betekenis voor de wetenschap of cultuurhistorische waarde. NB Het Rijk stelt in de Monumentenwet expliciet dat het alleen onroerende zaken aanwijst als monument. Dit geldt niet voor provincies en gemeenten. Indien die dat willen en dat als zodanig hebben opgenomen in hun monumentenbeleid en monumentenverordening mogen zij ook roerende (waaronder mobiele) zaken als provinciaal of gemeentelijk monument aanwijzen. Beschermd stads en dorpsgezicht Het Rijk en gemeenten mogen volgens de Monumentenwet ook beschermde stads en dorpsgezichten 5 aanwijzen. De gemeente is vervolgens verplicht om een beschermend bestemmingsplan op en vast te stellen. Dit is gericht op het instandhouden van de cultuurhistorische waarden. MoMo De Monumentenwet uit 1988 voldoet niet meer en is aan verandering toe. Daarom startte OCW in 2008 het project MoMo (Modernisering van de Monumentenzorg), met als doel: Omslag van objectgerichte bescherming naar gebiedsgericht beleid Herbestemming van erfgoed: cultuurhistorie als inspiratiebron Een centrale gedachte in MoMo is dat erfgoedbescherming niet alleen geregeld moet worden via de Monumentenwet, maar vooral ook via de Wet ruimtelijke ordening. Zo wordt het binnenkort verplicht om aan elk bestemmingsplan een cultuurhistorische paragraaf toe te voegen, waarin staat hoe een gemeente omgaat met de cultuurhistorische waarden in dat gebied. Rijksstructuurvisie Eveneens in het kader van MoMo werkt het Rijk nu een rijksstructuurvisie uit 6. Een structuurvisie bevat de hoofdlijnen van het beleid erfgoed en ruimte, in dit geval het nationale beleid. Wat wil de visie bereiken: Duurzame borging van cultuurhistorische waarden op objectoverstijgend niveau Vergroten van de beleefbaarheid van de culturele ontstaansgeschiedenis, door karakteristieke structuren in samenhang te behouden en ontwikkelen Richting geven aan transitie van sectoraal naar integraal beleid De richting vinden we niet door ons enkel te richten op de smakelijkste krenten in de cultuurhistorische pap (dan zijn we terug bij af in een objectgericht perspectief). We moeten het perspectief op monumentenzorg juist verruimen. In de ruimte, door de cultuurhistorische waarde van gebieden te duiden en daarbinnen de betekenis van monumentale objecten en structuren. En in de tijd, door de ontwikkelingsgeschiedenis, de culturele biografie van ons land centraal te stellen, in plaats van alleen goed te zorgen voor de door onze generatie hoogst gewaardeerde stukken. 4 Het voorstel als gevolg van MoMo is om de 50 jaren grens te laten vervallen. 5 NB Gezien het feit dat Nederlandse dorpen en steden in ons waterige land voornamelijk zijn ontstaan aan het water, vaak op een kruispunt van waterwegen, zullen in de ruim 400 door het Rijk aangewezen beschermde dorps en stadsgezichten ongetwijfeld vele havens liggen. 6 i.o. Koersen op karakter: Naar een visie erfgoed en ruimte. 22 november 2010 FONV Wg 1, Beleidsadvies herijking NRVM Pagina 17